Robert Kowalczuk
ANGRY JEALOUS SAD FEARFUL
awful awful
atrocious atrocious
morbid morbid
crestfallen crestfallen
disheartened disheartened
glum glum
morose morose
melancholy melancholy
moody moody
wretched wretched
depressed depressed
doleful doleful
daunted daunted
dismayed dismayed
sober sober
saturnine saturnine
appalled appalled
deplorable deplorable
irascible irascible
dire dire
yellow yellow
timorous timorous
upset upset
zealous zealous
leery leery
surly surly
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Roget’s Thesaurus www.thesaurus.com
Wnioski
Na podstawie listy synonimów opisujących cztery podstawowe negatywne emocje człowieka zawartych w tabeli 2, można wyciągnąć następujące spostrzeżenia: (1) przymiotnik “obnoxious” okazuje się być właściwym (uniwersalnym) terminem de-finiującym odmienne od siebie negatywne emocje; (2) 19 innych przymiotników klasyfikują się jako poprawne w trzech różnych kontekstach; (3) koncepty znaczeń przymiotników określających emocje przeplatają się między sobą, (4) definicje słownikowe angielskich przymiotników określających emocje nie są kompletne, (5) przymiotniki definiujące negatywne emocje charakteryzuje duża polisemiczność (po-chodzenie znaczenia wyrazów nie wynika ze źródłosłowia, lecz z konceptu emocji istniejącego w wyobrażeniu człowieka).
5.1 Przymiotnik „anxious”
Według słownika synonimów „Roget’s Thesaurus”16 przymiotnik „anxious” nie ist-nieje jako synonim „angry”. Pomimo przeanalizowania 25 gniazd desygnatu „angry”
i 43 desygnatu „anxious” nie potwierdzono, aby te dwa szczególne przymiotniki zostały sklasyfikowane jako wzajemne synonimy. Z drugiej jednak strony, należy poddać analizie definicję jaką podaje słownik etymologiczny17.
1623, z łacińskiego:. „anxius”: solicitous, uneasy, troubled in mind;
pochodzący od: “ang(u)ere”: choke, cause distress18
Szukając odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego „anxious” nie jest podawany jako synonim „angry”?” należy przejść do dalszej analizy i porównać terminy zamieszczone w słowniku staroangielskim, np19.:
Tabela 3.
Forma staroangielska Dzisiejsze znaczenie
anxum / angsum narrow, strait, troublesome, hard, difficult
Angsumlic troublesome, painful, anxious
Angnes anxiety, distress, sorrow, trouble, anguish
Źródło: opracowanie własne na podstawie: etymonline.com
16 www.thesaurus.com
17 www.etymonline.com
18 Identyczna forma (tj. „anguere”) jest podawana, np. przez „Oxford English Dictionary”.
19 Oxford English Dictionary CD-ROM.
Cztery powyższe formy, z których wytworzyła się forma „anxious”, w sposób oczywisty wskazują na przynależność do pola semantycznego „angry”. Kolejny po-mocny przykład zawarty został w tabeli 4.
Tabela 4
Forma staroangielska Dzisiejsze znaczenie
Angmód vexed in mind; anxious, sad
Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.etymonline.com
Według powyższych danych, “ange” oznacza np. „vexed” ((1) skomplikowany;
złożony, np. problem; (2) dawniej w znaczeniu „zdenerwowany” lub „zmartwiony”), natomiast „mód” odnosi się do określonego stanu umysłu.
Prawdopodobnie, to kolejne porównanie może tylko potwierdzić możliwość bli-skich związków „anxious” z polem semantycznym „angry” lub „sad”. Nieodgadniętym pozostaje przyczyna, z powodu której przymiotnik „anxious” nie został przypisa-ny w żadprzypisa-nym z przeanalizowaprzypisa-nych słowników do pola semantycznego „angry”.
Przynależność „anxious” do pola semantycznego „angry” zostaje potwierdzona przez dwa czynniki:
a. cztery staroangielskie przymiotniki: „anxum”, „angsum”, „angsumlic”, „an-gnes” i ich pierwotny związek z tym szczególnym polem semantycznym, b. podobieństwo na płaszczyźnie semantycznej przymiotnika „anxious” z polem
semantycznym „angry” podawane przez liczne, współczesne słowniki20. Kolejnym krokiem do analizy porównawczej przymiotnika „anxious” jako części pola semantycznego „angry” jest zestawienie znaczeń „angry”, które już wyszły z uży-cia, ze znaczeniami „anxious” w dzisiejszym języku. Należy tu zwrócić szczególna uwagę na zbieżność znaczeń podawanych przez „Oxford English Dictionary” z dzi-siejszymi definicjami, np. w słowniku Macmillan21. Ponadto, nurtującymi wydają się być (1) przedział czasu, kiedy zamieszczone terminy zostały odnotowane w słowniku
„Oxford English Dictionary” oraz (2) czy zaistniały fakt jest dowodem powszechnej ówczesnej polisemii przymiotników określających emocje lub jest przypadkiem wy-nikającym z fleksybilności języka i koincydencji w rozwoju synonimii. Tabela nr 5 jest pierwszym etapem analizy.
20 Dictionary of Contemporary English Longman, 2004.
21 Macmillan English Dictionary for Advanced Learner Bloomsbury Publishing Plc., 2002.
Tabela 5 Znaczenia przymiotnika „angry”,
które według „Oxford English Dictionary” wyszły z użycia.
Obecnie używane znaczenia „anxious” według
„Macmillan English Dictionary”.
1. troublesome, vexatious, annoying, trying, sharp (używane od XIV do XVII wieku n.e.)
1. an anxious time or situation is one in which you worry about something (okres zmartwień lub zdenerwowania)
2. passively affected by trouble;
vexed, troubled, grieved (używane od XIV do XV wieku n.e.)
2. worried because you think something bad might happen (zmartwiony z powodu ewentual-nych problemów, nieszczęścia, itp.)
3. wanting something very much, esp. when this makes you nervous, excited or impatient (rząd-ny; gorliwy, itp.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Oxford English Dictionary
Relacja semantyczna uwidoczniona w powyższej tabeli sugeruje, że definicje 1 i 2 zarówno w kontekście “angry” i”anxious” wzajemnie się wypełniają, tym samym przyjmując za fakt dokonany, że przymiotniki „anxious” i „angry” są wspólnymi synonimami, powinny być włączone do tego samego jednego pola semantycznego.
Nasuwa się tu przypuszczenie, że w jakiś sposób, przymiotnik „anxious” przejął podane dwa znaczenia od desygnatu”angry”. Z drugiej strony, te same znaczenia
„angry” nadal brzmią poprawnie w swoich dawnych kontekstach, które są bardzo podobne do innych znaczeń „angry”, wciąż aktualnych we współczesnym słowniku.
Prawdopodobnie, przymiotnik „anxious” wraz z „obnoxious” może być sklasyfi-kowany jako kolejny desygnat wpasowujący się w cztery różne konteksty definiujące cztery z pięciu emocji tj. „angry”, „jealous”, „sad”, „fearful”. Należy stwierdzić, że polisemia nadal charakteryzuje, np. przymiotniki określające emocje, natomiast desy-gnaty: „angry”, „jealous”, „sad”, „fearful” wydają się być, w ujęciu semantycznym, wyjątkowo blisko spokrewnione sobie z uwagi na: (1) opis negatywnej emocji, (2) wspólne pole semantyczne.
5.2 Przymiotnik „obnoxious”
W przypadku przymiotnika „obnoxious”, który jako jedyny termin pojawia się w po-lach semantycznych czterech desygnatów, tj. „angry”, „jealous”, „sad”, „fearful”, według „Oxford English Dictionary” charakteryzuje się definicją: obnoxious: very unpleasant, rude, offensive (bardzo nieuprzejmy, obraźliwy). Zamieszczone w dal-szej kolejności tabele ukazują cztery przymiotniki / desygnaty wraz z ich definicja-mi, które według „Roget’s Thesaurus”22 pokrywają się ze znaczeniem przymiotnika
“obnoxious”.
22 www.thesaurus.com
Tabela 6 SAD kontekst: horrible ([pol.] okropny)
definicja: revolting (causing disgust or horror; extremely unpleasant ([pol.] wywołujący odrazę ub wstręt; bardzo nieprzyjemny)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Roget’s Thesaurus www.thesaurus.com Tabela 7
JEALOUS kontekst: invidious ([pol.] obraźliwy, obelżywy)
definicja: hateful (causing somebody feel hatred; very unpleasant) ([pol.] wywołujący uczucie nienawiści; bardzo niemiły)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Roget’s Thesaurus www.thesaurus.com Tabela 8
ANGRY kontekst: ugly ([pol.] brzydki; zły)
definicja: dangerous (likely to cause danger or be a danger) ([pol.] nie-bezpieczny; przejawiający tendencję do stwarzania niebezpieczeństwa) Źródło: opracowanie własne na podstawie: Roget’s Thesaurus www.thesaurus.com
Tabela 9 FEARFUL kontekst: horrible ([pol.] okropny)
definicja: unpleasant ([pol.] niemiły; nieuprzejmy) kontekst: terrible ([pol.] okropny)
definicja: horrible ([pol.] okropny; straszny) kontekst: unspeakable ([pol.] odrażający; ohydny) definicja: very bad ([pol.] paskudny; bardzo zły, itp.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Roget’s Thesaurus www.thesaurus.com Powyższa, krótka analiza porównawcza czterech emocji wraz z przymiotnikami je określającymi potwierdza fakt, że przymiotnik „obnoxious” jest faktycznie właściwy i jakże uniwersalny w każdym z tych kontekstów. Ponadto, może pełnić rolę swoistego desygnatu określającego cztery, odmienne emocje człowieka.
6. Interferencyjność pól semantycznych przymiotników określających emocje
Kolejnym krokiem jest bardziej obrazowe przedstawienie przymiotników – syno-nimów występujących w określonych polach semantycznych definiujących nega-tywne emocje. Poniższa tabela przedstawia dysproporcje w liczbie wspólnych sy-nonimów poszczególnych kompilacji przymiotników należących do jednego pola znaczeniowego.
Tabela 10
KOMBINACJA PRZYMIOTNIKÓW PRZYMIOTNIKI WSPÓLNE DLA