Antropolog kultury w korporacji

od pierwszego dnia studiów jest karmiony tym, że on jest wyjątkowy, świetny, a cały świat chce go zniszczyć”35.

Wiele osób zaczynających pracę w korporacji, nie ma pojęcia o kul-turze organizacyjnej, etyce biznesu czy o globalnym kontekście zarzą-dzania. Co dopiero świadomość własnych możliwości w danym miejscu pracy? Stąd biorą się przytaczane już negatywne opinie na temat pracy w korporacji. Z moich rozmów wynika, że wiele osób zaczyna swoją pra-cę w korporacji od działu call center, który połowa z nich odbiera mimo wszystko negatywnie. Jeżeli będzie to jedyne stanowisko, jakie pozna pra-cownik, może szybko stracić chęć do pracy i poszukiwać innych „ścieżek kariery”.

Jedną z trzech grup badanych przeze mnie osób stanowili absolwenci etnologii zatrudnieni w korporacjach. Dowiedziałam się od nich, że wie-lu etnologów znajduje pracę w korporacjach, jednak nie wszyscy przy-znają się do tego faktu, ponieważ czują pewien dyskomfort związany z tą pracą. Uważają bowiem, że „zaprzedali duszę”, a tym nie warto się chwa-lić. Na szczęście moi rozmówcy nie mieli takich problemów i otwarcie rozmawiali zarówno o powierzonych im obowiązkach, jak i własnych od-czuciach związanych z pracą.

W badaniach amerykańskich absolwentów antropologii pojawiło się również pytanie o obowiązki, dotyczyło jednak nie tyle samych korpora-cji, ile ogólnie pracy. Jedna z osób pracujących w sektorze finansowym opowiada, że aplikując tam, jej dyplom magisterski z antropologii nie był szczególną wartością. Przeniesienie do działu HR nie powiodło się, ale z czasem umiejętności i wysiłki zostały docenione i badana awansowała. Konkluduje jednak: „większość ludzi, kiedy słyszy o moim wykształce-niu, pyta mnie «Co ty tutaj robisz?»”36

35 Vide: Rozmowa z etnologiem pracującym w korporacji 06_ETNO-KORP02/20140826, s. 1–2.

36 „When I got a job at my current company, I started at a low level. An MA in Anthropology was not seen as an asset in a financial company. At one point, I tried to transfer within the company to the HR „diversity” department, thinking the MA in anthropology would be a great fit. it didin’t work. I remain in my same department, but have been promoted. Most people, when they hear of my degree, say, «What are you doing here?»”. Confer: The Changing

Face of Anthropology. Anthropology Masters Reflect on Education, Careers, and

4.3.

Antropolog kultury w korporacji 121

od pierwszego dnia studiów jest karmiony tym, że on jest wyjątkowy, świetny, a cały świat chce go zniszczyć”35.

Antropolog kultury w korporacji

35 Vide: Rozmowa z etnologiem pracującym w korporacji 06_ETNO-KORP02/20140826, s. 1–2.

Face of Anthropology. Anthropology Masters Reflect on Education, Careers, and

4.3.

Rozdział 4. Projekt: antropolog w korporacji, czyli o zastosowaniu wiedzy 122

Moi rozmówcy zajmują bardzo różne stanowiska, pracują w dziale produkcji na taśmie, w marketingu, w dziale HR jako szkoleniowcy, w se-kretariacie, jako wsparcie techniczne oraz jako zastępca dyrektora call

cen-ter. Mają doświadczenie także w innych pracach (dziennikarstwo, własny

biznes, renowacja, sprzedaż). Jeden z badanych twierdzi, że: „[…] marke-ting jest najbardziej zabawnym działem. Dużo robimy, ale nie najwięcej. Najwięcej to chyba robi dział prawny… Duża odpowiedzialność…”37.

Dodaje także: „call center dla mnie to niewolnicy i warunki ich pracy są uwłaczające człowiekowi jako takiemu. Ja wolę o nich nawet nie my-śleć, żeby sobie humoru nie pogarszać. Bo nie mam wpływu absolutnie na to, co się w call center dzieje. Miałem do jednego projektu przydzie-lone cztery osoby z call center, które miały mi po prostu pomagać, żeby coś znaleźć w internecie itp., to one były mi wdzięczne, jak ja po nich dzwoniłem. Ja byłem przerażony tym, że w call center masz 5 minut na zrobienie siku. A jak ja siedzę i piję przez 4 godziny kawę, to nikt nie ma prawa mi niczego powiedzieć, bo ja myślę. I te osoby były w zupełnym szoku. Także call center jest bardzo niedowartościowane… i nawet gdyby były lepsze warunki, to rotacja nadal byłaby ogromna, a firmom by się zwyczajnie nie opłacało utrzymywać lepszych warunków”38.

Inny z moich rozmówców opowiada o swoich doświadczeniach nastę-pująco: „ja jestem przykładem osoby, która trafiła na stanowisko pracow-nika call center na samym początku. Szukałem sobie pracy na wakacje i ta moja praca na wakacje przedłużyła się do prawie dziesięciu lat. I przez jakiś czas pracowałem w call center, a później przeszedłem do HR-u. I je-stem. Nie od razu tam startowałem”39.

W audycji z 21.08.2013 roku Błażej Prośniewski z IV programu Pol-skiego Radia opowiada o tym, że etnograf znajdzie zatrudnienie „w za-wodzie” – co podkreśla – w takich firmach jak Google, Microsoft, Intel, Sony, Bank of America, czy IBM. Katarzyna Stępień, specjalistka do spraw rekrutacji w IBM, w tym samym programie wyjaśnia, że spra-wy związane z rozpoznaniem międzykulturospra-wym w firmie o globalnym zasięgu są na porządku dziennym. Umiejętność rozumienia globalnych

Professional Organizations, tłumaczenie własne, Report from the AAA Committee

on Practicing, Applied, and Public Interest Anthropology, 2009, s. 39, http://www. aaanet.org/resources/departments/upload/Changing-Face-of-Anthropology-Final-2.pdf [Dostęp 30.06.2015].

37 Vide: Rozmowa z etnologiem pracującym w korporacji 06_ETNO-KORP02/20140826, s. 2.

38 Vide: Rozmowa z etnologiem pracującym w korporacji 06_ETNO-KORP02/20140826, s. 3.

39 Vide: Rozmowa z etnologiem pracującym w korporacji 07_ETNO-KORP03/20141010, s. 3.

Antropolog kultury w korporacji 123

klientów stanowi dla IBM kluczową wartość, ułatwiającą docieranie do potencjalnych odbiorców40. Przykład zatrudnienia etnologów w korpo-racjach branży IT może stanowić stanowisko User Experience (UX). Jest to praca polegająca na dostosowaniu aplikacji do potrzeb użytkowni-ków, tworzenie jej w oparciu o badania. Jedna z infografik wprowadza-jących w tajniki UX wskazuje firmy korzystające z badań w zakresie projektowania i optymalizowania, należą do nich m.in.: Apple, Disney, Google, Microsoft, Mercedes Benz, Coca Cola, Sony, Ikea, BMW, Ama-zon czy Louis Vuitton. Z innej możemy wnioskować o rodzaju pracy, jaką może wykonywać osoba pracująca w dziale UX: User Research,

Usability Analyst, Information Architect, Interaction Designer, Visual Designer, UX Designer. Badacz czy analityk to stanowiska, na których

etnolog odnajdzie się bez problemu i bez potrzeby dodatkowej specja-lizacji41. W sieci można znaleźć także odpowiedź na pytanie „Dlaczego antropologowie są świetnie przygotowani do zawodu, o którym nigdy nie słyszeli?” Juliette St. Andrew stwierdza, że podobieństwo między metodami używanymi w badaniach UX i przynależącymi do antro-pologii kulturowej jest jasne. W obu przypadkach mamy do czynienia z badaniami, których celem jest przełożenie perspektyw doświadcze-nia użytkowników i ich potrzeb na dane, które można poddać analizie i na podstawie wyników stworzyć produkt42. Kończąc rozdział drugi, wspominałam o Genevive Bell i firmie Intel, której również polska filia zamierza zatrudniać etnologów. Inną inspirującą antropolożką, która pracuje w korporacji, jest Natalie Hanson43. Hanson piętnaście lat pra-cowała jako badacz dla firm z branży informatycznej (programistycz-nych i technologicz(programistycz-nych), obecnie kieruje zespołem UX w firmie usłu-gowej. Te dwa przykłady pokazują, że w zmieniającym się środowisku, antropolog zawsze może znaleźć zatrudnienie, ponieważ to środowisko

40 B. Prośniewski, Co robi etatowy udoskonalacz i etnograf w korporacji, materiał radiowy, IV programu Polskiego Radia, 21.08.2013, http://www.polskieradio. pl/10/483/Artykul/914392,Co-robi-etatowy-udoskonalacz-i-etnograf-w-korpo racji [Dostęp 30.06.2015].

41 Informacje pochodzą z infografik zamieszczonych na blogu Uxeria.com, [http:// blog.uxeria.com/user-experience-przewodnik-dla-poczatkujacych/ [Dostęp na dzień 30.06.2015].

42 „The parallels between UX research methods and those of Anthropologists are clear. User Experience research aims to provide insights and understanding into the perspectives and wants of their users through qualitative and quantitative methods. Anthropology has exactly the same motivations and cultivates very similar methods in attaining insight on those they study”. Confer: J. St Andrew, Why Anthropologists

are perfectly trained for a profession they’ve never heard of, http://www.uxconnections.

com/anthropology-and-user-experience/ [Dostęp 30.06.2015].

Antropolog kultury w korporacji 123

Usability Analyst, Information Architect, Interaction Designer, Visual Designer, UX Designer. Badacz czy analityk to stanowiska, na których

41 Informacje pochodzą z infografik zamieszczonych na blogu Uxeria.com, [http:// blog.uxeria.com/user-experience-przewodnik-dla-poczatkujacych/ [Dostęp na dzień 30.06.2015].

are perfectly trained for a profession they’ve never heard of, http://www.uxconnections.

com/anthropology-and-user-experience/ [Dostęp 30.06.2015].

Rozdział 4. Projekt: antropolog w korporacji, czyli o zastosowaniu wiedzy 124

pozostaje w związku z człowiekiem i jego kulturą – czyli głównym zain-teresowaniem antropologa.

Aneta Oberbek jako jedna z niewielu osób w Polsce opisuje w publi-kacjach akademickich, doświadczenie pracownika działu HR, który jest antropologiem. I jako jedyna wprost docenia świat korporacji wraz z jego plusami i minusami. Stara się ten świat tłumaczyć, jak na antropologa przystało i według mnie dowodzi poprawności stawianej przeze mnie tezy, że etnolog dostrzega więcej i potrafi szybciej odnaleźć się w nowym miejscu. Oberbek zauważa: „(ta i podobne) sytuacje, z którymi los zetknął mnie – antropologa szukającego ze świadomego wyboru swego zawodo-wego miejsca z dala od uniwersyteckich katedr i muzeów – sprawiła, że paradoksalnie, na powrót zaczęłam ciążyć w stronę myślenia antropolo-gicznego. Refleksja dotyczyła znaku zapytania na mej rozdwojonej tożsa-mości – kogoś sytuującego się „tu” i „tam” jednocześnie, w korporacji i na zewnątrz niej. Z jednej strony kogoś, kto oferuje profesjonalną pomoc w adaptacji Joli do jej nowego środowiska, a zarazem też i tej, która poza (lub może ponad) to środowisko wychodzi, dostrzegając znaczącą różni-cę między sobą a innymi pracownikami firmy”44.

Dodaje, że: „antropolog działający czynnie w komórce Human

Re-sources poprzez swoje zaangażowanie może nie tylko wyjaśniać pewne

zjawiska, ale również wpływać w taki sposób na tworzenie kultury or-ganizacyjnej, by sprzyjać jak najszybszemu przystosowaniu się nowego pracownika i większej integracji z innymi. Efekt ten można osiągnąć, wypracowując wspólny język, który umożliwi sprawne i jednoznaczne komunikowanie się pracowników”45.

Niestety, moi rozmówcy nie potwierdzali tezy o wyższości warszta-tu etnografa, skłaniając mnie tym samym do przemyśleń na temat tego, w jakim stopniu czują się antropologami (lub jak bardzo kwestia ta jest zależna od osobowości, bo i taką ewentualność uwzględniam). Jak bardzo chcą lub potrafią korzystać ze zdobytej wiedzy i umiejętności. A może podobnie jak jeden z absolwentów etnologii łódzkiej, którego spotkałam przy okazji zajęć w terenie, uważają każdego studenta humanistyki za szaleńca?46

44 A. Oberbek, Atropologia a human resources. Etnolog w korporacji, [w:] Z. Libera (red.), Antropologia zaangażowana(?), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskie-go, Kraków 2010, s. 189.

45 Ibidem, s. 193–194.

46 Odnoszę się w tym miejscu do zajęć z przedmiotu „Źródła archiwalne do badań etnologicznych”, które prowadzone były w różnych organizacjach gromadzą-cych archiwalia. Absolwent etnologii zatrudniony w jednej z takich organizacji powitał nas jako „szaleńców, którzy studiują humanistykę”, po czym szaleńcami nazwał także osoby, które chciałyby czytać ustawy dotyczące organizacji

W dokumencie Antropolog jako audytor wewnętrzny (Stron 120-124)