W ostatnich latach w polskim systemie zdrowia nastąpiło wiele zmian związanych z reorganizacją służby zdrowia.
Jednym z ważniejszych przekształceń jest dostosowanie placówek do zwiększonego popytu na różnego rodzaju świadczenia medyczne. W ramach adaptacji zostają im-plementowane innowacyjne technologie informatyczne, które mają polepszyć oraz zwiększyć dostępność usług, a także podwyższyć ich standard. Telemedycyna może być przyszłością sektora ochrony zdrowia i zwiększyć jego wydajność i skuteczność, na co wskazują doświadczenia innych krajów [12]. Eksperci przewidują, że rozwiązania te-lemedyczne obniżą koszty świadczeń zdrowotnych nawet o 25–40%. Zgodnie z amerykańskimi danymi wydatki na tradycyjną opiekę nad pacjentem w domu wynoszą około 372 911 dolarów na rok, a w przypadku opieki telemedycz-nej – 267 214 dolarów [3].
Tendencje demograficzne w Polsce, jak i w całej Euro-pie, wskazują, że społeczeństwo się starzeje. Szacuje się, iż w perspektywie 2030 roku nastąpi wzrost zapotrzebowa-nia na świadczezapotrzebowa-nia medyczne ze względu na zwiększenie liczby osób powyżej 65. roku życia [9]. Staje się to również przyczyną wzrostu kosztów opieki zdrowotnej [10]. Nie-zbędne jest więc stworzenie wydajnych procedur, które będą wspomagały proces diagnozowania oraz leczenia.
Z badań wynika, że koszt opieki medycznej pacjentów ge-riatrycznych stanowi około 60% wszystkich zasobów fi-nansowych przeznaczonych na ochronę zdrowia. Ponadto większość seniorów cierpi na kilka jednostek chorobowych jednocześnie, w tym przede wszystkim na choroby prze-wlekłe, do których zalicza się np. chorobę niedokrwienną serca czy cukrzycę typu 2. Szczególnym rozwiązaniem wskazanych problemów może być zastosowanie usług telemedycznych, a w szczególności telemedycznej opie-ki domowej (telehomecare). Pod pojęciem tej ostatniej kryje się szereg działań mających na celu nadzorowanie podstawowych parametrów życiowych pacjentów przy użyciu narzędzi teleinformatycznych [3]. Telemonitorowa-nie umożliwia wykrycie symptomów choroby wcześTelemonitorowa-niej niż podczas rutynowej wizyty. Dodatkowo pozwala na zmniejszenie kosztów poprzez zminimalizowanie wizyt w placówkach zdrowotnych oraz współczynnika częstości hospitalizacji [3, 16, 22]. Wprowadzenie sensorów monito-rujących stan zdrowia umożliwia ponadto natychmiastową reakcję ze strony pogotowania ratunkowego w przypadku zagrożenia życia pacjenta [10]. W badaniu przeprowadzo-nym przez Dansky i wsp. wykazano, że mimo początko-wego wzrostu kosztów wynikających z implementacji rozwiązań telemedycznych w domach pacjentów długo-falowo zostały one obniżone, a wręcz zanotowano zysk finansowy wraz z upływem czasu od momentu adaptacji systemu [23]. Takie same wyniki uzyskali Cranen i wsp., a dodatkowo badacze zaobserwowali wzrost satysfakcji pacjentów z nowych usług [24].
Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych w ciągu roku realizuje się ponad 2,2 mln przewozów pacjentów na od-działy pogotowia ratunkowego. Są to przewozy zarówno niezbędne, ratujące życie, jak i te, które nie były konieczne, a zostały wykonane w wyniku błędnych interpretacji dys-pozytorów. Sytuacje te generują roczne koszty w wysoko-ści około 1,39 mld dolarów. Stwierdzono, że zastosowa-nie telehomecare mogłoby wyeliminować każdego roku ilość wyjazdów o 850 tysięcy, co pozwoliłoby placówkom ochrony zdrowia w USA zaoszczędzić około 537 mln dola-rów, a dodatkowo mniej więcej 1,29 mld dolarów – kwotę wydatków związanych z niepotrzebną hospitalizacją [10].
Wg obliczeń wartość globalnego rynku telemedycyny
co-Telemedycyna – korzyści i ograniczenia
347
rocznie wzrasta, przy czym szacuje się, że do końca 2020 będzie wynosiła 34,27 mld dolarów. Jego liderem wciąż pozostaje Ameryka Północna (USA i Kanada), która posia-da 40% światowych zasobów rynku telemedycyny [25].
Pomimo wyżej przedstawionych korzyści wynikają-cych ze stosowania telemedycyny należy pamiętać o nie-zbędnych elementach, bez których nie może ona po-prawnie funkcjonować, tj. specjalistycznego wyposażenia placówek medycznych, zaawansowanej infrastruktury telekomunikacyjnej oraz stworzenia odpowiedniego sys-temu refundacji omawianych usług telemedycznych [3].
Wykonywanie świadczeń na odległość w polskiej służbie zdrowia mogłoby korzystnie zmienić jej sytuację, jednak przeszkodą są uwarunkowania finansowe. Koszt samej informatyzacji szacuje się na ponad 800 mln zł, a dodat-kowo niezbędne są nakłady na wyposażenie w zaawan-sowany sprzęt szpitali, przychodni i karetek pogotowia, a ponadto zagwarantowanie specjalistycznych urządzeń pacjentom [26]. Aby wykorzystywać narzędzia technolo-giczne, którymi dysponuje telemedycyna, konieczne jest zainwestowanie w specjalistyczną aparaturę medyczną m.in. do monitorowania i przesyłania danych. Koszt ta-kiego wyposażenia jest bardzo wysoki, jednak biorąc pod uwagę korzyści płynące z zastosowania tych rozwiązań, stają się one nadrzędne w stosunku do poniesionych wy-datków [10]. Oprócz zaawansowanego sprzętu i oprogra-mowania konieczne są również wydatki na szkolenie per-sonelu medycznego [26].
Aktualnie w Polsce, dzięki nowelizacjom odpowiednich ustaw, w tym ustawy o działalności leczniczej, możliwe jest udzielanie świadczeń zdrowotnych poprzez systemy teleinformatyczne bądź łączności. Dodatkowo nowelizacja ustawy o zawodzie lekarza pozwala na orzekanie o stanie zdrowia pacjenta bez konieczności osobistego kontaktu.
Można więc wnioskować, że podstawy prawne dla dal-szego rozwoju telemedycyny w Polsce już istnieją. Wciąż jednak brakuje odpowiedniego systemu finansowania rozwiązań telemedycznych umożliwiających implementa-cję większości z nich do codziennej praktyki klinicznej [16, 26, 27]. Narodowy Fundusz Zdrowia nie pozwala na za-trudnianie wystarczającej liczby wykwalifikowanych spe-cjalistów, a także zakup nowego, niezbędnego dla usług telemedycznych sprzętu. W związku z tym pełne wyko-rzystanie zasobów i możliwości, jakie daje telemedycyna, jest obecnie niemożliwe [6]. Ponadto istotne przeszkody w obszarze telemedycyny to stan technologiczny sektora telekomunikacyjnego oraz brak dostępu w niektórych re-gionach Polski do szybkiej sieci internetowej (Wi-Fi/LTE) [7, 26]. Przesyłanie danych wykorzystywanych w zaawanso-wanych usługach telemedycznych w technologii HD lub
3D wymaga pasma transmisji około 200 Mb/s, które nie jest osiągalne w każdym obszarze naszego kraju. Można więc wnioskować, że dalszy rozwój telemedycyny w Pol-sce uwarunkowany jest również w dużej mierze od syste-mowych rozwiązań informatycznych [26].
Oszacowane koszty oraz korzyści mogą nie ukazywać realnych wydatków systemu w momencie, kiedy zostanie wdrożony i zacznie funkcjonować na stałe. Konieczna jest szczegółowa analiza ekonomiczna, która uwzględni zmiany finansowe oraz możliwości związane z rozwojem systemu telemedycznego, jego reorganizacją oraz ekspan-sją. Omawiany system może przynosić korzyści w danym miejscu, jednak w innym może okazać się nieefektywny ze względu na specyficzną jakość i dostępność usług zdro-wotnych [3].
Podsumowanie
Wykorzystanie nowoczesnej technologii oraz usług telein-formatycznych w służbie zdrowia może korzystnie wpły-nąć na efektywność procesów medycznych. Do realizacji usług telemedycyny niezbędne jest utworzenie rozbudo-wanej infrastruktury informatycznej oraz telekomunika-cyjnej w szpitalach, karetkach pogotowia, gabinetach le-karskich i innych placówkach medycznych, a dodatkowo w domach pacjentów. Wszystkie te działania wymagają dużych nakładów finansowych, ale efekty wdrożenia tele-medycyny mogą przewyższyć poniesione wydatki i okazać się korzystne zarówno dla osób potrzebujących świadczeń zdrowotnych, jak i specjalistów z różnych dziedzin me-dycznych. W dalszej perspektywie szerokie wprowadzenie telemedycyny przyniosłoby więc znaczne oszczędności czasowe oraz finansowe, a ponadto zwiększyłoby efek-tywność świadczonych usług.
Oświadczenia
Oświadczenie dotyczące konfliktu interesów Autorzy deklarują brak konfliktu interesów.
Źródła finansowania
Autorzy deklarują brak źródeł finansowania.
Piśmiennictwo
Zajdel R, Krakowiak A, Zajdel J. Analiza podstaw legalności 1. telekonsultacji i telediagnostyki w codziennej praktyce
kli-nicznej. Czy wolno konsultować pacjentów przez telefon?
Część I. Med Prakt. 2010;61(2):155–163.
Zdrojewicz Z, Głód J, Dołowiec A. Telemedycyna – przyszłość 2. lekarza rodzinnego. Fam Med Prim Care Rev. 2014;16(4):382–
286.Bujnowska-Fedek MM, Puchała E, Steciwko A. Aspekty fi-3. nansowe i ekonomiczne telemedycznej opieki nad chorymi
przewlekle. Fam Med Prim Care Rev. 2011;13(3):563–568.
348
Zubrzycki J, Małecka-Massalska T. Telemedycyna – me-4. dycyna i technika w walce o nasze zdrowie. Zdr Publ.
2010;120(4):421–425.
Zgliczyński W, Pinkas J, Cianciara D, Sitarek M, Berdy-5. ga T, Nowicka-Wasilewska J et al. Telemedycyna w Polsce
– bariery rozwoju w opinii lekarzy. Med Ogólna Nauki Zdr.
2013;19(4):496–499.
Drela K. Pacjenci a e-zdrowie. Zeszyty Naukowe Uniwersyte-6. tu Szczecińskiego. 2010;605(25):115–125.
Januszewicz P. Telemedycyna – nowe narzędzie medycyny 7. XXI wieku. Prz Med Uniwersytetu Rzeszowskiego i
Narodo-wego Instytutu Leków w Warszawie. 2012;3:274–276.
Agus DB. A Doctor In Your Pocket. The Wall Street Journal.
8. 2012, https://www.wsj.com/articles/SB1000142405297020 4124204577155162382326848 (data dostępu: 01.08.2017).
Bujok J, Gierek R, Olszanowski R, Skrzypek M. Raport. Uwa-9. runkowania rozwoju telemedycyny w Polsce. Potrzeby, barie-ry, korzyści, analiza rynku, rekomendacje, http://medgo.pl/
wp-content/uploads/2014/08/Raport-telemedycyna-fin-22.07.2014.pdf (data dostępu: 05.08.2017).
Filipionek A, Klamerek A. Telemedycyna jako źródło oszczęd-10. ności w placówce zdrowotnej. Piel Pol. 2013;1(47):48–51.
Czarnuch M, Grabowski M, Najbuka P, Kołtowski Ł. Otocze-11. nie regulacyjne telemedycyny w Polsce – stan obecny i nowe
otwarcie. Warszawa: Telemedyczna Grupa Robocza; 2015.
Nieszporska S. Telemedycyna szansą dla polskiego systemu 12. ochrony zdrowia. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Szczeciń-skiego. 2012;703(88):232–239.
Garg S, Jani PD, Kshirsagar AV, King B, Chaum E. Telemedicine 13. and retinal imaging for improving diabetic retinopathy
evalu-ation. Arch Intern Med. 2012;172(21):1677–1678.
Kasiak K, Surtel W, Maciejewski R. Telemedycyna w sytu-14. acjach kryzysowych. Ostry Dyżur. 2014;7(2):63–68.
Ekeland AG, Bowes A, Flottorp S. Effectiveness of teleme-15. dicine: a systematic review of reviews. Int J Med Inform.
2010;79(11):736–771.
Piotrowicz R, Balsam P, Grabowski M, Kempa M, Kołtow-16. ski L, Krzesiński P et al. Telemedycyna – zmiany w procesie
świadczenia usług kardiologicznych. Możliwości i realia. Na-uka. 2016;4:53–69.
Birati EY, Roth A. Telecardiology. Isr Med Assoc J. 2011;13:498–
17. 503.
Steventon A, Bardsley M, Billings J, Dixon J, Doll H, Hirani S et 18. al. Effect of telehealth on use of secondary care and
morta-lity: findings from the Whole System Demonstrator cluster randomised trial. BMJ. 2012;344:e3874.
Saxon LA, Hayes DL, Gilliam FR, Heidenreich PA, Day J, Seth 19. M et al. Long-term outcome after ICD and CRT implantation and influence of remote device follow-up: the ALTITUDE su-rvival study. Circulation. 2010;122(23):2359–2367.
Piotrowicz E, Baranowski R, Bilinska M, Stepnowska M, Pio-20. trowska M, Wojcik A et al. A new model of home-based te-lemonitored cardiac rehabilitation in patients with heart fa-ilure: effectiveness, quality of life, and adherence. Eur J Heart Fail. 2010;12(2):164–171.
Piotrowicz E, Korzeniowska-Kubacka I, Chrapowicka A, Wol-21. szakiewicz J, Dobraszkiewicz-Wasilewska B, Batogowski M
et al. Feasibility of home-based cardiac telerehabilitation: Re-sults of TeleInterMed study. Cardiol J. 2014;21(5):539–546.
Duda J. Nowe kanały komunikacyjne w usługach medycz-22. nych – wybrane problemy. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Szczecińskiego. 2013;776,31:181–194.
Dansky KH, Palmer L, Shea D, Bowles KH. Cost analysis of te-23. lehomecare. Telemed J E Health. 2001;7(3):225–232.
Cranen K, Veld RH, Ijzerman M, Vollenbroek-Hutten M.
24. Change of patients’ perceptions of telemedicine after brief use. Telemed J E Health. 2011;17(7):530–535.
Mordor Intelligence LLP. Global Telemedicine Market (2015–
25. 2020). Growth, Trends & Forecasts. 2015.
Maziarz WM. Problemy rozwoju telemedycyny w Pol-26. sce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
2010;605(25):33–43.
Chojecka M, Nowak A. Telemedycyna na tle polskich regulacji 27. prawnych – szansa czy zagrożenie? Internetowy Kwartalnik
Antymonopolowy i Regulacyjny. 2016;895:74–81.
Zaakceptowano do edycji: 2017-10-09 Zaakceptowano do publikacji: 2017-10-30
Adres do korespondencji:
Aniceta Ada Mikulska
Zakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu ul. Heliodora Święcickiego 6, 60-781 Poznań
tel.: 61 854 64 76 fax: 61 854 64 77 e-mail: cetakinia@wp.pl
Finansowanie leczenia chorób rzadkich w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej