Badane festiwale: założenia organizacyjne i programowe

Badaniu poddano cztery lubelskie cykliczne festiwale plenerowe o tematyce kul-turalnej: Noc Kultury, Wschód Kultury-Inne Brzmienia Art’n’Music Festival, Carna-val Sztukmistrzów i Jarmark Jagielloński. Obecnie są one organizowane przez miej-ską instytucję kultury – Warsztaty Kultury w Lublinie. Wszystkie cztery mają już wieloletnią historię; dwa najstarsze odbywają się co roku od 2007 roku, dwa po-zostałe – od 2008 roku. Wszystkie zostały stworzone przez lokalne środowiska artystyczne i kulturalne, wyrastając z potrzeb i możliwości samego miasta i jego mieszkańców. Są one zróżnicowane jeśli chodzi o tematykę i formy aktywności – każdy z festiwali ma swoje określone ukierunkowanie i oś tematyczną, stawiając zarazem na otwartość i interdyscyplinarność. Ponadto, badane wydarzenia

odby-129 wają się latem (od czerwca do sierpnia) w przestrzeni Lublina, głównie na

obsza-rze Starego Miasta i w jego bezpośrednich okolicach. W zdecydowanej większości program artystyczny jest bezpłatny, co, w połączeniu z lokalizacją, czyni je ogól-nodostępnymi i nastawionymi na szeroką publiczność. Wreszcie, jak wynika z przeprowadzonej w badaniu analizy dokumentów, cztery badane wydarzenia są obecne w strategiach rozwoju miasta oraz jego poszczególnych obszarów (kultu-ry oraz tu(kultu-rystyki).

Warto także krótko opisać każdy z festiwali z osobna. Mimo wielu wspólnych cech i założeń, różnią się one zasadniczo jeśli chodzi o treść, długość trwania czy skalę działań promocyjnych. Przedstawione tutaj informacje pochodzą zarówno z dostępnych, oficjalnych materiałów³, jak i są efektem przeprowadzonych badań publiczności.

Noc Kultury jest wydarzeniem jednodniowym, czy raczej – „jednonocnym”, od-bywającym się co roku w pierwszy weekend czerwca. Jej specyfika polega na na-gromadzeniu ogromnej liczby wydarzeń kulturalnych, artystycznych i społecznych w krótkim czasie w przestrzeni publicznej lubelskiego Starego Miasta, a także w siedzibach rozmaitych instytucji i organizacji. Na program Nocy Kultury składa-ją się zarówno projekty zgłoszone samodzielnie przez profesjonalne i amatorskie grupy czy artystów, jak i produkcje specjalne tworzone przez głównego organiza-tora. Od kilku lat tematyka Nocy Kultury ogniskuje się w coraz większym stopniu na sztuce w przestrzeni miasta, choć zawsze obejmuje też koncerty, wystawy, spektakle teatralne, pokazy filmowe czy różnorodne działania efemeryczne. Jak wynika z przeprowadzonych analiz jakościowych, Noc Kultury w oczach swojej pu-bliczności przede wszystkim zachęca do odkrywania miasta w nowej, atrakcyjnej i zarazem bardzo krótkotrwałej odsłonie. Uczestnicy podkreślają niezwykłą, nie-mal bajkową atmosferę, na którą składa się zarówno obecność ogromnej liczby ludzi na ulicach, jak i wyjątkowość „aranżacji” przestrzeni miejskiej.

Wschód Kultury-Inne Brzmienia Art’n’Music Festival stawia sobie za cel prezen-tację najciekawszych zjawisk muzycznych, reprezentujących różnorodne gatunki i tradycje, ze szczególnym ukierunkowaniem na kontekst kulturowy krajów Part-nerstwa Wschodniego. Oprócz koncertów, warsztatów i spotkań z artystami,

pro-3 Więcej informacji na temat festiwali jest dostępna na ich stronach internetowych: Noc Kultury:

nockultury.pl; Wschód Kultury-Inne Brzmienia: www.innebrzmienia.eu; Carnaval Sztukmistrzów:

sztukmistrze.eu; Jarmark Jagielloński: jarmarkjagiellonski.pl.

130

gram festiwalu obejmuje też wystawy, pokazy filmowe, specjalne działania dla dzieci czy serię wydawniczą Wschodni Express. Większość wydarzeń odbywa się w obrębie Starego Miasta – na jednej z dwóch scen (głównej i kameralnej) oraz w klubie festiwalowym zlokalizowanym na dużym terenie zielonym przy lubelskim Zamku. Festiwal odbywa się obecnie na początku lipca; w 2017 roku trwał pięć dni.

W efekcie przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że uczestnicy Innych Brzmień doceniają je przede wszystkim za wysokiej jakości program artystyczny, a także wyjątkowe jak na festiwal muzyczny umiejscowienie w centrum miasta.

Co istotne, podkreślają oni też jego dostępność. Choć większość osób przyciągają konkretni wykonawcy, to stosunkowo duża część publiczności przychodzi też przy-padkowo albo bez znajomości programu, oczekując nowości i zaskoczenia.

Na kolejnym z badanych festiwali – Carnaval Sztukmistrzów – można zobaczyć wystąpienia artystów, linochodów, kuglarzy czy performerów reprezentujących dziedziny takie jak teatr, nowy cyrk i sztuki alternatywne. W ramach festiwalu odbywają się nie tylko pokazy czy spektakle, ale też koncerty czy warsztaty. Wy-darzenia są skierowane zarówno do dzieci, jak i do widzów dorosłych; zdecydowa-na większość odbywa się w przestrzeni miejskiej zdecydowa-na poziomie gruntu; część spek-takli ma też miejsce w specjalnych namiotach cyrkowych. Festiwal odbywa się zwykle pod koniec lipca i trwa cztery dni. Co istotne, jako jedyna z badanych im-prez, Carnaval Sztukmistrzów jest flagowym wydarzeniem w realizacji strategii wizerunkowej „Lublin. Miasto inspiracji”. Przekłada się to między innymi na więk-sze nakłady na działania promocyjne w porównaniu z pozostałymi badanymi fe-stiwalami. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że według uczestników Carnaval Sztukmistrzów wyróżnia się przede wszystkim niemal całkowitym znie-sieniem granic między artystami a widzami. Rzędy siedzącej i stojącej publiczno-ści wyznaczają „przestrzeń sceniczną” na chodnikach”; wykonawcy często wcią-gają widzów do działania. W efekcie, relacje artysty i publiczności stają się nieformalne, bliskie, dostarczając – obydwu stronom – intensywnych doznań i emocji.

Jarmark Jagielloński to z kolei cztero- lub pięciodniowe święto szeroko pojętej kultury i sztuki ludowej odbywające się w połowie sierpnia. W programie wyda-rzenia można znaleźć między innymi jarmark rękodzielniczy (którego podstawo-wym celem jest prezentacja wyrobów, choć ich zakup jest oczywiście możliwy), liczne warsztaty tradycyjnych umiejętności, koncerty kapel na scenach i w

prze-131 strzeni miasta, wystawy, prelekcje, pokazy filmowe, spektakle czy potańcówki.

Organizatorzy kładą duży nacisk na prezentację dzieł i nurtów autentycznych w możliwie wszechstronny, interesujący dla różnych grup sposób. Jak widać w przeanalizowanych materiałach, tę oryginalność i dostępność dostrzegają też sami uczestnicy Jarmarku. Podkreślają oni, jak niezwykle piękne i subtelne jest prezentowane rękodzieło. Zarazem, doceniają możliwość bliższego zapoznania się ze sztuką i kulturą ludową, czy to poprzez nabycie różnych umiejętności, czy dzięki zwykłej rozmowie z obecnymi przy straganach twórcami.