1. Wprowadzenie
1.5. Badane podmioty branży kreatywnej działające w OFF Piotrkowskiej i obszary ich działalności
Z punktu widzenia prowadzonej analizy ważne jest dokonanie krótkiej charakterystyki podmiotów branży kreatywnej działających w OFF Piotrkowskiej. Opis ten uwzględnia typ prowadzonej w OFF Piotrkowskiej działalności, czas jej rozpoczęcia oraz wielkość podmiotu gospodarczego.
Szczegółowych informacji na temat typu działalności podejmowanej przez badanych oraz jej podstawowych charakterystyk dostarcza tabela 2.
Tabela 2. Rozkład badanych według typu działalności branży kreatywnej oraz ich podstawowych charakterystyk
L.p. Typ działalności branży kreatywnej 1 Grafika / malarstwo wielkoformatowe 5 lat
2 Moda 3 lata
3 Projektowanie produktu / sztuki wizualne 5 lat 4 Projektowanie produktu – odzieży / fryzjerstwo 3 lata
5 Projektowanie produktu 3,5 roku
12 Gastronomia / wystawy / warsztaty 2,5 roku
13 Gastronomia / edukacja 2,5 roku
Architektura
17 Muzyka / działalność rozrywkowa 4 lata
18 Public relations 3 lata 1
Badane podmioty działające w OFF Piotrkowskiej charakteryzuje bardzo szerokie spektrum działalności, które obejmuje swoim zasięgiem działalność zarówno projektową, jak i edukacyjną, gastronomiczną, architektoniczną, muzyczną i public relations. Wśród badanych przeważały firmy prowadzące szeroko pojętą działalność projektową, zaklasyfikowane do kategorii „dizajn”. W grupie tej znalazły się podmioty, których działalność zorientowana jest na projektowanie odzieży, biżuterii i innych produktów, takich jak perfumy, opakowania, ceramika, torebki. Wszystkie podmioty prowadzące ten typ działalności świadczą równocześnie usługi handlowe, sprzedając wytworzone przez siebie produkty. Drugą grupę podmiotów stanowią przedstawiciele branży gastronomicznej. Ich
30
działalność zorientowana jest nie tylko na świadczenie usług kulinarnych, lecz także na organizację wystaw (zwłaszcza fotografii), różnego rodzaju warsztatów artystycznych (tańca, fotografii, kulinarnych itd.) czy organizację slajdowisk i spotkań podróżniczych. W badanej próbie liczba podmiotów trudniących się jednym typem działalności była niewielka i odnosiła się tylko do trzech firm. Co więcej, ich przedstawiciele w trakcie prowadzonych rozmów mówili o planach poszerzenia oferowanych usług. Cechą charakterystyczną badanych podmiotów jest zatem swego rodzaju
„wielotorowość” prowadzonej działalności, która oznacza podejmowanie różnych inicjatyw / świadczenie różnych usług. Najlepszym tego przykładem jest firma jednego z podmiotów zaliczana do kategorii „dizajn”, której właściciel prowadzi działalność związaną z projektowaniem odzieży i jej sprzedażą oraz realizuje usługi fryzjerskie dla mężczyzn. Odzwierciedleniem sytuacji wspomnianej
„wielotorowości” podejmowanych działań są następujące wypowiedzi:
Koncerty robimy. Jesteśmy otwarci, robimy projekcje filmowe, spotkania różne, dzisiaj właśnie będzie takie spotkanie [N18].
Także jest to takie miejsce, w którym łączymy różne, różne doświadczenia. Jesteśmy i w galerii i w sklepie, tak jak z resztą tutaj widać można coś zjeść, a wieczorami też jakby jesteśmy takim miejscem klubowym […]. Także tutaj, jakby to, to wszystko łączymy w jednym, w jednej przestrzeni. […] Tutaj mówię, no jesteśmy miejscem w którym tworzymy i wernisaże. [N3]
Pracownia zajmuje się głównie edukacją artystyczną dzieci, młodzieży i dorosłych, natomiast w bardzo różnych dziedzinach działamy również wystawienniczo i ja osobiście jestem malarką i zajmuję się oprócz edukacji malarstwem, rozwijaniem swojej kariery artystycznej, również organizowaniem wystaw, wydarzeń kulturalnych, a także ostatnio projektowaniem wystaw również dla historycznych dla muzeów [N8].
Wszyscy badani reprezentowali przedsiębiorstwa działające w sektorze prywatnym. Biorąc zaś pod uwagę wielkość podmiotu gospodarczego mierzoną liczbą zatrudnionych pracowników, należy stwierdzić, że badani reprezentowali głównie tzw. mikroprzedsiębiorstwa, czyli małe firmy zatrudniające nie więcej niż dziewięć osób. Z przeprowadzonych rozmów wynika, że są to zwykle niewielkie inicjatywy, powstałe oddolnie, niejednokrotnie z pasji tworzenia: „równolegle zajmowałem się produkcją odzieży i projektowaniem, która wynikała z pasji, z deskorolki, na której jeździłem przez dwadzieścia lat. Tak po czasie stworzyłem markę swoją” [N4]. Tylko jeden badany podmiot, działający w branży gastronomicznej, był firmą średniej wielkości (liczba pracowników wynosiła 30 osób). Zebrany materiał empiryczny pozwala ponadto zaobserwować, że charakterystycznymi cechami badanych podmiotów są duża rotacja zatrudnienia (co jest widoczne zwłaszcza w przypadku działalności gastronomicznej) oraz nawiązywanie współpracy przy realizacji konkretnych projektów z zewnętrznymi podmiotami (osobami i firmami):
Pracujemy tutaj tak naprawdę w trzy osoby, tak bezpośrednio, a współpracuje dużo więcej, bo to też jakby jest rotacyjnie, w zależności od tego jak tam […]. Firma nie jest duża, a też jakby branża jest taka dosyć elastyczna. Jakby w pewnej części roku mamy trochę więcej pracy i wtedy po prostu też więcej współpracujemy z niektórymi osobami, jakby dobieramy więcej pomocników sobie, a w czasie, kiedy jest trochę spokojniej, to wtedy jakby mniejszy personel wystarczy [N7].
Zatem w przypadku niektórych podmiotów zlokalizowanych w OFF Piotrkowskiej można mówić o elastyczności i rotacji zatrudnienia wynikającej z sezonowości niektórych działań czy realizowanych obecnie projektów. W przypadku zaś tych podmiotów, których funkcjonowanie nie jest silnie determinowane porą roku (sezonem) czy nie ma charakteru projektowego, dodatkowe
31
osoby zatrudniane są sporadycznie, a działalność prowadzona jest indywidualnie – własnymi siłami, ewentualnie we współpracy z osobami czy instytucjami z otoczenia zewnętrznego.
Co więcej, analiza zebranych informacji umożliwia postawienie tezy o istnieniu swoistego profilu pracownika badanych podmiotów. W tym względzie najczęściej wskazywano na specyficzne zainteresowania zatrudnionych osób (sztuka, film, podróże), artystyczne upodobania i/lub studia, zamiłowanie do wykonywanej pracy. Osoby te były najczęściej opisywane następująco: „raczej czujący klimat” [N18] lub „które w jakiś sposób są kreatywne” [N9]; „mają troszkę szersze horyzonty”
[N4] lub które „jakoś pasują do naszego profilu... Uwielbiają podróżować, interesują się sztuką, interesują się filmem, interesują się gastronomią” [N10]. Z analizy udzielonych informacji wynika, że zwykle były to osoby młode, w wieku do trzydziestu lat, studenci różnych kierunków studiów i uczelni bądź absolwenci chcący podreperować swój budżet. Kolejną zaobserwowaną cechą
charakterystyczną jest swoisty profil samego respondenta, czyli reprezentanta badanego podmiotu.
Okazało się, że w grupie tej są głównie osoby, które ukończyły artystyczne kierunki studiów (grafikę, projektowanie, plastykę i malarstwo) lub nauki społeczne i humanistyczne, w tym absolwenci socjologii, marketingu i zarządzania, filologii angielskiej. Były to osoby o różnych trajektoriach losów zawodowych, zajmujące się poprzednio także innym rodzajem działalności. I tak na przykład osoba trudniąca się działalnością muzyczną pracowała wcześniej w charakterze szkolnego wychowawcy i ankietera; przedstawicielka pracowni projektowej była pracownikiem uczelni wyższej, a właścicielka klubokawiarni zajmowała się tłumaczeniami. Takich przykładów było więcej i tylko w przypadku projektantów odzieży i architektów możemy mówić o pewnej ciągłości zawodowego doświadczenia.
Charakterystyczną cechą badanych było ich silne przywiązanie do Łodzi. Przeważającą grupę
respondentów tworzyli rdzenni łodzianie. Drugą grupę, mniej liczną, stanowiły osoby napływowe, ale mieszkające w tym mieście już od wielu lat. Najczęściej przybyły one do Łodzi na studia i już tu pozostały albo przyjechały ze względów rodzinnych. W przypadku obu grup osób zauważono silne poczucie więzi z miastem. Wśród badanych panowało wręcz przekonanie, że to właśnie Łódź ukształtowała ich drogi zawodowe, w tym twórczość i działanie w sektorze kreatywnym.
Z relacji uwzględnionych w badaniu przedstawicieli podmiotów gospodarczych wynika ponadto, że ich działania mają na celu nie tylko korzyści finansowe (indywidualne czy danej firmy).
Ważnym elementem ich aktywności jest także poczucie działania na rzecz swojego miasta. Co więcej, sama Łódź była przez nich traktowana jako miejsce wyjątkowe, posiadające specyficzny charakter, niekiedy opisywany w kategoriach magicznego. Ten silny aspekt tożsamościowy oddają następujące słowa rozmówców:
Bardzo jestem emocjonalnie związana z Łodzią, ja się wychowałam w tych wszystkich bramach, też ta moja twórczość, też jakby wynika z tego [N1].
To jest niesamowite miasto [N12].
Jestem łodzianką, jestem związana z Łodzią i to jest tak, że… i lubię to miasto, kocham, i nie lubię, nienawidzę często. Jest to podobno charakterystyczne dla mieszkańców Łodzi, którzy narzekają na Łódź, ale też nie zamieniliby tego miasta na inne [N15].
Kolejną zmienną uwzględnioną w charakterystyce badanych podmiotów jest czas ich funkcjonowania w OFF Piotrkowskiej. Badania wykazały, że w badanej próbie znalazły się podmioty o bardzo zróżnicowanym okresie lokalizacji usług w tym miejscu. Wśród nich są firmy, których korzenie sięgają czasów początków działalności OFF Piotrkowskiej, czyli roku 2011, jak również takie, które pojawiły się tam stosunkowo niedawno, np. pół roku temu. Pełne spektrum czasu działalności badanych podmiotów w przestrzeni OFF Piotrkowskiej prezentuje tabela 2. Warto jednak mieć na
32
uwadze, że część uwzględnionych w badaniu firm rozpoczęła swoją działalność wcześniej, poza OFF Piotrkowską.
Podsumowując tę część raportu, stwierdzamy, że badane podmioty cechuje specyficzny
„wielotorowy” typ podejmowanej działalności (nie możemy mówić o jednej, wąskiej specjalizacji i ograniczaniu podejmowanych działań tylko do niej); nieduża wielkość (kameralność funkcjonowania);
specyficzny profil zatrudnianych osób oraz elastyczność i zmienność zatrudniania, która jest uzależniona od sezonu lub realizowanego aktualnie projektu; jak również specyficzny profil głównego przedstawiciela badanego podmiotu, warunkowany kierunkiem jego wykształcenia, trajektorią życia zawodowego oraz silnym przywiązaniem do Łodzi i przekonaniem o wyjątkowości tego miasta.
33
OFF Piotrkowska, Pracownia OKO
OFF Piotrkowska, Pracownia Ceramiki INDYGO
34
OFF Piotrkowska, korytarz pierwszego piętra z lokalami kreatywnymi
OFF Piotrkowska, lokal Animal Kingdom
35