Badania pracowników przemysłu jądrowego

Wyniki badań 95 000 pracowników przemysłu jądrowego USA, Kanady i W. Brytanii opracowane przez Międzynarodową Agencję Badań Nowo-tworów (IARC) wskazują, że w zakresie małych dawek promieniowania zachorowalność na nowotwory nie rośnie, lecz maleje ze wzrostem otrzy-manej dawki w proporcji – 7%/Sv. Względna umieralność na nowo-twory i białaczkę w funkcji dawki skumulowanej w ciągu życia otrzy-manej przez pracowników narażonych na promieniowanie jonizujące pokazana jest na rys. 2.8, opracowanym przez autora na podstawie danych liczbowych z pracy IARC⁷⁰.

Wzrost umieralności wśród pracowników narażonych zawodowo wystąpił tylko w przypadku dużych dawek i tylko w odniesieniu do bia-łaczki. Dla porównania – średnia dawka otrzymywana od promienio-wania naturalnego i z procedur medycznych przez mieszkańca Polski w ciągu 70 lat to 230 mSv, średnia dawka otrzymana dodatkowo w ciągu 70 lat przez osobę mieszkającą przy płocie elektrowni jądrowej wskutek pracy EJ to 0,7 mSv, a dawki jednorazowe przy prześwietleniu kręgosłu-pa wynoszą około 4,3 mSv⁷¹. Do wpływu mocy dawki – czy jest ona otrzymana w krótkim czasie, gdy organizm nie ma czasu by się skutecz-nie bronić, czy też w długim czasie, w postaci małych dawek rozłożonych

69 Wg Leikin J.B., McFee R. Nuclear Biological and Chemical Agent Exposure, CRC Press New York 2007

70 CARDIS E. et al., „Combined analysis of cancer mortality among nuclear industry wor-kers in Canada, UK and the USA”, IARC Techn. Report No. 25, Lyon, (1995).

71 Państwowa Agencja Atomistyki; Działalność prezesa PAA i ocena stanu bezpieczeństwa i ochrony radiologicznejw Polsce w 2007 roku, Warszawa, maj 2008 str. 68

na wiele dodających się ekspozycji – powrócimy jeszcze poniżej omawia-jąc narażenie pracowników stoczni w Shippingport (stocznia remontowa okrętów z napędem jądrowym) poddanych działaniu małych dawek (rys.

2.9) i osób poddawanych napromieniowaniu w celach medycznych (rys.

2.10) (jodoterapia i diagnostyka). Wykresy na rys. 2.8 i na następnych rys. 2.9 i 2.10 stanowią dobrą ilustrację różnicy jakościowej w działaniu małych i dużych dawek. Przy wysokich dawkach wzrost zachorowań jest wyraźny. Natomiast dawki takie jak od elektrowni jądrowej – a więc rzędu 1 mSv łącznie przez całe życie – nie wiążą się z żadnym zagroże-niem, a przebiegi krzywych sugerują, że w tym zakresie dawek wystę-puje obniżona umieralność na choroby nowotworowe.

Rys. 2.8. Względne ryzyko zgonu na raka lub białaczkę w zależności od dodatkowej dawki, otrzymanej wskutek pracy ze źródłami

promie-niowania, skumulowanej w ciągu życia, dane z pracy IARC (poziom „1”

odpowiada średniej umieralności pracowników nienapromieniowanych).

Wpływ promieniowania na zdrowie pracowników, dane z [Cardis,95]

Na raka Na białaczkę

Dawka maks.

do EJ - 1 mSv 0

Umieralność względna

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3

200

Dawka skumulowana w ciągu życia, mSv

400 600

Dla pełnego obrazu trzeba dodać, że autorka pracy, p. dr Cardis, w kilka lat później opublikowała wyniki dalszych studiów, które wg jej oświadczenia wskazują na wzrost zagrożenia zgodnie z hipotezą, że każda dawka promieniowania może być szkodliwa, proporcjonalnie do jej wiel-kości⁷². Jednakże dane liczbowe z tej nowej pracy nie zostały ujawnione.

Komitety ICRP (International Commission on Radiation Protection –

72 Cardis E. et al. Risk of cancer after low doses of ionising radiation: retrospective cohort study in 15 countries, BMJ, doi:10.1136/bmj.38499.599861.E0 (published 29 June 2005)

Międzynarodowa Komisja Ochrony Radiologicznej) i UNSCEAR (United Nations Scientific Committee on Effects of Atomic Radiation – Komitet ONZ ds Skutków Promieniowania Atomowego) przyjęły tę pracę pozy-tywnie, natomiast szereg niezależnych naukowców przeciwnych hipote-zie LNT podjął krytykę tej pracy^73,74.

Rys. 2.9. Umieralność⁷⁵ wśród stoczniowców z Shippingport (SMR – standardized mortality ratio, znormalizowana umieralność względna,

LHC – nowotwory układu krwiotwórczego) Wszystkie

przyczyny 0

0,2 0,4

RMS_0,6

0,8 1 1,2

Umieralność SMR dla stoczniowców Shippingport

1,4

Białaczka LHC Rak płuc Wszystkie nowotwory

Dawki powyżej 5 mSv Dawki zerowe

W innym studium zbadano wpływ promieniowania na dużą grupę 28 000 pracowników stoczni Shippingport, w której remontowano okrę-ty o napędzie jądrowym. Stwierdzono, że umieralność na nowotwory wśród osób napromieniowanych niskimi dawkami (powyżej 5 mSv) była o 24% mniejsza niż w grupie kontrolnej złożonej z pracowników tej samej stoczni, którzy nie byli napromieniowani⁷⁶ (patrz rys. 2.9).

Dobór grupy kontrolnej z pracowników tej samej stoczni jest o tyle ważny, że często ignorowano wyniki badań wskazujących na zmniejszo-ną umieralność na nowotwory wśród osób napromieniowanych twier-dząc, że są one wynikiem „efektu zdrowego pracownika”, tzn lepszego

73 Fornalski, K. W. and Dobrzyński, L., Ionizing radiation and health of nuclear industry workers, Int. J. of Low Radiation, vol. 6, no 1, 2009, pp. 57-78 oraz Lagarde F.: Tiny excess relative risks hard to pin down, 5 August 2005, BMJ, http://www.bmj.com/cgi/

eletters/bmj.38499.599861.E0v1#114265

74 Feinendegen and Neumann: Physics must join with biology in better assessing risk from low-dose irradiation Radiat Prot Dosimetry. 2005; 117: 346-356.

75 Umieralność – liczba zgonów w populacji wskutek danej choroby na 100 000 osób

76 MATANOSKI, G.M., „Health effects of low-level radiation in shipyard workers- final re-port”, DOE DE-AC02-79 EV 10095, US Dept. of Energy, (1991).

zdrowia osób pracujących niż ogółu ludności. To twierdzenie jest silnie krytykowane.⁷⁷ Przeciw hipotezie, że efekt zdrowego pracownika jest powodem lepszego stanu zdrowia osób napromieniowanych przemawia to, że ani przy przyjmowaniu pracownikow do nuklearnych stoczni, ani do wszystkich innych zakładow atomowych, nie są prowadzone badania genetyczne wykrywajace podatność na nowotwory, ani badania przesie-wowe mające wykryć już istniejące nowotwory. W przypadku stoczni Shippingport takie tłumaczenie jest niemożliwe, bo nie ma powodu, dla którego pracownicy tej samej stoczni mieliby być „zdrowymi pracowni-kami” w grupie pracującej na okrętach z napędem jądrowym , a „nie-zdrowymi” w grupie pozostałych stoczniowców.

Również studium wykonane w Japonii, obejmujące badania 115 ty-sięcy pracowników poddanych małym dawkom promieniowania wyka-zało, że zarówno liczba zachorowań na nowotwory jak i ogólna umieral-ność w tej populacji są mniejsze niż przeciętne dane dla odpowiedniej grupy mężczyzn w Japonii⁷⁸. Przy średniej dawce skumulowanej 13,9 mSv/osobę, standaryzowany współczynnik umieralności⁷⁹ dla całej po-pulacji napromieniowanej wyniósł SMR = 0,83 dla wszystkich przyczyn, SMR = 0,89 dla chorób nowotworowych. A więc i w Japonii umieralność na nowotwory wśród pracowników napromieniowanych była mniejsza od średniej w populacji ogólnej.