Bariery związane z wdrażaniem innowacji w MSP

W krajach UE sektor MSP jest znaczącym aktorem w tworzeniu innowacyjno-ści gospodarki, natomiast role poszczególnych przedsiębiorstw mikro-, małych, średnich są bardzo zróżnicowane. Sektor MSP charakteryzuje się własnymi zacho-waniami innowacyjnymi, które wynikają częstokroć ze specyfiki tych firm lub całej branży, co świadczy o ich dużej różnorodności¹⁷. Szczególnie w Polsce widać zna-czące różnice w kreowaniu innowacji. Można zaobserwować pewną zależność, którą da się ująć w stwierdzeniu, że im większa firma, tym wyższy poziom innowa-cyjności. Niestety, polskie MSP, szczególnie mikro- i małe firmy, w większym stopniu

17 J. Tidd, J. Bessant, K. Pavitt, Managing innovation. Integrating technological, market

podejmują działania imitacyjne, nie kreując własnych innowacyjnych rozwiązań. Ta-kie podejście rzutuje na atrakcyjność wymienionych przedsiębiorstw w relacjach z innymi podmiotami i tym samym ogranicza znaczenie sektora MSP w gospodarce.

W literaturze można spotkać się z różnorodnymi podziałami sektora MSP ze względu na innowacyjność. Jednym z kryteriów jest podział na przedsiębior-stwa aktywne innowacyjnie i technologicznie oraz bierne innowacyjnie¹⁸. Należy jednak mieć na uwadze, że również aktywne innowacyjnie i technologicznie mi-kro- i małe firmy mają ograniczoną zdolność do absorpcji coraz bardziej złożo-nych technologii, które często powstają w instytucjach naukowych. Instytucje te są dla firm źródłem najnowszej wiedzy, jednak są trudności z nawiązaniem współpracy, ale przede wszystkim z finansowaniem nowych przedsięwzięć. Na-tomiast firmy o niskiej innowacyjności, słabe technologicznie, które stanowią najliczniejszą grupę sektora MSP, mają problemy ze śledzeniem postępu tech-nicznego. Nie są w stanie podejmować szybkich decyzji będących reakcją na zmiany oraz w znikomym stopniu dokonują odnowy produktów i procesów.

Istnieje wiele czynników składających się na taki właśnie obraz firm, m.in.

braki w wiedzy technicznej, postawa i nastawienie właścicieli oraz menedżerów do innowacyjnych rozwiązań, które z natury rzeczy należą do ryzykownych przedsięwzięć. Szczególnie w mikro- i małych przedsiębiorstwach zarządzanych w sposób tradycyjny, gdzie właściciel jest jednocześnie menadżerem, można za-uważyć braki w odpowiednim przygotowaniu, wykształceniu do prowadzenia biznesu, przez co ich know-how na temat zarządzania jest ograniczony. Niestety, może to oznaczać, że brak tego rodzaju wiedzy i umiejętności będzie wpływał na brak innowacji bądź też ich nieumiejętne wdrażanie. Sektor MSP dotyka również problem pozyskania, a jeszcze bardziej utrzymania wysoko wykwalifikowanych zasobów ludzkich. Firmy te, w celu zatrudnienia wykwalifikowanych pracowni-ków, muszą konkurować z dużymi podmiotami, które oferują często lepsze wa-runki pracy. Ten sam problem można zaobserwować w sytuacji utrzymania przez dłuższy okres najlepszych pracowników, którzy po okresie wykształcenia i zdo-bycia doświadczenia w sektorze mikro- i małych firm, szukają korzystniejszych ofert w dużych firmach. Przedsiębiorstwa z sektora MSP często nie prowadzą działalności innowacyjnej, ponieważ – na co często wskazują – borykają się z problemem finansowania inwestycji i nie mają środków własnych oraz nie mogą lub nie potrafią zdobyć kapitału.

Należy jednak pamiętać, że wdrażanie innowacji lub ich kreowanie często wymaga zaangażowania dużych, z punktu widzenia MSP, zasobów finansowych i innych. Natomiast działalność innowacyjna, szczególnie w sytuacjach prowa-dzenia badań, może być kosztowna z racji wysokiej stopy niepowodzeń¹⁹. Na

18 E. Stawasz, Innowacje a mała firma, UŁ, Łódź 1999, s. 96.

19 R.J. Arend, Defending against rival innovation, „Small Business Economics” 2009, t. 33, nr 2, s. 189–206.

tego rodzaju ryzyko wiele firm nie może sobie pozwolić, gdyż jedno niepowo-dzenie – nietrafiony innowacyjny produkt – może skończyć się bankructwem.

Dlatego, szczególnie w Polsce, tak niewiele firm z sektora MSP podejmuje dzia-łalność w zakresie wdrażania nowych produktów. Firmy widzą potrzebę dziele-nia się ryzykiem niepowodzedziele-nia np. z instytucjami naukowymi lub też, jak wcze-śniej wspomniano, podążają w kierunku działalności imitacyjnej. Przyczyn niskiej innowacyjności można doszukiwać się także w zakresie terytorialnym prowadze-nia działalności poszczególnych firm. Przedsiębiorstwa działające w skali global-nej lub europejskiej są niejako zmuszone do kreowania innowacyjnych rozwią-zań ze względu na większą liczbę konkurujących firm, przede wszystkim z krajów przodujących – liderów innowacji. Natomiast firmy z sektora MSP, działające na rynku krajowym, określanym często jako lokalny, nie są poddawane tak wielkiej presji ze strony konkurencji i tym samym w wielu firmach nie pojawia się moty-wacja do tworzenia innowacyjnych rozwiązań, gdyż na dotychczasowe produkty znajduje się klient.

Zakończenie

W wyniku przeprowadzonej analizy należy stwierdzić, że poziom innowa-cyjności polskich przedsiębiorstw w porównaniu z krajami tzw. starej Unii jest znacząco niższy, również w odniesieniu do średniej unijnej (UE 15). Można jed-nak dostrzec, że jest zbliżony do poziomu tzw. nowych krajów członkowskich.

Zatem, nadal można twierdzić, że Polska i inne kraje członkowskie Unii Europej-skiej, pochodzące z Europy Centralnej i Południowej, mają do nadrobienia znaczny dystans w doganianiu liderów innowacji. Niestety, to doganianie będzie znacznie trudniejsze, ponieważ obecnie konieczne wydaje się wdrażanie wyso-kich innowacji. Nie wystarczy, tak jak to czyniono do końca XX wieku, wdrażać rozwiązań i technologii, które w rzeczywistości okazywały się jedynie unowocze-śnieniem, a nie innowacją. Takie działania firm wynikały bowiem z konieczności koncentrowania się na dostosowywaniu do warunków rynkowych, a więc inno-wacje stosowane były w znikomym zakresie.

Wraz z początkiem XXI wieku coraz więcej polskich przedsiębiorstw wyko-rzystuje innowacje w konkurencyjnej walce o rynki. Staje się to za sprawą pro-wadzonej polityki UE, a w zasadzie przez cele określone w strategii Europa 2020²⁰, gdzie jednym z kluczowych czynników jest rozwój oparty na wiedzy i in-nowacjach. Niezmiernie ważne jest więc stworzenie optymalnych warunków rozwoju innowacji w Polsce i innych krajach UE.

Zwiększenie innowacyjności MSP w Polsce może nastąpić zatem poprzez pod-jęcie szeregu działań wspierających, do których można zliczyć m.in. upowszechnianie

20 Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju

sprzyjają-informacji o najnowszych osiągnięciach naukowo-technicznych i ich możliwych zastosowaniach. Ze względu na to, że źródłem wiedzy o innowacjach dla MSP jest sektor nauki, należy oczekiwać ściślejszego nawiązania współpracy przedsię-biorstw z publicznymi instytucjami naukowymi. Proces ten powinien być wspo-magany przez rozwój infrastruktury pośrednictwa i transferu technologii, zwłasz-cza centrów technologii i parków naukowych. Mając na względzie wysokie ryzyko wdrażanych innowacyjnych przedsięwzięć, konieczny jest również rozwój instytu-cji wysokiego ryzyka, w tym fazy zalążkowej. Dodatkowo proces ten powinien być wspierany przez pomoc w dostępie małych przedsiębiorstw do usług doradczych i szkoleniowych o najwyższym poziomie naukowym i technicznym.

Bibliografia

Arend R.J., Defending against rival innovation, “Small Business Economics” 2009, t. 33, nr 2.

Brzozowski M., Kopczyński T., Przeniczka J., Metody organizacji i zarządzania, Aka-demia Ekonomiczna, Poznań 2001.

Drucker Peter F., Myśli przewodnie Druckera, MT Biznes, Warszawa 2002.

Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009–2011, GUS, Warszawa 2012.

Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyja-jącego włączeniu społecznemu, Komisja Europejska, Bruksela 2010.

Janasz W., Kozioł K., Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2007.

Matejuk J., Zarządzanie innowacyjne jako warunek konkurencyjności przedsiębior-stwa, „Zarządzanie Zmianami” 2005, nr 2.

Niedzielski P., Matusiak K.B., Rodzaje innowacji w: Innowacje i transfer technologii.

Słownik pojęć, PARP, Warszawa 2005.

Niedzielski P., Rychlik K., Innowacje i kreatywność, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2006.

Oslo Manual, Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data, wyd. 3, OECD Publications Service, Paryż 2005.

Podręcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji. Po-miar działalności naukowej i technicznej, MNiSW, Departament Strategii i Roz-woju Nauki, Warszawa 2008.

Porter M.E., 2001, Porter o konkurencyjności, PWE, Warszawa, za: A.L. Platonoff, D. Ma-łaszewicz, S. Sysko-Romańczuk, Innowacyjność polskich firm, „Ekonomika i Orga-nizacja Przedsiębiorstwa” 2006, nr 1(672).

Poznańska K., Czynniki sukcesu małych przedsiębiorstw w Polsce, „Ekonomika i Or-ganizacja Przedsiębiorstwa”, maj 2006, numer specjalny.

Schumpeter J., Teorie rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960.

Stawasz E., Innowacje a mała firma, Uniwersytet Łódzki, Łódź 1999.

Tidd J., Bessant J., Pavitt K., Managing innovation. Integrating technological, market and organizational change, J. Wiley & Sons, New York 2005.