C
złowiek jako istota rozumna od zawsze dążył do zapewnienia sobie bezpieczeństwa.W jego codziennej egzystencji121 już od momentu powstania jako istoty ludzkiej (postać embrionalna), a następnie narodzenia, koniecznym staje się zapewnienie mu odpowied-nich warunków i zaspokojenie konkretnych jego potrzeb122 umożliwiających trwanie, przetrwanie oraz rozwój. W poszczególnych okresach życia i rozwoju człowieka od dzie-ciństwa do starości potrzeby te są zróżnicowane. Niemniej jedną z naczelnych potrzeb człowieka determinujących jego rozwój jest „potrzeba bezpieczeństwa”123. W ujęciu ogólnospołecznym oznacza ona zaspokojenie pragnienia istnienia, trwania i przetrwania, ochrony jakości i poziomu życia, tożsamości, niezależności, stabilności124. Amerykański psycholog Abraham Maslow, twórca hierarchii potrzeb człowieka usytuował ją na drugim szczeblu bezpośrednio po potrzebach biologiczno-fizjologicznych, którymi są: pożywie-nie, picie, powietrze (oddychanie), sen, schronienie (dom, dach nad głową), ciepło oraz podtrzymanie gatunku (prokreacja)125.
Bezpieczeństwo to pojęcie abstrakcyjne, które nie ma jednoznacznej definicji. W li-teraturze przedmiotu odnajdujemy wiele jego określeń i typologii, które uwzględniają różne czynniki, kryteria oraz aspekty jego podziału. W najogólniejszym ujęciu oznacza
121 Egzystencja – istnienie, bytowanie; też materialne warunki życia. Zob. Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, s. 186.
122 Potrzeba – termin rozumiany w dwóch znaczeniach: przedmiotowym – jako zewnętrzna wobec organizmu rzecz lub jej cecha, której wystąpienie lub brak wpływa na poprawę dobrostanu i funkcjonowania organizmu, podmiotowym – jako wewnętrzny stan organizmu, który odczuwa pewien brak lub nadmiar, powstały w wyniku zakłócenia optimum życiowego. Por. http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/potrzeba;3961121.html (19.06.2017).
123 Norma ta dotyczy naszego kręgu kulturowego – przypis autora.
124 H. Idzi-Łatkowski, Bezpieczeństwo polityczne obywateli w świadomości społecznej Polaków, [w:] Filozofia bezpieczeństwa personalnego i strukturalnego, R. Rosa (red.), AON, Warszawa 1993, s. 276.
125 Szerzej: A. H. Maslow, Motywacja i osobowość, (tytuł oryginalny Motivationand personality), przekład J. Radzicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 62-68.
stan niezagrożenia, spokoju i pewności126. Ryszard Zięba opisuje je jako „stan i poczucie pewności oraz wolności od zagrożeń”127. Przytoczone opisy odnoszą się zarówno do pod-miotowego jak też przedpod-miotowego znaczenia tego terminu. W aspekcie przedmiotowym oznacza on stan, w którym występuje fizyczny brak zagrożeń dla podmiotu bezpieczeństwa (człowieka, grupy społecznej). Zaś w ujęciu podmiotowym wskazuje subiektywny stan wewnętrzny podmiotu, jego odczuć w sferze emocjonalnej (psychicznej), określany jako
„poczucie bezpieczeństwa” lub „poczucie zagrożenia”. Zauważyć należy, że niezaspokojenie jednej ze wspomnianych wyżej potrzeb biologiczno-fizjologicznych wywołuje u człowieka stan zagrożenia lub poczucie braku bezpieczeństwa.
W kontekście powyższego zauważyć należy, że pojęcie bezpieczeństwo nierozerwal-nie związane jest z terminem zagrożenierozerwal-nie, które „w ujęciu rzeczowym oznacza fizyczne czynniki (sytuacje lub stany), stanowiące dla danego podmiotu realne niebezpieczeństwo (zagrażające mu), zaś w ujęciu psychologicznym termin ten definiowany jest jako obawa przed utratą cennych dla podmiotu wartości”128. Podkreślić także należy, że zagrożenie nie jest stanem129, ale czynnikiem, który przeobraża stan bezpieczeństwa podmiotu po-wodując poczucie zagrożenia.
Uwzględniając przedstawione wyżej ustalenia, iż bezpieczeństwo postrzegane jest jako potrzeba wymagająca zaspokojenia, w tym kontekście można go również określić (nazwać) mianem swoistego rodzaju usługi społecznej, rozumianej jako „działalność służąca do zaspokajania potrzeb ludzkich, która nie znajduje żadnego ucieleśnienia w nowych dobrach materialnych”130, a także „grupa działań (…) wymagających dużego zaangażowania siły roboczej i dotyczących finansów, sprzedaży, dystrybucji (…) oraz przedsięwzięć i zawodów związanych z różnymi formami opieki osobistej”131. Zagwaran-towanie człowiekowi poczucia bezpieczeństwa wpływa na jego indywidualną sprawność umożliwiającą mu właściwe funkcjonowanie, a także rozwój. Sprawność osobowa deter-minowana poczuciem bezpieczeństwa z kolei, jak zauważa Włodzimierz Fehler, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie i rozwój państwa132.
Podkreślić należy, że tak z rozwojem indywidualnym jak i społecznym związane są ciągłe zmiany odnoszące się zarówno do człowieka jak i jego otoczenia. Zachodzące
126 Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 49.
127 R. Zięba, Pojęcie i istota bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych, „Sprawy Międzynarodowe” 1989 nr 10. Cytuję za: B. Wiśniewski, Bezpieczeństwo w teorii i badaniach naukowych, WSPol, Szczytno 2011, s. 14.
128 J. Ziobro, Wybrane aspekty współpracy oraz współdziałania organów i podmiotów w procesie zapewniania bezpieczeństwa powszechnego, [w:] Racjonalizacja zarządzania jednolitymi formacjami umundurowanymi odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo wewnętrzne, tom II, B. Wiśniewski (red.), SGSP, Warszawa 2017, s. 108.
129 Stan – położenie, warunki, w których ktoś (człowiek) lun coś (np. grupa) się znajduje. Por. M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, tom III, PWN, Warszawa 1983, s. 317.
130 Mała encyklopedia ekonomiczna, PWE, Warszawa 1962, s. 764.
131 G. Marshall (red.), Słownik socjologii i nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 411.
132 W. Fehler, Bezpieczeństwo wewnętrzne współczesnej Polski. Aspekty teoretyczne i praktyczne, ARTE, Warszawa 2012, s, 7.
w środowisku bezpieczeństwa133 człowieka zmiany sprawiają, że współcześnie bezpieczeń-stwo należy postrzegać jako dynamiczny proces134 społeczny, mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa podmiotowi (człowiek, grupa społeczna), rozumianego jako ochrona przed zagrożeniem (usługa). Aleksandra Skrobacz zauważa, że uczestniczące w tym pro-cesie podmioty starają się dostosować mechanizmy działania zapewniające im poczucie bezpieczeństwa adekwatnie do występujących zagrożeń. Podejmowane działania mają na celu uzyskanie akceptowalnego stan bezpieczeństwa, dającego im poczucie pewności przetrwania i rozwoju135. Zaznaczyć jednak należy, iż bezpieczeństwo postrzegane zarówno jako „stan”, a także jako „proces” nie odznacza się stałością (w dłuższych przedziałach czasowych), a efekt ten wynika z ruchomości układu sił pomiędzy zagrożeniami, a moż-liwościami podmiotów zaangażowanych w jego zapewnianie.
Mimo wielu znaczeń terminu bezpieczeństwo należy je postrzegać jako pojęcie antro-pocentryczne136, które wprawdzie dotyczy wszelkich zjawisk fizycznych i przyrodniczych lub ich dowolnej kombinacji, ale jego postrzeganie odbywa się zawsze z perspektywy człowieka jako istoty społecznej. Wszelkie działania podejmowane w celu jego zapewnienia są ściśle związane z zagrożeniami stwarzającymi niebezpieczeństwo dla jego bytu. Rodzaj i charakter zagrożeń decyduje o wyborze środków ochronnych, których zastosowanie umożliwia zapewnienie lub przywrócenie poczucia bezpieczeństwa.
W naukach o bezpieczeństwie występuje wiele typologii bezpieczeństwa, które w swym podziale uwzględniają różne kryteria. Jednym z rodzajów jest klasyfikacja według kryte-rium lokalizacji źródeł zagrożeń (przestrzenne), które pozwala wyróżnić bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne. Jak zauważa Bogdan Zdrodowski jest to istotne rozróżnienie odnoszące się do prawie wszystkich zbiorowych podmiotów bezpieczeństwa, które w znaczeniu „wewnętrze” odnosi się do stabilności i harmonii funkcjonowania podmiotu (możliwości trwania i rozwoju), zaś „zewnętrzne” dotyczy stosunków z innym podmiota-mi137. W kontekście powyższego oraz biorąc pod uwagę zakres niniejszego opracowania,
133 Środowisko bezpieczeństwa – zewnętrzne i wewnętrzne, militarne i niemilitarne (cywilne) warunki bezpieczeństwa (warunki realizacji interesów danego podmiotu w dziedzinie bezpieczeństwa i osiągania ustalonych przezeń celów w tym zakresie), charakteryzowane przy pomocy takich kategorii, jak: wyzwania, szanse, ryzyka oraz zagrożenia. Zob. https://www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/minislownik-bbn-propozy/6035,MINISLOWNIK-BBN-Propozycje-nowych-terminow-z-dziedziny-bezpieczenstwa.html (19.10.2017).
134 Proces – zbiór czynności, wzajemnie ze sobą powiązanych, których realizacja jest niezbędna dla uzyskania określonego rezultatu (najczęściej polegającego na zaspokojeniu potrzeb klienta wewnętrznego lub zewnętrznego). Encyklopedia zarządzania, https://mfiles. pl/pl/index.php/Proces (21.06.2017).
135 Zob. A. Skrabacz, Organizacje pozarządowe wobec wyzwań i zagrożeń bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI wieku, Ministerstwo Obrony Narodowej Departament Wychowania i Promocji Obronności, Warszawa 2006, s. 33-34.
136 J. Kukułka, Bezpieczeństwo a współpraca europejska: współzależności i sprzeczności interesów, „Sprawy międzynarodowe” 1982, z. 7, s. 29.
137 B. Zdrodowski, Istota bezpieczeństwa, [w:] Teoria zarządzania kryzysowego. Zarys, B. Zdrodowski (red.), WSPol, Szczytno 2014, s. 15.
bezpieczeństwo wewnętrzne dotyczy wszystkiego „co wiąże się z równowagą i porządkiem na danym terytorium”138. Przy czym określenie „wewnętrzne”, w kontekście państwa jako podmiotu bezpieczeństwa, odnosi się do wszystkich jego atrybutów: terytorium, ludno-ści, władzy, itp. Oznacza to, że problematyka bezpieczeństwa wewnętrznego obejmuje obszerny i złożony obszar oddziaływania oraz zakres przedsięwzięć niezbędnych do jego zapewnienia. W literaturze przedmiotu występuje wiele ujęć i definicji bezpieczeństwa wewnętrznego, a obszernego rozwinięcia tego pojęcia dostarcza Bernard Wiśniewski, który uważa, że „bezpieczeństwo wewnętrzne państwa to stan uzyskany w efekcie speł-nienia przez państwo funkcji wewnętrznej realizowanej w ramach strategicznej polityki bezpieczeństwa narodowego, przejawiający się ochroną:
– w ujęciu wąskim – porządku konstytucyjnego, bezpieczeństwa publicznego i bezpie-czeństwa powszechnego:
– w ujęciu szerokim – porządku konstytucyjnego, życia i zdrowia obywateli, majątku narodowego przed bezprawnymi działaniami, a także skutkami klęsk żywiołowych i katastrof”139.
Analiza powyższej definicji wskazuje, że na stan bezpieczeństwa wewnętrznego wpły-wa wiele czynników związanych ze stanem gospodarki państwpły-wa, sprawnością działania administracji publicznej i służb państwowych oraz organizacji społecznych odpowie-dzialnych za przeciwdziałanie zagrożeniom oddziaływującym na poszczególne obszary bezpieczeństwa w ujęciu przedmiotowym (ekologiczne, energetyczne, ekonomiczne, informacyjne, konstytucyjne, powszechne, publiczne, społeczne i inne).
Uwzględniając powyższe kwestie w odniesieniu do problematyki niniejszego artykułu, niezbędnym staje się scharakteryzowanie wskazanych wyżej obszarów bezpieczeństwa wewnętrznego (konstytucyjne, publiczne, powszechne), a także powiązanych z nimi (wpływających na nie) wybranych rodzajów bezpieczeństwa w ujęciu przedmiotowym oraz wyeksponowanie podstawowych źródeł zagrożeń.
Bezpieczeństwo konstytucyjne, określane również mianem bezpieczeństwa ustrojowego jest związane z przestrzeganiem prawa w państwie, którego rdzeniem jest ustawa zasadnicza (Konstytucja). Obszarem jego zainteresowania w ujęciu państwowym jest ochrona organów władzy, prawnych procedur ich wyłaniania oraz zapewnienie warunków niezakłóconego funkcjonowania. Jego społeczny wymiar sprowadza się do stworzenia przez państwo praw-nych gwarancji chroniących obywateli w istotpraw-nych sferach ich życia „zabezpieczając tym samym ich interesy i wolność. W demokracji konstytucyjnej zakres podstawowych wolności i praw obywatelskich jest szeroki i obejmuje ochronę wolności osobistych, praw politycznych
138 A. Sekściński, Bezpieczeństwo wewnętrzne w ujęciu teoretyczny. Geneza i współczesne rozumienie w naukach politycznych, e-Politikon, Kwartalnik Naukowy Nr VI lato 2013, Uniwersytet Warszawski Ośrodek Analiz Politycznych, Warszawa 2012, s. 69.
139 B. Wiśniewski, Bezpieczeństw wewnętrzne jako przedmiot badań, [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne RP w ujęciu systemowym i zadań administracji publicznej, B. Wiśniewski, S. Zalewski (red.), Wyższa Szkoła Administracji, Bielsko-Biała 2006, s. 26.
i socjalnych”140. Podstawowymi źródłami zagrożeń w tym obszarze są wewnętrzne napięcia w państwie powodowane balansowaniem elit i jednostek „na pograniczu prawa, łamaniu przepisów, oszustw”141 oraz słaba skuteczność wymiaru sprawiedliwości, które podważają zaufanie obywateli do władzy. W wymiarze zewnętrznym zasadniczym źródłem zagrożeń bezpieczeństwa ustrojowego jest wszelka działalność obcych służb skierowana na struktury władzy (decyzyjne) państwa, a szczególnie terroryzm, którego celem jest wywarcie presji na sprawujących władzę w celu uzyskania określonego ich zachowania.
Bezpieczeństwo i porządek publiczny to ogół warunków oraz instytucji, których zadaniem jest ochrona życia, zdrowia i mienia obywateli oraz majątku narodowego i środowiska naturalnego przed bezprawnymi działaniami mogącymi zakłócić normalne funkcjonowanie społeczeństwa oraz poszczególnych jego członków (obywateli). Do głównych zagrożeń z tego obszaru zaliczyć należy wszelkie przejawy nieprawnych działań (zamachów na chronione dobra) określanych jako wykroczenia, przestępstwa, czy zachowania społecznie nieakcep-towane. Ich podłożem (źródłem) mogą być: patologie w rodzinie, uzależnienia od alkoholu i narkotyków, niski status materialny, bezrobocie, znudzenie (pragnienie emocji), lekko-myślność, przypadek, choroby (psychiczne, depresje), autodestrukcja142. Analizując sferę bezpieczeństwa i porządku publicznego w kontekście przetoczonych źródeł zagrożeń należy dostrzec jego związek z bezpieczeństwem społecznym, w literaturze przedmiotu definiowanym jako „ochrona, którą dostarcza społeczeństwo swoim członkom poprzez zapobieganie ekonomicznej i społecznej nędzy, która może być powodowana redukcją zarobków, chorobą, macierzyństwem, dyskryminacją w sektorze zatrudnienia, bezrobo-ciem, niepełnosprawnością, podeszłym wiekiem i śmiercią. Dostarcza opiekę zdrowotną i ochronę dla rodzin z dziećmi”143. Zauważyć należy, iż zagwarantowanie oczekiwanego przez społeczeństwo poziomu zabezpieczenia społecznego może istotnie przyczyniać się do redukcji zagrożeń bezpieczeństwa i porządku publicznego, a przez to wpływać na stan bezpieczeństwa wewnętrznego.
Bezpieczeństwo powszechne (codzienne) odnosi się do stanu „otoczenia cywilizacyjnego i środowiska naturalnego, w którym obywatele i ich wspólnoty nie odczuwają zagrożenia swego istnienia, ani podstawowych interesów życiowych, ze względu na zapewnienie przez państwo formalnych, instytucjonalnych i praktycznych gwarancji ochrony prowadzących do społecznie akceptowalnego poziomu ryzyka”144. Autorzy w przytoczonej definicji
140 B.R. Kuc, Z. Ścibiorek, Podstawy metodologiczne nauk o bezpieczeństwie, Wydawnictwo Menedżerskie PTM, Warszawa 2013, s. 19.
141 B. Wiśniewski, Ogólna dynamika wpływu wewnętrznych procesów społecznych państwa wpływających na bezpieczeństwo RP, [w:] Wyzwania, szanse, zagrożenia i ryzyka dla bezpieczeństwa narodowego RP o charakterze wewnętrznym, R. Jakubczak, B Wiśniewski (red.), WSPol, Szczytno 2016, s. 81.
142 Autodestrukcja – świadome niszczenie siebie pod względem fizycznym i psychicznym.
143 B.R. Kuc, Z. Ścibiorek, dz. cyt., s 17.
144 Tamże, s. 18.
podkreślają rolę państwa145 w procesie zapewniania bezpieczeństwa powszechnego. Ka-talog zagrożeń dotyczących tego obszaru obejmuje różnego rodzaju niekorzystne zjawiska (pożary, wypadki i katastrofy techniczne, klęski żywiołowe, osuwiska, itp.), które zagrażają życiu i zdrowiu ludzi oraz zwierząt, majątkowi (indywidualnemu i narodowemu) oraz środowisku naturalnemu. Dodać należy, że intensywny postęp cywilizacyjny oraz zmia-ny w środowisku naturalzmia-nym (w większości degradacyjne) jakie następują w otoczeniu człowieka sprawiają, że „katalog zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego, czyhających na człowieka i jego cenne wartości (życie, zdrowie, majątek oraz środowisko) nieustanie się zmienia i powiększa”146, co sprawia, że pozostaje on zbiorem otwartym.
W kontekście powyższego należy zaznaczyć istotny związek pomiędzy bezpieczeń-stwem powszechnym, a bezpieczeńbezpieczeń-stwem ekologicznym, które w literaturze przedmiotu traktowane jest jako „określona pewność zdrowego życia gatunku ludzkiego w jego środo-wisku”147. Definicja ta w odniesieniu do podstawowych kwantyfikatorów bezpieczeństwa (przetrwania i rozwoju) oznacza podejmowanie działań redukujących wszelkie szkodliwe czynniki powodujące degradację środowiska naturalnego w celu umożliwienia spokojnej i zdrowej egzystencji „wszystkich elementów ekosystemu”148.
Z bezpieczeństwem ekologicznym w ścisłym związku pozostaje bezpieczeństwo energetyczne stanowiące istotny element w procesie zapewniania bezpieczeństwa we-wnętrznego. Jest ono definiowane jako „stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicz-nie i ekonomicztechnicz-nie uzasadniony, przy minimalizacji negatywnego oddziaływania sektora energii na środowisko i warunki życia społeczeństwa”149. Należy podkreślić, iż w codziennej egzystencji człowieka ogromne znaczenie dla jego bezpieczeństwa odgrywa nieprzerwane dostarczanie energii elektrycznej, która stanowi czynnik warunkujący funkcjonowanie wszystkich płaszczyzn aktywności współczesnego państwa i społeczeństwa w wymia-rze zbiorowym i indywidualnym. Brak prądu w aspekcie bezpieczeństwa codziennego oznacza: brak dostaw wody i odbioru ścieków; trudności w utrzymaniu należytej jakości produktów spożywczych; przerwanie lub poważne zakłócenie funkcjonowania systemów:
łączności (telefonia, internet), nadzoru i regulacji ruchu drogowego; ograniczenia w
funk-145 Państwo – przymusowa organizacja, wyposażona w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności, składającej się ze współzależnych grup o zróżnicowanych interesach, warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów. Por. M. Gulczyński, Nauka o polityce, Druktur, Warszawa 2007, s. 108.
146 J. Ziobro, Wybrane aspekty współpracy oraz współdziałania organów i podmiotów w procesie zapewniania bezpieczeństwa…, dz. cyt., s. 109.
147 Szerzej: J. Kukułka, Ekologiczne czynniki bezpieczeństwa, [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe w Europie Środkowej po zimnej wojnie, J. Kukułka (red.), Scholar, Warszawa 1994, s. 106-108.
148 B.R. Kuc, Z. Ścibiorek, dz. cyt., s. 20.
149 Polityka energetyczna Polski do 2025 roku, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Zespół do spraw Polityki Energetycznej, Warszawa 2005, s. 6. Por. http://www.bezpieczenstwoekonomiczne.pl/polityka2025.pdf (15.11.2017).
cjonowaniu różnych instytucji zapewniających bezpieczeństwo obywateli (administracji, służb ratowniczych, placówek służby zdrowia, itp.). Rozważając wpływ bezpieczeństwa energetycznego na bezpieczeństwo powszechne należy także zwrócić uwagę na obszar związany z wykorzystaniem dostępnych na rynku paliw (węgiel, olej opałowy, gaz i inne) do ogrzewania obiektów w celu zapewnienia odpowiedniego komfortu termicznego, jako jednej z podstawowych potrzeb człowieka umożliwiającej mu przetrwanie i roz-wój, w aspekcie wpływu ich zastosowania na środowisko w którym żyje człowiek. Aby unaocznić istotę problemu, należy przypomnieć skutki tzw. smogu150 londyńskiego, który spowodował śmierć około 12 tys. osób151.
Analizując sferę bezpieczeństwa wewnętrznego należy także zwrócić uwagę na bezpie-czeństwo informacyjne, które we współczesnym świecie odgrywa strategiczne znaczenie, gdyż „przepływ i wymiana informacji są podstawą funkcjonowania większości podmio-tów (…), życia społecznego oraz kształtującego się społeczeństwa informacyjnego”152. W kontekście bezpieczeństwa wewnętrznego dotyczy to ochrony wszelkich systemów teleinformatycznych oraz informacji (wytwarzanych, przetwarzanych, przechowywanych i przesyłanych) w tych systemach przed ich nieprawnym wykorzystaniem lub modyfikacją, zniszczeniem czy też uniemożliwieniem ich przetwarzania.
Ważną dziedziną związaną z bezpieczeństwem wewnętrznym jest bezpieczeństwo de-mograficzne, które zwłaszcza w obecnych uwarunkowaniach jest związane ze starzeniem się społeczeństwa polskiego, co stanowi zagrożenie dla stabilności rynku pracy i związanych z nim systemów zabezpieczenia społecznego oraz finansów publicznych. Niemniej jednak rozpatrując sferę bezpieczeństwa demograficznego Polski należy pamiętać, iż nie tylko czynniki ekonomiczne powinny determinować działalność władzy, ale także troska o zminimalizowanie skutków zachwiania równowagi pomiędzy kolejnymi pokoleniami w skali globalnej (całego społeczeństwa), jak i mikro (rodziny), stanowiącej podstawową komórkę społeczną153.
Podsumowując rozważania na temat podmiotowego i przedmiotowego postrzegania bezpieczeństwa wewnętrznego, trzeba zauważyć, iż należy je rozpatrywać w dwóch kontekstach (pozytywnym i negatywnym). Pozytywne postrzeganie bezpieczeństwa wewnętrznego wiąże się z aktywnym kształtowaniem pewności przetrwania podmiotu bezpieczeństwa (człowiek, grupa społeczna, państwo) przez podejmowanie wielo-płaszczyznowych działań umożliwiających wykorzystanie szans rozwojowych. W ujęciu
150 Smog – (termin będący pochodną terminów angielskich smoke – dym i fog – mgła): intensywne zanieczyszczenie atmosfery przez aerozole, spowodowane częściowo procesami naturalnymi, a częściowo działalnością człowieka, nienaturalne. Por. https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl? _nfpb=true&_
pageLabel=P14400132071346315291310&html_tresc_root_id=16487&html_tresc_id=300001886&html_
klucz=16487&html_klucz_spis=16487 (15.11.1017).
151 Szerzej: https://noizz.pl/zdrowie/ponad-60-lat-temu-wielki-smog-w-londynie-zabil-12-tys-osob-w-kilka-dni-czy-to-grozi/vj0crmv (15.11.1017).
152 B.R. Kuc, Z. Ścibiorek, dz. cyt., s. 22.
153 Szerzej: tamże, s. 25-26.
negatywnym bezpieczeństwo wewnętrzne traktuje się jako przeciwstawianie zagrożeniom, których katalog jest zbiorem obszernym i otwartym.
Jak wspomniano wyżej katalog zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego jest zbiorem obszernym i otwartym i w dychotomicznym podziale obejmuje zagrożenia antropogeniczne związane z szeroko rozumianą działalnością człowieka (zamierzoną lub niezamierzoną) oraz zagrożenia naturalne będące efektem oddziaływania sił przyrody. Zauważyć należy, że zagrożenia naturalne mają niezmienny charakter od początku ludzkiej egzystencji (powodzie, osuwiska, huragany, susze, ekstremalne opady, temperatury itp.), natomiast zagrożenia antropogeniczne ewoluują wraz z rozwojem cywilizacyjnym i związanym z nim postępem technicznym. Dlatego też w trosce o zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa wewnętrznego należy „poszukiwać racjonalnych metod gwarantujących likwidację lub chociażby ograniczenie negatywnych zjawisk”154. W procesie jego zapew-niania należy „w większym stopniu uwzględniać zagwarantowanie przetrwania i rozwoju podmiotu bezpieczeństwa, ponieważ w to wpisane jest uodparnianie się na zagrożenia i profilaktyczne oddziaływanie na przyczyny ich powstania, a nie na ich negatywne skutki”155. Wielowymiarowość i skala przedsięwzięć, które należy podejmować w celu zapewnienia oczekiwanego przez społeczeństwo poziomu bezpieczeństwa wewnętrznego wymaga spójnego działania wielu podmiotów, opartego na przemyślanej strategii156 działania państwa, a także strategicznego zarządzania157 realizowanego przez właściwe organy.
Jak zauważa Ryszard Jakubczak „zadaniem każdego państwa demokratycznego repre-zentowanego przez władzę jest zagwarantowanie swoim obywatelom poziomu bezpie-czeństwa, które jest przez nie do zaakceptowania oraz stopnia rozwoju, który umożliwia im osiągnięcie odpowiedniego poziomu egzystencji”158. Autor w powyższym stwierdzeniu podkreśla rolę władzy państwowej w zapewnianiu bezpieczeństwa, która poprzez swoje decyzje i podejmowane działania powinna dążyć do stworzenia formalnych i praktycznych warunków ochrony obywateli przed wszelkimi zagrożeniami, umożliwiając jednocześnie harmonijny i zrównoważony rozwój społeczeństwa.
Jak zauważa Ryszard Jakubczak „zadaniem każdego państwa demokratycznego repre-zentowanego przez władzę jest zagwarantowanie swoim obywatelom poziomu bezpie-czeństwa, które jest przez nie do zaakceptowania oraz stopnia rozwoju, który umożliwia im osiągnięcie odpowiedniego poziomu egzystencji”158. Autor w powyższym stwierdzeniu podkreśla rolę władzy państwowej w zapewnianiu bezpieczeństwa, która poprzez swoje decyzje i podejmowane działania powinna dążyć do stworzenia formalnych i praktycznych warunków ochrony obywateli przed wszelkimi zagrożeniami, umożliwiając jednocześnie harmonijny i zrównoważony rozwój społeczeństwa.