FAZA BEZZAGROZENIOWA

Fazę BZa determinują ustanowione poziomy bezpieczeństwa (PB). W celu oceny nie zmieniających się w sposób widoczny czy mierzalny parametrów środowiska pracy, biorąc pod uwagę trudne warunki pracy pod ziemią, wystarczy określić ich stan pożądany [55], czyli pożądane parametry środowiska pracy:

-40-PP = Stan optymalny parametrów środowiska pracy w danych warunkach zapewniający osiągnięcie co najmniej minimum komfortu, przy pełnym bezpieczeństwie pracy, który odpowiada obecnemu rozeznaniu występującego zagrożenia bezwzględnego.

Przykładowo jest to zgodny z obowiązującymi przepisami BHP stan maszyn, urządzeń, wyrobisk itd. [64,124].

W celu oceny mierzalnych parametrów środowiska pracy wprowadzono formalny próg zagrożenia [29]:

FPZ = Ekstremalnie dopuszczalne parametry środowiska pracy, które w razie przekroczenia lub niedoboru w stosunku do obowiązujących przepisów wymagają natychmiastowego przeciwdziałania..

Przykładowo, osiągnięcie przez parametry środowiska pracy stężenia metanu

>2%, tlenku węgla >0,002% czy tlenu <19% wymaga między innymi wycofania załogi z zagrożonego wyrobiska. W przypadku zagrożenia wypadkowego

doły-czącego zwłaszcza gazów (poza górnictwem) formalny próg zagrożenia (FPZ) czasem określa się jako wartość graniczną stężenia (WGS) lub NDSP (zgodnie z aktualnym Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej - rozdział 7). Chwilowe oddziaływanie zwłaszcza gazów określa oddzielna wartość progowa NDSCh (czas oddziaływania czynnika szkodliwego do 30 minut).

Ze względu na występujące zagrożenie chorobowe, związane z gazami i pyłami formalny próg zagrożenia określa się jako najwyższe dopuszczalne stężenie [71,109]:

NDS = Najwyższe dopuszczalne stężenie czynnika szkodliwego (średnia ważona), którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego czasu pracy przez okres aktyw­

ności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian chorobowych.

FPZ dla zagrożenia hałasem i wibracjami stanowi najwyższe dopuszczalne natężenie czynnika szkodliwego (NDN), które definiuje się podobnie do NDS.

Niektóre parametry środowiska pracy są trudne do śledzenia przez bezpośredni pomiar wielkości decydujących o następstwie zdarzeń, wtedy stosuje się metody pośrednie, przykładowo metody sejsmiczne [48,49], analityczne [58], prognostyczne [80] lub/i wielkość występującego zagrożenia ocenia się na podstawie zaliczenia pokładu, wyrobiska lub pomieszczenia do odpowiedniej kategorii, lub stopnia zagrożenia [59,79,82,83,131,144], usta­

nawianego przeważnie na podstawie budowy geomorfologicznej górotworu, stoso­

wanych metod pracy, lub technologii wydobycia, albo częstości aktywizacji rozpatrywanego zagrożenia w przeszłości (przykładowo zagrożenie wyrzutowe, tąpaniami, wodne, metanowe).

W przypadku gdy bezpośrednia ocena zagrożenia przez porównanie do stanu pożądanego PP lub ustanowionych wartości progowych FPZ jest utrudniona, na ogół górnicze przepisy BHP, w zależności od zaliczenia pomieszczenia, wyrobiska, lub pokładu do odpowiedniej kategorii , lub stopnia zagrożenia, zalecają, lub nakazują stosowanie określonej profilaktyki technicznej [162]:

PT = Zastosowanie środków technicznych lub technologii wydobycia przepisanych przy występującej wielkości zagrożenia.

-HZ

Przykładowo profilaktyka techniczna polega na wcześniejszym wybieraniu pokładów nietąpiących czy pokładów o niższej melanonośności w celu odprężenia czy odgazowania pokładów pode- lub nadebranych.

Załoga ZG stanowi niewymierny i trudny do uchwycenia element natury biologicznej i socjologicznej, który oddziałuje na środowisko pracy. Obrazu­

je to ogrom trudności w ilościowej ocenie wpływu czynnika ludzkiego na stan bezpieczeństwa i higieny pracy [47,104,119,147,155].

Można jednak stwierdzić, że decyzje podejmowane przez załogę na różnych szczeblach kompetencji, stanowiące ważny element działania, w sposób istotny warunkują stan bezpieczeństwa w ZG oraz możliwe niepożądane następstwo zdarzeń poprzedzające szkodliwość [29,47,78,114,115]. Należy wyróżnić decyzje pożądane (DP) i błędne (DB):

DP = Decyzje umożliwiające na szczeblu członka załogi zakładu górniczego działanie, zgodne z obowiązującymi przepisami BHP, rozsądkiem czy prawami fizyki, wyrażające się między innymi późniejszymi pożądanymi czynnościami lub sprawstwem warunkującym pożądane roboty górnicze, lub określone paramatry środowiska pracy; a na wyższych szczeblach kompetenc­

ji działanie oparte na szczytowych osiągnięciach nauki górniczej i myśli inżynierskiej, warunkujące bezzagrożeniowy ruch ZG czy roboty górnicze.

Decyzja pożądana jest poziomem bezpieczeństwa. Przeciwieństwem decyzji pożądanej jest decyzja błędna, wskutek której może wystąpić deficyt bezpie­

czeństwa (rozdział 4.2).

DB = Decyzje błędne z punktu widzenia obowiązujących przepisów BHP.

Zakwalifikowanie podjętej decyzji w sytuacji awaryjnej (np. podczas pożaru podziemnego) do którejś z wymienionych grup może być trudne, gdy podjęta decyzja jest wyborem mniejszego zła.

Najważniejszym poziomem bezpieczeństwa jest nakazana profilaktyka tech­

niczna, gdyż czasem spełnia podwójną rolę: poziomu bezpieczeństwa

determinu-jącego wprost fazę B2a oraz środka sprzyjającego utrzymaniu innych nakaza­

nych poziomów bezpieczeństwa (FPZ.PP).

Przykładowo profilaktyką techniczną przy zagrożeniu wypadkowym są:

wentylacja, gdyż umożliwia utrzymanie stężenia metanu poniżej przyjętego FPZ, osłony maszyn umożliwiające uzyskanie stanu PP, a przy zagrożeniu chorobowym stosowanie odpylaczy w chodnikach drążonych kombajnowo, co może również wymagać rozwiązania określonych problemów dotyczących innych zagrożeń, przykładowo zagrożenia wybuchem metanu, zagrożenia związanego z utrzymaniem komfortu pracy [38,55,56].

Podejmowanie właściwych decyzji wymaga kształtowania osobowości członków załogi:

KO = Kształtowanie osobowości fizycznej, psychicznej i _______ umysłowej członków załogi ZG. ______________________

Przykładowo kształtowanie osobowości załogi osiąga się przez prowadzone treningi, szkolenie, systemy informacyjne stosowane na wszystkich szczeblach kompetencji [35,155].

Z kształtowaniem osobowości załogi wiąże się ściśle zagadnienie kontroli na różnych szczeblach kompetencji:

K = Kontrola zachodzących zdarzeń statycznych, kinetycznych czy quasi-statycznych.

Przykładowo kontrola może dotyczyć prowadzenia robót górniczych przez załogę lub dozór, przebiegu robót górniczych, organizacji pracy, stosowania i utrzymywania nakazanych poziomów bezpieczeństwa. W fazie BZa w zakresie niektórych mierzalnych parametrów środowiska pracy jest stosowana kontrola automatyczna:

KA = System automatycznej, zdalnej kontroli mierzalnych parametrów środowiska pracy. _________

Przykładowo kontrolę automatyczną stanowią metanometria automatyczna wyłączająca, rejestrująca lub zdalny pomiar stężenia zapylenia [3,86,1231.

-/1/1-laza bezzagrożeniowa:

BZa = Stan w środowisku pracy zapewniony przez: utrzymanie w warunkach ruchowych nakazanych poziomów bezpieczeństwa PP,FPZ,PT,DP.KO,PT,K i KA, dotychczas zdefiniowanych oraz zdefiniowanych w dalszej części rozdziału.