D zięki z a tw ie rd z en iu przez rz ą d W RL, na p o cz ątk u la t sie dem dziesiątych, p ro g ra m u ro zw oju te c h n ik i obliczenio
w ej, n astąp iło w tej dziedzinie zn aczn e przy sp ieszen ie jej rozw oju. W celu w y p ełn ien ia z a d a ń w spom nianego p ro g ra m u n ależało zapew nić z je d n e j stro n y śro d k i m a te ria ln e (budynki, sprzęt) i n ie m a te ria ln e (o program ow anie, te c h nologie itd.), -z d ru g ie j zaś stro n y — sp e cja listó w . Nie dysponow aliśm y w ów czas k a d r ą sp e cja listó w w y sta rc z a ją cą do zasp o k o je n ia po trzeb k r a ju i dlatego, w p ierw szej kolejności, należało stw orzyć w a ru n k i dla w łaściw ego jej p rzy g o to w an ia. Do w y k o n a n ia tego z a d a n ia pow ołano w 1969 r. M iędzynarodow e C e n tru m S zkolenia i In fo rm a c ji T ec h n ik i O bliczeniow ej (SZAMOK). N aszą działalność szkoleniow ą p ro w a d zim y w ięc ju ż p rzeszło 10 la t przy sta le w z ra sta ją c y m za k re sie i poziom ie szkolenia. W o k re sie ty m p o n a d 8 tys. sp e cja listó w o trzym ało dyplom y n a szego ośrodka.
N ow ocześnie w yposażony b u d y n ek , p onad 400 p ra c o w n i
ków, n ow oczesny sp rz ę t k o m p u te ro w y oraz studio te le w i
zy jn e są g w a ra n c ją dalszego d o sk o n alen ia działalności ośrodka.
C e n tru m p ro w a d zi szk o len ie sp e cja listó w w try b ie k u r sów. O n aszej pozycji w sy stem ie p rzy g o to w y w an ia k a d r dla te c h n ik i obliczeniow ej, św iadczy fak t, że w ża d n ej in sty tu c ji w ę g ie rsk iej n ie p ro w a d zi się przy g o to w y w an ia sp e cja listó w w ta k szero k im z a k resie ja k u nas oraz to, że p rz y tła c z a ją c a w iększość sp ecjalistó w , z a tru d n io n y c h n*
W ęgrzech w dziedzinie zasto so w ań te c h n ik i obliczeniow ej, je st a b so lw en ta m i naszych kursów .
SZAM OK p ro w a d zi działalność szkoleniow ą w n a s tę p u jący ch pięciu pod staw o w y ch k ie ru n k a c h :
• p rzy g o to w y w an ie sp e cja listó w
B N F O g t M A T r K / l W Ę G i F f f & S K A
® w y k ła d y z z a k resu te c h n ik i obliczeniow ej dla k a d ry kierow niczej
® szkolenie zorien to w an e n a k o n k re tn ą m aszynę
® podw yższanie k w a lifik a c ji
® szkolenie w ję zy k a ch obcych
Każdego ro k u uczestniczy w k u rsa c h około 6 tys. słu c h a czy i odbyw a się około 32—33 tys. w ykładów .
N ajw ażn iejszy m i najw ięk szy m , jeśli chodzi o zakres, p u n k te m naszej działalności szkoleniow ej je s t przygotow y
w anie specjalistó w .
W ra m a c h tego .zadania p rze p ro w ad z am y szkolenie n a stę p u ją cy ch rodzajów specjalistó w :
® p ro je k ta n tó w system ów
® p ro je k ta n tó w procesów
® p ro je k ta n tó w p ro g ra m ó w
® p ro g ra m istó w
® o peratorów .
P ro je k ta n tó w system ów i .program ów szkoli się w cyklu dw ustopniow ym . P ro je k ta n c i procesów szkoleni są w tak i sposób, aby m ogli w y k o n y w ać p odstaw ow e z a d an ia p ro je k to w a n ia i o p rac o w y w a n ia p ra k ty c z n y c h sy stem ó w ró w nież w p rz y p a d k u ich u d o sk o n alan ia. P ro je k ta n c i sy ste mów o trz y m u ją p rzy g o to w an ie n a poziom ie stu d ió w w yż
szych. D zięki p rze k azy w a n ej w iedzy te o re ty cz n ej i p r a k tycznej, u z y sk u ją oni p rzy g o to w a n ie do k ie ro w a n ia o p ra cow aniem system ów oraz w y b ie ra n ia o d pow iednich m etod i środków dla tw o rzen ia in d y w id u a ln y c h ro zw iązań sy
stem ów .
Szkoląc p ro g ra m istó w k ie ru je m y się id en ty czn ą zasadą.
Na k u rs a c h dla p ro g ra m istó w szkolone są osoby, k tó re w przyszłości będ ą się zajm o w ały o p raco w y w an iem w y o d rę b nionych części sy stem ó w , oraz kod o w an iem i k o n tro lą p ro gram ów . Dla p ro je k ta n tó w p ro g ra m ó w są o rganizow ane oddzielne kursy.
P rz y g o to w y w a n ie sp e cja listó w w dziedzinie ek sp lo atacji sp rz ę tu prow adzone je s t obecnie tylk o n a jed n y m p o ziomie.
Po zakończeniu każdego z ku rsó w , uczestnicy, k tórzy ukończyli je z w y n ik ie m p om yślnym , o trz y m u ją odpo
w iednie dyplom y.
O znaczeniu tego podstaw ow ego ty p u szkolenia (przygo
to w y w an ie specjalistów ) św iadczy rów nież okoliczność, że corocznie n a k u rsa c h ty c h o d b y w a ją się w y k ła d y o łą cz
nym w y m ia rz e około 20 tys. godzin, o ra z że p ołow a w szy stk ic h k u rs a n tó w SZAM OK b ie rz e u d ział w te j k ate g o rii szkolenia.
W iększość k u rsó w je s t o rg an iz o w an a bez o d ry w a n ia słuchaczy od m iejsca pracy. N ajk ró tsz y m je st k u rs dla o p era to ró w (ok. pół roku), a n ajd łu ższy m k u rs dla p ro je k ta n tó w system ów . N a k u rsy p ro je k ta n tó w system ów i p ro g ra m ó w p rzy jm o w a n e są osoby z w yższym w y k sz ta ł
ceniem , n a to m ia st n a pozostałe — ze średnim .
Sądząc po objętości p ro g ra m u , w y k ład y z z a k resu te c h niki obliczeniow ej dla k a d ry kie ro w n ic ze j są n a jm n ie j
szym elem en tem n aszej działalności szkoleniow ej. Lecz ze w zględu n a znaczenie, n ależ y je .um ieścić n a dnugiej p o zycji (bezpośrednio po p rzy g o to w y w an iu specjalistów ).
M ożna to u za sa d n ić tym , że k a d r a kiero w n icza uzy sk u je n a jw a żn iejsz e w iadom ości z dziedziny te ch n ik i obliczenio
w ej w ty m celu, ab y posiąść u m ie ję tn o ść w y b o ru w ła ś
ciw ych, u m o ty w o w an y ch ro zw iązań w zak resie jej za sto sow ań. W iadom ości .uzyskiw ane przez k a d rę kierow niczą w tra k c ie szkolenia w zasadniczym sto p n iu p rzy czy n iają się do p o b u d za n ia u niej p otrzeb sto so w a n ia te ch n ik i ob
liczeniow ej w działalności w łasnych p rze d sięb io rstw lub in sty tu cji. D la k a d ry te j o rg an iz u je się k u rsy je d n o - lub dw utygodniow e. P ro w ad zo n e są one m etodą szkolenia in d yw idualnego i d a ją m ożliw ość p rzy sw o je n ia m a te ria łu w dogodnym dla u cz estn ik a czasie, za pom ocą najnow ocześ
niejszych środków n au c za n ia (telew izja, m agnetow idy, k o m p u tery , p ro g ra m o w an e podręczn ik i itd.).
W ra m a c h szkolenia zorien to w an eg o n a k o n k re tn ą m a szynę jed n y m z p o d staw o w y ch za d ań je s t p rzy g o to w y w a
nie o p era to ró w i p ro g ra m istó w ,dla prod u k o w an eg o na W ęgrzech k o m p u te ra EC 1010. P rz y g o to w an ie specjalistów dla tego k o m p u te ra je s t pro w ad zo n e rów n ież w pozo sta
łych k ra ja c h so cjalistycznych. N asi w y k ład o w cy szkolą w ty m z a k re sie sp e c ja listó w różn y ch uży tk o w n ik ó w w ję z y kach ro sy jsk im , an g ielsk im i w ęgierskim .
D rugim o bszarem tego ty p u szkolenia je st p rzy g o to w y w an ie p ro g ra m istó w i o p e ra to ró w dla u ży tk o w n ik ó w n a b y w ają cy c h inne m odele (im portow ane) k o m p u te ró w J e dnolitego S ystem u. Z ak res szkolenia zorientow anego na k o n k re tn e m aszyny je s t sto sunkow o duży (ok. 8 tys. go
dzin rocznie). O czekuje się dalszego zw ięk szen ia tego typu z ap o trzeb o w an ia ze stro n y p ro d u ce n tó w sp rz ę tu — w p ierw szy m rzędzie w n a s tę p stw ie rozszerzen ia aso rty m en tu w yrobów zakładów VIDEOTON.
N a jb a rd z ie j d y nam icznym elem e n te m n asze j działalności szkoleniow ej są k u rsy w zak resie piodwyższania k w a li
fikacji. Ich p o d sta w o w y m za d an iem je s t sta łe ro zsz erza
nie i d oskonalenie zasobu w iedzy sp e cja listó w , a zw łaszcza ich p rzy g o to w a n ia do sto so w an ia b ard z iej efe k ty w n y ch m etod i środków in fo rm aty k i. W zajęciach trw a ją c y c h od trzech do pięciu dni b ierze u dział 1000—1200 sp e c ja li
stów rocznie. T e m a ty k a k u rsó w je s t sta le rozszerzana i u zu p e łn ia n a, zgodnie z w y m ag a n ia m i n arz u co n y m i przez rozw ój in fo rm aty k i. Do w ażn iejszy ch te m ató w należą obecnie: sto so w an ie baz danych, m etody p ro je k to w a n ia system ów i p ro g ra m o w a n ia , k ie ro w a n ie p ro je k ta m i, m i
k roprocesory. Z pow odzeniem p ro w a d zim y ta k ż e zajęcia, na k tó ry c h słuchacze w iedzę zdobytą te o re ty cz n ie m ogą zastosow ać w p rak ty c e.
S zkolenie w ję zy k a ch obcych je s t n ajn o w szy m elem e n te m n asze j d ziałalności. P ierw szy k u rs p ro w a d zo n y w ję zyku an g ielsk im zorganizow ano w 1974 r. K u rs ten , po dobnie ja k n astęp n e , b y ły organ izo w an e p rz y w sp arciu ze stro n y ONZ. W w y n ik u su k cesu pierw szy ch tego ro d z a ju k u rsó w zorganizow ano n a s tę p n e w ję zy k a ch a n g ie l
sk im i ro sy jsk im . Ich liczba sta le ro sła i w bieżącym ro k u osiągnęła już 15. N asze k u rsy są ju ż zn an e w w ielu k ra ja c h św ia ta, uczestniczyli w n ic h sp e cja liśc i z p onad 40 p a ń s tw i w iększość z n ic h pochodziła z b r a tn ic h k r a jów so cjalistycznych.
T e m a ty k u rsó w m ięd zy n aro d o w y ch d o b ie ra n e są spośród n a jb a rd z ie j a k tu a ln y c h p roblem ów in fo rm a ty k i. A ktu aln o ść m a te ria łu d ydaktycznego osiągana je st ta k ż e dzięki tem u, że corocznie 5—G k u rsó w o rg an iz u je a m e ry k a ń sk a firm a C on tro l D ata.
T ec h n ik a obliczeniow a ro zw ija się szczególnie szybko, a w k o n se k w e n cji szybko zm ien iają się ró w n ież w y m a g a n ia w z a k resie jej n au czan ia. R ozw ój te n je s t śledzony u w ażn ie ta k że p rzez n asz ośrodek, p o n ie w a ż szkolenie p o w inno sta le w y przedzać zastosow ania. D latego n asz p ro g ram szkolenia je st suk cesy w n ie doskonalony, np. od ro ku szkolnego 1979/1980 w p ro w ad zo n o now y sy stem szko
le n ia kurso w eg o specjalistó w . N aszą działalność szkole
n io w ą, po d w y ższającą k w a lifik a c je sp e cja listó w , oceniam y je d n a k k ry ty c z n ie czego w y ra ze m je s t obecnie o p rac o w an ie n o w y ch d y re k ty w je j rozw oju. Je d n a k w znacznej m ierze przy czy n ia się ona do podw yższenia sto p n ia w y k o rz y sta n ia te ch n ik i obliczeniow ej w naszym k r a ju , a ta k że zasp o k o jen ia części m iędzynarodow ych p otrzeb w p rz y go to w y w an iu k a d r in fo rm aty k i.
24
W Ę G M E K S K / %
MATY AS ARATÓ
Instytut Zastosowań Maszyn Matematycznych Budapeszt
B a d a n ia n a u k o w e w d z ie d z in ie za sto so w a ń k o m p u te ró w
N a jw a ż n ie jsz ą w y tyczną dla zastosow ań k o m p u te ró w w p ią te j pięciolatce (1975— 1980), z a w a rtą w C e n tra ln y m P ro gram ie R ozw oju T ech n ik i O bliczeniow ej, było o p raco w an ie różnych system ów in fo rm a c y jn y c h zarząd zan ia. K o m p u te ry z a c ja ty c h system ów przy czy n ia się w znacznym sto p niu do re a liz a c ji sto jąc y ch przed k ra je m za d ań oraz w y tycznych p la n u pięcioletniego. O prócz p ro d u k c ji sp rzętu , k ra jo w y p ro g ra m ro zw oju in fo rm a ty k i m a zad an ie zaspo
k o je n ia p otrzeb in fo rm a c y jn y c h a d m in istra c ji p ań stw o w e j.
P ow inno odbyw ać się to w sposób now oczesny, oddziały
w ają cy rów n ież n a poziom o rg an iz ac ji p rze d się b io rstw oraz ra c jo n a ln y podizaał istn iejący c h zasobów . W ok resie p ią te j pięcio latk i re a liz a c ja w ytycznych w dziedzinie z a sto so w ań k o m p u te ró w w y m ag a in te n sy fik a c ji p ra c za ró w no rozw ojow ych ja k i n au k o w o -b ad a w czy c h oraz zw ięk
szenia ich sk uteczności i ekonom iczności. Je steśm y św ia domi, iż in d y w id u a ln e ro zw iązy w an ie z a d ań — w p rze
w aż ają ce j w iększości p rzy p a d k ó w — p rze k ra c z a m ożliw oś
ci je d n e j in sty tu c ji lub p rze d sięb io rstw a , zw łaszcza w sy tu a c ji rea liza cji pełnego cyklu rozw ojow ego. Z astosow ania in fo rm a ty k i w y tw o rz y ły n iezbędne form y ścisłej w sp ó łp ra cy bad aw czo -ro zw o jo w ej p rze d sięb io rstw oraz in sty tu tó w naukow ych.
S pełn ien ie w y m ag ań , sta w ia n y c h przez o rg an y a d m in i
s tra c ji p ań stw o w e j, d o sta rc za n ia in fo rm a c ji oraz ro zsz e
rz a n ia działalności i p o p raw y poziom u o rg an izacji za rz ą d za n ia p rze d sięb io rstw , w y m ag ało przede w szy stk im u- spraw m ień technologii o p ero w an ia dużym i liczb am i danych.
K o m p u te ry z a c ja działalności a d m in istra c y jn e j oraz e w id e n c y jn ej je s t p o d sta w ą p o p raw y poziom u o rg an iz ac ji p ro d u k cji oraz gosp o d ark i zasobam i (siłą roboczą, m a te ria ła m i, energią).
W sk a li k ra jo w e j zastosow ania dotyczą głó w n ie k o m p u te ry z a c ji procesów p ro d u k c y jn y c h (stero w an ia p ro c e sam i technologicznym i, obliczeń techniczno-ekonom icznych, p ro je k to w a n ia technicznego). W ym aga to o p rac o w a n ia n ie zbędnych alg o ry tm ó w oraz system ów o p ro g ra m o w an ia . W iele osób za p ra c ę n a u k o w ą w se n sie „k lasy czn y m ” u z n a je b a d a n ia dotyczące o sta tn ie g o ty p u zadań, n ie u z n a ją c za ta k ie b a d a ń dotyczących p ro b lem ó w w y stę p u ją c y c h w sy stem a ch za rząd z an ia i p rz e tw a rz a n ia .inform acji g o sp o darczych.
Z asto so w an ia k o m p u te ró w oraz upow szechnienie k u ltu ry in fo rm aty c zn e j w ok resie p ię c io la tk i uległy pod w pływ em w spom nianego ce n traln e g o p ro g ra m u rozw oju znacznem u przyspieszeniu.
In fo rm a ty k a p rz e n ik n ę ła do n a jró ż n iejszy c h dziedzin ży
cia gospodarczego, a d m in istra c ji publiczn ej, działalności n au k o w ej o ra z życia społecznego. M ożna pow iedzieć, że zastosow ania coraz b a rd z ie j p rze m ieszc zają s ię w k ie ru n k u dziedzin o bsługujących — w sposób b ezp o śred n i — p r o d u k cję o ra z g o sp o d ark ę. U pow szechnia, 'u g ru n to w u je się św iadom ość, że zastosow anie in fo rm aty k i je s t p o d sta w o w ym n arz ęd ziem w zro stu efektyw ności p rac y . W w ielk ich p rze d sięb io rstw a ch o raz w a p a ra c ie a d m in istra c ji p a ń s tw o w ej osiągnięto .pozytyw ne re z u lta ty (np. w ie lk ie system y ew idencyjne), k tó re dały p o d sta w ę d o po d jęcia d ziałaln o ści n au k o w e j w dziedzinie zastosow ań.
W rozw oju zastosow ań d ecy d u jącą ro lę o degrało p o ja w ienie saę sp rz ę tu Je d n o lite g o S ystem u. M im o tego nie sp e łn ia ją one jeszcze w szy stk ich postaw io n y ch w ym agań.
A n alizu jąc dotychczasow e o siągnięcia n ależy stw ierd zić, że
po d staw o w y m zad an iem n a n a jb liż sz ą przyszłość je st d a l
sze ro zszerzan ie z a k re su zasto so w ań oraz zw iększanie ich skuteczności. W zrost efek ty w n o ści z a sto so w a ń p o w in n i za
p ew nić sp ecjaliści u czestniczący w e w szy stk ich et,i pach ich rea liza cji. E ta p y te o b e jm u ją c a ło k sz tałt działań, począw szy od o p rac o w a n ia m odeli te o re ty cz n y ch aż do u n ifik a cji m eto d w y k o rz y sta n ia sp rzę tu . W ytycznym tym p o w in ny służyć w sp o m a g ają ce zastosow ania, b a d a n ia o p ro g ra m o w an ia, a ta k ż e b a d a n ia dotyczące różn y ch w a ria n tó w o rg an iz ac y jn y ch zarząd zan ia. P o p ra w ie skuteczności za sto sow ań p o w in n y służyć now e sy stem y o p e ra c y jn e , p o m o c n i' cze narz ęd zia p ro g ra m o w an ia , sp rz ę t diagnostyczny o ra2 sp rzę t za p e w n ia ją c y u su w a n ie uszkodzeń, ja k rów nież przeznaczone do re a liz a c ji tych zad ań m etody badaw cza.
KRAJOWE PLACÓWKI BA D A Ń NAUKOWYCH
W d zied zin ie k o m p u te ry z a c ji procesów technologicznych oraz p ro d u k c y jn y c h n a jisto tn ie js z e zad an ia, w śród k r a jo w ych in sty tu tó w n au k o w o -b ad a w czy c h , re a liz u je In s ty tu t T ec h n ik i O bliczeniow ej i A u to m a ty za cji (SzTAKI) W ę
g ie rsk ie j A kadem ii N auk. I n s ty tu t te n op raco w ał tego ro dzaju system y, zarów no w p rzem y śle elek tro n ic zn y m , ja k i m aszynow ym , k tó re u m o żliw iają a u to m a ty z a c ję sz ero kiego z a k resu zadań. W In sty tu c ie p ro w ad zo n e są ró w nież b a d a n ia n a d o p raco w an iem a lg o ry tm ó w dla p r o g ra
m ów obliczeń techniczn o -ek o n o m iczn y ch .
W 'dziedzinie p ro d u k c ji k o m p u te ró w oraz p ro je k to w a n ia technicznego isto tn e re z u lta ty osiąg n ęły I n s ty tu t K o o rd y n a c ji T echniki O bliczeniow ej (SzKI) oraz C e n tra ln y In s ty tu t Fizyki (KFKI). K F K I na k o m p u te rze T P A (w łasnej prod u k cji) zrealizo w ał w różnych za k ła d a c h w iele s y s te m ów ste ro w a n ia procesam i.
In s ty tu t B adaw czo-R ozw ojow y Z ak ład ó w VIDEOTON k o n c e n tro w a ł sw ą działalność głów nie na o p raco w an iach i b a d a n ia c h do ty czący ch z a sto so w a ń k o m p u te ró w R-10 oraz R-12. P o d staw o w ą placó w k ą b a d a w cz ą w dzied zin ie zasto
so w ań k ra jo w y c h je s t I n s ty tu t Z astosow ań M aszyn M a te
m atycznych (SZAMKI). Je g o o siągnięcia w za k resie ew i
d encji i g o sp o d a rk i śro d k a m i trw a ły m i, gosp o d ark i m a te riało w ej, ew id en cji zam ów ień oraz p la n o w a n ia i p ro g ram o w a n ia p ro d u k cji są obecnie w y k o rz y sty w an e na W ęgrzech w b ard z o szerokim zakresie. R e p re z e n tu ją one n ie ste ty ty p ro zw iązań p rz e tw a rz a n ia p artio w e g o oraz m a ją fo rm ę podsystem ów .
•Spośród w y n ik ó w b a d a ń p ro w ad zo n y ch p rze z SZAM KI w y ró ż n ia ją się sy stem y o p ro g ra m o w an ia w spom agające zasto so w an ia w p rze d sięb io rstw a ch , np. sy stem MM oraz FO R S, a ta k ż e tra n s la to r ję zy k a COBOL, dostosow any do u ży tk o w a n ia n a m in ik o m p u te ra ch . W dziedzinie zastoso
w ań n a potrzeb y a d m in istra c ji p ań stw o w e j prow adzono obszerne p ra c e n au k o w o -b ad a w cze dotyczące opraco w an ia, w d ra ż a n ia oraz e k sp lo atacji o p ro g ra m o w a n ia sy stem u ew i
dencji ludności oraz ew id e n cji nieruchom ości.
W o p rac o w a n iu o p ro g ra m o w an ia użytkow ego pozostało jeszcze do w y k o n an ia w iele zad ań naukow o -b ad aw czy ch w dziedzinie u n ifik a c ji rozw iązań. Ich rea liz a c ja zależy je d n ak od ścisłego o k reśle n ia w y m ag ań u ży tkow ników oraz o p rac o w a n ia n a te j p o d sta w ie uproszczonego m odelu, w k tó ry m poszczególne elem e n ty o p ro g ra m o w an ia b ęd ą m o gły być w b u d o w y w a n e i w y k o rz y sty w an e zgodnie z po trze b am i i w y m ag a n ia m i in d y w id u a ln eg o u ży tk o w n ik a.