Cechy informacji terminologicznej

Informacja terminologiczna jest gatunkiem informacji, dlatego powinna dziedziczyć ogólne jej własności. Warto zestawić zebrane przez Jadwigę Woźniak -Kasperek (2011, s, 33—34) najważniejsze cechy i pożądane własności informacji z informacją terminologiczną, aby sprecyzować jej zakres w ramach poszczególnych cech, co umożliwi lepsze zrozumienie istoty tego pojęcia.

W związku z faktem, iż technologia komputerowo -sieciowa zapewnia większe możliwości gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji terminolo-gicznej, uwagi i wyjaśnienia dotyczące jej niektórych cech zostały przedsta-wione w kontekście systemów informatycznych.

Informacja terminologiczna nie jest informacją jednorodną, ponieważ obejmuje trzy kategorie przedmiotów, a każda z tych kategorii jest opisywana przez innego rodzaju informacje, pochodzące z różnych typów źródeł. Takie ujęcie wymaga innego niż dotychczas, bo szerszego i holistycznego sposobu organizacji i udostępniania informacji. W związku z tym w dalszej części pracy proponuje się utworzenie kompleksowego systemu zarządzania informacją terminologiczną, który między innymi zakłada wykorzystanie poszerzonego zbioru atrybutów opisujących terminy, uwzględnia wiele sposobów definio-wania pojęć, umożliwia rejestrowanie danych bibliograficznych oraz zapewnia skuteczne narzędzia wyszukiwania informacji.

Tabela 3. Zestawienie cech informacji i informacji terminologicznej

Informacja Informacja terminologiczna

1 2

Znaczenie, treść, — rozumiane jako

odniesie-nie informacji do jej przedmiotu. Informacja terminologiczna odnosi się do trzech kategorii przedmiotów:

— pojęć i terminów;

— źródeł, narzędzi, usług i produktów termi- nologicznych;

— osób i organizacji.

Relewantność. Pertynentność — informacja jest interpretowana i oceniana przez pryzmat zróżnicowanych potrzeb, zainteresowań, zadań, aktualnego stanu wiedzy odbiorcy itd.

Relewancję informacji terminologicznej oce-niają przede wszystkim takie grupy odbior- ców (użytkowników), jak: naukowcy wszyst- kich dziedzin, specjaliści branżowi, twórcy dokumentacji technicznej, tłumacze, auto- rzy książek i podręczników, nauczyciele i stu-denci.

Aktualność Aktualność informacji to jej zgodność z rze-czywistością w momencie, gdy jest użytkowa-na. W przypadku informacji terminologicznej, oprócz aktualnych (obowiązujących) danych terminologicznych, warto przechowywać w systemie także dane historyczne (głównie definicje i terminy). Po pierwsze, ułatwi to zrozumienie dawniejszego piśmiennictwa oraz pozwoli użytkownikom, którzy na bieżąco nie śledzą rozwoju terminologii, na poprawne ko-rzystanie z terminów, których znaczenia i/lub forma uległy zmianom, po drugie — umożli-wi badania nad rozwojem słownictwa danej dziedziny (np. analizę zmian zakresu pojęcia w czasie).

Wiarygodność Wiarygodność informacji terminologicznej za- leży od kompetencji osób, które ją tworzą i wiarygodności wykorzystanych źródeł.

Weryfikowalność Właściwie sporządzona dokumentacja źródeł umożliwia weryfikację informacji oraz pozwala na ocenę zasadności włączenia danego terminu do systemu terminologicznego.

Prawdziwość (brak przekłamań, fałszu, zataje-nia, manipulacji, zgodność z faktycznym sta-nem danego wycinka pozatekstowej rzeczywi-stości, którą informacja odwzorowuje).

Informacja terminologiczna zostanie uznana za prawdziwą, jeśli będzie poprawnie i rzetel-nie odwzorowywać wiedzę dziedzinową, wie-dzę o systemie terminologicznym oraz wiewie-dzę o związanych z funkcjonowaniem tego systemu obiektach rzeczywistości pozajęzykowej.

1 2 Obiektywność, rozumiana tu jako

bezstron-ność, wolność od subiektywizmu w przekazie, odbiorze, interpretacji itp.

Wchodzące w skład systemu pojęciowego i terminologicznego danej dziedziny wiedzy pojęcia i terminy powstają w wyniku badań naukowych, a obiektywność leży u podstaw nauki (S^zaniawSKi, 1994, s. 17). Na nieobiektywność narażona jest natomiast informacja o produktach i usługach terminologicznych, w związku z ich na ogół komercyjnym charakterem.

Kompletność, pełność — żadnej informacji jednostkowej lub nawet wyselekcjonowane-go podzbioru informacji nie można traktować jako wyczerpującej charakterystyki obiektu.

W praktyce stworzenie pełnego obrazu infor-macyjnego obiektu nie jest możliwe, ze wzglę-du na nieograniczoną różnorodność jego cha-rakterystyk. W tym kontekście „kompletny”

oznacza zatem wystarczający, by móc przetwo-rzyć informację w wiedzę; poziom szczegóło-wości informacji zależy od potrzeb odbiorcy.

Informacja terminologiczna cechuje się różnymi stopniami szczegółowości zależnej od potrzeb użytkowników, ale praktycznie nie jest możliwa kompletna charakterystyka wszystkich opisywa-nych przez ten rodzaj informacji obiektów. Na typowy zbiór danych terminologicznych wyko-rzystywany najczęściej do opisu terminów i po-jęć w komputerowych systemach zarządzania terminologią składają się: − termin, wybrane informacje gramatyczne, skrót, synonimy, kla-syfikacja przedmiotowa lub kategoria, definicja, termin szerszy, termin węższy, termin kojarze-niowy, numer terminu, nazwisko twórcy rekor-du terminologicznego, data utworzenia rekorrekor-du terminologicznego, data aktualizacji rekordu terminologicznego, źródło pochodzenia terminu, kontekst, uwagi na temat użycia terminu, status terminu, warianty pisowni i użycia terminu, jego ekwiwalenty w innych językach (tłumaczenia).

Informacje na temat źródeł to standardowe opi-sy bibliograficzne, niekiedy wraz z odopi-syłaczami, a informacje o osobach, instytucjach, produktach i usługach to na ogół informacje faktograficzne i skierowujące (w^riGht, B^udin, 2001, s. 601).

Dokładność, rozumiana jako zgodność z ocze-kiwanym przez odbiorcę poziomem szczegóło-wości informacji.

Poziom szczegółowości może być samodzielnie wybierany przez użytkownika lub przypisany w systemie komputerowym poszczególnym ka-tegoriom użytkowników (różny dla terminolo-gów, tłumaczy, administratorów systemu etc.).

Dostępność — składają się na nią między inny-mi: uproszczenie formalności, szybkość uzyski-wania informacji, brak utrudnień w wyszukiwa-niu, łatwość łączenia informacji w odpowiednim czasie i miejscu z odpowiednimi osobami.

Dostępność informacji terminologicznej wiąże się przede wszystkim z organizacją i strukturą szeroko rozumianego systemu informacji termi-nologicznej*.

cd. tab. 1

* W Polsce nie istnieje ogólnokrajowy system informacji terminologicznej. Model takiego systemu zostanie zaproponowany w dalszej części pracy.

1 2 Odpowiedniość, zwana również adekwatnością

lub przyswajalnością — polega na odniesieniu informacji do poziomu wiedzy i kompetencji, na przykład językowej odbiorcy.

Na przyswajalność (odpowiedniość) informacji terminologicznej wpływa m.in. sposób jej pre-zentacji. Informacje mogą być przedstawione w formie tekstowej (np. odpowiednio sforma-towanych danych terminologicznych, uzupeł-nionych o informacje bibliograficzne) lub gra-ficznej — np. map pojęć, ukazujących relacje między pojęciami, lub mapy tematów łączące pojęcia z tematycznie z nimi związanymi zaso-bami informacyjnymi (dokumentami, serwisa-mi internetowyserwisa-mi, bazaserwisa-mi danych etc.).

Przystawalność — informacja jest zgodna z inną informacją, interpretowaną we aktualizacja danych jest zgodna z celami itp.

Spójność zależy od konsekwentnego stoso-wania zasad i procedur organizacji informacji terminologicznej oraz od poprawnego działania systemu komputerowego, który nią zarządza.

Redundantność, traktowana również jako wada informacji; zbyt często zapomina się jednak, że bez odpowiedniego poziomu redundancji infor-macji nie byłoby możliwe realizowanie wielu operacji jej przetwarzania, na przykład stresz-czanie.

System informacji terminologicznej gromadzi informacje, które są dostępne w wielu innych źródłach: słownikach, monografiach, czasopis-mach, norczasopis-mach, terminologicznych i bibliogra-ficznych bazach danych oraz innych systemach informacyjnych. itd.) oraz przenoszenia w czasie i przestrzeni.

Informacja terminologiczna zgromadzona w po-prawnie skonstruowanym komputerowym syste-mie terminologicznym może być przetwarzana w dowolny sposób. Istnieje możliwość jej se-lekcjonowania, porównywania, zabezpieczania, przesyłania oraz formatowania w różny sposób na potrzeby druku lub publikacji w internecie.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: (woźniak­‍‑kasperek, 2011, s. 33—34).