CHARAKTERYSTYKA RYNKU I POZYCJA GRUPY CIECH .1 SEGMENT SODOWY

Soda kalcynowana

Soda kalcynowana należy do podstawowych surowców do produkcji szkła. Znajduje ona także zastosowanie przy wyrobie środków piorących i czyszczących, w metalurgii oraz w przemyśle chemicznym m.in. do wytwarzania krzemianów, sody oczyszczonej, węglanu litu (używanego do produkcji baterii), a także w przemyśle papierniczym. W skali światowej ponad połowa wytwarzanej sody kalcynowanej zużywana jest do produkcji szkła. W dalszej kolejności wśród odbiorców sody kal-cynowanej znajduje się przemysł chemiczny oraz branża środków piorących i detergentów. 1/5 dostępnych wolumenów sody zużywają pozostałe gałęzie przemysłu.

RYSUNEK 10: STRUKTURA ZUŻYCIA SODY KALCYNOWANEJ

Źródło: Opracowanie własne na podstawie IHS Markit

W Europie udział producentów szkła i przemysłu chemicznego w odbiorach sody kalcynowanej jest dużo większy w porów-naniu z rynkiem globalnym. Z drugiej strony na kontynencie europejskim zużywa się stosunkowo mniej sody przy produkcji środków piorących i detergentów.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Europa Świat

Szkło opakowaniowe Szkło płaskie Szkło pozostałe

Środki piorące i detergenty Metalurgia

Chemikalia Inne

Grupa CIECH zajmuje drugie miejsce w Europie i pierwsze w regionie Europy Środkowo-Wschodniej pod względem potencjału produkcji sody kalcynowanej.

27 RYSUNEK 11: MOCE PRODUKCYJNE SODY KALCYNOWANEJ NA ŚWIECIE WG REGIONÓW

Światowe zdolności produkcyjne sody kalcynowanej pod koniec ubiegłego roku sięgały ok. 71 mln ton/rok, z tego na Azję (z dominującym udziałem Chin i bez Turcji) przypadała ponad połowa z nich. Ponad ¼ potencjału skoncentrowana jest w regionie Europy (z uwzględnieniem Turcji i całej Rosji), zaś trzecim kluczowym regionem produkcji jest Ameryka Północna z niemal 20% udziałem. Do największych producentów sody kalcynowanej na świecie o mocach 3 mln ton/rok lub więcej należy sześć firm: Solvay, Grupa Ciner, Tata Chemicals, Sisecam (już po przejęciu części aktywów Grupy Ciner w USA w ubiegłym roku), Genesis Energy i Shandong Haihua. Według stanu na koniec 2021r. firmy te dysponowały łącznie ok. 40%

globalnych zdolności wytwórczych.

RYSUNEK 12: NAJWIĘKSI PRODUCENCI SODY KALCYNOWANEJ NA ŚWIECIE WG MOCY PRODUKCYJNYCH W 2021 ROKU

Źródło: Opracowanie własne na podstawie IHS Markit i danych z firm; *bez mocy CIECH Soda Romania, gdzie produkcję wstrzymano w 2019 roku.

W ubiegłym roku światowe moce produkcyjne sody kalcynowanej uległy stosunkowo nieznacznemu zmniejszeniu. Ujemne saldo było efektem zamknięcia fabryk w Chinach ze względu na wymagania dotyczące ochrony środowiska przy niewielkim wzroście potencjału wytwórczego w Indiach. Jednocześnie przedłużająca się pandemia COVID-19 przyczyniła się do opóź-nienia harmonogramów realizacji wielu projektów wzrostu mocy planowanych na kolejne lata. Zweryfikowane plany inwe-stycyjne zakładają, że dopiero od 2023 roku należy się liczyć z pewnymi przyrostami zdolności wytwórczych w skali całego świata. Jednak uruchomienie nowych znaczących zakładów produkcyjnych przewidywane jest dopiero najwcześniej od 2026 roku; głównie w Chinach i USA w zakresie projektów opartych na złożach naturalnej trony. Warto tu zwrócić uwagę,

Azja

Europa*

Ameryka Płn.

Pozostali

* Europa wraz z całą Rosją i Turcją

Źródło: Opracowanie własne na podstawie IHS Markit

0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0

Solvay Ciner Tata Chemicals Sisecam Genesis Energy Shandong Haihua Nirma Bashkhim Henan Jinshan Tangshan Sanyou CIECH*

mln ton/rok

54%

1%

27%

18%

28 że zweryfikowane przewidywane długoterminowe średnioroczne tempo wzrostu globalnych mocy jest podobne lub nieco niższe w stosunku do prognozowanej dynamiki rozwoju światowego popytu na sodę – rzędu 3,0%/rok. W perspektywie krótkoterminowej (ok. 2 lat) rozwój potencjału produkcyjnego może jednak wyraźnie nie nadążać za popytem.

Podstawowym rynkiem działania Grupy CIECH w odniesieniu do sody kalcynowanej jest rynek europejski z dużym udziałem Polski. Największym producentem tego regionu jest koncern Solvay, który pod koniec 2021 roku posiadał fabryki w 6 loka-lizacjach w Europie z łącznymi mocami produkcyjnymi szacowanymi nieco poniżej 5 mln ton/rok. Drugą pozycję w Europie pod względem potencjału wytwórczego, wyłączając odległe fabryki w Rosji, posiada Grupa CIECH. Całkowite moce 2,6 mln ton/rok obejmują pracujące dwa zakłady w Polsce (Inowrocław i Janikowo) i jeden w Niemczech (Stassfurt) oraz instalacje w Rumunii (Ramnicu-Valcea) w stanie hibernacji, których działalność została zatrzymana we wrześniu 2019 roku.

W 2021 roku udział ilościowy Grupy w rynku sody kalcynowanej w Polsce szacujemy na poziomie ok. 85%, w Europie (z Rosją, bez Turcji) rzędu 13%-14%, a na rynku światowym rzędu 3% (Źródło: szacunki własne na podstawie danych o rynku IHS Markit).

Ubiegłoroczny szybki powrót światowej gospodarki na ścieżkę wzrostu przyniósł w efekcie wyraźne zwiększenie zapotrze-bowania na sodę zarówno w skali globalnej (z dynamiką zdecydowanie ponad 5%) jak i całej Europy (rzędu 4%). Zużycie sody na świecie prawdopodobnie przewyższyło poziom z roku 2019, a w Europie (z Rosją, bez Turcji) znowu było wyższe od 11 mln ton. Zdecydowana poprawa koniunktury była oczywiście następstwem odbicia po trudnym pierwszym okresie pan-demii COVID-19 w 2020 roku. Niestety konsekwencją tego odbicia były niespotykane w ostatnich latach szybkie wzrosty kosztów energii, które w branży sodowej są znaczące. Zaś specyfika rynku sody kalcynowanej, na którym dominują kon-trakty roczne negocjowane na przełomie roku kalendarzowego, skutkowała znacznym obniżeniem marż nie notowanym od wielu lat.

Poza okresami wyjątkowych zmian, które ostatnio miały miejsce w latach 2020-2021, generalnie rynek europejski (w tym polski) to rynek dojrzały, który w dłuższej perspektywie rośnie w tempie rzędu 1,5% rocznie. Dynamika wzrostu w Europie Środkowej jest zazwyczaj o 1 do 2 punktów procentowych wyższa niż w Europie Zachodniej. Struktura zużycia sody kalcy-nowanej w Europie od wielu lat nie ulega większym zmianom. Popyt na tę sodę jest uzależniony głównie od zapotrzebowa-nia na szkło opakowaniowe i płaskie. W ubiegłym roku szczególnie wyraźne było odbicie w segmencie szkła płaskiego głów-nie dzięki poprawie koniunktury w europejskim budownictwie.

W najbliższych latach istotnymi czynnikami dla dalszego rozwoju rynku sody kalcynowanej będą m.in. wzrost zainteresowa-nia opakowazainteresowa-niami szklanymi (jako bardziej przyjaznymi dla środowiska w porównaniu z substytutami z tworzyw sztucz-nych), rosnące wymagania co do energooszczędności budynków i związany z tym trend stosowania okien 3-szybowych (za-miast dotychczasowych 2-szybowych), rozwój segmentu opartego na szklanych panelach fotowoltaicznych. Z drugiej strony należy się liczyć z czynnikami, które mogą osłabiać ten rozwój: działania w kierunku zwiększania stopnia recyklingu odpadów (w tym szklanych) oraz problemy w przemyśle motoryzacyjnym odpowiedzialnym za część popytu na szkło płaskie (w ubie-głym roku związane z ograniczeniami produkcji samochodów w następstwie zakłóceń w łańcuchach dostaw innych kompo-nentów niezbędnych w tej branży).

Soda oczyszczona

Soda oczyszczona znajduje zastosowanie przede wszystkim do produkcji pasz (jako regulator kwasowości) oraz żywności (m.in. jako składnik proszków do pieczenia i napojów musujących), do oczyszczania gazów spalinowych (głównie do odsiar-czania) a także do produkcji farmaceutyków, kosmetyków i środków czyszczących. W przemyśle chemicznym stosowana jest m.in. przy produkcji barwników i tworzyw sztucznych oraz jako składnik gaśnic przeciwpożarowych. Rynek sody oczysz-czonej dzieli się na segmenty sody różnej jakości. Segment wysokiej jakości obejmuje przemysł spożywczy, kosmetyczny, detergentowy i paszowy. Bardzo wysoka jakość wymagana jest w zastosowaniach farmaceutycznych i medycznych, np. w hemodializie.

Grupa CIECH zajmuje drugie miejsce w Europie pod względem potencjału produkcji sody oczyszczonej

29 W Europie soda oczyszczona znajduje zastosowanie przede wszystkim do produkcji pasz oraz oczyszczania spalin (odpowiednio ok. 40% i 25%). Innymi istotnymi segmentami są produkcja środków spożywczych i farmaceutyków oraz he-modializa.

RYSUNEK 13: STRUKTURA ZUŻYCIA SODY OCZYSZCZONEJ

Źródło: Opracowanie własne na podstawie IHS Markit.

Globalne moce produkcyjne w zakresie sody oczyszczonej są szacowane na ok. 7,1 mln ton/rok. Azja odpowiada za niemal 50% tych zdolności. Udział Europy wraz z Rosją i Turcją sięga 1/3, a Ameryki Płn. ok. 16%. W 2021 roku przyrosty mocy zanotowano głównie w Europie (w tym uruchomienie pod koniec tego roku nowej instalacji o mocy 200 tys. ton/rok w zakładach sodowych w Bułgarii). Na najbliższe 2-3 lata nie zapowiadano istotnych wzrostów zdolności wytwórczych za-równo w Europie jak i w skali globalnej. Znaczące projekty mają być wdrażane dopiero przy okazji inwestycji na bazie złóż trony w USA i Chinach w drugiej połowie obecnej dekady.

RYSUNEK 14: MOCE PRODUKCYJNE SODY OCZYSZCZONEJ NA ŚWIECIE WG REGIONÓW

*Europa wraz z Rosją i Turcją

Źródło: Opracowanie własne na podstawie IHS Markit

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Europa Świat

Pasze Żywność

Odsiarczanie spalin Kosmetyki i farmacja Hemodializy Środki czyszczące Przemysł chemiczny Inne

Europa*

Azja Ameryka Płn.

Inne

34%

47%

16%

3%

30 RYSUNEK 15: NAJWIĘKSI PRODUCENCI SODY OCZYSZCZONEJ W REGIONIE OBEJMUJĄCYM EUROPĘ I TURCJĘ WG MOCY PRODUKCYJNYCH W 2021 ROKU

Źródło: Opracowanie własne na podstawie IHS Markit i danych z firm.

W regionie Europy (wraz z Turcją) zdolności produkcyjne w zakresie sody oczyszczonej szacuje się już na około 2,4 mln ton rocznie. Największym producentem w Europie i na świecie jest koncern Solvay, który posiada fabryki w siedmiu krajach.

Grupa CIECH z mocami na poziomie 200 tys. ton/rok posiada drugi na kontynencie europejskim potencjał produkcyjny (czwarty po Solvay oraz Grupach Ciner i Sisecam w regionie uwzględniającym Turcję).

Rynkiem działania dla Grupy CIECH w zakresie sody oczyszczonej jest Polska oraz rynki zagraniczne, w których dominują kraje Europy Zachodniej. Udziały Grupy CIECH w rynku sody oczyszczonej oscylują na poziomie około 11% w Europie (z Rosją, bez Turcji) i około 3% globalnie. Soda oczyszczona jest produkowana w dwóch należących do Grupy zakładach sodowych: w Inowrocławiu i w Stassfurcie. CIECH Soda Polska S.A. jest jedynym producentem sody oczyszczonej w Polsce z udziałem rynkowym sprzedaży na poziomie niecałych 60%. Udział Grupy CIECH w rynku niemieckim wynosi około 1/4.

Rynki sody oczyszczonej w Polsce jak i w całej Europie to generalnie rynki dojrzałe, nie ulegające gwałtownym zmianom, o rocznych stopach wzrostu w poprzedniej dekadzie rzędu 3%-4%. Rok 2021 charakteryzował się także zdecydowanym wzrostem europejskiego popytu na tę sodę w różnych segmentach odbiorców.

W najbliższych latach najwyższych dynamik można spodziewać się w za-kresie segmentu hemodializy ze względu na wzrost zachorowań związa-nych ze współczesnym stylem życia w krajach rozwiniętych (głównie cho-roby nerek wywołane cukrzycą). Z uwagi na rosnące wymogi ochrony śro-dowiska przewidywany jest też nadal istotny wzrost zużycia sody oczysz-czonej w sektorze odsiarczania gazów spalinowych.

Z kolei z punktu widzenia segmentu paszowego wstępne prognozy dla rynku pasz w UE wskazują, że rok 2022 będzie nadal dosyć trudny ze

względu na takie wyzwania jak: choroby zwierząt hodowlanych, ograniczenia w eksporcie ze względu na te choroby a także rosnące ceny zbóż, czyli podstawowych składników pasz. Generalnie jednak nie przewiduje się jeszcze dużych zmian wobec globalnego wzrostowego trendu w zakresie spożycia mięsa i produktów mlecznych.

Sól warzona

Grupa CIECH jest największym polskim producentem soli warzonej, a jej udział w krajowych mocach wytwórczych wynosi ok. 80%.

W drugiej połowie poprzedniej dekady produkcja soli na świecie wykazywała tendencję rosnącą według średniorocznego tempa rzędu 1%. Jednak w efekcie pandemii COVID-19 w 2020 roku produkcja ta spadła o kilka procent. Szybkie odbicie światowej gospodarki w 2021 roku, w tym wyraźny wzrost produkcji chemicznej decydującej o globalnym zużyciu soli, przy-czyniło się do powrotu rynku soli na ścieżkę wzrostu przy globalnym wolumenie przekraczającym 330 mln ton. Dalszy dłu-goterminowy rozwój tego rynku związany będzie, jak w latach poprzednich, z rosnącym popytem na chloro-alkalia i sodę kalcynowaną; szczególnie w Azji.

Dziesięciu największych producentów (krajów) odpowiada za ok. 60% globalnej podaży. Wśród nich znajdują się tylko dwa europejskie kraje (Niemcy wytwarzające kilkanaście mln ton/rok i Rosja – ok. 8 mln ton/rok). Polska (z produkcją rzędu 4 mln ton soli w roku) zajmuje miejsce w drugiej dziesiątce globalnego rankingu, a jej udział w światowej produkcji zdecy-dowanie przekracza 1%.

Solvay Ciner Sisecam CIECH Bashkhim Seqens Tata Chemicals

tys. ton/rok