Charakterystyka zróżnicowania litologicznego i geochemicznego osadów

wypełniających obiekty i warstwy w ich otoczeniu

Z rozpoznania geomorfologicznego stanowiska ar-cheologicznego Opatowice 36 wynika, że wśród osadów budujących ich warstwy powierzchniowe

niaste budujące podłoże glacjalne (Nowaczyk 2006).

Większość próbek pobranych z osadów i warstw na stanowisku znajduje się w I i IV polu diagramu (ryc. 4.3). Kilkuprocentowe udziały zawarte są w II i V polu diagramu. W polu I i II znajdują się osady transportowane przez toczenie w środowisku o dość dużych prędkościach. Natomiast IV i V pole charak-teryzuje osady przemieszczane w zawiesinie przy powierzchni w niewielkiej odległości od materiału toczonego po powierzchni.

Taka charakterystyka wskazuje głównie na gla-cjalny, fl uwialny i fl uwioglacjalny charakter osadów i nie wyklucza etapu ich redepozycji w środowisku

Ryc. 4.3. Opatowice, pow. Radziejów, stan. 36. Rangowa ocena dynamiki środowiska sedymentacyjnego – diagram Passegi opra-cowany w programie Gradistat: C – wartości pierwszego centyla uziarnienia, M – wartości mediany rozkładu uziarnienia. Wyk.

I. Hildebrandt-Radke

Fig. 4.3. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Ranking assessment of the dynamics of the sedimentary environment – Passega’s diagram in the Gradistat program: C – values of the fi rst centile of the size distribution, M – values of the median of the grain-size distribution. Graphics by I. Hildebrandt-Radke

eolicznym. Prawie we wszystkich próbkach zazna-cza się piaszczysty typ osadów. Są to piaski bardzo drobne, drobne do średnio- i gruboziarnistych. Na podstawie zależności pomiędzy wysortowaniem a średnią średnicą ziarna można wnioskować, że w większości badanych próbek istniał czynnik se-lekcjonujący materiał. Czynnikiem tym były albo wody lodowcowe, albo wiatr (ryc. 4.4). Jednak jego oddziaływanie nie było znaczne, ponieważ więk-szość próbek, jak stwierdzono w dalszych bada-niach, cechuje się słabym wysortowaniem.

Kolejnym etapem badań była szczegółowa cha-rakterystyka obiektów i nawarstwień na podstawie próbek pochodzących z wykopaliskowej eksploracji stanowiska. Próbki pobierano w celu rozpoznania cech osadów widocznych w profi lach wykopów lub obiektów (por. rozdz. 3). Takie też uporządkowanie

zachowano w omówieniu wyników przeprowadzo-nych analiz.

Wykop VII, profi l N. Cztery próbki (nr 741-744) pobrano z warstw naturalnych od II do V. Dominu-jącym składnikiem granulometrycznym we wszyst-kich próbkach jest frakcja piaszczysta. W dwóch próbkach zaznacza się większy udział pyłu, co po-zwala je określić jako piaski gliniaste. Natomiast w próbkach 743 i 744 dominuje frakcja średnio-ziarnista piasku i umiarkowane oraz umiarkowanie dobre wysortowanie osadu. Na podstawie tych cech można wnioskować, że osady te mogły zostać zaku-mulowane w wyniku procesów eolicznych (ryc. 4.5;

tabela 4.3). Wszystkie próbki cechują się niską za-wartością węglanu wapnia oraz materii organicznej.

Jedynie w próbce nr 741 zawartość materii orga-nicznej wynosi około 1 %.

Ryc. 4.4. Opatowice, pow. Radziejów, stan. 36. Diagram zależności pomiędzy wysortowaniem a średnią średnicą ziarna dla anali-zowanych próbek. Wyk. I. Hildebrandt-Radke

Fig. 4.4. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Diagram of dependence between sorting and the mean grain diameter for sam-ples under analysis. Graphics by I. Hildebrandt-Radke

Tabela 4.3. Opatowice, pow. Radziejów, stan. 36. Charakterystyka opisowa podstawowych parametrów uziarnienia obliczonych metodą Folka, Warda w programie GRADISTAT wersja 4.0 dla próbek nr 741-744.

Table 4.3. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Descriptive characterisation of basic grain-size parameters calculated using Folk and Ward’s method in the GRADISTAT program, version 4.0, for samples no. 741-744.

Nr próbki Średnia średnica

ziarna Wysortowanie Skośność Kurtoza

741 drobnoziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

742 drobnoziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

743 średnioziarnisty piasek umiarkowane wysorto-wanie

dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

744 średnioziarnisty piasek umiarkowanie dobre

wysortowanie symetryczny rozkład mezokurtyczny rozkład Ryc. 4.5. Opatowice, pow. Radziejów, stan. 36. Podstawowe parametry uziarnienia, zawartość strat prażenia i węglanu wapnia oraz struktura podstawowych typów litologicznych w próbkach 741, 742, 743 i 744. Wyk. I. Hildebrandt-Radke

Fig. 4.5. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Basic grain-size parameters, loss on ignition and calcium carbonate values, and the structure of basic lithological types of samples nos. 741, 742, 743 and 744. Graphics by I. Hildebrandt-Radke

Wykop VII, profi l W oraz VIII, profi l N. Ba-dano cztery próbki (nr 745-748). Cechy granulome-tryczne osadów, głównie słabe wysortowanie oraz udział frakcji pylastej od 10-15 %, wskazują, że warstwy te budują piaski gliniaste. W dwóch

prób-kach 746 i 747 zaznacza się nieco większy udział żwiru. Spośród analizowanych próbek wyróżnia się próbka 745 ze względu na większy udział materii organicznej (ryc. 4.6; tabela 4.4).

Tabela 4.4. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Charakterystyka opisowa podstawowych parametrów uziarnienia obliczonych metodą Folka, Warda w programie GRADISTAT wersja 4.0 dla próbek nr 745-748.

Table 4.4. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Descriptive characterisation of basic grain-size parameters calculated using Folk and Ward’s method in the GRADISTAT program, version 4.0, for samples no. 745-748.

Nr próbki Średnia średnica

ziarna Wysortowanie Skośność Kurtoza

748 drobnoziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

745 drobnoziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

746 średnioziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

747 średnioziarnisty piasek słabe wysortowanie dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

Wykop VIII, profi l E. Następne analizowane próbki (749, 750a, 750b, 751 i 753) reprezentują piaski drobno- lub średnioziarniste o słabym wysor-towaniu. Udział frakcji pylastej w badanych prób-kach mieści się pomiędzy 10-20 %, co oznacza, że jest to również seria osadów pochodzenia glacjalne-go, którą budują piaski gliniaste. Także spośród

ana-lizowanych próbek można wyróżnić jedną, w której zaznacza się nieco większa zawartość węglanu wap-nia związana – jak opisywano wcześniej – z glacjal-nym pochodzeniem osadów (próbka 749). Jest to jednocześnie próbka o największym udziale materii organicznej (ryc. 4.7, tabela 4.5).

Ryc. 4.6. Opatowice, pow. Radziejów, stan. 36. Podstawowe parametry uziarnienia, zawartość strat prażenia i węglanu wapnia oraz struktura podstawowych typów litologicznych w próbkach 748, 745, 746 i 747. Wyk. I. Hildebrandt-Radke

Fig. 4.6. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Basic grain-size parameters, loss on ignition and calcium carbonate values, and the structure of basic lithological types of samples nos. 748, 745, 746 and 747. Graphics by I. Hildebrandt-Radke

Tabela 4.5. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Charakterystyka opisowa podstawowych parametrów uziarnienia obliczonych metodą Folka, Warda w programie GRADISTAT wersja 4.0 dla próbek nr 749, 750a, 750b, 751, 753.

Table 4.5. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Descriptive characterisation of basic grain-size parameters calculated using Folk and Ward’s method in the GRADISTAT program, version 4.0, for samples no. 749, 750a, 750b, 751, 753.

Nr próbki Średnia średnica

ziarna Wysortowanie Skośność Kurtoza

750a drobnoziarnisty piasek słabe wysortowanie dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

750b drobnoziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

751 średnioziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

749 drobnoziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

753 średnioziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

Ryc. 4.7. Opatowice, pow. Radziejów, stan. 36. Podstawowe parametry uziarnienia, zawartość strat prażenia i węglanu wapnia oraz struktura podstawowych typów litologicznych w próbkach 750a, 750b, 751, 749 i 753. Wyk. I. Hildebrandt-Radke

Fig. 4.7. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Basic grain-size parameters, loss on ignition and calcium carbonate values, and the structure of basic lithological types of samples nos. 750a, 750b, 751, 749 and 753. Graphics by I. Hildebrandt-Radke

Wykop IX, profi l W. Próbki 754 i 755 są po-dobne litologicznie. Określić je można jako piaski gliniaste o słabym wysortowaniu, przy czym druga

próbka jest bardziej średnioziarnista. W obydwu próbkach odnotowano niską zawartość węglanu wapnia i materii organicznej (ryc. 4.8, tabela 4.6).

Tabela 4.6. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Charakterystyka opisowa podstawowych parametrów uziarnienia obliczonych metodą Folka, Warda w programie GRADISTAT wersja 4.0 dla próbek nr 754 i 755.

Table 4.6. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Descriptive characterisation of basic grain-size parameters calculated using Folk and Ward’s method in the GRADISTAT program, version 4.0, for samples no. 754 and 755.

Nr próbki Średnia średnica ziarna Wysortowanie Skośność Kurtoza 754 drobnoziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio

skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

755 średnioziarnisty piasek słabe wysortowanie bardzo dodatnio skośny rozkład

bardzo leptokurtyczny rozkład

Ryc. 4.8. Opatowice, pow. Radziejów, stan. 36. Podstawowe parametry uziarnienia, zawartość strat prażenia i węglanu wapnia oraz struktura podstawowych typów litologicznych w próbkach 754 i 755. Wyk. I. Hildebrandt-Radke

Fig. 4.8. Opatowice, district of Radziejów, site 36. Basic grain-size parameters, loss on ignition and calcium carbonate values, and the structure of basic lithological types of samples nos. 754 and 755. Graphics by I. Hildebrandt-Radke

Wykop X. Charakterystyki wykopu X dokonano