C liem istry in Po)and y esterd a y and to-day. •
W chwili wybuchu w ojny chemia polska p rzeżyw ała okres szybkiego rozwoju. P racow nic badaw cze W yższych Uczelni zdołały już ukształto
wać swe oblicze naukowe; Chem iczny Instytut B adaw czy w W arszaw ie, Instytut Przeciw gazow y, Laboratorium Chemiczne Państw ow ego Insty
tutu G eo lo g iczn eg o ^ raz laboratoria wielkich fabryk na sw ych terenach rozw iązyw ały zagadnienia bieżącego życia przem ysłu chemicznego.
Głównymi ośrodkam i p racy twórczej były, rzecz jasna, W yższe U czel
nie. W iż 1939 mieliśmy 54 k ated ry chemiczne na pięciu U niw ersytetach, dwóch Politechnikach, w Akademii Górnicżej, Szkole Głównej G ospodar
stw a W iejskiego, Akademii M edycyny W eterynaryjnej oraz W olnej W szechnicy. P o zo stają ponadto trz y Akademie Handlowe, w których chemia, jako poboczny przedm iot nauczania, nip m iała możności rozwi
nięcia się w tw órczy ośrodek p racy badaw czej. .
Krótki przegląd zagadnień, opracow yw anych przez poszczególne Zakłady przed sam ą w ojną może dać obraz ówczesnej chemii polskiej, a zarazem pojęcie o wielkości, strat, jakie uczyniła wojna. P rzeglądu tego dokonam y działami, według kolejności p rzy jętej w czasopism ach refera
tow ych: od atom istyki, chemii fizycznej, nieorganicznej z analityczną, organicznej, biochemii — do nauk technologicznych.
W dziedzinie atom istyki, ściślej mówiąc N a u k i o p i e r w i a s t k a c h pracow ali w Polsce, jak zresztą na całym świecie nie tylko che
micy, ale i fizycy, w kraczając często rn a teren zainteresow ań fizyko- chemika. To też należy podkreślić, że głów nym ośrodkiem p ra c y w dzie
dzinie prom ieniotwórczości wzbudzonej i naturalnej była w r. 1939 Pracow nia Radiologiczna T ow arzystw a Naukowego W arszaw skiego, kie
row ana przez profesora W olnej W szechnicy Polskiej Dr. L. W e r t e n - s t e i n a , k tó ry zginął tragicznie w Budapeszcie w styczniu 1944 r.
podczas bom bardow ania m iasta. System atycznie od dłuższego szeregu lat w dziedzinie efektów cieplnych substancyj prom ieniotw órczych1 p r a cow ały w Polsce dwa Zakłady Chemii Fizycznej: w Politechnikach W arszaw skiej i Lwowskiej. Z akład W arszaw ski, kierow any przez prof.
W . Ś w i ę t o s ł a w s k i e g o szeroko opracow yw ał m etodykę badań mi- krokalorym etrycznjych w zastosow aniu do przem ian radioaktyw nych.
Zakład Lwowski (prof. A. D o r a b i a 1 s k a) usiłował rozw iązać wciąż jeszcze sporne zagadnienie słabego promieniowania obojętnego 9-ciu p ier
w iastków (Sc, Y, La, P r, Nb, Ta, As, Sb, Bi). Prom ieniow anie to, zdolne do działań w tórnych, badane było. nie tylko m etodą rnikrokalorym e- tryczną, ale również jonizacyjną i fotograficzną.
ALICJA DORABIALSKA
XXVI
B a d a n i a r e n t g e n o g r a f i c z i i e w dziedzinie stru k tu ry citał chemicznych prow adziły cztery Zakłady. Zakład Chemii Nieorganicznej U niw ersytetu Jan a K azim ierza w e Lwowie, kierow any przez prof.
W. T r z e b i a t o w s k i e g o , w ykonyw ał anałizyf rentgenograficzne metali i stopów oraz ogólnie układów stały ch dwu- i,w ięcej-składniko
wych. W szczególności opracow ano w tym Zakładzie układ chroin-wol- fram oraz przy sto so w an o 'ap aratu rę do badań strukturalnych w zakresie metaloceramilul Zakład Ghemii Nieorganicznej U niw ersytetu P oznań
skiego, kierow any przez prof. A. K r a u s e g o. ^ y k o n y w a l badania stru k tu ry krystalicznej związków nieorganicznych, np. DgO . 2 FlgCU Zakład Chemii Technicznej U niw ersytetu Stefana B atorego w Wilnie, kierow any przez prof. A. N o w a k o w s k i e g o prowadził' sy stem a
tyczne badania w dziedzinie rentgenowskiej analizy stru kturaln ej zw iąz
ków m akrocząsteczkow ych, np. celulozy-i. jej pochodnych. Zakład Tećlp nólogii Chem. Nieorganicznej Politechniki W arszaw skiej, kierow any przez prof. J. Z a w a d z k i e g o , badał strukturę w ielkocząsteczkow ych związków nieorganicznych.
W i u 111 a • R a m a 110 w s k i e opracow yw ane były przez dwa Z a kłady. Z akład Chemii Nieorganicznej Politechniki W arszaw skiej, k ie ro -.
w any przez prof. T. M i ł o b ę d z k i e g o , od wielu już lat interesuje się
‘chemią fosforu. M etodyka p racy Zakładu przed w ojną objęła, widma po
chłaniania i widma R am ana związków • fosforowych w raz z fotom etrią widm. W szczególności opracow ano widma R am ana pochodnych fosforu trójw artościow ego. Zakład Technologii M ateriałów W ybuchow ych P o li
techniki W arszaw skiej, kierow any przez prof. T. U r b a ń ś k i e g o, ba
dał widma R am ana wielu zw iązków organicznych.
W dziedzinie i z o t o p ó w w oda ciężka była* przedm iotem p racy Zakładu Chemii Ogólnej i Chemii Analitycznej Akademii Górniczej w Kraków,ie, kierow anego przez prof. W. S t a r o n k ę. Przedw cześnie zm arły Dr. L e s z e k S t a r o ń k a zbadał system atycznie przechła- dzalność w ody ciężkiej oraz jćj mieszanin z wodą zw ykłą. W toku badań, prow adzonych w niskich tem peraturach! autor ciekawie w kroczył w dzie
dzinę nauki o fazach, w ykryw ając nową szklistą odmianę w ody zwykłej,
trw ałą poniżej — 170,). ' •
N a u k a o f a z a c h ten najw iększy dział klasycznej chemii fi
zycznej była w Polsce bogato reprezentow ana.,U kłady dwufazowe cieez- p ara sta ły się w latach ostatnich p rzed w ojną terenem głośnych zw y cięstw naukow ych prof. S w i ę t o s ł a w s k i e g o i jego uczniów. O pra
cow ana w Zakładzie Chemii Fizycznej ebuliometria rozrosła się na cały dział wiedzy. Z metodyki tej w ynikła teoria destylacji mieszanin ciekłych.
Dalej skonstruowanie aparatu do dem onstracji stanu k ry ty czn eg o cieczy spowodowało rozwój eksperym entalnych i teoretycznych prac w
dziedzi-XXVII nic stanu, k tóry zw ykliśm y nazyw ać kryty czn y m (prace Dr. W . T o i n a s - s i e g o ) . W reszcie Zakład zajm ow ał się rozpuszczalnością c i a ł■ stałych w cieczach (prace doc. E, J ó z e f o w i e z a) oraz zagadnieniem.'dyfuzji, specjalnie opracow yw anym przez zm arłego w r. 1943 doc. S. P l e ś n i e -
w i c z a. .
P ra ce ehuliometryczne w ykonywane były również w Zakładzie C h e
mii Fizycztiej U niw ersytetu W arszaw skiego, kierow anym przez zam or
dowanego w r. 1944 prof. M. C e n t n e r s z w e r a. Objbktem badań były roztw ory wodne bardzo stężone, np. układ dwóch, soli stopionych we w ła snej wodzie krystalizacyjnej. Celem doświadczeń była obserw acja zmian tem peratury wrzenija mieszanin soli o różnym składzie. R oztw ory stę
żone, bliskie stanu kry stalizacji opracow yw ane były również w Zakładzie Technologii Chemicznej Nieorganicznej i Elektrochemii Politechniki Lwowskiej, kierow anym przez tragicznie zm arłego w r. 1945 prof. T. K u- c z y ń s k i le g o . Celem badań było poznanie w arunków i mechanizmu krystalizacji soli nieorganicznych, w szczególności soli potasow ych.
U kłady ciało stale - gaz stanow iły objekt wieloletnich prac dwóch polskich laboratoriów : Zakładu Technologii Chemicznej Nieorganicznej P. W . prof. J. Z a w a d z k i e g o i Zakładu Chemii Fizycznej U. W. prof.
M. C e n t n e r s z w e r a . -Prof. Z a w a d z k i prow adził prace teore
tyczne poświęcone reakcjom m iędzy dwiema fazami stałym i ii gazow ą i sorbeji wszelkiego typu (adsorbeja, adsorbeja aktyw ow ana, sorbeja w e w nętrzna) oraz prace nad kinetyką reakcji kontaktow ych w układach nie
jednorodnych. P odczas w ojny pod kierunkiem prof. Z a w a d z k i e g o wykonano dużą pracę teoretyczną o nowym sposobie obliczania stałej równowagi, uzupełnioną tablicami. Szkoła prof. ' C e n t n e r s z w e r a opracow yw ała dysocjację term iczną tlenków, nadtlenków i węglanów.
Zagadnienia adsorbcji' i fizyko-chemia m as chłonnych były tem atem prac Instytutu Przeciw gazow ego w dziale, kierow anym przez doc. M. Ś w i d e r k a . Badaniam i nad węglem aktyw ow anym , ziemiami odbarw iają
cymi, silikażelem i t. p. w Chem icznym Instytucie B adaw czym kierow ała iiiż. H. S t a r c z,c w s k a-C li b r ą ż y n a. V .
K i n e t y k a ehenńcżna 'm ia ła w P olsce licznych przedstawicieli.
W latach ostatnich przed w ojną W ileński Zakład Chemii Fizycznej Uniw.
S, B. kierow any przez prof. E. B e k i e i a rozwinął badania w dziedzinie kinetyki układów jednorodnych. Zdobycze doświadczalne ujm owane były w świetle teorii D e b c y ’a - l i i i c k e 1 a - B r o n s t e d t a. K atalityczne własności H2S0.i i siarczanów badane były w Zakładzie prof. M i 1 o-~
b ę d z k i e g o w W arszaw ie. , '
K inetyka układów niejednorodnych w szczególności rozpuszczania się metali stanow iła jedno z zainteresow ań prof. C e n t n e r ' s z w e r a . W zakresie k inetyk i chemicznej leżał również zasadniczy kierunek prac.
XXVIII
badaw czych Zakładu Chemii Ogólnej i Ch. Anal. A. G. w Krakowie (prof.
. W . S t a r o n k a). O pracowano tani mechanizm utleniania miedzi w tem peraturach. wysokich oraz mechanizm utleniania metanu. K inetyka ro z
puszczania sięri ciał stałych Kyj wodzie b y ła tem atem serii p ra c D r; W.
' J a c k a w Laboratorium Chemiczncm Państw ow ego Instytutu Geologicz
nego w W arszaw ie.
K atalizatory i k on tak ty .. stanow iły jeden z. głó.wnych kierunków p rac y badaw czej Zakładu Ch. N. U. P . prof. K r a u s , e g o: Zakład sku
pił swą myagę na zw iązkach żelazowych, dających ch arak tery sty czn y układ oksydacyjno-redukcyjny, zajm ow ał się ponadto zw iązkam i Cu . i Co. Stwierdzono, że am foteryczne w odorotlenki m etali mogą służyć jako modele fermentów, które w pewnych układach, jako kontakty wielo
składnikowe pozwoliły odtw orzyć najlepszy dotąd znany model ferm entu oddechowego.
N a u k ą o k o l o i d a c h znalazła w przedw ojennej Polsce teren rozw oju aż w siedmiu pracow niach badaw czych. Z akład Chemii F izy c z
nej Uniw. Poznańskiego, kierow any przez prof. A. G a ł e c k i e g o , ba
dał koloidalne roztw ory srebra i miedzi. Docent Zakładu, Dr. P . S p y- c h a 1 s k i, k tó ry przed sam ą wojną pracow ał w Instytucie P rzeciw gazo
w ym w W arszaw ie, ukończył monografię p. i. „K oloidyka“, obejmującą"
fizykę i chemię koloidów. M aszynopis tej p racy ocalał. Doc. Zakładu Chemii Fizycznej Uniw. S. B. w W ilnie Dr. A. B a s i ń s k i prow adził badania nad trw ałością koloidów liofobowych ze specjalnym uwzględnie
niem teorii koagulacji O s t w a l d a. B adania w dziedzinie koloidów s ta nowiły jeden z kierunków zainteresow ań Zakładu Chemii Ogólnej Uniw.
P oznańskiego (prof. S. Q 1 i x e 11 i) i Zakładu Chemii Fizycznej U. Jag.
(prof. B. K a m i e ń s k i ) . W reSzcie Zakład Chemii Fizycznej W olnej W szechnicy Polskiej w W arszaw ie pod kierunkiem zam ordow anego przez Nemców prof. H. L ą c h s a, zajm ow ał się chemią zw iązków wiel
kocząsteczkow ych. P rof. K r a u s e w Poznaniu skupia! sw ą uwagę na gazach koloidalnych w kierunku otrzym yw ania gazów pospolitych jak i szlachetnych w układzie koloidalnym 'oraz poznaw ania ich własności w stanie rozproszenia w cieczach lepkich.
W przedw ojennym w yścigu naukow ym t e r m o c h e m i a była działem w iedzy, \y którym P o lsk a zajm ow ała jedno z przodujących m iejsc. Długoletni przew odniczący M iędzynarodowej Komisji D anych ,Termochemicznych prof. $ w i ę t o s ł a w s k i stw orzył szkołę term o- chemiczną, k tó ra w ostatnich latach przed wojną szczególną uw agę po
św ięcała ciepłu krzepnięcia cementu. Term ochem ia cementów, ciepło ro z puszczania soli potasow ych w wodzie oraz żelaza w kw asach były też przedm iotem badań Zakładu Chemii Fizycznej Pol. Lw., kierow anego przez prof. A. D o r a b i a l s k ą . M ikrokalorym etryczne badania w
dzie-XXIX dżinie korozji oraz energetyki kiełkujących nasion prow adziła pracow nia
prof. C e n t n e r s z w e r a , ' \ ; t
E l e k t r o c h e m i a była- w przedwojennej Polsce "poważnie rep re
zentowana. W Krakowie Zakład Chemii Fizycznej i Elektrochemii UnP w ersytetu Jag., kierow any przez prof. B. K a m i e ń s k i e g o , od, sze
regu lat rozw ijał badania doświadczalne i teoretyczne nad potencjałem dielektrycznym . W szczególności badano zm iany napięcia powierzchnio
wego i potencjału dielektrycznego roztw orów wielu kapilarnie aktyw nych substancyj, znajdująe niejednokrotnie paralelfem m iędzy aktyw nością powierzchniową a fizjologiczną wymienionych połączeń. W Poznaniu Za
kład Chemii Ogólnej U niw ersytetu, kierow any przez prof. S. G l i x e l - 1 e g o prow adził badania elektrokinetyczne w zakresie elektroosm ozy i elektroforezy. W W arszaw ie Zakład Chemii Nieorganicznej U niw ersy
tetu, kierow any przez prof. K. J a b ł c z y ń s k 'i e g o w dziale elektro
chemii opracow yw ał zagadnienie pasyw ności metali, zatrm yanie elektrod, przew odnictw o zw iązków przyłączeniow ych i in. W W ilnie Zakład C h e
mii Nieorganicznej Uniw. S. B., kierow any przez tragicznie zm arłego prof. J. f i ł a s k ę , był ośrodkiem system atycznych badań przew odnictw a elektrolitycznego roztw orów wodnych i niewodnych. Została opracow ana w łasna m etoda p racy w ap araturach całkowicie zabezpieczających ba
dane elektrolity od szkodliwego w pływ u czynników obcych'. W e Lwowie Z akład Chemii Fizycznej Uniw. J. K., kierow any przez prof. W . K e - m u l ę , prow adził badania polarograficzne. W ykonano analizę polarogra
ficzną mosiądzu i zbadano m echanizm katjpdowej redukcji aldehydów na elektrodzie kroplowej. P ra c e w dziedzinie analizy kroplowej i pomiarów P H prow adził też Zakład Chemii Farm aceutycznej U. S. B. w Wilnie, k ie row any przez prof. W . K a r a f f a-K o r b u t t a . W Krakowie w I Z akła
dzie Chem icznym Uniw. Jag., kierow anym przez prof. T. E s t r e i c h e r a , badania konduktom etryczne prow adził doc. J. K a m e . c k i .
O środkam i pęac f o t o c h e m i c z n y c h było w Polsce pięć Zakła
dów. Zakład prof. K e m u l i we Lwowie prow adził system atyczne badania w dziedzinie fotochemii węglowodorów. Zbadano absorbeję promieni ultrafioletow ych przez w ęglow odory nasycone w dziedzinie Schumanna, mechanizm fotopolimeryzacji acetylenu, n-butanu i izobutanu. Poznano działanie promieniowania ultrafioletow ego na cyklopropan i propylen oraz w ydajność kw antow ą kilku reakcji fotochemicznych. Zakład prof.
.1 a b ł c z y n s k i e g/o w W arszaw ie w kroczył przed wojną w nowocze
sną fotochemię w dziedzinie promieniowania ciemnego, tow arzyszącego pospolitym reakcjom chem icznym oraz w dziedzinie krystallolum inescen- cji. Zakład prof. M i ł o b ę d z k i e g o zajm ow ał się fotoluminescencją.
Zakład prof. G a ł e c k i e g o badał działanie ultrakrótkich (ćentym
etro-/
XXX /
wycli) fal na zjaw iska elcktrokapilarne. P rof. K o z a k w Krakowie {Che:
raia O gólna U. J.) również rozw iązyw ał zagadnienia fotochemiczne.
C h e m i a N i e o r g a n i c z n a w klasycznej swej treści reprezen
tow ana była w przedw ojennej Polsce przez trz y ośrodki p ra c y badaw czej. Zakład Chemii Nieorganicznej Politechniki Lwowskiej, kierow any przez prof. W . Jakóba prow adził prace badaw cze w dziedzinie chemii renu (prace Dr. B. J e ż o w s k i e j ) , a ostatnio w zakresie związków przyłączeniow ych. Zakład prof. M i ł o b ę d z k i e g o w ykonyw ał syn
tezę związków fośforu. Zakład prof. T r z e b i a t o w s k i e g o otrzy m y w ał stopy i związki m etaliczne w temp. wysokich i najw yższych, p ro w a
dzono tam również badania nad syntezą i term iczną odbudową węglika i azotków uranu oraz azotków toru. Nieorganiczne zw iązki wieloczą- steczkow e od stro n y ich składu, w łasności fizyko-chemicznych, i budowy badane były przez Zakład prof. G 1 i x e 11 e g o w Poznaniu. Zakład prof.
Z a w a d z k i e g o w W arszaw ie prow adził studia nad krzem ianam i wapniowymi, w ystępującym i w cemencie, w szczególności nad alitem.
C h e m i a a n a l i t y c z n a m iała na W yższych Uczelniach w P o l
sce jeden tylko Zakład sobie w yłącznie poświęcony, w innych pracow niach była przedm iotem pobocznych zainteresow ań. B ył to Zakład A na
lizy Technicznej i T ow aroznaw stw a Politechniki W arszaw skiej, k iero
w any przez prof. M. S t r u s z y ri s k i e g o. P ra c e tu szły w kierunku badaw czo-analitycznym : spraw dzano i opracow yw ano nowe m etody analityczne ja k oznaczanie arsenu w H2S 0 4 sposobem kolorym etrycz
nym, oznaczanie m ałych ilości gazów obcych w powietrzu i in. W spół
pracow ano z P . Komitetem N orm alizacyjnym w ustalaniu norm p ro d u k tów chemicznych, w spółpracow ano też z Inst. Przeciw gazow ym w dzie-
■ dżinie w ykryw alna i oznaczania środków bojowych. W Zakładzie prof.
H ł a s k i w Wilnie doc, E. M i c h a l s k i prow adził dział badań an ali
tycznych, opracow ując nowe m etody rip. - elektrońietryczną metodę ozna
czania jodków. W Krakowie prof. E s t r e i c h e r w celach analitycz
nych badał osady np. seleninu rtęćiaw ego. W W arszaw ie w Zakładzie prof. M i ł o b ę d z k i e g o opracow ano stosowanie półm ikroanalizy nie
organicznej, w Zakładzie Chemii Farm aceutycznej Uniw. Warsz.- (prof.
G. A c h m a t o w i c z) doc. K. L i n d e n f e l d był specjalistą mikro-
analitykiem . f i " '
C h e m i a o r g a n i c z n a od wielu już lat zakreśla w Polsce nie
jedną k artę swego rozwoju. Ogniskam i p racy były przed wojną w sz y st
kie środow iska, polskiego życia akadem ickiego z w yjątkiem oczywiście U niw ersytetu Lubelskiego, gdzie nie było wogóle W ydziału M atem a
tyczno-Przyrodniczego.
W Krakowie II Zakład Chem iczny U. J., kierow any przez prof.
XXXI K. D z i e w o ń s k i e g o prow adził prace badaw cze o charakterze syn- tetyczno-konstytucyjnym , obejmujące w okresie przed samą w ojną trzy giówne odcinki: 1) procesy dehydrogenacji acehaftenu, w szczególności studia nad uzyskanym i na tej drodze dwoma izom erycznym i węglowo
doram i barw nym i o skiadzie C48H26 — zielonym prasinacenem i pom a
rańczow ym ksantacenem , 2) dalsze syntezy pochodnych arylow ych chi
noliny oraz studia nad pośrednio w ytw arzającym i się tutaj produktam i addycji estrów kw asu izotionocyjanowego przez zasad y Schiffa, 3) nowe m etody syntezy układów o skondensow anych 2 rdzeniach chmólinowych.
Z akład Chemii Ogólnej na W ydz. Rolniczym Uhiw. Jag., kierow any przez prof. J. K o z a k a miał na ukończeniu pracę z zakresu związków hete- rocyklow ych.
W e\ Lwowie Zakad Chemii O rganicznej Uniw. Ja n a Kazim ierza k ie row any przez prof. R. M a ł a c h o w s k i e g o , opracow yw ał zagadnie- 'n ia stru k tu ry i mechanizmu przem ian związków organicznych. W szcze- gpłności badano przem iany tlenocyjanku w ęgla (reakcje z aminami, p rz y łączanie do podwójnego wiązania, połączenia a-ddycyjne z węglowodo
ram i arom atycznym i) i prow adzono badania n ad kw asem krokonowym.
Z akład Chemii O rganicznej Politechniki Lwowskiej, kierow any przez prof. E. S u c h a r d ę, prow adził badania w zakresie związków terpeno
w ych, opracow yw ał nowe m etody otrzym yw ania technicznie ważnych połączeń arom atycznych oraz rozwijał dział elem entarnej analizy o rg a nicznej. Zakład Chemii Ogólnej na W ydz. Rolniczo-Lasowym P olitech
niki Lwowskiej kierow any przez prof. E. P ł a ż k a, opracow yw ał głó
w nie chemię pochodnych pirydyny.
W Poznaniu prace Zakładu Chemii Organicznej U niw ersytetu kiero
w anego przez prof. J. S u s z k ę, dotyczyły głównie zagadnień w zak re
sie przegrupow ań w ew nątrz-cząsteczkow ych oraz stereochem icznych przew ażnie w śród alkaloidów grupy chininy i efedryny, oraz. w innych g ru p ach chemii organicznej np. indandionów.
W W arszaw ie, kierow any przez prof. W . L a m p e g o , Zakład Che
mii O rganicznej Uniw. prow adził prace badaw cze w trzech kierunkach:
1) W zw iązku z syntezą kurkum iny w ykonane z o s ta ły . liczne syntezy pochodnych dwucynamoilometanu, zaw ierających jako podstaw niki
•grupy OH w cząsteczce. 2) A nalityczne badania doc. I. C h m i e l e w- s k i c j w dziedzinie barw ników gru p y antocjanowej ty czy ły się substan- scyj barw iących czerwonej kapusty, ziemniaków i czerwonych buraków.- -3) P rac e D ra Z. M a c i e r e w i c z a doprow adziły do sy ntezy substan
c ji m acierzystej jangoniny. Zakład Chemii O rganicznej Politechniki W arszaw skiej, kierow any przez prof. L. S z p e r l a , prow adził głównie b ad an ia nad związkam i organicznym i siarki i selenu. P o nad to opraco
w ano tam liitro-, amino- i bronip-pochodne 5,6-benzochinóliny. Doc. W.
XXXII
: P o 1 a c z k o w a prow adziła badania nad oksym am i 3,3-dwunitro-dwu- benzóilu oraz nad substancjami' organicznym i p rzetarznika i poziomki.
Doc. Z. j e r z m a n o w s k a zb adała-p rzem ian y anhydrocukrów oraz rozpoczęła pracę nad barwnikiem dziurawca. Zakład Chemii O rganicznej W olnej W szechnicy Polskiej, kierow any przez prof. A. C h r z ą s z- c z e w s k ą prow adził prace badaw cze w dziedzinie różnych przem ian halogenyloam in oraz- w zakresie syntez siarpzków organicznych. Zakład prof. U r b a ń s k i e g o na Politechnice W arszaw skiej badał nitrow anie węglowodorów parafinow ych w fazie gazowej za pomocą N 0 2.
W Wilnie, Zakład Chemii Organicznej Uniw. S. B. po zem erytow aniu prof. K. S ł a w i ń s k i e g o w ostatnich latach przed w ojną kierow any był zastępczo przez Dr. L. K a m i e ń s k i e g o. Pracow ano tam w dzie
dzinie węglowodanów.
C h e m i a l e k a r s k a , f i z j o l o g i c z n a i b i o c h e m i a ro z
w ijały się na terenie W ydziałów Lekarskich U niw ersytetów .
W Krakowie głośne imię prof. L. M a r c h 1 e W s k i e g o okryło już dawno sław ą Zakład Chemii Lekarskiej U. J. Z dziedziny chemii chloro- filu prof. M a r c h l e w s k i przeszedł w ostatnich dziesiątkach lat do chemii celulozy i zagadnienia budowy węglowodanów. Z akład Chemii Rolniczej U. J., kierow any przez prof. W . V o r b r o d t a , prow adził prace n atu ry biochemicznej nad składem i przem ianą m aterii w roślinach ze szczególnym uwzględnieniem związków fosforowych. Z drugiej strony opracow yw ano zagadnienie użyteczności - fosforytów, krajow ych jako nawozu.
W e Lwowie Zakład Chemii Lekarskiej Uniw. J. K. kierow any był przez prof. J. P a r n a s a . P ra c e Zakładu w dziedzinie przem ian fosfóru w organizmie doprow adziły do w y krycia t. zw. transfosforylacji i dały ogólnie dziś p rzy jęty obraz glikolizy. A systent Zakładu, docent biochemii Dr. P . O s t e m dokonał syntezy kw asu adenilowego na drodze en zy
m atycznej i przestaw ił produkcję tego związku na swą nową metodę.
W W arszaw ie Zakład Chemii Fizjologicznej Uniw., kierow any przez prof. S. P r z y /łę c k i ę g o, pracow ał w dziedzinie chemii białek i sym - pleksów (związków m iędzy cząstkam i koloidalnymi). P onadto starano się zbadać rodzaj wiązań m iędzy różnym i biokoloidaini a zw iązkam i drobnocząsteczkow ym i. Zakład Chemii Ogólnej i Fizjologicznej na W ydz. W eteryn ary jn y m U. W., kierow any przez prof. E. S y m a, pro
wadził prace z dziedziny enzymologii (lipaza, esterazy, proteinaza i am y- laza) i przem iany m aterii drobnoustrojów (prątki gruźlicy). Zakład Che
mii Fizjologicznej W olnej W szechnicy Polskiej, kierow any przez prof.
A. D m o c h o w s k i e g o , prow adził badania w dziedzinie, fermentów, witamin i kw asów nukleinowych.
O środkam i’ rozwoju C h e m i i F a r m a c e u t y c z n e j były
oczy-xxxm
wiście Zakłady W ydziałów (względnie Oddziałów) Farm aceutycznych Uniwersytetów'.
W e Lwowie Zakładem Chemii) Farm aceutycznej Uniw. J. K.- kiero
w ał jako zastępca profesora doc. B. B o b r a ń s k L Z ak ład prowadził badania nad syntetycznym i preparatam i chem oterapeutycznym i — sul
fa m id a m i
W Poznaniu Zakład Chemii Farm aceutycznej Uniw. nastaw iony był przez zm arłego w r. 1938 prof. K.- H r y n a k o w s k i e g o n a prace w dziedzinie analizy term icznej mieszanin leków. P race te kontynuow ał docent Zakładu Dr. F. A d a ni a n i s.
W W arszaw ie Zakład Chemii Farmaceutycznej" Uniw., kierow any przez prof. O. A c li m a t o w i c z a, opracow yw ał zagadnienia fitoche- miczne w- szczególności budowę chemiczną alkaloidów roślin krajow ych, stosow anych w lecznictwie ludowym. P row adzono ponadto badania n ad , syntezą substancji p ie lą c y c h oraz prace nad katalitycznym rozszczepia
niem w iązania C— N w solach am onjow ych i aminach oraz w iązania C— O —C w eterach, estrach i zw iązkach O-heterocyklowych.
\ T e c h n o l o g i a N i e o r g a n i c z n a kształtow ała się głównie w dwóch Zakładach Politechnicznych, a ponadto w kilku Zakładach te o retycznych Politechniki i U niwersytetów.
W ę Lwowie Zakład Technologii Nieorganicznej Pol., kierow any przez prof. K u c z y ń s k i e g o nastaw iony był głównie n a badania w dziedzinie technologii soli potasow ych.
W W arszaw ie Zakład Technologii Chem. Nieorganicznej; kierow any przez prof. J. Z a w a d z k i e g o opracow yw ał zagadnienia następujące:
otrzym yw anie 1) A120 3 z gliny, 2) podchlorynu wapniowego, 3) cem entu z gipsu i 4) żelaza gąbczastego za pomocą redukcji rud metanem , dalej
otrzym yw anie 1) A120 3 z gliny, 2) podchlorynu wapniowego, 3) cem entu z gipsu i 4) żelaza gąbczastego za pomocą redukcji rud metanem , dalej