A. Nieżyt zwykły krtani.
Przyczyny. Zwykłą przyczyną nieżytu krtani jest przeziębienie, działanie zimna nastąpić może
bezpośred-nio na krtani lub też sprawa przechodzi z nosa, stano
wiąc przejście od nieżytu nosa do nieżytu tchawico-oskrze- lowego. Śród przyczyn wywołujących anglicy wykazu
ją oparzenie skutkiem karmienia dzieci z imbryka. Prócz przeziębienia przyczyną nieżytu krtani może być odra, przed lub po wysypce, toż samo dotyczy duru, grypy, krztuśca.
Anatomiapatologiczna. Badania mikroskopowe nie są możliwe, chyba wyjątkowo; pewne wnioski wysnuć wszak
że możemy z badań nad nieżytem wtórnym np. w odrze.
Według Coyne’a śluzówka jest tylko zaczerwieniona lub też znajdujemy na niej owrzodzenia; w postaci typowo nieżytowej śluzówka nacieczona jest b. c. krwi na około naczyń i obrzękłych gruczołów, torebki chłonne są prże- rosłe i wystają nad powierzchnią. W postaci owTrzadzają- cej znajdujemy utratę snbstancyi rozsianą lub umiejsco
wioną w części tylnej strun lub w okolicy nalewek. Obok tego mogą wystąpić zmiany w nagłośni i fałdach nalew- ko-nagłośniowych, jeżeli dziecko umiera śród objawów obrzęku krtani. Obrzęk głośni wyjątkowo występuje pierwotnie, zwykle wtórnie po ospie, ropniu pozagardzie- lowym, zgorzeli durowej chrząstek i białkomoczu płoni- czym. Wspomnę też o zapaleniu ochrzęstpy ropnem, które, acz bardzo rzadko wprawdzie, może dawać obja
wy obrzęku głośni lub dławca i wywołać konieczność dokonania tracheotomii (Coulon Progrśs med. 1889).
Objawy. Nieżyt ostry krtani wywołuje chrypkę, do
chodzącą do zupełnego bezgłosu, który trw ać może np.
po odrze do 15 dni (dziecko 3y2 letnie), kaszel głuchy, ale duszności brak i choroba przebiegać może bez go
rączki i objawów ogólnych. Osłuchiwanie daje wyniki ujemne, w gardzieli znajdujemy niekiedy zaczerwienienie oraz powłokę śluzową na tylnej części gardzieli. Wy- ksztuszania brak rówmież, gdyż dzieci połykają plwmcinę.
Prócz tej postaci zdarzają się przypadki nieżytu krtani z gorączką, niepokojem, dusznością, bezustannym,
/
Comby. Choroby dzieci.—Choroby krtani. 187 męczącym kaszlem, a nawet przypadki śmiertelne. Zwy
kle jednak objawy ostre po kilku dniach przechodzą.
Rozpoznanie. W każdym przypadku chrypki u dziec
ka nie podobna narazie wyleczyć dławca, który właśnie rozpoczyna się często w ten sposób, należy więc nawet w braku błon w gardzieli dla ostrożności dziecko oddzie
lić. Obrzęk głośni łatwo odróżnić za pomocą oglądania i obmacywania.
Leczenie. Przedew’szystkiem dajemy środek wymiot
ny, po czem kaszel i chrypka zmniejszają się znacznie.
Po tern stosujemy kąpiele gorczyczne na nogi, wzie- wania, pęzlowanie skóry na szyi jodyną, okłady z gąbki, zmaczanej w wodzie gorącej. W ezykatorye są przeciw
wskazane. Do wewnątrz mieszanka łagodząca z ako- nitem.
B. Dławiec rzekomy. Nieżyt kurczowy krtani.
Chorobę powyższą opisywano p. n. asthma Milla- ri (1879) laryngitis spasmodica (Barthez i Rilliet) angina stridulosa (Bretonneau), jest ona właściwie odmianą ty l
ko nieżytu zwykłego skutkiem małego światła krtani u dzieci, oraz ich pobudliwości nerwowej.
Przyczyny. Napady dławca rzekomego występują najczęściej między 2 — 5 r. życia, szczególniej u osobni
ków nerwowych, częstokroć jednocześnie u członków jed
nej rodziny, choć choroba bynajmniej nie jest zaraźliwą, stąd Barthez i Rilliet przypuszczali dziedziczność. Po za przyczynami zwykłemi: przeziębienie, krzyk, zmęcze
nie. Coupard podaje jako przyczynę wyrośla, inni prze
rost migdałów lub zapalenie gruczołów oskrzelowych (Barety), zaznaczyć jednak wypada, że choroby wymie
nione przebiegają bez dławca i odwrotnie. Wobec tego wyliczone choroby w przebiegu dławca rzekomego uwa
żam za przypadkowe. Zaznaczyć muszę, że nieżyt kur
czowy częstokroć jest zapowiedzią odry. Z punktu wi
dzenia patogenezy nieżyt kurczowy ma pewne podobień
stwo do krztuśca, w obu bowiem tych chorobach wystę
puje nieżyt śluzówek dróg oddechowych, oraz wzmożona pobudliwość kurczowa. Pozostaje wyjaśnić czemu napad zawsze występuje we śnie. Krishaber i Peter przypisują to temu, że oddechanie w czasie snu jest powolniejsze i słabsze, stąd w ciągu dnia dziecko znosi dobrze zwę
żenie światła krtani, w nocy natomiast zwężenie to spro
wadzi napad duszności, dziecko w ciągu pierwszych go
dzin snu ma oddech utrudniony, skoro zaś utrudnienie to dojdzie do pewnego natężenia, hudzi się przestraszone, a wtedy występuje nowy czynnik nerwowy — kurcz gło
śni, potęgujący zwTężenie, powstałe pod wpływem obrzmie
nia śluzówki krtani. Toż samo i we dnie, dostęp powie
trza dostateczny w spokoju staje się utruduionym w cza
sie biegania i zabawy, wtedy wystąpić może kurcz dzienny.
Objawy. Zazwyczaj początek bywa nagły, nieocze
kiwany, poprzedza go jednak często nieżyt nosa, kaszel i chrypka, trwająca od dni paru. Zakatarzenie to może przejść niepostrzeżenie, a objawem pierwszym jest napad duszności śród nocy, źródło przestrachu dla dziecka i je
go otoczenia. Raptem śród nocy dziecko budzi się, siada skutkiem strasznej duszności z niepokojem, wde
chem świszczącym i swoistym kaszlem szczekającym, przypominającym pianie koguta. Twarz pokryta potem, oddech strasznie utrudniony grozi, zda się, uduszeniem, po kilku jednak minutach napad przechodzi i dziecko zasypia. Nazajutrz dziecko budzi się zdrowe z nieznacz- .nem zakatarzeniem, w ciągu nocy jednak może wystąpić nowy napad. W przerwach między napadami, duszności brak lub jeśli jest—jest nieznaczna, niekiedy jednak trwa, dochodząc do wciągania nadpępcza. Gorączki zazwy
czaj brak, zwolnienia dzienne są wyraźne i nadają pięt
no swoiste tej chorobie.
Choroba zwykle kończy się wyzdrowieniem w cią
gu 3—4 dni; na 109 przypadków Barthez i Rilliet ani ra zu nie spostrzegali zejścia śmiertelnego, Trousseau przy
tacza 2 zejścia, osobiście nie widziałem ani jednego, raz.
tylko wypadło uciec się do tracheotomii. Niekiedy po dławcu rzekomym występuje nieżyt oskrzeli i płuc. Sil
ne bardzo napady duszności mogą sprowadzić pęknięcie pęcherzyków płucnych oraz odmę podskórną. (Cadet de Gassicourt). Powikłania te, acz rzadsze, pogarszają jednak rokowanie w tej chorobie; nie należy również zapominać że choroba ulegać może nawrotom po upływie kilku mie
sięcy lub lat.
Rozpoznanie. W większości przypadków rozpoznanie- jest bardzo łatwe, aczkolwiek rzadko bardzo lekarz jest obecny przy napadzie. Lekarza szukają zaraz skoro na
pad wystąpi, przychodzi on jednak zwykle już na koniec.
Mimo to na zasadzie towarzyszących napadowi okolicz
ności rozpoznanie jest łatwe: dziecko małe przedtem zdro
we, nieco zakatarzone od dni kilku raptem nocą dostaje- napadu z kaszlem szczekającym, który po sobie nie pozo
stawia śladów. Dławiec prawdziwy nie zaczyna w ten sposób, można powiedzieć, że kończy się tak, jak się za
czyna dławiec rzekomy. Omyłki jednak są możliwe-, gdyż zdarza się i dławiec pierwotny, a błonica gardzieli może przebiegać z początku skrycie. W podobnych przy
padkach dokonywano tracheotomii, może się ona jednak stać potrzebną i w dławcu rzekomym. W czasach ostat
nich opisywano zwykłe nieżyty krtani, zbliżone do dław- ca (Touchard, Hepp, Gaz. de hop. 1897). Zdarzają się^
mianowicie przypadki z dusznością stałą, wciąganiem nad- pępcza, lekką gorączką, uciekać się nawet trzeba do in- tubacyi. Wykluczyć wtedy błonicę można jedynie na zasadzie badań bakteryologicznych. Są i pośrednie przy
padki, co tem bardziej utrudnia rozpoznanie. Niekiedy wykluczyć wypadnie kurcz głośni, ropień pozagardzielo- wy, ciała obce w krtani.
Comby. Choroby dzieci.—Choroby krtani. J 189'
Leczenie. Pierwszem wskazaniem w początkach cho
roby jest podanie środka wymiotnego, następnie nogi ob- wijamy w watę, stosujemy wodę gorącą na krtań (gąb
ka) na minutę, powtarzając to kilka razy. Niezależnie stosujemy wdechania pary gorącej, mieszankę z 0,05 gm.
emetyku, bromkiem potasu, antipiryną, belladoną, nieco wyskoku, w ostateczności tracheotomia, choć lepsza jest intubacya. Nigdy nie należy stosować na krtań wezyka- toryi (z obawy błonicy), można jednak skórę jodynować;
pijawki zarzucono oddawna.
C Zapalenie przewlekłe krtani.
Choroba ta zdarza się bardzo rzadko u dzieci, po
święcę więc jej kilka słów ogólnych.
Przyczyny. U dzieci tak samo jak i u dorosłych, ale znacznie rzadziej, występuje gruźlica, i przymiot krtani, t. j. zapalenie przewlekłe krtani z gruzełkami, owrzodze- niami i gumatami. ObjawTy te spotkać można u dzieci starszych i wtedy oczywiście nie różnią się niczem od objawów u dorosłych. Jako zejście nieżytu ostrego może wystąpić nieżyt przewlekły ze stałym bezgłosem np. po odrze, tęż samą sprawę wTywołać może ziarniste zapale
nie gardzieli.
Objawy. Objawem widomym jest kaszel częsty, su
chy z wyksztuszaniem plwociny śluzoropnej, szczegól
niej silny nocą i rano. Głos zmieniony, ochrypły, dwu
tonowy, niekiedy stłumiony, oddech wolny, duszność wy
stępuje tylko skutkiem powikłań (kurcz głośni, obrzęk krtani), które oczywiście pogarsżają rokowanie. Ropne zapalenie ochrzęstny, zdarzające się niekiedy, może w y
wołać konieczność dokonania tracheotomii. Zwykły nie
żyt przewlekły krtani daje zejście pomyślne po upływie kilku miesięcy łub tygodni, owrzodzenia, zmiany w chrząst
kach, ropnie i obrzęk pogarszają rokowanie.
Rozpoznanie opiera się na przebiegu choroby i bez- pośredniem stwierdzeniu zmian w krtani za pomocą lu
sterka krtaniowego, którego stosowanie jest trudne u dzie
ci, ale nieodzowne dla wykrycia owrzodzeń, polipów, po
rażeń strun głosowych i t. p.
Leczenie. Badanie wziernikiem daje nam odpowiedź, w jakim kierunku zwrócić leczenie, polegające na stoso
waniu bezpośredniem miejscowem pęzlowań środkami ścią
gającymi lub stosowaniu wziewań i wdmuchiwań wód siarczanych.
Prócz leczenia miejscowego stosować należy żelazo, tran, odpoczynek. W przymiocie dziedzicznym wczes
nym stosować należy leczenie mieszane.
D Kurcz głośni lub dychawica grasicowa.
Ściśle biorąc kurcz głośni jest tylko objawem, po
wikłaniem wielu chorób odrębnych: ksztuśca, dławca rze
komego, zapalenia gruczołów oskrzelowych, ciał obcych w krtani etc. Oprócz tych jednak przypadków kurcz głośni u dzieci małych wystąpić może jako choroba sa
moistna, znana p. n. dychawicy Koppa, grasicowa, drgaw
ki wewnętrzne. To też tę ostatnią tylko chorobę mam przy opisie na uwadze.
Tak pojęty kurcz głośni jest drgawką toniczną mię
śni, zwężających krtań, która zakończyć się może zadu
szeniem, tem bardziej, że równocześnie występuje kurcz przepony (Herard), skąd nazwa phreno-glottismus (Bou- chut). Kopp (1830) wypowiedział zdanie, że choroba za leży od przerostu grasicy, skąd i nazwa dychawicy gra- sicowej. We Francyi Blachę, Valleix, Barthez i Rilliet, Trousseau, Herard nie zgadzają się na ten pogląd i uwa
żają kurcz za drgawkę częściową.
Przyczyny. Choroba zdarza się przed 2-giem rokiem życia, częściej u chłopców. Dzieci te pochodzą z rodzin
Comby. Choroby dzieci.—Choroby krtani 191
nerwowych, pobudliwych, to też przypadki śmierci z kur
czem krtani zdarzały się często w7 tej samej rodzinie.
Obarczenie nerwowe' przyjmował również i Dejerine, a Chaumier uważa kurcz krtani wprost za objaw histe- ryi dziecięcej. Z pośród chorób najwięcej usposabia do kurczu głośni krzywica (Henoch na 61 przyp. w 45 znalazł krzywicę). Elsasser kurcz głośni przypisywał zmiękcze
niu czaszki (craniotabes) i niedostatecznemu skutkiem te
go osłonięciu czaszki od ucisku, pogląd ten jednak jest błędny, Kassowitz wypowiada przekonanie, że kurcz gło
śni zależy od przekrwienia mózgu.
Choroba najczęściej zdarza się zimą w krajach pół
nocnych, oczywiście zębowanie nie odgrywa roli żadnej, natomiast słusznie Reich. Barthez i Rilliet rolę ważną przypisują ciasnym mieszkaniom, źle przewietrzanym, karmieniu sztucznemu, zbyt wczesnemu odstawieniu, He- rard podniósł rolę połykania wielkich kęsów7 jako przy
czynę wywołującą, ten sam wynik może dać przyciśnię
cie języka (Barthez i Rilliet). W istocie u 7-mio miesięcz
nego chłopca wywołałem kurcz krtani przy badaniu gar
dzieli, dziecko było źle odżywiane, miało brzuch wielki, rozstrzeń żołądka, miewał on kurcz przy najmniejszym wysiłku, w chwili przebudzenia etc..
Henoch w wielu przypadkach stwierdził łącznie z kurczem głośni drgawki ogólne. To też nerwica ta, niewątpliwie, jest następstwem samozatrucia pochodzenia kiszkowego.
Anatomia patologiczna. Kopp utrzymywał, że grasica jest przerosła i zwyrodniała, Herard jednak dowiódł, że wielkość tego narządu jest różna u noworodków7 i jest przypadkowa, przerost tego narządu zdarza się bez kur
czu głośni i odwrotnie. Marfan (Soc. med. des hop. 1894) okazywał grasicę przeroslą, która skutkiem ucisku tcha
wicy wywołała śmierć, ale kurczu głośni nie było. W ogó
le nie znajdujemy zmian chorobie właściwych, jest to bow’iem nerwica, nie pozostawiająca śladów na zwłokach
Comby. Choroby—dzieci. Choroby krtani. 193 a zdarzające się w niej rozmiękczenie czaszki jest obja
wem krzywicy, rozedma zaś płuc znajdywana niekiedy jest sprawą wtórną. Herard nic nie mógł znaleźć w oś
rodkach nerwowych prócz przekrwienia, zależnego od zaduszenia. Jednem słowem zmian swoistych w kurczu głośni dotąd nie wykryto.
Objawy. Śród zupełnego zdrowia, w ciągu dnia lub nocy raptem występuje napad duszności, niczem nie za
powiadany. Oddech przerywa się, tw arz obrzmiewa, gło
wa w tył zwrócona, oczy w słup, usta otwarte, kłatka piersiowa nieruchoma. Po kilku sekundach następuje wdech świszczący i wreszcie napad kończy się wyde
chem głośnym. Często przyłączają się drgawki ogólne lub tężyczka, którą Escherich uważa za jedną i tęż samą z kurczem krtani chorobę i utrzymuje, że u dzieci z kur
czem głośni przez ucisk ramienia wywołać może tę- życzkę.
Powstrzymanie oddechu wpływa ujemnie na krew, po sinicy występuje bladość, kończyny są zimne, ciało pokryte potem, serce bije szybko i nierówno. Po napa
dzie dziecko wraca szybko do zdrowia i jest zdrowe aż do nowego napadu. Niektóre dzieci podczas napadu są podniecone, ręce unoszą ku szyi, inne zaś tracą przyto
mność. Reid podaje, że napad poprzedza rzężenie w k rta ni, a niekiedy niestrawność.
Napad zazwyczaj trw a krótko (10—30 sekund) i jest bądź lekki, ledwo dostrzegalny i polega na kilku wde
chach świszczących łub też występują objawy żywy bu
dzące niepokój. Bardzo rzadko pierwszy napad kończy się śmiercią. Rilliet i Barthez spostrzegali u 6 miesięcz
nego, zdrowego, ale żarłocznego dziecka napad w czasie ssania, zakończony śmiercią w ciągu kilku minut. Wogó- le napady powtarzają się co kilka dni, rzadziej co kilka godzin, zbiór takich napadów w ciągu dnia stanowi je
den napad wielki. Choroba trwa jeden dzień, dni kilka, lub kilka tygodni.
Comby. Choroby dzieci. T. II. 13