A Żółtaczka.
Żółtaczka jako objaw7 zdarza się u dzieci dość czę
sto, u noworodków7 jest chorobą swoistą, u dzieci zaś
star-Comby. Choroby dzieci. T. II. 10
szych nie różni się niczem od żółtaczki u dorosłych i jest następstwem nieżytu dróg żółciowych łub kamicy.
z. Żółtaczka noworodków.
Przyczyny. Żółtaczka może*wystąpić sporadycznie bez przyczyn widocznych już w pierwszych dniach ży
cia zarówno u dzieci mocnych jak i słabych. G-orzej, gdy żółtaczka wystąpi z gorączką w domach położni
czych, jako choroba gorączkowa zakaźna, nagminna i za
raźliwa, często wtedy kończy się śmiercią. Towarzyszy również zapaleniu otrzewny u noworodków. Dzieci, zro
dzone w zamartwicy, są więcej usposobione do żółtaczki.
Pochodzenie tego rodzaju żółtaczki nie jest wyja
śnione ostatecznie, powstawanie jej przypisywano zatrzy
maniu smółki, czopowi śluzowemu (Virchow), zmianom we krwi (hemapheisme), nagłemu wstrzymaniu krążenia pępkowego skutkiem podwiązania pępowiny. Są to je
dnak przypuszczenia. Niewątpliwie odgrywa tu rolę za
stój żylny i ^amartwica skutkiem złego położenia, poro
du ciężkiego, wogóle jednak żółtaczka noworodków jest wątrobopochodna. Niekiedy Fzależy ona od zmian wro
dzonych w drogach żółciowych (zatkanie lub brak prze
wodu wspólnego, wątrobowego, zanik pęcherzyka i t. p.), przymiotu wątroby, posocznicy połogowej. Pod tym wzglę
dem typowy przypadek podaje Henoch: u 4 m. dziecka, zmarłego skutkiem żółtaczki, znaleziono oliwkową, małą wątrobę, pęcherzyk zanikły oraz brak zupełny przewo dów żółciowych. Lindsay (Arch. of Ped. 1896) opisuje żółtaczkę u 4 m. dziecka, które zmarło z krwotoku żo- łądkowo-kiszkowego; na zwłokach stwierdzono brak prze
wodu wspólnego i. wątrobowego, marskość wątroby, za
nik pęcherzyka. Na 49 przypadków żółtaczki, zebranych przez Thomson’a (Edinburgh 1892), 16 żyło więcej niż 4 miesiące, 2 powyżej 8 m., w połowie przypadków no
worodki marły po kilku dniach, śmierć następowała skut
kiem krwotoków.
Żółtaczka zdarza się bardzo często u noworodków słabych, które nie dosięgają wagi przeciętnej. W zakła
dach położniczych ma przebieg choroby zakaźnej ostrej, jest to t. z. choroba WinckeFa lub zimnica żółtaczkowa złośliwa z hemoglobinuryą; wyższym stopniem tej choro
by jest zwyrodnienie tłuszczowe ostre noworodków (Ba- ginsky).
Anatomia patologiczna. W żółtaczce ciężkiej znajdu
jemy głębokie zmiany w narządach, zwyrodnienie tłusz
czowe wątroby i nerek, przerost śledziony, zabarwienie żółtaczkowe narządów wewnętrznych, wybroczyny na płucach, sercu i ośrodkach nerwowych.
W przypadku Picot’a i d’Espine’a stwierdzono prze
rost wrodzony wątroby prawdopodobnie przymiotowy, kanaliki były przepełnione komórkami nabłonkowemi, a ściany ich były zgrubiałe.
Objawy. Choroba wystąpić może w pierwszych chwi
lach po urodzeniu, zwykłe 2 lub 3-go dnia. Skóra rap tem staje się żółtą, żółtaczka szybko przechodzi na łącz
nicę i inne śluzówki. Wystąpienie zabarwienia na biał- kówce i języku odróżnia żółtaczkę istotną od zabarwie
nia podżółtaczkowego, często zdarzającego się u nowo
rodków, żółtaczka istotna zresztą wywołuje zabarwienie moczu i odbarwienie kału. Zabarwienie jest wogółe słab
sze, niż u dorosłych, mocz jest bledszy, ale zawiera b ar
wniki żółci, a stolce nie zawsze odbarwione, robi to wra
żenie jakbyśmy mieli do czynienia ze wzmożonem wydzie
laniem żółci. Po 4—8 dniach zazwyczaj żółtaczka ustę
puje zupełnie. Dzieci niektóre w czasie choroby ssą do
brze i zyskują na wadze, natomiast większość krzyczy, domaga się ciągle piersi i traci na wadze.
W żółtaczce złośliwej choroba rozpoczyna się go
rączką, tętno szybkie, a po kiiku dniach śród śpiączki Comby. Choroby dzieci.-Choroby wątroby. 147
dziecko umiera, postać ta wywołuje niekiedy krwotoki z pępka i kiszek, wymioty i biegunkę.
Rokowanie zależy od istoty choroby, zwykła żół
taczka ustępuje szybko, zakaźna jest prawie zawsze śmier
telna; nie lepsze jest rokowanie w przypadkach wad wro
dzonych w wątrobie i przewodach. Leczenie wogóle bez
silne.
2. Żółtaczka u dzieci starszych.
Przyczyny. Zwykłą przyczyną żółtaczki jest nieżyt dróg żółciowych, niekiedy występują bóle, które wskazu
ją na kamicę. Ta ostatnia, acz wyjątkowo, zdarzyć się może zarówno u dzieci starszych, jak i noworodków.
Osobiście nie spostrzegałem żółtaczki ze wzruszenia, przy
padki tego rodzaju podaje Coułon (La med. inf. 1894).
Pewną rolę odgrywa niestrawność, rozszerzenie żołądka, i krzywica, dzięki odbywającym się wtedy fermentacyom nieprawidłowym w kiszkach i złośliwym drobnoustrojom, które wtórnie mogą zakazić drogi żółciowe. Wobec tego żółtaczkę należy uważać za łagodne zakażenie dróg żół
ciowych. Najmłodsze dziecko z żółtaczką miało 18 m., u 2, 5 letniego chłopca, zrodzonego z rodziców, cierpią
cych na kamicę, występowała żółtaczka z kolką wątro- trobianą i powiększeniem wątroby, kolka jednak u dzieci występuje zwykle w poronnej postaci, co utrudnia roz
poznanie.
Objawy. Powłoki, jak i u dorosłych, są zabarwione mocz barwy mahoniu, kał odbarwiony gliniasty, zwykle nadto mamy zaparcie stolca, język obłożony, łaknienie zmniejszone przy wzmożonem pragnieniu. Tętno normal
ne lub nieco przyśpieszone albo zwolnione, nie w takim jednak stopniu, jak u dorosłych, Henoch nawet, odrzucał zwolnienie tętna w żółtaczce u dzieci. W ątroba zazwy
czaj powiększona, wyczuwralna, ale przez czas krótki.
Dziecko cierpi na bezsenność, sen wrngóle niespokojny.
Choroba trwa 15 — 21 dni, często ulega nawrotom, ale kończy się pomyślnie, przypadków ciężkich u dzieci star
szych nigdy nie widziałem. U dzieci starszych opisywa
no niekiedy żółtaczkę krwiopochodną z urobilinuryą, ale bez odbarwienia kału (Hayem Soc. med des hóp. 1897).
Leczenie. Woda Vichy po 2—3 kieliszków dziennie, dyeta mleczna, środki czyszczące (kalomel po 0,5, ol. ry cynowy 10—15 grm.), kąpiele; dobre wyniki dają drobne dawki kalomelu 0,01 — 0,02. Stosować również można lawatywy obfite z wody zimnej (1 — 2 litrów 15* — 18°
(Krull i Kraus Arch. f. Kinderhadlk. 1886). Wogóle nie
zależnie od metod choroba ustępuje szybko.
Comby. Choroby dzieci.—Choroby wątroby. 149
B. Kamica żółciowa.
Wogóle żółtaczka rzadko bardzo rozwija się u dzie
ci skutkiem kamicy, na wielką ilość oględzin raz zaled- wo znalazłem kamienie u 5-letniej dziewczynki, zmarłej z niedokrewności złośliwej. Inni wszakże autorzy opisu
ją kamienie u dzieci, noworodków, a nawet u płodów (Mercat, Gourdin-Serviniere Paris 1884 i 1889), Cuffer (Soc. anat. 1877) podaje przypadek kamicy u 29 dniowe
go dziecka charłaczego z żółtaczką, Portal (1813) widział przypadek podobny, Lieutaud (Ac. d. med. 1847) opisuje przypadek żółtaczki, zakończony śmiercią na 26 dzień życia, w którym znalazł kamienie w pęcherzyku i prze
wodzie pęcherzykowym, kamień wielkości grochu zaty
kał ujście przewodu wspólnego w dwunastnicy. Thomson (Edenb. Hosp. Rap. V, 1898) u noworodka z silną żółtacz
ką, zmarłego po 3 tygodniach stwierdził obecność wielu kamieni z mucyny i biliwerdyny i przytacza przypadek analogiczny LionePa S. Beale’a u 8 m. płodu. Thomson przypuszcza, że kamica rozwija się w czasie życia pło
dowego i zależy od zarośnięcia lub zatkania wrodzonego dróg żółciowych. Kamica wrodzona wywołuje silną
źół-taczkę i kończy się śmiercią. Kamica nabyta u dzieci i młodzieży zdarza się chyba wyjątkowo.
C. Przekrwienie wątroby.
Przekrwienie wątroby zdarza się u dzieci dość czę
sto jako następstwo zaburzeń w trawieniu, mianowicie przekarmienie i samozatrucie żołądkowo-kiszkowe wy
wołuje przekrwienie skutkiem przepracowania wątroby.
Wywołują ją też z zatrucia wogóle (wyskok) oraz jady w chorobach zakaźnych zawsze wpierw nim nastąpi zwy
rodnienie tłuszczowe, stąd też gorączki wysypkowe, bło
nica, dur, zimnica i gruźlica wywołują zwykle znaczne przekrwienie narządu, toż samo zresztą widzimy w żół
taczce łagodnej.
Prócz czynnego, w wątrobie może wystąpić prze
krwienie zastoinowe w chorobach serca i płuc oraz w znie
kształceniu krzywiczem klatki piersiowej.
W ątroba przekrwiona powiększa się znacznie, jest mięka, czerwona, niekiedy usiana wybroczynami, z prze
kroju wypływa znaczna ilość krwi. W ątroba zastoino- wa-muszkatałowa, ma wygląd swoisty, skutkiem tego, że żyła wątrobowca otoczona jest ciemnoczerwoną obrączką, na tle ogólnem blado-szarem; pod mikroskopem znajdu
jemy rozszerzenie żył środkowych i obwodowych, miejsca
mi rozrzucone naczynia włosowate, komórki wątrobne zawierają nadmiar tłuszczu, w wątrobie sercowej rozsze
rzona nadmiernie sieć naczyń skutkiem ucisku wywołuje zanik i spłaszczenie komórek wątroby.
Wątroba jest powiększona, gładka, bezbolesna, żół
taczki brak (mocz skąpy, ciemny, stężony, zawuera uro- bilinę i barwnik brunatny). Chorzy uskarżają się na nie
strawność, brak łaknienia, wzdęcie brzucha, biegunkę naprzemian z zaparciem stolca, niekiedy stwierdzamy powiększenie śledziony. Skóra sucha, ciemno zabarwio
na, w przypadkach cięższych krwotoki nosa, plamica,
obrzęk kończyn dolnych. Przekrwienie wątroby w prze
biegu chorób zakaźnych nie zwraca na siebie uwagi, roz- poznajemy je przy badaniu chorego, łatwiej jednak roz
poznać przekrwienie wątroby w niedomodze serca, wogó- le jednak nieraz trudno odróżnić przekrwienie od stlusz- czenia wątroby.
Leczenie zależy od choroby podstawowej, przede- wszystkiem zastosować należy antyseptykę kiszek (kalo- mel po 0,01, 0,02. 3—4 r. d.), po kilku dniach zalecamy sodę, benzonaftol etc., dyeta przez czas cały -mleczna. Oczy
wiście w niedomodze serca należy podawać naparstnicę i ostre środki czyszczące. W przekrwieniu ostrem okła
dy zimne na okolicę wątroby i lawatywy zimne w celu wzmożenia czynności wątroby; jako środek żólciopędny zalecano salicylan sodu, a w zimnicy — chininę.
W przekrwieniu przewlekłem ścisłe stosować nale
ży dyetę, unikać wina, potraw pieprznych, dziczyzny, tłuszczów, słodyczy i ciast, pić natomiast mleko, wody naturalne, jeść jarzyny, owoce. Obok tego zalecamy roz
cierania, mięsienie ogólne, wodoleczenie. Wskazanie jest Vichy, Pougues, Vals, Chatel-Guyon, Royat, Saint Nectaire.
Comby. Choroby dzieci.—Choroby wątroby. 151
0. Zwyrodnienie tłuszczowe wątroby.
Stłuszczenie wątroby zdarza się często u dzieci skut
kiem ostrych chorób zakaźnych: płonicy, ospy, błonicy, duru, nieżytu płuc, gruźlicy, przymiotu, oraz nieżytu żo
łądka i kiszek i krzywicy, z trucizn stłuszczenie wywo
łuje fosfor, arszenik i wyskok.
W ątroba, jak i w przekrwieniu jest powiększona i mięka, zabarwiona na żółto miejscami lub w całości.
Pod drobno widzem znajdujemy rozsiane w zrazikach na- cieczenia tłuszczowe, kulki tłuszczu są zarówno w ko
mórkach wątroby jak i w śródbłonku naczyń, kropelki
z czasem rosną, zastępując komórki, a w końcu przestrze
nie międzyzrazikowe wypełniają się komórkami małemi.
Za życia możemy podejrzewać stłuszczenie wątroby na zasadzie powiększenia narządu, wychudzenia chorego i ciemnego zabarwienia skóry. O ile wystąpi to po cho
robie zakaźnej lub zatruciu rozpoznanie jest łatwe. Ro
kowanie wogóle jest ciężkie, ale nie beznadziejne, zwy
kle bowiem mamy do czynienia raczej z otłuszczeniem, niż ze stłuszczeniem.
Leczenie toż samo, co i w przekrwieniu wątroby, należy jednak usunąć z pokarmów wszelkie tłuszcze, które sprzyjają stłuszczeniu.
E. Zwyrodnienie skrobiowate wątroby.
Zwyrodnienie skrobiowate jest następstwem długo
trwałego ropienia, przymiotu, gruźlicy, krzywicy i t. p„
niekiedy zimnicy i białaczki.
Wątroba powiększona, woskowata, na przekroju krop
la jodyny wywołuje zabarwienie ciemno-mahoniowe, p rze
chodzące w niebieskie po dodaniu kwasu siarczanego, fiołek mętylaminowy daje zabarwienie od niebieskiego do ciemno-czerwonego. Skrobia zbiera się głównie w bło
nie środkowej naczyń włosowatych o ścianach wtedy zgrubiałych.
Zwyrodnienie skrobiowate znajdujemy nadto w śle
dzionie, nerkach i sercu. Gdy sprawa dojdzie do znacz
nego natężenia, wątroba powiększa się olbrzymio, czyn
ności jednak narządu są długo zachowane, a mocz jest normalny przez czas długi.
Śledziona równocześnie powiększona, występuje bie
gunka cuchnąca (zwyrodnienie skrobiowate kiszek) i w koń
cu białkomocz. Jednocześnie występuje blade zabarwie
nie skóry, obrzęki, charłactwo, liczne krwotoki, raczej zależne od choroby zasadniczej; w tym stopniu choroba
zawsze kończy się śmiercią. To też możemy zapobiegać raczej, niż leczyć zwyrodnienie skrobiowate, starannie lecząc ropienie gruźlicze oraz przymiot.
F. Ropień wątroby.
Ropień wątroby utworzyć się może skutkiem urazu (8 : 45 — Leblond Paris 1892): uderzenia, upadnięcia; roz
wija się wtedy nagle po dłuższym okresie skrytym. Spo
strzegano również ropień wątroby skutkiem glist (8 przyp.), znajdywano je w ropie lub kiszkach w znacznej ilości;
niekiedy za przyczynę możemy uważać zapalenie pępka, najczęstszą wszakże przyczyną jest zapalenie wyrostka robaczkowego (Berthelin 1895), zakażenie idzie wtedy przez żyłę wrotną. Oczywiście rolę główną odgrywa wtedy 1. okrężnicy łącznie z paciorkowcem, ropień w ą
troby zdarza się wreszcie po durzę, czerwonce, gruźlicy i posocznicy. U 5 letniej np. dziewczynki ropień wątro
by wystąpił w 8 tygodni po nawrocie duru brzusznego (James Swain. Brit. m. J. 1895), w ropie wykryto 1. du
ru oraz gronkowca żółtego.
Ropień może być pojedyńczy (uraz, czerwonka) lub też występują ropnie liczne (posocznica, glisty, zapale
nie wyrostka) wreszcie ropnie urazowe. Choroba może nie dawać żadnych objawów. Z objawów widocznych za
znaczyć należy ból w prawem podżebrzu, idący do p ra
wego ramienia, bolesność na ucisk w okolicy wątroby, dreszcze, gorączka, wymioty, z czasem wątroba powięk
sza się, odsuwa ku górze żebra, wywołuje obrzęk skóry etc., ropnie liczne zwykle nie wywołują żadnych obja
wów, należy je odgadnąć. Ropień wątroby przebiega nie
kiedy jako zapalenie ropne opłucny albo daje obraz du ru lub zapalenia opon, może wystąpić nadto żółtaczka i krwotoki.
Czas trw ania nieokreślony, ropień może opróżnić się do płuca, opłucny, kiszek i przez skórę, kończy się
śmier-Comby. Choroby dzieci.—Choroby wątroby. 153
teinie, jeżeli pozostawić go samemu sobie, oraz gdzie rop
nie są liczne, a czynniki wywołujące bardzo złośliwe.
Rozpoznanie jest trudne, brak bowiem zupełnie ob
jawów lub też objawy są niewyraźne i na ich zasadzie można przypuszczać guz brzucha, torbiel wątroby, zapa
lenie opłucny, ropień podprzeponowy etc.
Po dokonaniu przekłucia próbnego należy otworzyć szeroko ropień i' opróżnić go o ile można najwcześniej, oczywiście cięcie powinno odbywać się warstwami, po opróżnieniu jamę wypłukać i założyć sączek. Jeżeli ro
pień umiejscawia się pod żebrami, wypadnie wyciąć 1—2 żeber, przy ropniach podprzeponowych dokonać operacyi metodą Lannelongue’a: usunąć 8, 9 i 10 żebra i opero
wać na powierzchni górnej wątroby.
G. Marskość wątroby.
Marskość wątroby rzadko się zdarza u dzieci, jed
nak spostrzeżenia, ogłoszone w czasie ostatnim pozwala
ją na skreślenie obrazu choroby.
Rozprawa Grisey’a (Paris 1878) opiera się na 9 spo
strzeżeniach Birch-Hirschfeld wspomina o 25, Laurę i Ho
norat (Rev. de mai. des enf. 1887) o pięćdziesięciu kilku, dodawszy do tego spostrzeżenia Palmer Howard’a (Amer.
J. of. m. sc. 1887), Goldenhorn’a, von Kahlden’a (Munch.
med. Woch. 1888), otrzymamy 70 przypadków, nie licząc puchliny wrodzonej brzucha, zapalenia przymiotowego wątroby (Depasse R. d. m. de 1'enf. 1886), które można by słusznie uważać za marskość wątroby.
Przyczyny. Pijaństwo, odgrywające tak ważną rolę w pochodzeniu marskości wątroby u dorosłych, u dzieci gra rolę podrzędną, zaledwo w J/4 części przypadków można by wskazać na tę przyczynę, choć nadmienić na
leży, że pijaństwo szerzy się nawet śród małych dzieci np. w Anglii, a nadto bardzo możliwe, że mamki pijacz
ki z pokarmem wprowadzają wyskok do ustroju dziecka.
Główną przyczyną marskości wątroby jest p r z y m i o t , Gubler opisywał przymiot dziedziczny wątroby, a ziar
niaki przymiotowe wątroby zdarzają się obok marskości często u dzieci. Z im n ic a w krajach podzwrotnikowych gra rówież rolę, przyczyną marskości może być również g r u ź l i c a ; marskość może być następstwem chorób za
kaźnych ogólnych. Nieżyt dwunastnicy (przypadek Gor
dona), wrodzona niedrożność przewodu wspólnego (G-ibbs) oparzenie brzucha, przeziębienie i uraz są przyczynami wyjątkowemu
Anatomia patologiczna. Wątroba jest zmniejszona lub powiększona (marskość zanikowa i przerostowa) w przy
padku Morel-Lavallee’a (R. d. m. d l’enf. 1885) wątroba 5-letniego dziecka ważyła 465 grm., w przyp. Laure’a mniej niż 1 funt. Wątroba jest żółto-szara, o powierz
chni nierównej, ziarnistej, usianej guziczkami różnej wiel
kości od prosa do orzecha. Skupienie twarde, skórzaste, na przekroju znajdujemy często białe pasma lącznotkan- kowe, oddzielające od siebie zraziki lub grupy zrazików.
Laurę i Honorat zwracają uwagę na to, że przekrój jest tłusty, co stwierdzili n a -3 zwłokach, proponują więc nazwę marskość przerostowa ze stłuszczeniem, postać tę Hutinel (Bul. med. 1890) stwierdził u dzieci gruźliczych.
Pod mikroskopem znajdujemy w przestrzeniach mię- dzyzrazikowych tkankę łączną, która uciska zraziki i nieraz wkracza aż do żył wewnątrzzrazikowych, czę
stokroć marskość bywa obrączkowa i wysepkowa zara
zem. Komórki wątroby mogą być nacieczone tłuszczem, a w kanalikach żółciowych znajdujemy zapalenie i bu
janie.
Śledziona również bywa stwardniałą, a nadto zapa
lenie śródmiąższowe znajdujemy i w nerkach.
Główne zatem zmiany są podobne do marskości pi
jackiej u dorosłych ze zmianami w drogach żółciowych Comby. Choroby dzieci.—Choroby wątroby. 155
i otłuszczeniem. Oczywiście, współcześnie mogą wystą
pić zmiany w otrzewnie, oraz gruźlica płuc.
Objawy. Zazwyczaj w początkach objawów żadnych nie bywa, u dzieci jednak częściej niż u dorosłych wy
stępuje żółtaczka przejściowa lub też stała, częstą przy
czyną, ale nie konieczną, jak przekonywamy się na zwło
kach, są zmiany w drogach żółciowych. Objawem głów
nym jest puchlina brzucha, która rozwija się powoli, ale stale, płyn wypełnia jamę brzuszną, odsuwa przeponę i przez niezarośniętą pochewkę sznurka nasiennego dostać się może do kanału pachwinowego. Żyły brzuszne ulega
ją rozszerzeniu, tworząc charakterystyczne rozgałęzienia.
Oczywiście płyn w otrzewnie jest wolny, przesuwa się przy ruchach, chełbocze i nie dozwala wyczuć wątroby, chyba że mamy do czynienia z niewielką jego ilością w marskości przerostowej. Powiększenie śledziony stwier
dzamy przy opukiwaniu i obmacywaniu po wypuszczeniu przesięku. Początkowo biegunka i zaparcie stolca wy
stępują naprzemian, później wymioty i biegunka są obja
wem stałym, szybko sprowadzającym wychudzenie. Mocz jest stężony, zawiera białko. Przy przekłuciu wyciąga
my 1 — 6 litrów płynu cytrynowego, zawierającego biał
ko, płyn odnawia się szybko i niekiedy zmuszeni jesteś
my dokonać 3—4 punkcyi w ciągu kilku tygodni. Dziec
ko szybko chudnie, zjawia się duszność i sprawa kończy się śmiercią. Niekiedy występuje plamica i krwotoki, co razem z żółtaczką naprowadzić może na błędne rozpo
znanie żółtaczki złośliwej. Przebieg choroby jest powol
ny, ale stały, początku choroby oznaczyć niepodobna, licząc wszakże od chwili wystąpienia puchliny brzucha czas trwania choroby jest rozmaity. 6-łetni chłopiec (Grisez) zmarł np. 45 dnia, 9-letnie dziecko (Osborn) zmarło nagle po 21 miesiącach choroby, 13-letnie dziecko (Pye- Schmidt) w 3 lata. W każdym razie rokowanie jest złe, gorsze niż u dorosłych, ale wyzdrowienie możliwe i ni
gdy nie należy tracić nadziei, nim nie zastosujemy dłu
gotrwałego leczenia rtęcią (Depasse).
Rozpoznanie wobec rzadkości choroby u dzieci jest bardzo trudne, gdyż mając u dziecka puchlinę brzuszną, przedewszystkiem będziemy przypuszczać gruźlicę, płyn jednak wolny, żyły na skórze brzucha silnie rozwinięte, obecność żółtaczki, brak objawów gruźliczych ze strony płuc przemawiają za marskością, należy jednak zebrać wywiady dla wykrycia przyczyny marskości. Obecność gruźlicy u wstępnych nie wyklucza marskości, która jak doniósł Hutinel wywołuje marskość ze stłuszczeniem o ob
jawach takich samych jak marskość pijacka lub przy
miotowa. Wykluczyć puchlinę brzucha z powodu wady serca—łatwo. W przypadkach wątpliwych rozstrzygnie opróżnienie jamy brzusznej i badanie płynu, obecność limfocytów przemawia za gruźlicą otrzewny.
Leczenie. Laurę dla zapobiegania zaleca unikać po
dawania w chorobach zakaźnych wyskoku. W przymio
cie należy stosować leczenie swoiste, po za tern pozosta- je tylko leczenie objawowe. Nie należy nadużywać pun- kcyi, traci się bowiem przez to wiele białka. Do wew
nątrz podajemy środki moczopędne (scilla, naparstnica, kofeina), dyeta mleczna, jodek potasu (2—3 grm.) i wcie
rania szaruchy w przymiocie.
Przejdziemy teraz do opisu poszczególnych postaci marskości.
Comby. Choroby dzieci.—Choroba wątroby. 157
/. Marskość zanikowa.
Marskość zanikowa typu Laennec’a zawsze prawie jest wynikiem zatrucia wyskokiem, są jednak dane, po
zwalające przypuścić, że sprawa powstać może wtórnie, skutkiem przeniesienia sprawy zapalnej z otrzewny na otoczkę wątroby, a stąd na tkankę łączną międzyzrazi- kową. Marskość zrazikowa rozpoczyna się zawsze na
około rozgałęzień żyły wrotnej, tędy bowiem wyskok do- staje się do wątroby. Marskość zanikową wątroby u dzie
ci najczęściej spotykamy w Anglii skutkiem nadużycia trunków, Barlow spotykał ją w 6 i 9 miesiącu, najczę
ściej między 5 —14 rokiem, chłopcy ulegają jej częściej, niż dziewczęta.
W ątroba marska jest mała, zanik po największej części występuje częściowo, ograniezając się do jednego zraza, w ten sposób zraz lewy może stać się jakby ję
zyczkiem. Powierzchnia wątroby nierówna, żółtawa, usiana ziarnami od łebka szpilki do orzecha. Otoczka zgrubia
ła, istota wątroby stwardniała, na przekroju są ziarna wyraźne. Pod mikroskopem znajdujemy stwardnienie obrączkowe wielozrazikowe z udziałem żył wrotnych i wątrobnych. Kanaliki żółciowe nietknięte, komórki wą
troby zepchniętee, ale nie zniszczone.
W początku choroby występują objawy niestraw
ności, brak łaknienia wzdęcie, zaparcie, wymioty. Dziec
ko prędko chudnie jednocześnie z nadmiernem powięk
ko prędko chudnie jednocześnie z nadmiernem powięk