Chorwaci w Belgii

Ilość Chorwatów w Belgii ocenia się na 6.000 - 8.000 osób, najwięcej w regionie Wa-lonii, Liege, Mons i Flandrii włącznie z Brukselą. Wyliczenia te oparte są głównie na danych chorwackich misji katolickich i organizacji społecznych. Oficjalne statystyki nie dysponują najnowszymi danymi, gdyż do niedawna jeszcze Chorwaci byli zaliczani do grupy narodowo-ściowej Jugosłowian i statystyki belgijskie podają liczby zaniżone. Pierwsi Chorwaci osiedlili się w Belgii w okresie wojny trzydziestoletniej (1618-1648), w której po stronie cesarstwa Habsburgów udział brała kawaleria chorwacka (chorw. konjaništvo, niem. Kroatische Reiter).

Pierwsza znacząca fala emigracji rozpoczęła się po I wojnie światowej, gdyż Belgia należała do najbardziej rozwiniętych krajów europejskich. Byli to w większości młodzi niepiśmienni mężczyźni z okolic Liki, Szybeniku oraz z Bośni i Hercegowiny, wykonujący najcięższe pra-ce. Znajdowali oni zatrudnienie głównie w przemyśle metalurgicznym i wydobywczym. We-dług oficjalnych źródeł, w Belgii przebywało w okresie międzywojennym ok. 25.000 – 30.000 robotników z Królestwa Jugosławii, z których większość stanowili Chorwaci. Naj-większe ich skupiska powstały w okolicach miast Seraing, Jemepp, Charlesroi, Brukseli

52 Por.: I. Čizmić, M. Sopta,V. Šakić: op. cit. s. 291-292; Katolička crkva i Hrvati izvan domovine. op. cit.

s. 299; I. Mardešić: Hrvatska/Velika Britanija. Zagreb 1995; Hrvatsko iseljeništvo u Velikoj Britaniji, W: http://www.hrvatiizvanrh.hr/hr/hmiu/hrvatsko-iseljenistvo-u-velikoj-britaniji/39, (22.4.2014.).

53 Zob.: S. Babić, B. Finka, M. Moguš: Hrvatski pravopis. London 1971.

33

i Antwerpii. W latach 30-tych dwudziestego wieku zaczęły powstawać organizacje społeczne, szczególnie chorwackiej Partii Chłopskiej (Seljačka stranka), silny był ruch ustaszowski (Ustaški pokret⁵⁴) jak również komunistyczny. Pojawiła się prasa katolicka w języku chor-wackim, przez krótki czas działały szkoły prowadzone przez organizacje polityczne i kościół.

W okresie wielkiego kryzysu światowego wielu Chorwatów straciło pracę i wróciło do Króle-stwa Jugosławii.⁵⁵

Po II wojnie światowej do Belgii przybyła druga fala chorwackich uchodźców poli-tycznych, w tym duża ilość ustaszy i domobranów⁵⁶. Nasiliła się ona po rewolucji węgierskiej 1956 roku, a następnie w okresie tzw. chorwackiej wiosny w 1970 r. Jednocześnie wielu Chorwatów opuściło Belgię wyjeżdżając do USA, Nowej Zelandii i Ameryki Południowej i innych krajów europejskich. Od 1970 roku powstają pierwsze chorwackie misje katolickie w Brukseli i Liege, które organizują życie społeczne i kulturalne emigracji, działają zakazane w Jugosławii Chorwacka Partia Chłopska i organizacje niepodległościowe. Po rozpadzie Jugo-sławii Chorwaci z Belgii organizowali szeroko zakrojoną pomoc humanitarną, szczególnie dla terenów które najbardziej ucierpiały na skutek działań wojennych⁵⁷.

54 Chorwacki Ruch Rewolucyjny, organizacja nacjonalistyczna założona w 1929 r. we Włoszech przez Ante Pavelicia. Na terenach okupowanych przez wojska niemiecko-włoskie w kwietniu 1941 r. Ustasze ogłosili Niepodległe Państwo Chorwackie (Nezavisna Država Hrvatska, w skrócie NDH) które miało funkcjonować pod protektoratem włosko-niemieckim lub państwem marionetkowym nazistowskich Niemiec. Ustasze odpowiedzialni byli za holocaust na terenie NDH. Z pobudek rasi-stowskich zamordowali w obozach koncentracyjnych ok. trzysta tysięcy ludzi, głównie Serbów, Żydów i Romów jak też członków chorwackiego ruchu oporu. Niepodległe Państwo Chorwackie wspierało siły okupacyjne Niemców i Włochów zwalczając partyzantów jugosłowiańskich. Gdy na przełomie lat 1944/45 wojska niemieckie wycofały się z Jugosławii, ustasze w większości opuścili kraj, choć część z nich pozostała w SFR Jugosławii jako grupa tzw. Krzyżowców (Križari).por.:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ustasze (03.08.2015).

55 http://www.hrvatiizvanrh.hr/hr/hmiu/hrvatsko-iseljenistvo-u-belgiji-i-luksemburgu/19 (03.08.2015)

56 Domobrani – członkowie sił zbrojnych Niepodległego Państwa Chorwackiego (NDH) w okresie II wojny światowej. Walczyli przeciwko partyzantce komunistycznej i dopuścili się zbrodni wojennych i zbrodni ludobójstwa. Po zwycięstwie partyzantki titowskiej, ok. 200.000 z nich uciekło do Austrii, zostali stamtąd wydani przez brytyjską administrację wojskową w ręce nowego komunistycznego rządu i zgładzeni (masakra w Bleiburgu).

57 I. Čizmić,M. Sopta, V. Šakić: op. cit.; J. Grošić: Hrvati u Valoniji. O 35. obljetnici Misije Liège.

Liège 1982; V. Holjevac: op. cit.;F. Juričić: Iz povijesti hrvatske katoličke misije u Belgiji. Zagreb 2011; Katolička crkva i Hrvati izvan domovine. op. cit.; R. Zaradić: Ekonomska emigracija iz Imotske krajine u Kraljevinu Belgiju nakon Prvoga svjetskog rata. Diplomski rad, Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu, 2011; http://www.hrvatiizvanrh.hr/hr/hmiu/hrvatsko-iseljenistvo-u-belgiji-i-luksemburgu/19 (28.IV.2014.); http://www.crowc.org/belgija/311-hrvati-u-belgiji (28.IV.2014.)

34 2.3.2.4. Chorwaci w Holandii

Według różnych źródeł, obecnie w Holandii zamieszkuje około 6.000 – 15.000 Chorwatów.⁵⁸ W latach 20-tych ubiegłego wieku tysiące Chorwatów z okolic Koprivnicy, Slatiny i Našicia wyjeżdżało do pracy w kopalniach i tworzyło tam pierwsze chorwackie osiedla, najpierw w małych miastach Oranje, Nassau, Mijen, Heerlen, Stoatsmijen, Laura Vereenigung, Eygelshoven i Julia Privat Mijen a później w Geleen, Amstenrade, Brunssum, Hoensbroek, Heerlen, Limburgu i Kerkrade. Osiedla te były mieszane, zamieszkiwało je tak-że wielu Słoweńców, których spośród obywateli Królestwa Jugosławii w Holandii było naj-więcej.

Od 1963 r. napłynęła do Holandii największa fala Chorwatów, głównie specjalistów zatrudnionych w holenderskich portach i stoczniach poprzez firmy jugosłowiańskie takie jak:

Industromontaža, Jugomontaža z Zagrzebia oraz od 1969 r. Tehnomont z Puli. Ponadto przy-jeżdżali indywidualnie w ramach wyjazdów do tzw. pracy tymczasowej (privremeni rad) i byli zatrudniani bezpośrednio w ramach umów o pracę w stoczniach, portach, w przemyśle ciężkim i budowlanym. Najwięcej z nich trafiło do Rotterdamu (stocznia i rafineria), Amster-damu (stocznia), Vlissingen (elektrownia jądrowa), Arnhemu (terminal gazowy) Alphen a/d Rijn, Hogovens (huty żelaza), Limburga (kopalnie węgla i przemysł chemiczny) oraz do Utrechtu i Bredy.

Następna znacząca grupa Chorwatów głównie z Bośni i Hercegowiny, przybyła w okresie wojny prowadzonej w Jugosławii w latach 1992-1995, gdzie otrzymała status ucieki-nierów wojennych lub azyl polityczny. Byli kierowani przez tamtejsze władze imigracyjne w okolice Arnhem, gdzie obecnie tworzą liczną wspólnotę. Generalnie wpisywano im narodo-wość bośniacką zgodnie z krajem zamieszkania, a po roku 1995 zaistniała możlinarodo-wość deklaro-wania narodowości chorwackiej i obywatelstwa swojego państwa w urzędach holenderskich.

Pierwsze chorwackie organizacje społeczno-kulturalne powstały w okresie międzywo-jennym jak Chorwacki Sokół (Hrvatski sokol), Chorwackie Towarzystwo Śpiewacze (Hrvat-sko pjevačko društvo) i Chorwackie Towarzystwo Tamburaszy (Hrvat(Hrvat-sko tamburaško društ-vo).

Od lat 70-tych w Hadze działał Jugoslovenski klub, prowadzący m. in. kursy języka ojczystego. W 1980 r. założono Związek Jugosławiańskich Klubów i Stowarzyszeń

58 Državni ured za Hrvate izvan Republike Hrvatske ocenia ich liczbę na 10.000 osób, por.:

http://www.hrvatiizvanrh.hr/hr/hmiu/hrvatsko-iseljenistvo-u-nizozemskoj/29

35

w Holandii (Savez jugoslavenskih klubova i udruženja u Nizozemskoj) w ramach tych organi-zacji Chorwaci mieli możliwość rodzimych kontaktów.⁵⁹

W roku 1971 w Rotterdamie franciszkanie z prowincji Srebrna Bośnia (Bosna Srebre-na) utworzyli w Holandii pierwszą chorwacką misją katolicką, rozszerzając z czasem duszpa-sterstwo na miasta Amsterdam, Vlissingen i Limburg. Obecnie liczba osób związanych z duszpasterstwem wynosi od 5.500 – 6.000 osób. Jest to emigracja powojenna i jej potom-kowie to osoby młode, rodziny z dziećmi, które pragną w ten sposób zachować wiarę ojców i swoją tożsamość narodową. ⁶⁰

W Holandii działa obecnie dziewięć chorwackich szkółek dokształcających zajmują-cych się nauczaniem języka ojczystego i krzewieniem kultury. W 1991 r. powstała fundacja wydająca w latach 1991 – 2003 dwujęzyczny periodyk Wiadomości (Vjesnik-Nieuwsbrief).

Ukazuje się również jako periodyk Chorwacki głos (Hrvatski glas) wydawany przez Świato-wy Kongres Chorwatów (Hrvatski Svjetski Kongres) oraz Dzwon (Zvono) Chorwackiej Wspólnoty Kulturalnej (Hrvatska kulturna zajednica u Rotterdamu). Ponadto Radio Chor-wackie w Rotterdamie (Hrvatski radio u Rotterdamu) nadaje raz w tygodniu program w języku chorwackim.