Główne cele terapii utrzymującej prawidłową glikemię u pacjentów cierpiących na cukrzycę typu 2 są zbliżone jak w przypadku cukrzycy typu 1. Leczeniem u tych osób należy objąć także współistniejące schorzeniach takie jak:
choroby sercowo-naczyniowe, otyłość czy nadciśnienie [25, 26].
Terapie rozpoczyna się od modyfi kacji trybu życia, w tym obniżenie masy ciała, zmianie diety i eliminacji po-tencjalnych czynników zaburzeń sercowo-naczyniowych.
Należy również wprowadzić regularną aktywność fi zycz-ną, wspomagająca odchudzanie i zwiększającą wrażli-wość na insulinę. Do farmakologicznego schematu lecze-nia cukrzycy typu 2 zalicza się doustne leki zmniejszające
stężenie glukozy, choć także insulinę i inne terapeutyki normalizujące poziom glukozy. Większość lekarzy jako początkowy model leczenia zaleca monoterpaie doust-nymi lekami przeciwcukrzycowymi. Głównym celem jest skuteczna farmakoterapia, stabilizująca poziom glikemii i pozytywnie stymulująca endogenne wydzielanie insuliny.
Gdy terapia doustnymi środkami jest nieefektywna, może być konieczne zastosowanie iniekcji w postaci insuliny, eksenatydu bądź pramlintydu w celu uzyskania prawidło-wego poziomu glukozy we krwi [27, 28].
Środki obniżające poziom glukozy i nieinsulinowe leki przeciwcukrzycowe
Intensywne badania nad terapią przeciwcukrzycową do-prowadziły do powstania wielu nowych grup leków obni-żających poziom glukozy we krwi w cukrzycy typu 2. Leki te w oparciu o różne mechanizmy działania dzielą się na grupy, które zmniejszają wytwarzanie glukozy, zwiększają wydzielanie insuliny, wzmacniają działanie glukagonopo-dobnego peptydu 1 (GLP-1), zwiększają wrażliwość na in-sulinę lub pomagają w sekrecji insuliny z moczem [28, 29].
Środki obniżające stężenie glukozy we krwi inne niż insulina (z wyjątkiem inhibitorów α-glukozydazy i analogu amyliny) nie dają pozytywnych efektów terapeutycznych w cukrzycy typu 1 i nie zaleca się ich stosowania u pacjentów z bardzo zaawansowaną cukrzycą typu 2. W tabeli 3 przedstawiono nieinsulinowe leki obniżające poziom glukozy.
Generacja Mechanizm działania Główne działania niepożądane Interakcje leków
POCHODNE SULFONYLOMOCZNIKA Pierwsza generacja Chlorpropamid
Zwiększenie wydzielania insuliny
w komórkach B (blokowania ATP- zależnego kanału K+). Hipoglikemia, zwiększenie masy ciała, hiperinsulinemia
Salicylany
i ketokonazol nasilają hipoglikemię
Tolazamid
-Tolbutamid
Druga generacja Glipizyd
Zwiększenie wydzielania insuliny
w komórkach B (blokowania ATP-zależnego kanału K+). Hipoglikemia, zwiększenie masy ciała, hiperinsulinemia
Kortykosteroidy zmniejszają działanie
Glybenklamid
-Glimepiryd
-BIGUANIDY Metformina
*Zmniejsza produkcję glukozy (hamuję glikoneogenezę wątrobową, stymuluję produkcję
receptorów insulinowych)
*Zwiększa wychwyt glukozy przez tkanki obwodowe
Zaburzenia
żołądkowo--jelitowe.
-INHIBITORY α-GLUKOZYDAZY Akarboza *Opóźnienie trawienia węglowodanów (hamuję
alfa-glukozydazy ściany jelita).
*Zmiejsza ilość wchłanianej glukozy.
Zaburzenia żołądkowo--jelitowe
-Miglitol
-TIAZOLIDYNODIONY Pioglitazon
Poprawia wrażliwość na insulinę (tłuszcz, mięśnie)
Ból głowy, przyrost masy ciała, wzdęcia
-Roziglitazone Powoduje lub nasila niewydolność serca,
obniża poziom hemoglobiny lub
hematokrytu
-Tabela 3. Nieinsulinowe leki przecicukrzycowe [28, 29, 30, 31]
214
Terapia skojarzona
W leczeniu cukrzycy typu 2 skuteczne jest także połącze-nie środków terapeutycznych (np. metformina + insulina, metformina + drugi środek doustny, metformina + agoni-sta receptora GLP-1), a sposób dawkowania leków w połą-czeniu jest prawie identyczny jak w przypadku terapeuty-ków stosowanych samodzielnie [29, 31].
Podsumowanie
Na podstawie przeglądu piśmiennictwa można wniosko-wać, że występowanie cukrzycy jest zjawiskiem powszech-nym. Cukrzyca może się pojawić w każdym wieku jednak najczęściej spotykany jest typ 2. Częstymi przyczynami tego schorzenia są czynniki autoimmunologiczne, predys-pozycje genetyczne, ale także nieprawidłowe nawyki ży-wieniowe i brak aktywności fi zycznej. Ze względu na to, że istotne znaczenie dla naszego zdrowia jest utrzymanie prawidłowego poziomu glikemii, pacjenci ze zdiagnozo-waną cukrzycą powinni regularnie badać stężenie glukozy we krwi i stosować odpowiednią farmakoterapie. Lecze-nie farmakologiczne w przypadku cukrzycy typu 1 opiera się głównie na preparatach insulinowych, gdyż organizm nie jest w stanie wytworzyć tego hormonu. Natomiast w cukrzycy typu 2 terapia zaczyna się od monoterapii do-ustnymi lekami obniżającymi hiperglikemie oraz modyfi ka-cji trybu życia.
Oświadczenia
Oświadczenie dotyczące konfliktu interesów Autorzy deklarują brak konfl iktu interesów.
Źródła finansowania
Autorzy deklarują brak źródeł fi nansowania.
GLINIDY Repaglinid
Zwiększenie wydzielania insuliny (komórki beta)
Hipoglikemia (mniejsza niż sulfonylomoczniki), zwiększenie masy ciała,
hiperinsulinemia, nadwrażliwość, zwiększone stężenie kwasu moczowego
Zwiększone ryzyko hipoglikemii z salicylanami, nieselektywnymi
beta-blokerami, NLPZ
Nateglinid Metabolizm może być hamowany
przez azole, erytromycynę ANALOGI INKRETYNY (GLP-1)
Eksenatyd Zwiększenie wydzielania insuliny (komórki beta), opóźnienie opróżniania żołądka (jelito), hamowanie wydzielania glukagonu w posiłkach
Niepożądane objawy ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty,
biegunka)
-Liraglutyd
-ANALOG AMYLINY Pramlintyd Pomaga w absorpcji glukozy poprzez spowolnienie
opróżniania żołądka (jelito), wspomaga uczucie
sytości (receptory podwzgórza) Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ból głowy Pramlintide (Symlin) wstrzyknięto podskórnie
INHIBITORY DIPEPTYDYLOPETYDAZY - 4 Linagliptyna Hamuje enzymatyczny rozkład GLP-1
i GIP; zwiększa wydzielanie insuliny; zmniejsza wydzielanie glukagonu (trzustka)
Katar, ból głowy Hipoglikemia może wystąpić w połączeniu z insuliną lub pochodnymi sulfonylomocznika.
Saksagliptyna Obrzęki obwodowe
-Sitagliptyna Ból głowy
Piśmiennictwo
National diabetes statistics.
1.
https://www.niddk.nih.gov/he-alth-information/health-statistics/diabetes-statistics [dostęp 20.08.2019 godzina 14:15].
American Diabetes Association. Diagnosis and classifi cation 2.
of diabetes mellitus. Diabetes Care. 2011; 34: S62–S69.
Hemmingsen B, Lunc S, Gluud C, Vaag A, Almdal T, Hem-3.
mingsen C, i wsp. Targeting intensive glycaemic control versus targeting conventional glycaemic control for type 2 diabetes mellitus. Cochrane Database Syst Rev. 2013; 11: CD008143.
Inzucchi SE, Sherwin RS. Type 2 diabetes mellitus. W: Ausiel-4.
lo DA, Goldman L (red): Cecil Textbook of Medicine. 25th ed.
Elsevier. 2016; 1481–1489.
Inzucchi SE, Sherwin RS. Type 1 Diabetes mellitus. W: Ausiel-5.
lo DA, Goldman L (red): Cecil Textbook of Medicine, 25th ed.
Elsevier. 2016; 1475–1481.
Bharucha AE, Batey-Schaefer B, Cleary PA, Murray JA, Cowie C, 6.
Lorenzi G. Delayed gastric emptying is associated with early and long-term hyperglycemia in type 1 diabetes mellitus. Ga-stroenterology. 2015; 149: 330–339.
American Diabetes Association. Standards of medical care in 7.
diabetes. Diabetes Care. 2012; 35: S2–S63.
Karam JG, McFarlane SI. Update on the prevention of type 2 8.
diabetes. Curr Diab Rep. 2011; 11: 56–63.
Diabetes Control and Complications Trial Reaserch Group, 9.
Nathan DM, Genuth S, Lachin J, Cleary P, Crofford O, i wsp.
The effect of intensive treatment of diabetes on the deve-lopment and progression of long-term complications of in-sulin-dependent diabetes mellitus. N Engl J Med. 1993; 329:
927–937.
Prevention.
10. https://www.diabetes.org/diabetes-risk/preven-tion [dostęp 23.08.2019 godzina 10:15].
Nathan DM, Cleary PA, Backlund JY, Genuth SM, Lachin JM, 11.
Orchard TJ, i wsp. Intensive diabetes treatment and cardiova-scular disease in patients with type 1 diabetes. N Engl J Med.
2005; 353: 2643–2653.
Leal J, Gray AM, Clarke PM. Development of life-expectan-12.
cy tables for people with type 2 diabetes. Eur Heart J. 2009;
30: 834–839.
Pera PI. Living with diabetes: quality of care and quality of 13.
life. Patient Prefer Adherence. 2011; 5: 65–72.
Powers AC. Diabetes mellitus: complications. W: Kasper D, 14.
Fauci A, Braunwald R (red): Harrison’s Principles of Internal Medicine, 19th ed. New York, NY: McGraw-Hill, 2015.
215
Diabetes Control and Complications Trial Reaserch Group/
15.
Epidemiology of Diabetes Interventions and Complications Research Group, Lachin JM, White NH, Hainsworth DP, Sun W, i wsp. Effect of intensive diabetes therapy on the progres-sion of diabetic retinopathy in patients with type 1 diabetes:
18 years of follow-up in the DCCT/EDIC. Diabetes. 2015; 64:
631–642.
Hirsch IB. Insulin analogues. N Engl J Med. 2005; 352: 174–183.
16.
Paris CA, Imperatore G, Klingensmith G, Petitti D, Rodrigues B, 17.
Anderson AM. Predictors of insulin regimens and impact on outcomes in youth with type 1 diabetes: The SEARCH for Dia-betes in Youth study. J Pediatr. 2009; 155: 183–189.
Gardner KE. The art of insulin treatment: diabetes, insulin, and 18.
the 1920s. J Med Humanit. 2017; 1–10.
Das AK, Sahay BK, Seshiah V, Mohan V, Muruganathan A, 19.
Kumar A, i wsp. Indian National Consensus Group: national guidelines on initiation and intensifi cation of insulin therapy with premixed insulin analogs. Med. Update. 2013; 2013: 227.
Neu A, Lange K, Barrett T, Cameron F, Dorchy H, Hoey H, 20.
i wsp. Classifying insulin regimens—diffi culties and proposal for comprehensive new defi nitions. Pediatr Diabetes. 2015;
16: 402–406.
Chase HP, Dixon B, Pearson J, Fiallo-Scharer R, Walravens P, 21.
Klingensmith G, i wsp. Reduced hypoglycemic episodes and improved glycemic control in children with type 1 diabetes us-ing insulin glargine and neutral protamine hagedorn insulin.
J Pediatr. 2003; 143: 737–740.
Orchard TJ, Nathan DM, Zinman B, ClearyP, Brillon D, Back-22.
lund JY, i wsp. Association between seven years of intensive diabetes treatment of type 1 diabetes and long-term mortali-ty: long-term follow-up of the Diabetes Control and Compli-cations Trial and Epidemiology of Diabetes Interventions and Complications study. JAMA. 2015; 313: 45–53.
Lind M, Svensson A, Kosiborod M, Gudbjornsdottir S, Pivod-23.
ic A, Wedel H, i wsp. Glycemic control and excess mortality in type 1 diabetes. N Engl J Med 2014; 371: 1972–1979.
Fullerton B, Jeitler K, Seitz M, Horvath K, Berghold A, Sieben-24.
hofer A. Intensive glucose control versus conventional
glu-cose control for type 1 diabetes. Cochrane Database Syst Rev.
2014;14: CD009122.
Unger J, Schwartz Z. Diabetes Management in Primary Care.
25.
Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins. 2013; 340–380.
Powers AC. Diabetes mellitus: diagnosis, classifi cation, and 26.
pathophysiology. W: Kasper D, Fauci A, Braunwald R (red):
Harrison’s Principles of Internal Medicine, 19th ed. New York, NY: McGraw-Hill, 2015.
Powers AC. Diabetes mellitus: management and therapies. W:
27.
Kasper D, Fauci A, Braunwald R (red): Harrison’s Principles of Internal Medicine, 19th ed. New York, NY: McGraw-Hill, 2015.
Drugs to treat diabetes.
28.
http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/type-2-diabetes/diagnosis-treatment/treatment/
txc-20169988 [dostęp 24.08.2019 godzina 15:05].
Baran MK, Godoy AT. What went wrong? A retrospective on 29.
Exubera. Adv Nurse Pract. 2008; 16: 53–54.
Reznik Y. Continuous subcutaneous insulin infusion (CSII) us-30.
ing an external insulin pump for the treatment of type 2 dia-betes. Diabetes Metab. 2010; 36: 415–421.
Jabbour S, Ziring B. Advantages of extended-release met-31.
formin in patients with type 2 diabetes mellitus. Postgrad Med. 2011; 123: 15–23.
Zaakceptowano do edycji: 15.10.19 Zaakceptowano do publikacji: 17.11.19
Adres do korespondencji:
Ilona Zaręba
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku ul. A. Mickiewicza 2D
15-222 Białystok tel. +48 85 748 57 06 e-mail: ilona.zareba@gmail.com
216
PRA CA POGL Ą DOW A
© Copyright by Poznan University of Medical Sciences, Poland