Badanie objęło 136 chorych w Samodzielnym Publicznym Zespole Gruźlicy i Chorób Płuc w Olsztynie. W badanej grupie było 55 kobiet i 81 mężczyzn w wieku 45–86 lat.
Komisja Bioetyczna Warszawskiego Uniwersytetu Me-dycznego wyraziła zgodę na prowadzenie badań (Nr zgo-dy AKBE/56/13).
Każdy chory został osobiście i indywidualnie poinfor-mowany o celu badania i zapytany o świadomą zgodę na wzięcie w nim udziału. W badaniu posłużono się analizą dokumentacji medycznej wraz z wynikiem badania spiro-metrycznego z szpitalnego systemu CliniNET oraz:
Kwestionariuszem ankiety własnej.
•
Kwestionariuszem Szpitala Św. Jerzego dla
pa-•
cjentów ze schorzeniami układu oddechowego (SGRQ-C), który jest narzędziem służącym do oceny jakości życia chorych z przewlekłymi choro-bami płuc. Kwestionariusz obejmuje 14 pytań i jest podzielony na dwie części. Pierwsza dotyczy czę-stości objawów, druga natomiast zawiera siedem pytań dotyczących aktualnego stanu zdrowia (ak-tywności chorego oraz wpływu choroby na życie).
W leczeniu niezmiernie ważne jest uwzględnienie stop-nia zaawansowastop-nia choroby, czasu i ostrości przebiegu za-ostrzenia, a także częstości jego wystąpienia w przeszłości.
Należy brać pod uwagę współistniejące choroby. W zależ-ności od ciężkości zaostrzenia, leczenie może odbywać się ambulatoryjnie lub w szpitalu. Wskazaniem do hospitali-zacji chorego z zaostrzeniem jest wiek powyżej 65. roku życia, ciężka i bardzo ciężka obturacja oskrzeli (FEV1<50%
w.n), nasilenie takich objawów jak duszność, gorączka, wy-krztuszanie ropnej plwociny a także, jeśli u chorego obser-wuje się sinicę centralną, cechy prawo komorowej niewy-dolności krążenia i pogorszenie kontroli współistniejących chorób. Nieskuteczne leczenie ambulatoryjne zaostrzenia również jest wskazaniem do hospitalizacji. Najczęstszymi lekami w leczeniu zaostrzeń są leki rozszerzające oskrzela, glikokortykosteoidy oraz antybiotyki. Zaostrzenia należy różnicować z zapaleniem płuc, wysiękowym zapaleniem opłucnej, żylną chorobą zakrzepowo-zatorową, zawałem serca, zaostrzeniem przewlekłej niewydolności serca, nie-wydolnością krążenia, zatorowością płucną, odmą opłuc-ną i ostrymi zaburzeniami rytmu serca [1, 2].
Cel
Praca ma na celu przybliżenie tematyki zaostrzeń w POChP oraz ich wpływu na jakość życia chorych. W pracy doko-nano analiza różnic w jakość życia między chorymi w sta-nie stabilnym a chorymi z zaostrzeniami.
Materiał i metoda
Badanie objęło 136 chorych w Samodzielnym Publicznym Zespole Gruźlicy i Chorób Płuc w Olsztynie. W badanej grupie było 55 kobiet i 81 mężczyzn w wieku 45–86 lat.
Komisja Bioetyczna Warszawskiego Uniwersytetu Me-dycznego wyraziła zgodę na prowadzenie badań (Nr zgo-dy AKBE/56/13).
Każdy chory został osobiście i indywidualnie poinfor-mowany o celu badania i zapytany o świadomą zgodę na wzięcie w nim udziału. W badaniu posłużono się analizą dokumentacji medycznej wraz z wynikiem badania spiro-metrycznego z szpitalnego systemu CliniNET oraz:
Kwestionariuszem ankiety własnej.
•
Kwestionariuszem Szpitala Św. Jerzego dla
pa-•
cjentów ze schorzeniami układu oddechowego (SGRQ-C), który jest narzędziem służącym do oceny jakości życia chorych z przewlekłymi choro-bami płuc. Kwestionariusz obejmuje 14 pytań i jest podzielony na dwie części. Pierwsza dotyczy czę-stości objawów, druga natomiast zawiera siedem pytań dotyczących aktualnego stanu zdrowia (ak-tywności chorego oraz wpływu choroby na życie).
Uzyskane punkty mieszczą się w przedziale od 0 do 100. Im większy wynik, tym jakość życia jest gorsza [3].
Testem oceny przewlekłej obturacyjnej choroby
•
płuc (COPD Assessment Test, Test CAT) który służy do oceny nasilenia innych objawów choro-by i świadczy o ich wpływie na pogorszenie stanu zdrowia [4].
Zmodyfi kowaną skalą duszności według Medical
•
Reasearch Council (mMRC) do oceny nasilenia duszności [5].
Zaostrzenia znacznie obniżają jakość życia chorych na POChP [6] i dlatego badanych podzielono na dwie grupy. Chorzy w stanie stabilnym stanowili Grupę I (N = 84(62%)). Osoby z zaostrzeniami choroby w ostatnich 3 miesiącach stanowili Grupę II (N = 52(38%)).
Określono poziom istotności p < 0,05 wskazujący na występowanie istotnych różnic bądź związków. Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą pakietu zalega-lizowanych programów statystycznych SPSS 21 oraz arku-sza kalkulacyjnego Excel 2003.
Dla wszystkich parametrów mierzalnych (ilościowych) wyznaczono podstawowe statystyki opisowe (średnich (M), odchyleń standardowych (SD), median (Me) oraz wartości ekstremalnych – minimalnych (Min) i maksy-malnych (Max). W badaniu wykorzystano test U Manna-Whitneya (U).
Wyniki
Średnia liczba punktów uzyskana w kwestionariu-szu SGRQ-Cogółem wynosiła 55,71 (SD = 17,62), zakres 10−96 punktów. W wyniku analizy testem U Man-na–Whitneya nie stwierdzono różnic statystycz-nie istotnych między zmienną jakość życia ogółem a grupą (U = 1855,50; p = 0,14) (Tabela 1). Średnia licz-ba punktów uzyskana w kwestionariuszu SGRQ-Cobjawy wynosiła 59,05 (SD = 17,28). W wyniku analizy testem U Manna-Whitneya zauważa się, że średnia wartość SGRQ
-Cobjawy w grupie osób w stanie stabilnym (M = 55,90;
SD = 15,30) jest mniejsza od średniej wartości w grupie osób z zaostrzeniem choroby (M = 64,13; SD = 19,15) (Tabela 2). Analiza testem U Manna-Whitneya wykaza-ła, że ta różnica jest statystycznie istotna (U = 1562,50;
p = 0,01). Średnia liczba punktów uzyskana w kwestiona-riuszu SGRQ-Caktywność wynosiła 70,49 (SD = 21,38). W wy-niku analizy testem U Manna-Whitneya nie stwierdzono różnic statystycznie istotnych między zmienną aktywność a grupą (U = 1845,50; p = 0,13) (Tabela 3). Średnia liczba punktów uzyskana w kwestionariuszu SGRQ-Cwpływ na życie
wynosiła 45,78 (SD = 20,47). W wyniku analizy testem
metoda
181
U Manna-Whitneya nie stwierdzono różnic statystycz-nie istotnych między zmienną wpływu na życie a grupą (U = 1952,00; p = 0,299) (Tabela 4).
Tabela 1. Podstawowe statystyki SGRQ-Cogółem według grup i ogółem
M SD Minimum Me Maksimum
SGRQ-Cogółem
Grupa I 53,56 17,75 11,42 56,14 90,11 Grupa II 59,20 16,98 9,99 58,19 96,40 Ogółem 55,71 17,62 9,99 57,46 96,40 M – średnia arytmetyczna; SD – odchylenie standardowe; Me – mediana
Tabela 2. Podstawowe statystyki SGRQ-Cobjawy według grup i ogółem
M SD Minimum Me Maksimum
SGRQ-Cobjawy
Grupa I 55,90 15,30 19,90 55,12 84,78 Grupa II 64,13 19,15 16,87 69,34 100,00 Ogółem 59,05 17,28 16,87 56,92 100,00 M – średnia arytmetyczna; SD – odchylenie standardowe; Me – mediana
Tabela 3. Podstawowe statystyki SGRQ-Caktywność według grup i ogółem
M SD Minimum Me Maksimum
SGRQ-Caktywność
Grupa I 68,59 21,44 15,38 68,68 100,00 Grupa II 73,56 21,12 7,64 76,05 100,00 Ogółem 70,49 21,38 7,64 75,55 100,00 M – średnia arytmetyczna; SD – odchylenie standardowe; Me – mediana
Tabela 4. Podstawowe statystyki SGRQ-Cwpływ na życie według grup i ogółem
M SD Minimum Me Maksimum
SGRQ-Cwpływ na życie
Grupa I 43,82 20,64 2,09 46,14 88,65 Grupa II 48,96 19,96 7,18 47,03 99,24 Ogółem 45,78 20,47 2,09 46,52 99,24 M – średnia arytmetyczna; SD – odchylenie standardowe; Me – mediana
Wśród badanych w stanie stabilnym najwięcej osób jest w stopniu zaawansowania choroby GOLDB. W Grupie II najwięcej było badanych w stopniu zaawansowania cho-roby GOLDD. Rozkład liczbowy i procentowy przedstawio-no w Tabeli 5.
Tabela 5. Tabela wielodzielcza z rozkładem liczbowym i procento-wym ogółu i w podgrupach według stopnia zaawansowania cho-roby GOLDABCD
Stopień zaawansowania choroby GOLDABCD
Grupa I
n = 84 (100%) Grupa II
n = 52 (100%) Ogółem n = 136 (100%)
N % N % N %
A 2 2% 1 2% 3 2%
B 44 52% 6 11% 50 37%
C 3 4% 2 4% 5 4%
D 35 42% 43 83% 78 57%
Jedno z pytań w Kwestionariuszu ankiety własnej do-tyczyło chęci poszerzenia wiedzy na temat swojej jednostki
chorobowej. Tylko jedna osoba z osób z zaostrzeniami cho-roby w ostatnich trzech miesiącach wskazała, że nie chce otrzymywać więcej informacji na temat swojej choroby.
Dyskusja
POChP jest przewlekłą chorobą, która poddaje się lecze-niu i profi laktyce. Obecnie jest jedną z głównych przyczyn chorobowości i śmiertelności na całym świecie. POChP obciąża wszystkie aspekty życia chorego zarówno stanu fi zycznego, psychicznego, społecznego, jak i emocjonal-nego, rodzinnego i zawodowego. Prawidłowe leczenie zaostrzeń jest bardzo ważne, gdyż te incydenty znacznie wpływają na jakość życia chorych oraz ubytek wartości FEV1 [6]. Chorzy z licznymi zaostrzeniami częściej przeby-wają w szpitalu, mają większą śmiertelność i gorsze roko-wania [7]. Te czynniki ujemnie wpływają na koszty leczenia i wydatki na system ochrony zdrowia [8].
Spencer wykazał, że w 3-letniej obserwacji jakość życia była istotnie gorsza u chorych z zaostrzeniami [9]. Również w badaniu Ferrarii można stwierdzić, że częstość zaostrzeń wiązała się z pogorszeniem jakości życia w czasie 3-letniej obserwacji [10]. W badaniu porównano jakość życia ogó-łem i w poszczególnych domenach w kwestionariuszu SGRQ-C. Ogólny wynik jakości życia nie różni się w sposób statystycznie istotny między grupami. Tylko w domenie
„objawy” uzyskano różnicę statystycznie istotną między poziomem jakości życia u osób w stanie stabilnym a tych z zaostrzeniami choroby. Osoby z zaostrzeniami choroby w ostatnich 3 miesiącach uzyskały znacznie gorsze wyniki we wpływie objawów na jakość życia niż osoby w stanie stabilnym choroby.
Badanie własne wykazało, że chorzy zarówno w grupie w stanie stabilnym, jak i z zaostrzeniami choroby w ostat-nich 3 miesiącach mogą znajdować się w każdej z kategorii zaawansowania POChP. W grupie chorych z zaostrzeniem choroby w ostatnich 3 miesiącach, 13% badanych znaj-dowała się w kategorii zaawansowania choroby GOLDA
i GOLDB. Jak stwierdza Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, istnieje prawdopodobieństwo występowania dwóch fe-notypów POChP. Jednego przebiegającego z rzadkimi, a drugiego z częstymi zaostrzeniami choroby, niezależnie od stadium jej zaawansowania [2]. Badani, którzy zde-klarowali, że w ostatnich 3 miesiącach mieli zaostrzenia choroby wykazywali istotnie większą średnią wartość licz-by zaostrzeń chorolicz-by w ostatnim roku w porównaniu od osób w stanie stabilnym.
Kompleksowy program edukacji dla chorych na POChP powinien wiązać się ze zmniejszeniem częstości zaostrzeń, co wpływa na obniżenie kosztów leczenia, a także
popra-182
wę jakości życia. Forma programów będzie się różnić w za-leżności od dostępności personelu i ich wiedzy, ale również kosztów przeznaczonych na ten cel. Jak wskazał Barnes w swoim badaniu, wydaje się bardzo ważną potrzeba wprowadzenia edukacji chorych na temat, jak ważne jest prawidłowe leczenia objawów oraz szybkie reagowanie w chwili wystąpienia zaostrzeń choroby [11]. Badania wska-zują, że w czasie 1 roku i 2 lat obserwacji chorzy objęci pro-gramem edukacyjnym i wspierającym mieli znacznie mniej hospitalizacji, wizyt w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR) oraz nieplanowych wizyt lekarskich w porównaniu z tymi objętymi opieką standardową [12, 13]. Edukacja ma swoje zastosowanie zarówno u chorych wysokiego ryzy-ka, jak i osób, które w ostatnim roku nie miały zaostrzeń choroby [14]. Według autora badań Oancea, program edu-kacyjny trzeba powtarzać raz na 6 miesięcy, tak aby utrzy-mać korzystne wyniki leczenia [15]. W badaniu własnym 99% badanych wykazało chęć poszerzenia wiedzy na temat swojej choroby. Wydaje się, że jest pilna potrzeba wdrożenia programów i edukacji chorych.
Wnioski
Mimo braku różnić w ogólnej jakości życia między 1.
chorymi, osoby z zaostrzeniami choroby znacznie gorzej postrzegają wpływ objawów POChP na ja-kość życia niż chorzy w stanie stabilnym.
Chorzy zarówno w grupie w stanie stabilnym, jak 2.
i z zaostrzeniami choroby w ostatnich 3 miesią-cach mogą znajdować się w każdej z kategorii za-awansowania POChP.
Badani wskazują chęć poszerzania wiedzy na te-3.
mat swojej choroby. Edukacja chorych prowadzo-na systematycznie mogłaby wpłynąć prowadzo-na zmniej-szenie częstości zaostrzeń oraz ukazać chorym jak ważne jest prawidłowe leczenia objawów oraz szybkie reagowanie w chwili wystąpienia za-ostrzeń choroby.
Oświadczenia
Oświadczenie dotyczące konfliktu interesów Autorzy deklarują brak konfl iktu interesów.
Źródła finansowania
Autorzy deklarują brak źródeł fi nansowania.
Piśmiennictwo
Global Strategy for the Diagnosis, Management and Preven-1.
tion of COPD. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (COPD) 2017. Available from: http: //www.gold-copd.org/(accessed 07.2017).
Śliwiński
2. P, Górecka D, Jassem E, Pierzchała W. Zalecenia Pol-skiego Towarzystwa Chorób Płuc dotyczące rozpoznawania
i leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Pneumonol Alergol Pol., 2014; 82(3): 227–63.
Meguro
3. M, Barley EA, Spencer S i wsp. Development and Va-lidation of an Improved, COPD-Specifi c Version of the St.
George Respiratory Questionnaire. Chest., 2007 Aug; 132(2):
456–63.
Jones P
4. W, Harding G, Berry P. Development and fi rst valida-tion of the COPD Assessment Test. Eur Respir J., 2009 Sep;
34(3): 648–54.
Bestall J
5. C, Paul E.A, Garrod R i wsp. Usefulness of the Medi-cal Research Council (MRC) dyspnoea sMedi-cale as a measure of disability in patients with chronic obstructive pulmonary dise-ase. Thorax., 1999 Jul; 54(7): 581–6.
Donaldson G
6. C, Seemungal TA, Bhowmik A i wsp. Relation-ship between exacerbation frequency and lung function de-cline in chronic obstructive pulmonary disease. Thorax., 2002 Oct; 57(10): 847–52.
Suissa
7. S, Dell’Aniello S, Ernst P. Long-term natural histo-ry of chronic obstructive pulmonahisto-ry disease: severe ex-acerbations and mortality. Thorax., 2012 Nov; 67(11):
957–63.
Wouters E
8. F. The burden of COPD in The Netherlands: results from the Confronting COPD survey. Respir Med., 2003 Mar;
97 Suppl C: S51-9.
Spencer
9. S, Calverley PM, Burge PS i wsp. Impact of prevent-ing exacerbations on deterioration of health status in COPD.
Eur Respir J., 2004 May; 23(5): 698–702.
Akinci AC, Yildirim E. Factors affecting health status in pa-10.
tients with chronic obstructive pulmonary disease. Int J Nurs Pract., 2013 Feb; 19(1): 31–8.
Barnes
11. N, Calverley PM, Kaplan A i wsp. Chronic obstructive pulmonary disease and exacerbations: patient insights from the global Hidden Depths of COPD survey. BMC Pulm Med., 2013 Aug 23; 13: 54.
Bourbeau
12. J, Julien M, Maltais F i wsp. Reduction of hospital utilization in patients with chronic obstructive pulmonary dis-ease: a disease-specifi c self management intervention. Arch Intern Med., 2003 Mar 10; 163(5): 585–91.
Gadoury M
13. A, Schwartzman K, Rouleau M i wsp. Self-man-agement reduces both short- and long-term hospitalisation in COPD. Eur Respir J., 2005 Nov; 26(5): 853–7.
Siddique H
14. H, Olson RH, Parenti CM i wsp. Randomized trial of pragmatic education for low-risk COPD patients: impact on hospitalizations and emergency department visits. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis., 2012; 7: 719–28.
Oancea
15. C, Fira-Mladinescu O, Timar B i wsp. Impact of med-ical education program on COPD patients: a cohort prospec-tive study. Wien Klin Wochenschr., 2015 May; 127(9–10):
388–93.
Zaakceptowano do edycji: 15.10.19 Zaakceptowano do publikacji: 17.11.19
Adres do korespondencji:
Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego Wydział Rehabilitacji pokój 2.29 (2. piętro)
Marymoncka 34 00-968 Warszaw tel. 512 388 704
e-mail: pawlowskaa_katarzyna@wp.pl Adres do korespondencji:
Katarzyna Wołowik
Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego Wydział Rehabilitacji pokój 2.29 (2. piętro)
Marymoncka 34 00-968 Warszawa tel. 512 388 704
e-mail: pawlowskaa_katarzyna@wp.pl
183
PRA CA OR YGINALNA
© Copyright by Poznan University of Medical Sciences, Poland