dr Jerzy Jankowski Przewodniczący
Zgromadzenia Ogólnego Krajowej Rady Spółdzielczej, Prezes Zarządu Związku
Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych RP, Członek Rady Naukowej
Spółdzielczego Instytutu Naukowego w Sopocie,
prawnik
Jerzy
Jankowski
1 Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo spółdzielcze, który wpłynął do Sejmu 22 lipca 2016, Sejm RP VIII kadencji (nr druku 818).
obrad w tym trybie czy też chwilowego problemu technicznego. Należy więc pamiętać o możliwych celowych działaniach niektórych członków, którzy to zmierzając do sparaliżowania obrad walnego zgromadzenia, mogą nadużywać moż-liwości, jakie daje ten tryb.
Rozwiązanie, zgodnie z którym dopusz-cza się możliwość prowadzenia obrad walnego zgromadzenia z wykorzystaniem elektronicznych środków komunikacji, może również zostać uz-nane przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczne z art. 2, art. 49 oraz art. 58 Konstytucji RP. W świetle przepisu art. 2 Konstytucji Rzeczypos-polita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawied-liwości społecznej. Z przepisu tego wywodzi się zasadę prawa obywateli do przyzwoitej legislacji. Z kolei zgodnie z art. 49 Konstytucji RP zapewnia się wolność i ochronę komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej okreś-lony. Zgodnie z art. 58 Konstytucji RP każdemu zapewnia się wolność zrzeszania.
Przepis obowiązującego art. 36 ustawy Prawo spółdzielcze określa m.in. zasady uczest-nictwa w walnym zgromadzeniu oraz krąg osób, które mogą w nim brać udział.
W przypadku dopuszczenia możliwości prowadzenia obrad walnego zgromadzenia z wy-korzystaniem elektronicznych środków komuni-kacji elektronicznej nie będzie można zapewnić realizacji konstytucyjnej zasady, zgodnie z którą każdemu zapewnia się wolność zrzeszania. Zasada ta nie oznacza bowiem, iż każdy może brać udział w pracach organów prywatnych osób prawnych, w tym wypadku spółdzielni.
Mając na uwadze, iż proponowane roz-wiązanie, z uwagi na swoją konstrukcję, rodzi wy-sokie ryzyko uczestnictwa w walnym zgromadze-niu spółdzielni osób trzecich, de facto pozbawia osoby uprawnione do udziału w walnym zgroma-dzeniu spółdzielni wolności zrzeszania, gdyż bez względu na treść zasad określających uczest-nictwo w walnym zgromadzenia spółdzielni nigdy nie będą mogły one zostać zachowane.
Czym innym jest bowiem wolność zrze-szania, o której mowa w Konstytucji RP rozu-miana jako wolność zakładania zrzeszeń oraz
pra-wo przystępowania do już istniejących zrzeszeń po spełnieniu określonych wymogów, a czym innym możliwość ingerencji przez osoby trzecie w działalność tych zrzeszeń.
Odwołać się tutaj należy do uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lipca 2009 r. (sygn. akt K 64/07).
Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, że część powołanych przez wnioskodawcę wzorców kontroli art. 8 ze zn. 1 ust. 3 u.s.m., który nakłada obowiązek udostępniania na stronie internetowej spółdzielni mieszkaniowej jej statutu, regulami-nów, uchwał i protokołów obrad organów spół-dzielni, a także protokołów lustracji i rocznego sprawozdania finansowego, ma cechę nieadek-watności. Mianowicie art. 49 Konstytucji zapew-nia „wolność komunikowazapew-nia się, która obejmuje nie tylko tajemnicę korespondencji, ale i
wszel-2
kiego rodzaju kontakty międzyosobowe” . Kon-stytucja nieprzypadkowo stanowi tu o „wolności komunikowania się”, a nie o „wolności komuni-kowania” (wówczas wzorzec zawarty w art. 49 należałoby uznać za adekwatny do kontroli art. 81 ust. 3 u.s.m.). Zwrot „komunikować się” oznacza utrzymywanie z kimś kontaktu, porozumiewanie się, a nie jedynie podawanie czegoś do wiadomoś-ci, przekazywanie jakiejś informacji czy
zawiada-3
mianie o czymś . Tak więc wolność komuniko-wania się ze swej istoty dotyczy swobody po-rozumiewania się określonych osób i związana jest z poufnością, co tradycyjnie obejmuje się
4
określeniem „tajemnica” .
Z kolei art. 51 Konstytucji wprowadza prawo jednostki do ochrony danych osobowych, w którego zakres wchodzi warunek ustawowej podstawy ujawnienia przez jednostkę informacji dotyczących jej osoby (ust. 1), zakaz skierowany do władz publicznych pozyskiwania, groma-dzenia i udostępniania o obywatelach innych informacji niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym (ust. 2), prawo dostępu jednostki do odnośnych dokumentów i zbiorów danych oraz żądania sprostowania bądź usunięcia danych nieprawdziwych, niepełnych lub zebra-nych w sposób sprzeczny z ustawą (ust. 3 i 4) (zob. wyrok TK z 19 maja 1998 r., sygn. U 5/97, OTK ZU nr 4/1998, poz. 46). Przepis ten zawiera nadto generalną zapowiedź konstytucyjną,
2 Zob. wyrok TK z 20 czerwca 2005 r., sygn. K 4/04, OTK ZU nr 6/A/2005, poz. 64.
3 Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1, Warszawa 1978, s. 981.
4 P. Sarnecki, Uwagi do art. 49 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 3, red. L. Garlicki, Warszawa 2003, s. 3.
zgodnie z którą „zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa” (art. 51 ust. 5 Konstytucji).
Dodatkowo Trybunał Konstytucyjny za-akceptował pogląd P. Sarneckiego, że w zakresie prawa do ochrony danych osobowych znajduje się również wolność jednostki od ujawniania informacji dotyczących swej osoby, nieujawniania ich tak innym osobom, jak zwłaszcza władzom publicznym. „Wskazana wolność obejmuje, w swym punkcie wyjścia, wolność od ujawniania wszelkich informacji dotyczących każdego z przejawów nie tylko ściśle osobistego, lecz
rów-5
nież publicznego zachowania się jednostki” . Jed-nocześnie konstytucyjnie ustanowione ograni-czenia dotyczące ujawniania, pozyskiwania i do-stępności informacji o osobach prywatnych (art. 51 Konstytucji) są istotnym elementem prawa do
6
prywatności . Łączna analiza tych unormowań konstytucyjnych doprowadziła Trybunał do sfor-mułowania koncepcji „autonomii informacyjnej” jednostki.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego art. 8 ze zn. 1 ust. 3 u.s.m. powinien być interpre-towany systemowo, która to wykładnia warunku-je zgodność tego przepisu z art. 51 ust. 1, 3 i 5 Konstytucji, gwarantującym autonomię informa-cyjną jednostki. Kwestionowany w niniejszej sprawie przepis znajduje się w rozdziale 11 u.s.m. zatytułowanym „Prawa członków spółdzielni mieszkaniowej”. Tym samym powodowałoby nieuprawnione ograniczenie prawa do ochrony danych osobowych przysługującego w tym przypadku członkom spółdzielni mieszkaniowej. Oczywiście powyższe ustalenia determinują przy-jęcie określonych rozwiązań technicznych, które zapewniłyby dostęp do dokumentów zawartych na stronie internetowej spółdzielni mieszkanio-wej tylko osobom uprawnionym, a więc człon-kom spółdzielni (np. system logowania się na stronie za pomocą określonego hasła).
Wobec powyższego rozwiązanie do-puszczające możliwość prowadzenia obrad wal-nego zgromadzenia spółdzielni z wykorzysta-niem elektronicznych środków komunikacji elek-tronicznej, o których mowa w projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo spółdzielcze, należy uznać zdaniem autora jako sprzeczne z art. 2 w zw. z art. 49, art. 51 oraz art. 58 Konstytucji RP.
Bibliografia:
1. L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2006.
2. P. Sarnecki, Uwagi do art. 49 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 3, red. L. Garlicki, Warszawa 2003.
3. P. Sarnecki, Uwagi do art. 51 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 3, red. L. Garlicki, Warszawa 2003.
4. Słownik języka polskiego, t. 1, red. M. Szym-czak, Warszawa 1978.
5 P. Sarnecki, Uwagi do art. 51 Konstytucji, op. cit., s. 1–2.