Bronisław Tokar w trakcie zajęć
go dobrane doświadczenia pokazowe i demonstracje, które znakomicie przez wiele lat przygotowywał uzna-wany za najlepszego w kraju demonstratora, wielce dla opolskiej uczelni zasłużony mgr Bronisław Tokar.
W 1975 roku na czele zakładu stanęła dr■Danuta■
Tokar. Pod jej kierownictwem pracownicy zakładu podjęli szereg ważnych tematów badawczych, ich wy-niki, najczęściej w postaci propozycji nowoczesnych rozwiązań, przedstawiane były zarówno w formie roz-licznych publikacji w czasopismach pedagogicznych, jak i na spotkaniach z czynnymi nauczycielami fizy-ki, uczestnikami różnorodnych kursów i seminariów doskonalących. Wprowadzano je również do progra-mów uniwersyteckich zajęć dydaktyki fizyki. Nawią-zano wzorową współpracę z opolskimi i krajowymi placówkami dokształcania nauczycieli: terenowymi Instytutami Doskonalenia Nauczycieli, następnie z Wojewódzkimi Ośrodkami Metodycznymi. Na terenie naszego województwa dawne wychowanki opolskiej fizyki: mgr■Danuta■Brągiel,■mgr■Janina■Tomaszew- ska,■mgr■Małgorzata■Włodarczyk,■mgr■Danuta■Pa-zik sprawnie organizowały doskonalenie, a o wartości merytoryczne dbali pracownicy zakładu. Warto pod-kreślić, że dr Danuta Tokar przez wiele lat wchodziła w skład zespołu redakcyjnego wydawanej w Warsza-wie „Fizyki w Szkole”.
W latach 1987–1995 Zakładem Dydaktyki Fizyki kierowała dr■Bożena■Pędzisz. Obecnie w strukturze Instytutu Fizyki Uniwersytetu Opolskiego funkcjonu-je Pracownia Dydaktyki Fizyki.
Zakład Dydaktyki Fizyki w latach 1958–1987 za-trudniał zwykle ośmiu pracowników naukowych, w tej grupie był jeden pracownik techniczny; tę ostat-nią funkcję pełnili kolejno mgr■Teresa■Brzeska,■mgr■
Krystyna■Rychlik,■mgr■Krystyna■Wolf■i■mgr■An-drzej■Wolf. Podstawowym zadaniem pracowników było prowadzenie zajęć bloku dydaktyki fizyki oraz bezpośredni udział w przygotowaniu doświadczeń (w formie pokazów) oraz zestawów do laboratoryjnych ćwiczeń uczniowskich.
Niezależnie od pracy dydaktycznej wszyscy pra-cownicy naukowi prowadzili intensywne badania do-tyczące ważnych, węzłowych problemów związanych z procesem nauczania i uczenia się fizyki w szkołach wszystkich typów. Rezultaty badań publikowane by-ły w czasopismach pedagogicznych, spotykaby-ły się z wielkim zainteresowaniem naukowców profesjonalnie trudniących się kształceniem nauczycieli, a także na-uczycieli fizyki.
W ważnym opracowaniu Problemy kształcenia na-uczycieli fizyki Danuta Tokar i Bożena Pędzisz przed-stawiły model–wzorzec nauczyciela fizyki. Spośród kilkudziesięciu innych prac poświęconych problema-tyce dydaktyki fizyki, autorstwa pracowników opol-skiego zakładu, wymienić można m. in. następujące:
– Janina Miliszkiewicz, Danuta Tokar, Bronisław Tokar, Piotr Łabuz: Kształcenie nauczycieli fizyki na
przykładzie Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu;
„Fizyka w Szkole” nr 5 z 1974 roku;
– Bożena Pędzisz, Danuta Tokar: O doborze treści kształcenia w zakresie dydaktyki fizyki na studiach na-uczycielskich. W: „Treści kształcenia w szkole wyż-szej”; Poznań, 1985 rok;
– Bożena Pędzisz, Danuta Tokar: Przygotowanie nauczycieli do efektywnego wykorzystania środków dy-daktycznych. „Postępy Fizyki”. Tom XXXVII. Zeszyt nr 1 z 1986 roku;
– Danuta Tokar, Bożena Pędzisz: Projekt progra-mu dydaktyki fizyki na kierunku studiów fizyka. Opole, 1987, Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Ponieważ projekt programu studiów dydaktyki fizy-ki był na bieżąco wdrażany na fizy-kierunku fizyka w Wyż-szej Szkole Pedagogicznej, opracowywano skrypty dla studentów do zajęć w Pracowni Dydaktyki Fizyki (za wydawanie których odpowiedzialny był, i jest nadal, mgr Andrzej Wolf). Oto wybrane tytuły:
– Wojciech Dindorf, Elżbieta Krawczyk: Testowe zadania z fizyki z komentarzami. Opole 1980.
– Bożena Pędzisz, Danuta Tokar: Przygotowywanie i wykonywanie doświadczeń fizycznych. Opole 1988.
– Bronisław Tokar, Bożena Pędzisz, Danuta Tokar:
Wykorzystanie przedmiotów i materiałów codziennego użytku do doświadczeń fizycznych. Opole 1988.
– Danuta Tokar, Krystyna Raczkowska-Tomczak:
Lata pięćdziesiąte minionego wieku. Pracownicy Katedry Fizyki WSP Opole (od prawej): mgr Zbigniew Dworecki, prof. dr hab. Jan Wesołowski, mgr Mieczysław Piróg, mgr Bogusław Jackowski
marzec – kwiecień 2011
95
Bibliografia dla nauczycieli fi-zyki. Opole 1992.
– Bożena Pędzisz: Od ża-by do radia. Historia fizyki w szkolnych doświadczeniach fi-zycznych. Opole 1994.
W poszukiwaniu optymal-nych metod realizacji współ-cześnie zakładanych celów nauczania fizyki uwaga opol-skich dydaktyków skupiła się wokół nauczania problemowe-go. Zastrzegając, że naucza-nie problemowe fizyki naucza-nie mo-że być traktowane jako jedyna metoda nauczania tego przed-miotu, Danuta Tokar w dwu-częściowym opracowaniu Pro -blemowe nauczanie fizyki wy-czerpująco omówiła różnorod-ne metody problemowego pro-wadzenia zajęć w codziennej
praktyce szkół wszystkich typów. Do dzisiaj publika-cja ta zachowała świeżość myśli i nadal jest szeroko wykorzystywana, szczególnie przez nauczycieli twór-czych, poszukujących.
Wyniki badań opolskich dydaktyków fizyki upo-wszechniane były nie tylko w kraju, prezentowano je również wielokrotnie na międzynarodowych kon-gresach naukowych (łącznie około 30 razy), m. in. na Uniwersytecie w Ołomuńcu; Gustrow, Nitrze. Ścisłą współpracę naukową nawiązano również z Uniwer-sytetem Karola w Pradze i z wyższymi szkołami pe-dagogicznymi w Hradec Kralove i w Poczdamie, na opolskiej uczelni zorganizowano siedem międzynaro-dowych spotkań dydaktyków fizyki. Przez cały czas funkcjonowania Zakładu Dydaktyki Fizyki rozwija-no intensywną współpracę ze szkołami i placówkami oświatowymi na Opolszczyźnie. Dotyczyło to różnych dziedzin szkolnej działalności, od współorganizacji Turniejów Wiedzy Fizycznej dla uczniów szkół śred-nich, po uczestnictwo w pracach Międzywojewódzkiej Komisji Specjalizacji Zawodowej Nauczycieli działa-jącej przy Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym w Opolu. Pracownicy zakładu współpracowali z nauczy-cielami fizyki szkół ćwiczeń przy najlepszych szkołach w naszym województwie, w których studenci opolskiej uczelni odbywali praktyki pedagogiczne.
Na szczególne uznanie zasługują publikacje przy-gotowane przez pracowników Zakładu Dydaktyki
Fi-zyki, napisane z myślą o wsparciu w codziennej pracy nauczycieli fizyki. Chodzi tu zarówno o materiały me-todyczne, jak i różnego rodzaju poradniki, zbiory za-dań i podręczniki. Spośród tych ważnych pozycji wy-mienić można m. in.:
– Danuta Tokar: Problemy eksperymentalne w na-uczaniu fizyki. Warszawa 1972 rok;
– Bronisław Tokar, Danuta Tokar: Pokazowe do-świadczenia problemowe z fizyki. Opole 1978 rok;
– Bronisław Tokar, Danuta Tokar, Piotr Łabuz:
Zbiór zadań doświadczalnych. Kurs średni. Warszawa 1980 rok.
Do najbardziej znanych polskich autorów podręcz-ników szkolnych do nauki fizyki należeli absolwen-ci magisterskich studiów (kierunek fizyka) w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu: dr■Eugeniusz■Ga-bryelski (absolwent z 1960 roku) i mgr■Jerzy■Mirec-ki (1957 rok). Napisane przez nich podręcznimgr■Jerzy■Mirec-ki przez wiele lat, w wielotysięcznych nakładach, trafiały do rąk uczniów i nauczycieli w polskich szkołach. Autor-ką dwuczęściowego podręcznika Elementy fizyki ciała stałego w szkole średniej w ujęciu semiprogramowa-nym była dr Janina Miliszkiewicz.
(dokończenie w następnym numerze)
Danuta■Tokar■
Jerzy■Duda■
Pracownicy Zakładu Dydaktyki Fizyki – lata siedemdziesiąte minionego wieku (od lewej):
mgr Elżbieta Krawczyk, mgr Wojciech Dindorf, dr Danuta Tokar, dr Alfons Miliszkiewicz, mgr Krystyna Rychlik, mgr Bronisław Tokar
Spotkania w ramach obcho-dów Dnia Holocaustu organizo-wane są od 2005 roku, kiedy to na wniosek państwa polskiego Zgromadzenie Ogólne Organiza-cji Narodów Zjednoczonych usta-nowiło 27 stycznia (dzień wyzwo-lenia obozu Auschwitz-Birkenau) dniem uczczenia pamięci ofiar po-mordowanych w czasie II wojny światowej przez reżim hitlerow-ski. Instytut Historii Uniwersy-tetu Opolskiego corocznie upa-miętnia ten dzień, organizując (w oparciu o różne formuły) spotka-nia ze studentami i zaproszonymi gośćmi. W tym roku tematem prze-wodnim warsztatów, zorganizowa-nych 18 stycznia br., był los tzw.
dzieci holocaustu, czyli najmłod-szych ofiar nazistowskiego reżi-mu. Jednym z bodźców do wybra-nia właśnie takiego tematu był fakt odnalezienia w 2009 r. rysunków i wierszy młodego żydowskiego ar-tysty Ryszarda Apte, nazywanego złotym dzieckiem dwudziestole-cia międzywojennego. Jego twór-czość, na którą składają się wiersze
i niezwykle sugestywne rysunki, ściśle nawiązuje do tragedii holo-caustu.
Wspomnienie o tym młodym, przedwcześnie zmarłym artyście, onirycznie zaprezentowane przez prof.■ Barbarę■ Kubis, otworzy-ło tegoroczne warsztaty. Następnie głos zabrał prof.■Adam■Suchoń-ski, który w zajmującym wystąpie-niu Dziecko z warszawskiego getta poddał analizie wybrane fotogra-fie z likwidacji getta, przedstawia-jące właśnie dzieci. W kolejnym wystąpieniu, wygłoszonym przez doktoranta Bartłomieja■Janickie-go, znalazła się opowieść o oku-pacyjnej działalności Ireny Sen-dlerowej – osoby, która ryzykując własnym życiem, wyprowadziła poza mury getta ok. 2500 żydow-skich dzieci. O dziecięcych przeży-ciach Bronisława Geremka – jed-nego z tych, którym los zgotował dzieciństwo w getcie – opowiadał kolejny uczestnik warsztatów dok-torant Dominik■Janusz.■Następ-nie głos zabrał kolejny doktorant Jacek■Struski, przybliżając rolę
poezji w procesie nauczania o ho-locauście. Pierwszą część warszta-tów zamknęło wystąpienie dokto-ranta Marcina■Wietrznioka, który mówił o holocauście w kontekście postmodernistycznej filozofii.
W części drugiej tego spotka-nia można było wysłuchać i obej-rzeć ciekawe prezentacje studen-tów drugiego roku historii, którzy przybliżyli m.in. historię naro-du żydowskiego, losy ukrywają-cej się podczas okupacji żydow-skiej dziewczynki Anny Frank, a także przedstawili opowieść o ho-locauście widzianym oczami pi-szących pamiętniki dzieci oraz do-konali analizy filmów fabularnych traktujących o najmłodszych ofia-rach holocaustu.
Warsztaty, zatytułowane Niedo- kończona opowieść… dzieci holo-caustu, były już szóstym spotka-niem z cyklu Dzień Holocaustu zorganizowanym przez Instytut Hi-storii Uniwersytetu Opolskiego.
Bartłomiej■Janicki■
doktorant UO