P
aul Krugman (1994) stwierdził, że (…)„produktywność to nie wszystko, ale w dłuższej perspektywie to prawie wszystko”. Wyższa produktywność oznacza pracę bardziej zaawansowaną i lepiej zorgani-zowaną. Jej wzrost ma kluczowe znaczenie dla wzrostu produktu krajowego brutto i poziomu życia obywateli, co nabiera szczególnego zna-czenia w kontekście gospodarczej odbudowy po pandemii COVID-19.
Zachodzi pozytywna korelacja po-między poziomem produktywności a PKB per capita. Wzrost wydajności stanowi rów-nież warunek konieczny dla trwałego wzro-stu wynagrodzeń oraz konwergencji poziomu
rozwoju między państwami. Tylko wysoko produktywna gospodarka jest w stanie budo-wać potencjał dla trwałego wzrostu i poprawy jakości życia. Zarazem spadek tempa wzrostu wydajności przekłada się na obniżenie tempa wzrostu produktu potencjalnego, co ma nega-tywne konsekwencje dla sektora prywatnego i publicznego.
Sednem pojęcia produktywności jest zdolność do przekształcania nakładów w kon-kretne wyniki. Im więcej produktu uzyskuje się z danych nakładów, tym większa jest produktyw-ność. Wynika ona bezpośrednio ze zużywanej pracy, kapitału oraz łącznej wydajności czynni-ków produkcji.
↘ Infografi ka 1.
Typy produktywności
produktywnościTypy
Produktywność częściowa
Produktywność
pracy Produktywność
kapitału
Krańcowa produktywność
czynników produkcji (TFP)
Źródło: opracowanie własne PIE.
28
Aneks 1. Czym jest produktywność?↘ Tabela 2.
Charakterystyka typów produktywności
Produktywność Charakterystyka
Produktywność pracy
Definiuje się ją jako PKB na godzinę pracy. Jest rozumiana jako średnia wiel-kość produkcji lub dochodów wytworzonych przez jednostkę nakładu pracy.
Stosunek między produkcją a nakładem pracy zależy w dużym stopniu od obecności innych czynników produkcji, takich jak kapitał fizyczny, niematerial-ne trwałe środki wykorzystywaniematerial-ne w produkcji, a także od wydajności technicz-nej i zmian organizacyjnych.
Produktywność kapitału
Całkowita ilość produktu lub usług przypadająca na jednostkę zainwestowa-nego kapitału. Źródłem wzrostu może być akumulacja czynników produkcji (np. kapitału), która jednak wyczerpuje się (jako źródło wzrostu), gdy przychody krańcowe z nowych inwestycji zrównają się z kosztami krańcowymi.
Krańcowa produktywność czynników produkcji (TFP)
Jest mierzona jako wartość rezydualna, tj. ta część wzrostu PKB, której nie można wyjaśnić wzrostem w zakresie nakładów pracy i kapitału.
Źródło: opracowanie własne PIE.
Krańcowa produktywność jest postrzegana jako innowacyjność, bezpośredni czynnik prze-kładający się na największy postęp w funkcjono-waniu przedsiębiorstw – odzwierciedla zmiany w optymalizacji zarządzaniem czy przełomowymi
strategiami marketingowymi. W literaturze jest ona określana jako wartość rezydualna z funkcji produkcji czy tzw. reszta Solowa. Robert Solow określił tę wartość jako miarę naszej ignorancji (Banerjee, Duflo, 2019).
↘ Ramka 6.
Dwie teorie wzrostu produktywności
Egzogeniczny model wzrostu zakłada, że polityki publiczne, których celem jest zmiana stopy oszczędności lub inwestycji skutkują wyłącznie przesunięciem gospodarki na nową ścieżkę zrów-noważonego wzrostu, jednak nie mają wpływu na długookresową stopę gospodarczego wzrostu.
Po okresie wyższej lub niższej dynamiki, jego tempo wraca do poziomu wyjściowego. Teoria ta sta-wia pod znakiem zapytania zasadność polityk publicznych nakierowanych na wzrost wydajności Inaczej na tę kwestię zapatruje się endogeniczna teoria wzrostu. Według niej, państwo może sty-mulować działania nakierowane na wzrost produktywności i długofalową zmianę gospodarczego modelu. Polityki publiczne poprawiające rynkowe regulacje, podnoszące jakość sytemu eduka-cyjnego i ciągłego kształcenia, infrastruktury fizycznej i cyfrowej czy stymulujące do zwiększania nakładów na innowacje pozytywnie wpływają na wzrost produktywności.
29
Bibliografia
Agostino, M., (2008), World Bank Conditional Loans and Private Investment in Recipient Countries, “World Development”, No. 36(10).
Ambroziak, Ł., Chojna, J., Gniadek, J., Krawczyk, A., Marczewski, K., Sawulski, J. (2020), Transformacja polskiego eksportu – 30 lat wzrostu i co dalej?, Wąsiński, M. (współpr.), Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
Andrews, D., Criscuolo, C., Gal, P.N. (2015), Frontier Firms, Technology Diffusion and Public Policy: Micro Evidence from OECD Countries, OECD Productivity Working Papers, 2015-02, OECD Publishing, Paris.
Banerjee, R., Hofmann, B. (2018), The rise of zombie firms: Causes and consequences, “BIS. Quarterly Review”, September.
Banerjee, A., Duflo, E. (2019), Good economics for hard times, Allen Lane, London.
Bloom, N., Manova, K., Van Reenen, J., Teng Sun, S.,Yu, Z. (2018), Managing Trade: Evidence from China and the US, CESifo Working Paper Series 7113, CESifo Group.
Brynjolfsson, E., Rock D., Syverson, Ch., (2021), The Productivity J-Curve: How Intangibles Complement General Purpose Technologies, “American Economic Journal: Macroeconomics”, No. 13 (1).
Dębkowska, K., Kłosiewicz-Górecka, U., Szymańska, A., Ważniewski, P. (2021), Mikrofirmy pod lupą w 2020 r., Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
Eurostat (2021), https://ec.europa.eu/eurostat/web/lfs/data/database [dostęp: 12.07.2021].
Global Entrepreneurship Monitor (2019), 2019/2020 Global Report, Global Entrepreneurship Research Association, London Business School, London.
Gorynia, M., Nowak, J., Trąpczyński, P., Wolniak, R. (2020), Integration and investment development paths of CEE countries. Does EU-membership make a difference?, „Eurasian Geography and Eco-nomics”, DOI: 10.1080/15387216.2020.1828124.
GUS (2020a), Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2019 r., Warszawa.
GUS (2020b), Polski Eksport 2019, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/handel/
obroty-towarowe-handlu-zagranicznego-ogolem-i-wedlug-krajow-w-okresie-styczen-grudzien -2020-roku,1,101.html [dostęp: 28.06.2021].
GUS (2021), http://swaid.stat.gov.pl/RynekPracy_dashboards/Raporty_predefiniowane/RAP_DBD_
RPRA_1.aspx[dostęp: 12.07.2021].
Hagemejer, J., Michałek, J.J., Svatko, P. (2021), Economic impact of the EU Eastern enlargement on New Member States revisited: The role of economic institutions, “Central European Economic Journal”, No. 8(55), DOI: 10.2478/ceej-2021-0008.
Hagemejer, J., Kolasa, M. (2011), Internationalisation and Economic Performance of Enterprises: Evidence from Polish Firm‐level Data, “The World Economy”, Vol. 34(1).
Hansen, A. (1939), Economic Progress and Declining Population Growth, “American Economic Review”, No. 29(1).
Hausmann, R., Hwang, J., Rodrik, D. (2007), What you export matters, “Journal of Economic Growth”, Vol. 12(1).
Hurst, E., Pugsley, B. (2011), What Do Small Businesses Do?, NBER Working Paper No. 17041 May, Revised October.
30
BibliografiaJaumotte, F., Koloskova, K., Saxena S. (2016), Impact of migration on income levels in advanced economies, IMF Spillover Note, Issue 8, October.
Kiełczewska, A., Kośny, M., Sawulski, J. (2021), Skala płacenia pod stołem w Polsce, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
Krugman, P. (1994), Competitiveness: A Dangerous Obsession, “Foreign Affairs”, No. 73(2), DOI: 10.2307/
20045917.
Kukołowicz, P. (2021), Rynek pracy w czasie pandemii, Working Paper, nr 2, Kubisiak, A., Miniszewski, M., Śliwowski, P. (współpr.), Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.
Lind, M., Atkinson, R. (2019), Big Is Beautiful. Debunking the Myth of Small Business, MIT Press, Cambridge.
KE (2018), Annual Report on European SMEs 2017/2018 Growing beyond borders, European Commission.
KPMG (2019), Sprzedaż, sukcesja, akwizycje. Jak firmy planują swoją przyszłość, https://home.kpmg/pl/
pl/home/media/press-releases/2019/09/media-press-37-procent-malych-i-srednich -przedsiebiorstw-w-polsce-planuje-fuzje-lub-przejecie.html[dostęp: 28.06.2021].
McGowan, A., Andrews, D., Millot, V. (2017), The walking dead: zombie firms and productivity performance in OECD countries, OECD Economics Department Working Papers, No. 1372.
Miniszewski, M. (2021), Dwie dekady rozwoju polskiego rolnictwa, Kutwa, K. (współpr.), Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa (w przyg.).
NBP (2021), Raport o inflacji, Narodowy Bank Polski, Warszawa, https://www.nbp.pl/polityka_pieniezna/
dokumenty/raport_o_inflacji/raport_lipiec_2021.pdf?w=1[dostęp: 15.07.2021].
OECD (2017), Science, Technology and Industry Scoreboard 2017: The digital transformation, OECD Pub-lishing, Paris.
OECD (2018), GVC centrality and productivity: Are hubs key to firm performance?, OECD Productivity Working Papers, 2018-14, OECD Publishing, Paris
OECD (2019a), SME and Entrepreneurship Outlook 2019, OECD Publishing, Paris.
OECD (2019b), In-Depth Productivity Review of Belgium, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/
88aefcd5-en [dostęp: 15.07.2021].
OECD (2020a), OECD Economic Surveys: Poland 2020, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/
0e32d909-en [dostęp: 15.07.2021].
OECD (2020b), Timely Indicators of Entrepreneurship (ISIC4), https://stats.oecd.org/ [dostęp: 10.07.2021].
OECD (2020c), OECD Economic Outlook, Volume 2020 Issue 1, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/
10.1787/0d1d1e2e-en [dostęp: 15.07.2021].
OECD (2021a), The OECD Compendium of Productivity Indicators, OECD Publishing, Paris.
OECD (2021b), https://data.oecd.org/emp/self-employment-rate.htm#indicator-chart [dostęp:
15.07.2021].
OECD (2021c), https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=PDB_LV [dostęp: 10.07.2021].
OECD (2021d), https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SSIS_BSC_ISIC4 [dostęp: 10.07.2021].
Ortega, F., Peri, G. (2014), Openness and income: The role of trade and migration, “Journal of Interna-tional Economics”, No. 92(2).
Osterhold, Ch., Gouveia, A.F. (2020), Productivity, Zombie Firms and Exit Barriers in Portugal, “Interna-tional Productivity Monitor, Centre for the Study of Living Standards”, Vol. 38, Spring.
PARP (2020), 2020: Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Warszawa.
PARP (2021), 2021: Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Warszawa.
31
Bibliografia
PIE (2021), „Tygodnik Gospodarczy PIE”, nr 14, https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2021/04/
Tygodnik-Gospodarczy-PIE_14-2021.pdf [dostęp: 03.07.2021].
Sawulski, J. (2019), Kogo obciążają podatki w Polsce?, IBS Policy Paper, nr1, Warszawa.
SOR (2017), Strategia Odpowiedzialnego Rozwoju do 2020 r., z perspektywą do 2030 r., Ministerstwo Rozwoju, Warszawa.
TFP (2016), Total Factor Productivity Growth: Drivers, Components and Frontier Firms, Austrian Institute of Economic Research & Instituto Valenciano de Investigationes Económicas & National Insti-tute of Economic and Social Research, WIFO Studies, WIFO, number 61064, September.
WIIW (2021), A new growth model in EU-CEE. Avoiding the Specialisation Trap and Embracing Megatrends, Friedrich-Ebert Stiftung I Vienna Institute for International Economic Studies, Vienna.
World Bank (2021), https://data.worldbank.org/indicator/NV.IND.TOTL.ZS [dostęp: 20.06.2021].
32
Spis wykresów, tabel, ramek i infografik
SPIS WYKRESÓW
↘ Wykres 1. Polskę charakteryzuje wysoki wzrost produktywności pracy . . . 7
↘ Wykres 2. Produktywność w Polsce odbiega od najbardziej rozwiniętych państw . . . .8
↘ Wykres 3. Wzrost PKB per capita wynika w Polsce ze wzrostu produktywności pracy . . . .10
↘ Wykres 4. Polskie firmy mikro są mało produktywne . . . 12
↘ Wykres 5. Luka produktywności między mikro- i małymi firmami jest wysoka . . . 13
↘ Wykres 6. Mikro- i małe firmy są odpowiedzialne za znaczny odsetek zatrudnienia, 2018 . . . .14
↘ Wykres 7. W latach 2018-2019 dynamika wzrostu nakładów na aktywa rzeczowe w mikrofirmach była wysoka (w proc., 2015=100) . . . 16
↘ Wykres 8. Tylko niewiele ponad połowa polskich firm przetrwa pierwsze trzy lata funkcjonowania (proc. wszystkich firm, 2014-2018) . . . 17
↘ Wykres 9. Średni wzrost zatrudnienia wśród młodych firm jest w Polsce niewielki (wzrost w proc., 2013-2017) . . . .18
↘ Wykres 10. Wzrost eksportu jest skoncentrowany w większych firmach (eksport jako proc. obrotu – przemysł) . . . .20
↘ Wykres 11. Bezpośredni eksport MŚP jest niewielki (proc. dóbr i usług w eksporcie brutto – 2017) . . . 21
↘ Wykres 12. Najmniejsze przedsiębiorstwa mają mniejszą intensywność eksportu (2017) . . . .22
SPIS TABEL ↘ Tabela 1. Kryteria podziały na mikro-, małe, średnie i duże firmy . . . 13
↘ Tabela 2. Charakterystyka typów produktywności . . . .28
SPIS RAMEK ↘ Ramka 1. Polskie rolnictwo . . . .9
↘ Ramka 2. Wielkość przedsiębiorstwa a produktywność . . . 11
↘ Ramka 3. Fikcyjne samozatrudnienie . . . 15
↘ Ramka 4. Mikrozombie i pandemia . . . 19
↘ Ramka 5. Postpandemiczny boom produktywności? . . . .24
↘ Ramka 6. Dwie teorie wzrostu produktywności . . . .28
SPIS INFOGRAFIK ↘ Infografika 1. Typy produktywności . . . 27
Polski Instytut Ekonomiczny
Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, którego historia sięga 1928 roku. Obszary badawcze Polskiego Instytutu Ekonomicznego to przede wszystkim handel zagraniczny, makroekonomia, energetyka i gospodarka cyfrowa oraz analizy strategiczne dotyczące kluczowych obszarów życia społecznego i publicznego Polski. Instytut zajmuje się dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.