4. MIEJSCE TARGÓW WŚRÓD WEWNĘTRZNYCH CZYNNIKÓW
4.4. Czynniki ekologiczne
Coraz więcej polskich przedsiębiorstw kładzie nacisk
na inwestowanie w maszyny i urządzenia umożliwiające proekologiczną produkcję. Powodem tych działań bywa autentyczne zrozumienie potrzeby ochrony środowiska lub też chęć stworzenia pozytywnego wizerunku firmy. Najczęściej stosowanym systemem zarządzania środowiskowego w badanych przedsiębiorstwach są metody oparte na wymaganiach normy PN-EN ISO 14001, która jest międzynarodowym
126
standardem zarządzania z uwzględnieniem środowiska naturalnego201,202.
Skutecznym sposobem wdrażania tego systemu jest funkcjonowanie
w organizacji niesformalizowanego systemu zarządzania
środowiskowego, jaki stanowi „Czystsza Produkcja”203.
Jako prewencyjna strategia ochrony środowiska, kładzie ona szczególny nacisk na redukcję lub minimalizację źródła powstawania odpadów stałych, ścieków, zanieczyszczeń pyłowo – gazowych oraz na oszczędność materiałów i surowców, paliw i energii, wody oraz innych zasobów naturalnych i jest przeciwstawieniem idei ograniczania skutków działalności przemysłowej w środowisku naturalnym przez budowę: oczyszczalni ścieków, instalacji oczyszczania gazów, bezpiecznych składowisk odpadów stałych, urządzeń likwidujących inne zagrożenie. Nie oznacza to jednak wykluczenia oczyszczania – jest ono traktowane jednak jako rozwiązanie ostateczne, w stosunku do tych odpadów, których powstaniu nie da się jeszcze zapobiec.
Utrwalenie tego sposobu postępowania pomaga nie tylko w spełnieniu wymagań normy ISO 14001, ale i przynosi także certyfikowanym przedsiębiorstwom wymierne korzyści w postaci podniesienia prestiżu firmy, umożliwia szerszy dostęp do preferencyjnych kredytów, obniża koszty za korzystanie ze środowiska, tworzy pozytywny
wizerunek firmy w oczach klientów204,205. Wdrażanie systemu zarządzania
201
J Naar , Design for livable Planet, Harper & Row, Nowy Jork 1990, s 56- 60. 202
S. Silver, R. Defries, One Earth, One Future: Our Changing Global Environment, National Academy Press, Waszyngton 1990, s. 78- 80.
203
Program „Czystej Produkcji” jest kontynuacja polsko – norweskiego programu, który od 1996 roku kierowany jest przez Krajowe Centrum Wdrożeń Głównego Instytutu Górnictwa. Program opiera się na zasadzie, która mówi, że lepiej zapobiegać niż utylizować (J. White,
Environmentalists are Recommended for Firms 's Boards, The Wall Street). U podstaw tego
ruchu leżą trzy myśli przewodnie: narastanie negatywnych skutków działalności przemysłowej wyprzedza zdolność do ich usuwania, usuwanie negatywnych skutków zawsze kosztuje, zapobieganie ich powstawaniu zawsze się opłaca. Czystsza produkcja oznacza oszczędność materiałów, energii, surowców oraz minimalizację odpadów. Por. Internet: www.proekologia.pl/2008
204
T. Dean, R. L. Brown, Pollution Regulation as A Barrier to New Firm Entry: Initial Evidence
and Implications for Future Research, Academy of Management Journal, Nr 1/1995, s. 23- 45.
205
J. E. .Ricart , M. A. Rodrigez - Badal, Environmental Management and Government Intervención in UE, IESE, Barcelona 1996, s. 143 – 146.
127 środowiskowego, opierającego się na normie ISO 14001, odbywa się w siedmiu etapach206.
Ø etap pierwszy dotyczy działań przygotowawczych i opracowania ogólnych założeń polityki środowiskowej oraz wyznaczenia osób odpowiedzialnych za wdrażanie systemu,
Ø etap drugi obejmuje przeprowadzenie wstępnego przeglądu, dzięki któremu można zidentyfikować podstawowe sfery działalności przedsiębiorstwa mające wpływ na środowisko,
Ø etap trzeci to opracowanie szczegółowej polityki środowiskowej, wyznaczenie celów i zadań oraz określenie wymagań prawnych,
Ø etap czwarty dotyczy wdrożenia polityki środowiskowej
z uwzględnieniem kompetencji i odpowiedzialności pracowników,
Ø etap piąty przewiduje monitoring i ocenę postępu wdrażania polityki środowiskowej. Opracowany zostaje spis oddziaływań środowiskowych, które podlegają monitoringowi,
Ø etap szósty odnosi się do audytowania i przeglądu środowiskowego, które umożliwia ocenę systemu pod względem zdolności do realizacji przyjętej polityki,
Ø etap siódmy wiąże się z potrzebami związanymi
z rozpowszechnianiem informacji środowiskowej wewnątrz firmy, a także z okresowym powiadamianiem opinii publicznej o prowadzonych działaniach i ich rezultatach.
Aby zdobyć certyfikat ISO 14001, przedsiębiorstwo jest zmuszone poświęcić od 1-2 lat na zebranie wymaganych dokumentów oraz szkolenia i badania wewnętrzne. Po wdrożeniu systemu następuje kontrola, w ramach której sprawdzane jest przez audytorów czy norma została wprowadzona w stopniu dostatecznym oraz czy organizacja
206
Institute for Spice System Operations, Annual Raport 2000, Unvisited Houston – Clear Lake, Houston 2002, s. 134 – 135.
128 wywiązuje się ze swoich deklaracji207,208. Certyfikaty te utrzymują ważność przez trzy lata209.
Poniżej przedstawione zostały podejścia do aspektów
ekologicznych dwóch największych przedsiębiorstw produkujących płytki ceramiczne w Polsce, tj.: Opoczno i Paradyż. Decyzja o wdrożeniu systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001, zależy przede wszystkim od świadomości kierownictwa organizacji, w tym również świadomości ekologicznej.
Jako pierwsze na polskim rynku certyfikat ISO 14001 zdobyło przedsiębiorstwo Paradyż, które w swej polityce środowiskowej kładzie nacisk na optymalizację zużycia surowców i czynników energetycznych, doskonali system gospodarki odpadami oraz racjonalną gospodarkę
wodno-ściekową. Grupa Paradyż posiada również certyfikaty
zintegrowanych Systemów Zarządzania Jakością ISO 9001:2000, Zarządzania Środowiskowego ISO 14001: 2004 oraz certyfikat Systemu Zarządzania BHP wg norm PN-N 1801 i OHSAS 1801. Certyfikacją zostały objęte wszystkie zakłady produkcyjne Grupy.
W ramach polityki środowiskowej odpady produkcyjne zakładów Opoczno, a dokładnie zbrakowane płytki ceramiczne, nie są odkładane na hałdy, tylko od ponad 10 lat powracają z powrotem do procesu produkcyjnego. Przedsiębiorstwo to dysponuje włoską technologią produkcji, co dodatkowo pozwoliło na produkcję płytek zdobionych bezpiecznymi dla użytkownika szkliwami bezołowiowymi. W latach 1998 – 2008 w zakładach produkcyjnych Opoczno przeprowadzono działania proekologiczne, które dotyczyły:
Ø instalacji centralnego odkurzania posadzek w hali produkcyjnej zakładu Pomorze,
207 Internet: www.isso.uh.edu/2008 208 Internet: www.iso.14000.com.pl/2007 209
J. White, ISSO´s Environmentalists are Recommended for Firms 's Boards, The Wall Street Journal, z dn. 03.06.1990, s. 33 -34.
129 Ø instalacji odbiorów pyłu na mokro, instalacja odpylania transportu surowców do młyna oraz odpylanie pras w zakładzie Śląsk, montaż osadnika ścieków przemysłowych,
Ø budowę oczyszczalni ścieków przemysłowych z osadnikami, zbiornikami i prasami filtracyjnymi, gdzie odbywać się będzie odzysk odpadów w celu ich ponownego wykorzystania,
Ø instalacji odpylania linii szkliwierskich, pras, ciągu
transportowego granulatu i surowców,
Ø instalacji kanału osadnikowego łącznie z separatorem
wstępnego oczyszczania wód odpadowych na placu
składowym glin,
Ø instalacji osadnika wód opadowych z terenu całego zakładu Mazowsze, instalacja osadnika ścieków technologicznych. W planach polityki ekologicznej przedsiębiorstwa Opoczno przewidziana jest modernizacja oczyszczalni ścieków technologicznych w zakładzie Pomorze, wykonanie instalacji oczyszczenia i odkurzania posadzek na wydziałach formowni i przerobu mas w celu obniżenia emisji wtórnej pyłów osiadających na posadzkach i pomostach. Fabryka Opoczno bierze również udział w projekcie "Pomoc dla Polski", który jest programem wdrożeniowym dyrektywy Unii Europejskiej dotyczącej
zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń
w województwie łódzkim.
Przedsiębiorstwo Paradyż także dąży do zapobiegania
negatywnemu oddziaływaniu na środowisko we wszystkich obszarach działania przestrzegając następujących zasad:
• planowa i rozsądna ochrona środowiska,
• stałe utrzymywanie zgodności z obowiązującymi wymaganiami
130
• zmniejszenie wykorzystania nośników energii, zasobów
naturalnych poprzez modernizację procesów produkcyjnych oraz doskonalenia organizacji pracy,
• ograniczenie do minimum emisji hałasu w ramach możliwych
technologii produkcji,
• minimalizacja ilości powstających odpadów: stałych, ciekłych
i gazowych,
• Stałe podnoszenie świadomości pracowników w zakresie ochrony
środowiska.
W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost liczby certyfikatów ISO 14001 nadawanych w Polsce różnego rodzaju organizacjom. Tendencja, dzięki której coraz większą wagę przykłada się do zagadnień proekologicznych, powinna utrzymać się w najbliższej
przyszłości210,211. Wiele czynników wpływa na tworzenie pozytywnego
wizerunku przedsiębiorstwa, jednym z nich jest dbałość o stan środowiska naturalnego. Przedsiębiorstwa coraz częściej podejmują działania inwestycyjne i organizacyjne w tym celu212. Z jednej strony nowelizowane prawo i adoptowane normy europejskie skłaniają do tego typu działań. Z drugiej strony świat stał się społeczeństwem
informacyjnym, przedsiębiorstwa nie mogą pozwolić sobie
na niepochlebną opinię. Wysokość sprzedaży produktów stała się ściśle uzależniona od tego, w jaki sposób zostały one wyprodukowane. Klienci (zarówno pośrednicy, jak i klienci finalni) często pytają o ekologię procesu produkcyjnego, a także o pochodzenie surowca. Konkurencja na polskim rynku płytek ceramicznych stymuluje szybkie inwestycje w przedsiębiorstwach. Inwestycje te, szczególnie inwestycje ekologiczne,
210 Internet: www.iso14000.com.pl/2007 211 Internet: www.emas.com.pl/2008 212
F. Reinhardt, R. Veitor , Business Management and the Natural Environment, South Western College Publishing , Cincinnati 1996, s. 134 -136.
131 przyczynią się do poprawy jakości i wzornictwa oraz budowy nowej marki wyrobów, skutkiem czego zyskać można wielu loja1nych nabywców. Sama kwestia posiadania przez przedsiębiorstwo sprawnego systemu zarządzania środowiskiem jest pozytywnie oceniana przez klientów dlatego powinna być w odpowiedni sposób promowana. Skutecznym miejscem takiego przekazu są targi wystawiennicze, gdzie wytwórca może zaprezentować nie tylko nowy, ekologiczny produkt, ale także nową koncepcję proekologicznego przedsiębiorstwa.