Czynniki społeczno-ekonomiczne

A. Poziom PKB i dochody ludności

Według danych GUS poziom PKB na koniec 2010 r. na jednego mieszkańca Województwa Opolskiego był jednym z niższych w kraju i wynosił 29 498 zł (czyli 79,5% wartości dla całego kraju, wynoszącej 37 096 zł na jednego mieszkańca). W podregionach wartości te kształtowały się następująco:

 Podregion Nyski: 23 306 zł (59 miejsce na 66 podregionów),

 Podregion Opolski: 33 541 zł (21 miejsce na 66 podregionów).

Widać tu dużą dysproporcję pomiędzy podregionem nyskim i podregionem opolskim.

Dynamika wzrostu PKB na 1 mieszkańca Województwa Opolskiego była niska i w roku 2010 wynosiła 2,3 % w porównaniu z rokiem 2009. Ten sam wskaźnik dla całego kraju osiągnął wartość 3,8 %.

Wartość dodana brutto według rodzajów działalności kształtowała się następująco:

Tabela 7. Wartość dodana brutto według rodzajów działalności

Region

W ciągu ostatnich kilku lat na podstawie danych statystycznych można zaobserwować spadek udziału całego Województwa Opolskiego w PKB kraju we wszystkich obszarach gospodarki. Całościowo udział Województwa w PKB całego kraju w latach 2008, 2009 i 2010 zmniejszał się, odpowiednio od wartości 2,3% poprzez 2,2% do wartości 2,1%. Z zestawienia widać również bardziej przemysłowy charakter Podregionu Opolskiego i bardziej rolniczy Podregionu Nyskiego.

W porównaniu z innymi regionami, Województwo Opolskie ma ponadprzeciętny udział przemysłu (w tym przetwórstwa przemysłowego) w PKB kraju. Wynosi on 23,1 %, dzięki czemu Województwo Opolskie wraz z Województwem Lubuskim, zajmuje drugie miejsce w kraju (za Województwem Dolnośląskim).

Według danych Eurostat wartość PKB na 1 mieszkańca poniżej 75% średniej UE odnotowano w 2009 roku w 65 regionach poziomu NUTS 2. W grupie tej znalazło się 15 polskich województw, a tylko PKB na 1 mieszkańca województwa mazowieckiego przekroczył tę granicę, osiągając poziom 97% średniej UE.

Cztery polskie województwa – lubelskie, opolskie, podlaskie i warmińsko-mazurskie – zajmowały pozycje na końcu listy regionów o najniższym poziomie PKB na 1 mieszkańca w Unii Europejskiej (do 45% średniej UE).

Oprócz polskich województw w grupie tej było również 5 z 6 regionów Bułgarii, 5 z 8 regionów Rumunii oraz 4 z 7 regionów Węgier. Wysokość produktu krajowego brutto według parytetu siły nabywczej na 1 mieszkańca Województwa Opolskiego w roku 2009 wynosił 50% średniej dla całej UE; zaś wartość ta dla całego kraju wynosiła 61%.

Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w gospodarstwie domowym w województwie opolskim w 2012 roku: 1294,26 zł.

Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwie domowym w Województwie Opolskim w 2012 roku: 1068,99 zł.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Województwie Opolskim w 2012 roku: 3358,42 zł. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji do średniej krajowej w 2012 roku to 89,7%. Wartość ta pozostaje stała na przestrzeni ostatnich kilku lat.

B. Poziom bezrobocia

W końcu listopada 2013 roku Województwo Opolskie ze stopą bezrobocia 14,0% znajdowało się na 9 pozycji w kraju pod względem wielkości tego wskaźnika. Stopa bezrobocia obliczona dla całego kraju wyniosła 13,2%, czyli wskaźnik dla naszego regionu był wyższy od wartości obliczonej dla całej Polski o 0,8 punktu procentowego.

W poszczególnych powiatach województwa bezrobocie na koniec grudnia 2013 r. kształtowało się następująco:

Tabela 8. Liczba osób bezrobotnych i stopa bezrobocia w Województwie Opolskim.

Powiaty Liczba bezrobotnych Stopa bezrobocia (%)

Brzeski 6 905 22,6

Ogólny wzrost bezrobocia w województwie jest konsekwencją wzrostu liczby bezrobotnych w dziesięciu powiatach. Największy odnotowano w powiatach: prudnickim (o 229 osób) oraz strzeleckim (o 208 osób).

Największą dynamikę wzrostu bezrobocia w stosunku do listopada 2013 roku odnotowano w powiecie

strzeleckim – 9,1%. Największy spadek bezrobocia zaobserwowano w powiatach: nyskim (o 78 osób) oraz kędzierzyńsko-kozielskim (o 16 osób).

Najwięcej bezrobotnych osób znajduje się w rejestrach Powiatowego Urzędu Pracy w Opolu: 10 317 osób, natomiast najmniej w powiecie oleskim (2 455 zarejestrowanych osób).

Mapa 3. Bezrobocie w Województwie Opolskim

Źródło: Urząd Statystyczny w Opolu

Wysokie bezrobocie jest istotną przyczyną dużych migracji ludności w Województwie Opolskim, która powoduje wspomniane wyżej znaczne zmniejszanie się ogólne liczby mieszkańców. Według danych

szacunkowych migracje zarobkowe mają miejsce głównie do Niemiec (43,9 tys.), Wielkiej Brytanii (7,9 tys.), Holandii (6,7 tys.) i Irlandii (2,7 tys.), jednakże istnieje także pewna migracja wewnątrz kraju.

Oficjalne saldo migracji ogółem, wg danych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2011 wyniosło – (minus) 2258 osób. Dane te nie uwzględniają jednak osób, które nie poinformowały o emigracji swojego urzędu, traktując swoją migrację jako czasową. Najczęstszym kierunkiem migracji międzywojewódzkich w 2011 r. na pobyt stały były województwa: dolnośląskie i śląskie (60% migracji ogółem).

Dużym problemem jest emigracja przede wszystkim ludzi młodych, co przyczynia się do szybszego starzenia się społeczeństwa w Województwie Opolskim.

C. Prywatne środki transportu mieszkańców

Według Rocznika Statystycznego Województwa Opolskiego, wydanego przez Główny Urząd Statystyczny, w Województwie Opolskim w roku 2011, zarejestrowanych było łącznie prawie 520 tys. samochodów osobowych, co oznacza średnio 507 samochodów na 1000 mieszkańców i jest jednym z najwyższych współczynników w Polsce. Dane o rejestracjach samochodów (tabela nr 9) ukazują dotychczasowy roczny wzrost liczby samochodów na poziomie około 10%, jednakże uwzględniając nasycenie rynku i zakładając wzrost o 3% rocznie, możemy zaprognozować, że w perspektywie 10 lat roku w Województwie Opolskim będzie około 650 000 samochodów osobowych. Taka ilość pojazdów przy spadku liczby mieszkańców oznaczałaby najwyższy wskaźnik liczby aut w stosunku do mieszkańców w krajach unijnych. Obecnie w bogatych krajach UE jak Holandia, Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Luksemburg liczba aut na 1000 mieszkańców spada w wyniku poprawy jakości transportu publicznego.

Rysunek 8. Dane historyczne i prognoza zmiany liczby samochodów osobowych w Województwie Opolskim

Jak pokazuje tabela nr 9, w województwie można zaobserwować większy udział motorowerów i motocykli niż w całym kraju. Podobnie, średnia liczba sztuk samochodów osobowych na 1000 mieszkańców Województwa Opolskiego pozostaje wyższa niż wartość dla całego kraju.

Tabela 9. Liczba prywatnych pojazdów samochodowych w latach 2005 – 2011 w kraju i w Województwie Opolskim

Polska Motorowery Motocykle Samochody osobowe

Rok Ogółem

Opolskie Motorowery Motocykle Samochody osobowe

Rok Ogółem

1. Urząd Statystyczny w Szczecinie. „Transport drogowy w Polsce w latach 2005 – 2009”. Warszawa 2011.

2. Główny Urząd Statystyczny. „Transport. Wyniki działalności w 2011r.”. Warszawa 2012.

Popyt na usługi publicznego transportu zbiorowego można podzielić na popyt efektywny i potencjalny.

 Popyt efektywny – zaspokojone potrzeby przemieszczania się komunikacją publiczną mieszkańców określonego obszaru;

 Popyt potencjalny – całość potrzeb przemieszczania się mieszkańców określonego obszaru. Popyt ten może przerodzić się w efektywny przy spełnieniu przez transport publiczny określonych warunków związanych z oczekiwaną ilością i jakością usług.

Popyt potencjalny stanowią przede wszystkim ci mieszkańcy, którzy realizują swoje potrzeby przewozowe innymi środkami transportowymi niż publiczne, ale gotowi są korzystać z transportu publicznego pod pewnymi warunkami. Popyt potencjalny przekracza znacznie popyt efektywny, ponieważ tylko część przemieszczających się mieszkańców korzysta z komunikacji publicznej.

W perspektywie 20 lat łączna liczba samochodów osobowych wzrośnie o 2 % (zakładamy, że samochodem osobowym podróżuje średnio 1,5 osoby). Źródła popytu potencjalnego tkwią właśnie w tej grupie mieszkańców. Nakłonienie ich do korzystania z transportu publicznego, co jest zgodne ze strategią zrównoważonego transportu, wymaga poprawy jego atrakcyjności (częstotliwość, wspólny bilet, komfort, dostępność przewozów dla głównych generatorów ruchu- stolicy regionu, miast powiatowych i miejsc atrakcyjnych turystycznie) oraz wprowadzenia zmian w organizacji ruchu, zwłaszcza w centrach miast.

Badania przeprowadzone w krajach rozwiniętych potwierdzają, że intensywne działania przekształcające część popytu potencjalnego w popyt efektywny mogą spowodować wzrost liczby przewożonych osób publicznym transportem zbiorowym o około od 2 do 4 %. Na zwiększanie popytu efektywnego mają zwykle wpływ następujące działania:

• zwiększanie atrakcyjności oferty przewozowej,

• poprawa jakości usług przewozowych,

• aktywna promocja transportu publicznego,

• doskonalenie rozwiązań taryfowo – biletowych,

• dostosowanie taboru do przewozów osób o ograniczonej zdolności ruchowej,

• poprawa systemu informacji pasażerskiej w tym informacji głosowej dla osób niewidomych i niedowidzących.