Czynniki warunkujące dostępność części zamiennych

Zidentyfikowane czynniki krytyczne i aktywne wpływające na dostępność części zamiennych poddano dalszej szczegółowej analizie. Z tego względu precyzyjnie zdefiniowano zakres poszczególnych czynników:

1. Skuteczność Utrzymania Ruchu

Wg normy ISO 9000 skuteczność to stopień, w jakim planowane działania zostały wykonane, a planowane wyniki osiągnięte. W odniesieniu do działań Utrzymania Ruchu wymagana jest analiza czasu realizacji napraw i serwisów oraz reakcyjności na zmienne zapotrzebowanie na określoną część zamienną.

2. Warunki współpracy z dostawcami

W ramach współpracy z dostawcami autorka zidentyfikowała uwarunkowania wpływające na dostępność części zamiennych:

 miejsce składowania części zamiennych,

 odpowiedzialność za podjęcie decyzji o wielkości i terminie zamówienia części zamiennej,

 własność części zamiennej na poszczególnych etapach procesu - od momentu pojawienia się zapotrzebowania materiałowego do chwili zużycia danej części zamiennej,

 zasady rozliczenia za zrealizowane dostawy.

3. Przestoje nieplanowane

Przestoje nieplanowane wiążą się z przeprowadzeniem na maszynach i urządzeniach prac nieplanowanych, dla których występują uzasadnione trudności prognozowania części zamiennych wykorzystanych do usunięcia awarii, usterki itp. W związku z tym niezbędne jest zaplanowanie dostępności części zamiennych, które w wyniku analizy uznawane są za konieczne do utrzymania ciągłości procesu produkcyjnego i przeprowadzenia prac nieplanowanych w jak najkrótszym czasie.

58 4. Metody uzupełniania części zamiennych

Metody uzupełniania części zamiennych można podzielić na dwie grupy – realizowane na zamówienie i na utworzenie zapasu. Dodatkowo czynnikami wpływającymi na ostateczną strukturę i zasady funkcjonowania metod uzupełniania zapasów części zamiennych są ustalone warunki współpracy z dostawcami.

Uzupełnianie części zamiennych na zamówienie wiąże się z generowaniem zamówienia w momencie zaistnienia takiej potrzeby. Główną zaletą tego rozwiązania jest brak zapasów w magazynie przedsiębiorstwa, a tym samym brak zamrożonego kapitału i kosztów ponoszonych na składowanie części zamiennych, a w szczególnych przypadkach nawet na transport wewnętrzny. Natomiast wadą takiego podejścia jest brak części zamiennych dostępnych w czasie rzeczywistym, co w przypadku awarii może okazać się niezbędne.¹⁶

5. Poziom zapasu części zamiennych

Zapasy, pomimo, że powodują zamrożenie kapitału przedsiębiorstwa w wielu przypadkach są niezbędne do sprawnego przebiegu procesu produkcyjnego. Ma to szczególne znaczenie w przypadku procesów strategicznych przedsiębiorstwa, jak i zasobów krytycznych w postaci wąskich gardeł (Hadaś, 2009, s. 114). Zarówno brak materiałów do produkcji, jak i części zamiennych niezbędnych do naprawy maszyny czy urządzenia powoduje przestoje procesu produkcyjnego, które ze względu na brak możliwości nadrobienia zaległości, wpływa negatywnie na efektywność procesu produkcyjnego (Koliński, Tomkowiak, 2010, s. 16). W celu racjonalizacji poziomów zapasów niezbędny jest odpowiedni dobór metod ich uzupełniania.

Wyznaczenie poziomu zapasów części zamiennych nie jest prostym zagadnieniem z uwagi na szereg uwarunkowań i danych, które należy uwzględnić (Kolińska, 2013, s. 74):

 wielkości zużycia danej części zamiennej w danym okresie (np. 3 lata),

 częstotliwości wydań danej części zamiennej w danym okresie,

 liczby urządzeń, w których jest zamontowana dana część zamienna,

 częstości występowania awarii, podczas której wymieniana jest dana część zamienna,

 znaczenia danego urządzenia w całym procesie produkcyjnym (czy zatrzymanie danego urządzenia powoduje zatrzymanie całej produkcji).

16 W szczególności w przypadku gdy czas realizacji całego zamówienia (wraz z czasem dostawy) jest krótszy niż czas przygotowania maszyny, urządzenia do naprawy.

59

Głównymi przyczynami, dla których przedsiębiorstwa utrzymują zapasy części zamiennych są (Skowronek, Sarjusz-Wolski, 2012, s. 245-246; Kolińska, 2012b, s. 184-190):

 konieczność wyrównywania różnych intensywności strumieni przepływów materiałowych,

 oddziaływanie na procesy logistyczne czynnika losowego,

 asekuracja na wypadek wystąpienia zwiększonego zapotrzebowania na dany asortyment,

 ochrona przed opóźnieniami dostaw,

 możliwość uzyskania korzystniejszej ceny zakupu w wyniku zamówienia większej partii towaru,

 zabezpieczenie potrzeb Utrzymania Ruchu,

 zabezpieczenie przed ewentualnymi awariami maszyn i urządzeń, które z punktu widzenia ciągłości procesu produkcyjnego uznawane są za krytyczne.

Czynniki wpływające na dobór metod uzupełniania zapasów różnego rodzaju asortymentów przedstawiono w tabeli 19.

Tabela 19 Czynniki wpływające na dobór metod uzupełniania różnego rodzaju zapasów

Rodzaj utrzymywanych zapasów Czynniki

Zapasy materiałów

Struktura i długość cyklu produkcyjnego Rodzaj i konstrukcyjno – technologiczna struktura

wyrobów

Organizacja procesu produkcyjnego Zapasy wyrobów gotowych i towarów

Organizacja i struktura kanałów dystrybucji Struktura asortymentowa wytwarzanych wyrobów

Struktura towarów będąca pochodną przedmiotu działalności firmy dystrybucyjnej

Liczba urządzeń, w których znajduje się dana część zamienna

Źródło: opracowanie własne na podstawie (Skowronek, Sarjusz-Wolski, 2012, s. 245-246)

Istotnym elementem poza doborem metod uzupełniania zapasów jest również określenie, które z pozycji asortymentowych powinny być utrzymywane w zapasie,

60

a które można zamawiać dopiero w momencie zaistnienia potrzeby na jego wykorzystanie.

Złożona problematyka uzupełniania zapasów części zamiennych wynika ze specyfiki wykorzystania części zamiennych w maszynach i urządzeniach stosowanych w procesie produkcyjnym. Decyzje o zorganizowaniu logistyki części zamiennych należy podjąć biorąc pod uwagę następujące czynniki (Kwiotkowska, 2005, s. 159-160):

 w długim okresie termin i wielkość zapotrzebowania danej maszyny na części zamienne nie może być dokładnie przewidziana, stąd przeszłe dane liczbowe dotyczące zużycia mogą służyć jedynie do celów orientacyjnych,

 części zamienne powinny być składowane w dużej bliskości maszyn i urządzeń, aby nagłe zapotrzebowanie na określoną część mogło być szybko pokryte, a naprawa natychmiast przeprowadzona,

 w organizacji zaopatrzenia w części zamienne należy dążyć do niskich kosztów materiałowych obsługi utrzymania ruchu, co wymaga odpowiedniej kombinacji cen części zamiennych oraz kosztów dostarczenia z magazynu części zamiennych do miejsc naprawy,

 montowane części zamienne muszą charakteryzować się odpowiednim i udokumentowanym poziomem jakości, która powinna spełniać wymagania stawiane maszynom i urządzeniom dotyczące niezawodności funkcjonalnej, przestojów (a raczej ich braku) i czasu użytkowania, bezpieczeństwa i higieny pracy, proekologicznego zarządzania produkcją oraz odpowiedzialnością za szkody powstałe w związku z wadliwością produktu.

Wykonując analizę dotyczącą procesu uzupełniania zapasów części zamiennych, należy uwzględnić wiele ograniczeń i cech charakterystycznych tego procesu (Pfohl, 1998):

 zapotrzebowanie na części zamienne można planować tylko w ograniczonym zakresie,

 zaopatrzenie w części zamienne jest zależne w głównej mierze od zaplanowanych prac remontowych i serwisowych oraz trwałości zastosowanych części,

 części zamienne wymagają często wielu opisów, dokumentacji, normatywów eksploatacji i są sprzedawane przez dostawców niejednokrotnie razem z usługami serwisowymi,

61

 innowacje wprowadzane przez producentów powodują zastępowanie przestarzałych wyrobów pierwotnych, podczas gdy części zamienne muszą być przygotowywane zarówno dla starych, jak i nowych wyrobów, co powoduje ciągłe rozszerzenie asortymentu.

Części zamienne charakteryzują się nieciągłością i zmiennością zużycia. W związku z tym tradycyjne metody uzupełniania zapasów nie zapewniają pożądanych efektów w zakresie poziomu obsługi oraz zapasu w przypadku wszystkich części zamiennych (Kolińska, 2012a, s. 161-164).

Brak zasadności stosowania klasycznych modeli w sterowaniu zapasami części zamiennych potwierdza Z. Sarjusz-Wolski twierdząc, że dokonywanie zakupów według wskazań optymalnej partii jest najwłaściwsze dla popytu powtarzalnego w kolejnych okresach i możliwie stacjonarnego. Jeżeli popyt waha się w sposób znaczący, wówczas stosowanie modeli opartych na optymalnej partii przyczyni się do występowania zapasów nadmiernych (Sarjusz-Wolski, 2000, s. 186). Podobne stanowisko prezentuje M. Christopher, który uważa, że tradycyjne koncepcje optymalnych ekonomicznie zamówień mogą prowadzić do budowania zapasów nadmiernych, gdyż te ilości mogą nie odzwierciedlać zapotrzebowania ze strony produkcji lub dystrybucji (Christopher, 1996, s. 30).

W związku z tym metody uzupełniania zapasów części zamiennych powinny uwzględniać nieciągłość i zmienność zużycia części zamiennych oraz rodzaj rozkładu statystycznego, którym można opisać rozkład zużycia określonej części zamiennej.

Rozważania teoretyczne i badania praktyki gospodarczej zawarte w rozdziale 2 i 3 miały na celu przeprowadzenie procedury weryfikacyjnej pierwszej sformułowanej przez Autorkę hipotezy badawczej, przedstawionej na rysunku 14.

62

Rysunek 14 Procedura weryfikacyjna hipotezy 1

Źródło: opracowanie własne

63

Dokonując analizy niniejszej procedury weryfikacyjnej można wyciągnąć następujące wnioski:

 zarówno badania literaturowe (rozdział 2.1), jak również przeprowadzone badania praktyki gospodarczej (rozdział 2.2) potwierdzają istotny wpływ dostępności części zamiennych na ciągłość procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwach,

 wykorzystanie metodyki myślenia sieciowego (rozdziały 2.1, 2.2, 2.3 i 3.2), umożliwiło identyfikację kluczowych czynników wpływających na dostępność części zamiennych w procesie produkcyjnym,

 przeprowadzone badania dotyczącego funkcjonowania Działu Utrzymania Ruchu w przedsiębiorstwach produkcyjnych potwierdzają trudności w przepływie informacji oraz wyborze metody zamawiania części zamiennych (rozdziały 2.3 i 2.4).

Przedstawione wnioski oparte na badaniach literaturowych, naukowych, jak i związanych z obserwacją praktyki gospodarczej, weryfikują pozytywnie Hipotezę 1.