Dobór i charakterystyka osób badanych

Dobór osób do badań był celowy. Większość dostępnych badań dotyczących postaw studentów wobec transplantacji skupia się na studentach uczelni medycznych453, pomimo tego, że wielu autorów⁴⁵⁴ dostrzega także konieczność obejmowania badaniami studentów uczelni niemedycznych, którzy także mogą odegrać dużą rolę w procesie kształtowania postaw społecznych wobec dawstwa narządów. Takie stanowisko wzmacniają wyniki badań, z których wynika, że studenci jako osoby przejawiają wysoki poziom zaangażowania społecznego455. W związku z tym badaniami objęłam studentów Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu Medycznego, Archidiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego w Białymstoku oraz Wyższego Seminarium Duchownego im. Jana Pawła II w Łomży⁴⁵⁶. Rozkład procentowy objętych badaniem studentów poszczególnych uczelni, przedstawia się następująco: Uniwersytet w Białymstoku 66,7%, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 26%, Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne w Białymstoku 3,9% i Wyższe Seminarium Duchowne im. Jana Pawła II w Łomży 3,3%.

Badani to studenci pierwszych (47%) i ostatnich lat studiów (53%,) na kierunkach kształcenia związanych z dziedzinami nauki, dla których transplantacje są obszarem zainteresowania naukowego. Na Uniwersytecie w Białymstoku badaniami objęłam studentów pedagogiki 31,8% i prawa 34,7%. Na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku do grupy badanej włączyłam studentów medycyny na kierunku lekarskim 26,5%, a badania przeprowadzone w Archidiecezjalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Białymstoku, jak i Wyższym Seminarium Duchownym im. Jana Pawła II w Łomży pozwoliły na zbadanie studentów teologii 7%.

Charakteryzując grupę badanych uwzględniłam kryterium płci. Kobiety stanowią 72% badanych, mężczyźni 28%. Przewaga płci żeńskiej w populacji osób studiujących w Polsce

453 D. McGlade, B. Pierścionek, op. cit.

454 Z. Lada, P. Zvonimir, R.L. Nikola, O.K. Vlasta, Attitudes towards transplantation and organ donation in high school graduates of math gymnasium in Osijek, ”Acta Med Croatica” 2011, (dostęp: 10.10.2015). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23120819; L. Perenc, M. Radochonski, A. Radochonski, Knowledge and attitudes of Polish university students toward organ donation and transplantation, „Psychology, Health & Medicine” 2012, t. 17, nr 6, s. 667-673, http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13548506.2012.658818 (dostęp: 10.10.2015).

455 Zob. E. Nowak, R. Pfitzner, P. Koźlik, A. Kozynacka, L. Durajski, P. Przybyłowski, Current state of knowledge, beliefs, and attitudes toward organ transplantation among academic students in Poland and the potential means for altering them, „Transplantation Proceedings” 2014, nr 46, s. 2509-2518, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25380855 (dostęp: 10.10.2015).

456 W tym miejscu chciałabym zwrócić uwagę, że w przypadku kierunku teologia, który charakteryzuje się niewielką liczebnością studentów do badań włączyłam studentów z Wyższego Seminarium Duchownego im. Jana Pawła II w Łomży. Uczelni, która podobnie jak Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne w Białymstoku, prowadzi naukę w myśl teologii katolickiej oraz znajduje się w na terenie Podlasia.

141 (blisko 58% kobiet i 42% mężczyzn457) jest utrzymującą się tendencją dominacji tej płci wśród osób uzyskujących wyższy poziom wykształcenia.

Najliczniejszą grupę wśród badanych stanowiły osoby pochodzące z miast powyżej 100 tys. mieszkańców (Białystok, Warszawa, Bytom). Najmniej liczną grupę ankietowanych, stanowią osoby, które wychowywały się w miejscowościach poniżej 10 tys. mieszkańców. Najwięcej respondentów deklaruje pochodzenie z terenów województwa podlaskiego 91,5%.

Dane dotyczące stanu cywilnego badanych wskazują, że najliczniejszą grupę stanowią osoby stanu wolnego (kawaler/panna – 59%), natomiast najmniej liczną grupę stanowiły osoby zamężne (5%). Wśród badanej grupy nie było osób rozwiedzionych, wdów czy żyjących w separacji.

O znaczeniu religii w medycynie transplantacyjnej już wspominałam, wątek ten uznałam za istotny także w kontekście moich badań. Dlatego też kontekst religijny był elementem charakterystyki grupy badanej. Zgadzam się z tym, o czym pisze Anna Cichobłazińska, że „Wiary nie da się zważyć ani zmierzyć. Jest rzeczywistością transcendentną, niepoddającą się badaniom empirycznym”458. Jednakże włączenie różnych obszarów religijności do badań empirycznych pozwala „zgłębiać zjawiska z obszaru religijności. Chodzi przede wszystkim o postawy, poglądy, przekonania, a także zachowania ludzi w sferze praktyk i wierzeń religijnych. Na podstawie uzyskanej wiedzy można wnioskować o miejscu wiary w świadomości człowieka i społeczeństwa. Badania przeprowadzone na reprezentatywnych próbach umożliwiają socjologom ukazanie społecznego wymiaru wiary, który analizowany jest w aspektach demograficznym, ekonomicznym, kulturowym i przestrzennym, charakterystycznych dla badanej zbiorowości”459. Własny poziom religijności oraz zaangażowania w praktyki religijne respondenci określili przez wybór kategorii w 42% „wierzący i praktykujący regularnie” oraz „wierzący i praktykujący nieregularnie” 30%. Zbieżne wyniki zaobserwowałam w przypadku wyboru odpowiedzi „wierzący i niepraktykujący” 15% oraz niewierzący i niepraktykujący 13%. Respondenci niezaangażowani w praktyki religijne oraz deklarujący się jako niewierzących to opis adekwatny zaledwie do 1% spośród badanych.

Analiza występowania chorób przewlekłych w rodzinach respondentów wykazała, że w większości rodzin (73%) problem ten nie występuje. Doświadczenie zmagania się

457Zob. Wstępne dane GUS dotyczące szkolnictwa wyższego (stan na 30.11.2015 r.), http://www.pka.edu.pl /2016/04/09/wstepne-dane-gus-dotyczace-szkolnictwa-wyzszego-stan-30-11-2015-r/ (dostęp: 10.08.2017).

458 A. Cichobłazińska, Mapa religijności Polaków, „Niedziela Ogólnopolska” 2006, nr 52, s. 22-24.

142 z chorobą przewlekłą występującą w rodzinie zadeklarowało 27% ankietowanych. Zestawienie szczegółowych charakterystyk grupy badanej przedstawiłam w tabeli 5.

Tabela 5. Charakterystyka badanych studentów

Zmienne niezależne Wartości zmiennych

Płeć Mężczyźni: 126 osób (28,0%) Kobiety: 324 (72,0%) Rok studiów Pierwszy: 214 osób (46,8%)

Ostatni: 243 osoby (53,2%) Kierunek studiów Pedagogika: 145 (31,8%)

Prawo: 158 (34,7%) Medycyna: 121 (26,5%) Teologia: 32 (7,0%)

Miejsce pochodzenia Miejscowość do 9 tys. mieszkańców: 64 osób (13,3%)

Miejscowość od 10 do 99 tys. mieszkańców: 127 osób (26,4%) Miejscowość powyżej 100 tys. mieszkańców: 290 osób (60,3%) Stan cywilny Żonaty/zamężna: 25 osób (5,5%)

Kawaler/panna: 266 osób (59,0%) W wolnym związku: 63 osoby (14,0%) Singiel/Singielka: 97 osób (21,5%) Liczba dzieci Bezdzietny: 434 osoby (96,5%)

Jedno: 12 osób (2,7%) Dwoje: 2 (0,4%) Troje i więcej: 2 (0,4%) Uczelnia UwB: 305 osób (66,7%)

UMwB: 119 osób (26,1%) AWSDwB: 18 osób (3,9%) WSDimP: 15 osób (3,3%)

Poziom religijności A - wierzący i praktykujący regularnie: 187 (41,4%) B - wierzący i praktykujący nieregularnie: 134 (29,6%) C - wierzący i niepraktykujący: 66 (14,6%)

D - niewierzący i praktykujący: 4 (0,9%) E - niewierzący i niepraktykujący: 61 (13,5%) Choroba przewlekła w

rodzinie badanego

Choroba przewlekła w rodzinie badanego: 119 (27,0%) Brak choroby przewlekłej w rodzinie badanego: 328 (73,0%) Źródło: opracowanie własne.

143