JEGO DOCHODY

Po wyżej ogródka X . altarzysty, od półn o cy n a d publiczną d ro g ą , n a p rzec iw tera źn iejsze j

(

)

( 1 ) P o r ó w n . C z a s o p . N a u k . 1829 I I . 69 . i p i e r w s z ą h a ił k ę w p i e ś n i a c h l u d u W a c ł a w a z O l e s k a s t r . 49 .

m urow anej karczm y d ziedzica, stał szpital ko­

ścielny; ale zgo rzał, dopiero P an Zborow a roku 1825 natom iast m ały szpital na p o łu d n ie obok ogródka X . W ikarego w ystaw ił. W nim się m ie­

ści 5 szpitalnych ubogich. — Założony je s t ten szpital dnia 3 Lipca 1727 r. p rzez Jakóba Ludw i­

ka, K rólew icza polskiego i W. X . Lit. P ana i Dziedzica na Ż ółkw i, Z łoczow ie, P om orzanach, T a rn o p o lu , Z borow ie; i uposażony corocznie u s q u e a d c o n s u m a t i o n e m s a e c u l i dla pięciu ubogich kościoła Zborowskiego ( l ) nastę- pującem i dochodam i: piętnaście korcy żyta i ty­

leż h re c z k i, półsetek p łó tn a k o n o p n eg o , w ie­

p rz a , pięć p a r butów , 25 złotych polskich i co trz y la ta pięć now ych kożuchów . Należytość t ę , w yrokam i sądow ym i p o tw ierd z o n ą, dziedzic Zborow a od r. 1820 zgóry uisczać ro zk azał i t ę , poinieniony szpital corocznie odbiera.

M a prócz tego szpital w obligacjach skarbo­

w ych kapitalik ZR. 732 gr. 10 czyli Zpol. 2928 gr. 20, od których p ro c e n t po jed n em u (?) od sta z kassy pow iatow ej p o b ie ra ; z tych dochodów rachow ać się m usi, a ra ch u n k i corocznie do u rzędu pow iatow ego składa.

C E R K I E W.

Idąc od dom u gościnnego p rzez lichy rynek

( 88 )

( l ) F u n d u s z t e n o k a z u j e X i ę g a E r e k c j i i j a ś n i e w s p o m in a k a ż d a w i z y t a k o ś ci oł a.

nad drogą publiczną z lew ej stro n y stoi cerkiew n a podm urow aniu z ciosowego k a m ie n ia , szta­

chetam i 1830 r. opasana, pod nazw ą p rz em ie­

n ie n ia P ańskiego, staran iem oby w ateli, po b o ­ żnego lu d u , a sczególniej X . Stefana Z aruclue- g o , , P arocha i D ziekana Zborowskiego ob. gr.

w r . 1798 w zn iesio n a, a p rzez X . M ikołaja Sko- rodyńskiego Bisk. ob. gr. kat. lw ow . halick. i K a­

m ieniec. (k tó re g o Zborów b y ł kolebką « L e c l i i - c a N i c o l a u m t u l e r a t q u o q u e t e r r a ( l ) » uroczyście in a u g u ro w a n a , jak napis n a ścianie cerkiew nej i tab licy m arm u ro w ej, pod p o r tr e ­ tem w spom nionego p asterza um iesczony pośw iad­

cza: & C l a v e m X t i t n e n e t e P i o VII. e t f e - l i c i t e r r e g n a n t e F r a n c i s c o II. I l l u s t r . a c R n d . D n u s . D n u s . N i c o l a u s S k o r o d y ń - s k i L e o p o l . H a l i c i e n s : a c C a m e n e c e n s i s r. g. E p i s c o p u s d i e ! 2 A u g . 1 8 0 1 A n n o h a u c E c c l e s i a m s o l e n n i r i t u c o n s e c r a v i t .

B O Ż N I C A .

Z pośrodka m iasteczka obracając sig n a p o łu ­ d n ie , n a n iedostępnych niegdyś w a ła ch , stoi t e ­ ra z bóżnica d re w n ian a Iz rae litó w , jakby n a u r ą ­ ganie tak pam iętnych w ieków , w łaśnie w te m

(

)

( l ) Idyllion inaugurationis N icolai Shorodyński d ie 31 Mar- tii Anno M D Ć C L X X X X IX .

12

( 90 )

samem m iejscu, gdzie stal zamel; (1) w którym się urodzili M arcin Z borow ski, K asztelan, P io tr, W ojew oda krakow ., Jan Zborow ski Kasztel, gnie- znien., Jędrzej Zborow ski M arszalek nadw orny, (2) i inni.

DOMY ZNACZNIEJSZE.

Zborów liczy katolickich 2 6 1, żydow skich I 10, pró ż n y ch 45, razem 416 domów; m iedzy temi c e lu ją :

a) D ziedzica w ielki dom gościnny m urow any w r. 1814.

b) Pom ieszkanie X iędza oh. gr. m u ro w an e w roku 1823.

( 1 ) W s p o m i n a o nim C c l l a r j u s z , p i s z ą c : Z b o r a w i a , Z e b o - r ó w , Z b o r ó w in U kr a in a l y p o D a n l i s c a n o , o p p i d u m . c u m t / r c c , s e x c i r c i t c r m il li a r ib u s Z L a r a s io s iv e Z b a r a ż in P o d o l i a , q u o d i c t u s t y p u s h u n c l o c u m r e f c r t , d is ta n s ( R e g . P o l o n . n o v , d e s e r . A m s t e l o d . 1659 12 p . 3 2 1).

(2 ) Z b o r o w a r s i n u r a t a e l e g a n s , e s t q u e d o m i c i l i u m na ta - Ic M a g n i f i c o r u m d o m i n o r u m d e Z b o r ó w . P r o d u s i t h a e e d o m u s S e n a t o r e s m a g n i n o m i n i s n o s t r a a e t a t e . M . a r t i n u m Z b o r o v i u m C a s t c l l a n e u m C r a e o v i e n s e m a n i m i e t c o r p o r i s e e l s i t u d i n e y i r u m c o n s p i c u u m . P e t r u m Z b o r o v i u m fil ium ejus P a l a t . C r a c o v . e t C a pi ta n . J o a n n c m Z b o r o v i u m C a s te ll a n . G n e s n . q u i P r a e f e c l u s s u m m u s c o p i a r u m f u i t in p u g n a l ) e rs a v i- e nsi A n d r e a m M a r s a l c u m c u r i a e . I n s u m m a q u o t q u o t n o v i e t q u o t q u o t cx s o r o r i b u s e o r u m p r o g n a t i s u n t , o m n e s a d ma*

gnas r e s g e r e n d a s n at i ess e v i d e n t u r , si b e l l u m m O Y crc tu r e t clas- sicu m c a n e r e l u r c o n t r a C b r i s t i a n i n o m i n i s h o s t e m . S a m i c , a p . D ł u g o s . T . I I . p. 1 0 3 0 . — T a k s ąd z i X . D o d o l s k i , ale n a m się z d a j e , jak j u z wyze'j p o w i e d z i a n o , ze n i c t e n , ale Z b o ­ r ó w w k ra k o w sk i em b y l g n ia z de m Z b o r o w s k i c h

c) Dom z apteka G o ttso n era , w ystaw iony r . 1824.

d) P iękny doiVi C hirurga m iejscowego Iz ra e li­

ty B rusta.

c) Dom c. k. poczty (d a w n iej R eltla z w a n y ) i piec dom ów zajezdnych m urow anych.—

Zresztą w szystkie dom y są tylko lep ian k i, z dębow ych kołów , p rz e p la ta n e słom ą w glinie m aczaną; a gdy ta plecionka ob esch n ie, glinę z sieczką d e p ta ją , g ru b o n a rz u c a ją , gładzą i w dnie uroczyste b ie lą , k tórą to ro b o ta tru d n i się pow szechnie pleć żeńska. Dom y takie są zi­

mn e , w ilg o tn e , oczywiście zd ro w iu szkodliw e, nie trw a łe i dla myszy dogodne. T ym sposo­

bem także i chaty w iejskie w okolicy są staw ia­

n e , a w 'niedostatku i tych m aterjałó w , stodoły, stajnie na bydło i t. p. tylko z ch ru stu g ro d zo ­ ne m ają ściany.

PRAWA I PRZYWILEJE.

Jak p ra w ie każde m iasto p o lsk ie , tak też Zbo­

rów , m iał sw oje p rz y w ile je ; ale je niesczęsne najazdy i pożary znisczyły. Nie zostały w ięc tylko dw a n astęp u jące:

A.

Jan T rz e c i, z Bożej Ł aski, K ról P olski W iel­

ki X iążę L itew ski, R uski, P ru s k i, M azow iecki, Ż m udź., K ijów ., W o ły ń ., P o d o i., P odlaski, In - fla n t., Sm oleii., S ie w ie r., C zerniechow ski, a na

Żółkwi i Złoczowie P an D ziedziczny. Znaj- m ujem y tym listem naszym w obec i każdem u z osobna kom u te ra z i n a potym w iedzieć bę- dzie należało. Za przeło żen iem nam p rz e z Con- siliarzów naszych im ieniem m iesczan Zborow ­ skich, iż onym przy w ileje i p ra w a originalne p rz ez w ojnę i nieprzyjacielskie in cu rsje i poża­

r y ogniowe pogineły, m ając przytym n ad spusto­

szeniem tegoż m iasteczka naszego osobliw e po­

litow anie jakoby m iesczanie i in n i obyw atele ro z b ie g li, do sw oich g ru n tó w w racali się, i przycliodniow ie b ra li zach ęc en ie, um yśliliśmy tem uż m iasteczku naszem u słobode n a la t dzie­

sięć następujących p o zw o lić, a oraz i p ra w o m a- gdeburgskie z w olnościam i, k tórem i się innne m iasta i m iasteczka nasze d ziedziczne, jako i Złoczów szczyci, i rz ąd zi n a d a ć , jakoż n ad a je­

m y w iecznem i czasy teraźniejszym przyw ilejem naszym . P ostanaw iając n ajp rz ó d U rząd: to jest B u rm istrza, R ajców c z te ry c h , Ł andw ójta i Ł a­

w ników przysięgłych sześciu. R tórego B urm i­

strza i Rajców p rzez m iesczan i pospólstw o tak z K atolików , jako i Rusi o b ra n y ch , U rodzony AVójt nasz zborow ski Im ieniem naszym k ró le w ­ skim i N ajjaśniejszych N astępców N aszych p o ­ tw ie rd z a ć , a Ł andw ójta sam podać i postanow ić będzie m iał fa cu ltatem , Ł aw ników z a ś, u rz ąd miejski z Ł andw ójtem i m iesczanam i obierać i kierow ać mają. T enże u rz ąd n a sz , pom ienio- nego m iasteczka porządek m iędzy m iesczanam i,

(

)

k tó rzy p rz e d nim przysięgę posłuszeństw a w yko­

n y w ać p o w in n i, czynić będzie. T akże sądy w e­

d le opisu p ra w a m agdeburgskiego w spraw ach m ianow icie Boni R egim inis o n iep o słu szeń stw o , o g ru n ta m iejskie, sukcessje do k o n trak tó w i in n y ch tym podobnych o dpraw ow ać i d ec reto - w a ć; W ójt za ś, sprawTy k ry m in a ln e , o zabój­

stw o , k ra d z ie ż , z a p a le n ie , p o ra n ie n ie i in n e do ju risd y k cji wTójtow skiej w e d le tegoż p ra w a należące sądzić m a; z w o ln a , jed n ak a definiti- v a se n te n tia alias ostatniego D e k re tu A pellacją do sąd u naszego królew skiego lu b zam ku zło - czow skiego, tak od sądu w ójtow skiego, jako i radzieckiego; gdy jed n ak C hrześcjanin od Żyda będzie u k rzyw dzony, każdego Żyda U rodź. W ójt nasz sądzić b ę d z ie , a je ż e li W ójt lu b B urm istrz agraw acje jak ie m iesczanom , lu b Żydom osobli­

w ie w sądach czynić b ę d z ie , te d y p rz e d Nami lu b R om m issarzam i naszem i spraw ić się p o w in ­ n i ; te n ż e U rodź. W ójt b ro n ić b ęd zie m iescza- nów i żydów od p rz ech o d ó w i stacji ż o łn ie r­

skich , od przyjm ow ania i su sten to w an ia posłów tatarsk ic h i in n y ch . O p ro v e n ta c h m iejskich m ianow icie a re n d z ie ś w ic , m a z i, o m iarze i w a­

dze publicznćj, tak że czynszach z k ra m n ic , ja te k rz e ź n ic z y c h , i dom ków pod p ark an am i, u rz ą d m iejski w iedzieć m a , i te dochody n a p o p ra w ę w ałó w , parkanów , d ró g i in n e p o trz e b y m iej­

skie obracać b ęd z ie , ażeby m iesczanie n a sw o­

ich placach lub p rz ychodniow ie na now o w

y-( 93 )

m ierzonych tym snadniej sie w ybudow ali. P o ­ zwalam onym w r ę b u w l a s a cli naszych zło- czowskich podczas slobody w ycinać i wywozić drzew a na b u dynek służącego, za w iadom o­

ścią i kw item Urodź. Ekonom a złoczow skieso._o Tegoż m iasteczka m iesczanie i żydzi, aby przez handle kupieckie zapomagali sie, nadajem y onym J a r m a r k i cztery w rok. P ierw szy w N iedzie­

lę S e r k i s k ą (?); drugi na S. Ja n ru s k i; trzeci na S. P h ilip p ; czw arty n a N arodzenie N. P . M.

w edług tego ruskiego k alendarza. T a r g i zaś dw a w ty d z ie ń , je d e n w N ie d z ie lę , a d ru g i we C zw artek odpraw ow ać sie mają. T a r g o w e g o podczas Słobody are n d a rz e tak od m iesczan, ja ­ ko i przyjeżdżających poddanych ze wTsiów n a­

szych w ybierać nie będą. A r e n d ę g o r z a ł - c z a n ą lubo te ra z w m iasteczku żydzi trz y m a ­ ją , kiedy jed n ak m iesczanie o nie starać się b ę ­ d ą , blizkich k o n trak tu czyniem y, a a re n d a ta ­ kim sposobem być ma jak i w Pom orzanach.

P o d c z a s p r a ż n i k u , wrese la , i zadusznego dn ia w olno będzie m iesczanom piw o w a rzy ć, gorzałkę kurzyć po jednym sp u ście, niedając nic are n d a rz o w i, tylko czopowego groszy sześć, i kotłow e w edle ugody zapłaciw szy. W o l n o b ę d z i e t y m ż e m i e s c z a n o m m i e ć s w o j e B r o w a r y , w których je d e n u drugiego w arzyć p iw a, i m iody sycić zapłaciw szy od b ro w a ru ,b e z przeszkody od aren d arza. Podczas pozw olonej od nas słobody, w olni będą wszyscy m iesczanie,

(

)

żydzi i in n i o b y w atele od r o g o w c z y z n y , czynszu z placów , p ó l, ogrodów , także podw ód do Uściługa i innych p o to czn y c h , od szynkow a- n ia słodów z gum na naszego i D ziesięciny św in- nćj. Po wTyjściu zaś pozw olonych la t , w szystkie te pow inności odpraw ow ać m ają, in n e zaś p o ­ w inności tak podczas Słobody, jako i po E x p i- ra cy ey onej ponosić wszyscy b ę d ą , to je s t: sza r- w arki około n a p ra w y g ro b li, u staw u pod m ia­

steczkiem , także podczas spu stu naw ieść c h ru ­ s tu , palów , d re w do solenia r y b , i in n e zw y ­ czajne p o trze b y , tak do spusczania, jako i z a ­ staw ien ia sta w u , także od wóz ry b do Lw ow a pojazdem sw o im , a n ad to do in n y ch ciężarów od a ren d arzó w pociągnieni bydź n ie m ają. W ol­

n o te ż będzie m iesczanom w zględem szarw ark u w zastaw ionym staw ie r y b y ł o w i ć w ę d k a . Zeby jed n ak n a d zw yczaj ło w ien ia sobie niep o - z w alali, W ójt d o zierać po w in ien . Podczas żni­

w a T ł o k i cz te ry d n i p o m agać, m iarę słodow a w e m łynie p ła c ić , dziesięcinę p szc zó ln ą, jako Z łoczow ianie oddaw ać. W zględem zaś p o rz ą ­ dku do o b ro n y podczas trw ó g do p o p r a w y w a ł ó w , fosy, p alisadów i p ark an ó w m iasteczka w szyscy m iesczan ie, Ż ydzi, K ozacy albo Boja­

r o w ie , szarw ark o w ać p o w in n i, do czego d o p o ­ m agać m ają p o ddani n asi ze w siów , z któ ry ch podczas trw ó g zbiegać zw ykli, w czym U rodź.

W ójta słuchać b ę d ą ; ta k ż e , aby strze lb ę i p r o ­ chy m ie li, ten że p rzestrze g ać tego m a; w in n y ch

(

)

zaś porządkach, w olnościach, handlach kupiec­

k ich , także E lekcji B urm istrzów co ro c z n e j, i Rajców, podczas w akansów i pow innościach m ie- sczan, kupców , i żydów Z borow skich, z mie- sczanam i złoczowsluem i i ich praw am i coaeąuie- my. Obiecując po Nas i Najjaś. N astępców (?) Na­

szych , ze M agistrat i m iesczan Zborowskich przy nadaniem (?) p rzyw ilejów , p ra w a c h , w olnościach opisanych włcale zachowamy, co i Najjaśniejsi N astępcy Nasi uczynią i prawTa p rz y ty m nasze R zeczypospolitej i kościoła katolickiego rzym ­ skiego w cale zachow ując, na co dla lepszej w ia­

r y p rzy podpisie Reki Naszej P ieczęć pokojową przycisnąć rozkazaliśm y.

D an. w W arszaw ie die IX : m iesiąca M aja Roku Pańskiego M D C L X X X IX . panow ania NaszegoXV.

J a n K ró l.

J a k ó b L u d w i k K r ó l e w i c z . P . ( 1 )

(

)

( l ) P y t a n i e z a c h o d z i , dla c ze g o K r ó l e w i c z p o d p i s a ł t e n p r z y w i ­ l e j ? J e s t t o c o ś n o w e g o , i w d z i e j a c h k r a j o w y c h n i e z w y c z a j n e g o . Bo c h o c i a ż K r ó l J a n w y d a ł t o p i s m o , j a k o P a n i D z i e d z i c Z b o ­ r o w a , t o n a d a j ą c m u o r a z k r ó l e w s k ą s a n k c j ę , n i e p o w i n i e n b y ł p o ­ z w o l i ć n a p o d z i e l e n i e te j w ł a d z y k r ó l e w s k i e j z s y n e m , k t ó r y w e ­ d łu g u s t a w k r a j o w y c h ż a d n e g o p r a w a d o n ie j n i e m ia ł. M a ł y to j e s t d o w ó d , w s z e l a k o z d a j e się p o t w i e r d z a ć z a r z u t J a n o w i II I.

c z y n i o n y , ze p r z y p u s c z a ł K r ó l e w i c z a d o R z ą d u , i b a r d z o się z a j m o w a ł u b e z p i e c z e n i e m dla dz ieci s w o i c h n a s t ę p s t w a t r o n u . — Z o b . Z a łu s k i E p p . h is t. fa m . T . IV. S a l v a n d y I I I , 3 62. i in.

( D a l s z y ciąg w n a s t ę p u j ą c y m z e s z y c i e . )

w tym zeszycie zaw artych.

s t r o n a I. D z ie j e w i e k u i p a n o w a n i a Z y g m u n t a I . z r ę k o p i s m a

J . M . O s s o l i ń s k i e g o w s t ę p u X i ę g a I I ... 1

I I . O n i e k t ó r y c h c h o r o b a c h r o ś l i n y z b o z a i n a s i e n i a j e g o ( M i c h a ł a P o p i e l a ) ... 26 I I I . N i e k t ó r e p o s t r z e ż e n i a i u w a g i e s t e t y c z n e z p r z y c z y n y

w y s z ł c g o d z ie ła p o d t y t u ł e m : P is m a . A n t o n i e g o Hr.

K a r ś n i c k i c g o ... 39 I V . R aj k i. 1. M r ó w k a w y r o d n a . 2. C z ł o w i e k i O w a d y . 62 V . W y j ą t e k z p o e m a t u U m w i t , T y m o n a Z a b o r o w s k i e ­

go . ( c ią g d a ls z y ) ... . 64 V I. W i a d o m o ś ć o Z b o r o w i e ... 70

(D o tego zeszytu dołączony K atechizm u poddan, galicjis. arkusz 7.)