dopływ gazu z sąsiednich niewybrianych pokładów, Odgazowanie pokładu następuje już w czasie pro

wadzenia robót przygotowawczych i dalej w czasie W3N 187

bierania* Pozostawianie nie wybranych nóg lub warstwy węgla w stropie, która ulega rozkruszeniu i odgazowa- niu powoduje gromadzenie się w starych zrobach metanu*

Itynika z tego wniosek, że .jednym ze środków walki z gazem .jest czyste wybieranie węgla, a to zapewnia sy­

stem ścianowy* Szybkie usuwanie urobku z wyrobiska nie dopuszcza do zwiększania się zawartości CHt, w po­

wietrzu wyrobiska* Skutecznym sposobem walki z nad­

mierną ilo śc ią gazu .jest .lego rozporządzenie przez zwiększenie ilo ś c i powietrza przepływającego przez wy­

robisko*

Gelem zmniejszenia ilo ś c i metanu należy gdy inne środki nie są możliwe do przeprowadzenia, zastosować uprzednie odgazowanie pokładu*

Wcześniejsze ódgazowanie; pokładu przez zakładanie otworów drenażowych wierconych bądź z wyrobisk na do­

le , bądź z powierzć&ni przy równoczesnym odprężeniu pokładu należy do środków zwalczania metanu* Odpręże­

nie pokładu przeprowadza się wybraniem pokładu niżej zalegającego wskutek czego powstają w pokładzie odga­

zowywanym szczeliny , pozwalające na zwiększenie inten­

sywności odgazowywania pokładu za pomocą otworów dre­

nażowych* O bieranie pokładu zalegającego powęyżej pokładu odgazowywanego w bliskim sąsiedztwie wpływa również na odprężenie i szybsze odgazowanie niżej za- » legającego pokładu* •

3* Tlenek węgla (00) 0

Do gazów wytwarzanych w kopalni i mogących wys­

tępować w atmosferze kopalnianej należy tlenek wę­

gla (CO).

Głównym źródłem powstawania CO w kopalni są po­

żary podziemne i wybuchy pyłu węglowego, roboty strze­

lnicze, szczególnie w wypadku niezupełnego rozkładu materiału wybuchowego (strzały spalone) oraz działa­

nie silników spalinowych*

go ilo ś c i działają na organizm trująco (0,015 %)#

Działanie jego polega na tym, że czerwone ciałka krwi absorbują go, gdyż łączy się z hemoglobiną 250 razy prędzej niż tlen# Z uwagi na trudność wykrycia je st tlenek węgla gazem niebezpiecznym# Z tlenem two­

rzy tlenek węgla mieszaninę wybuchową w granicach 13 - 75 % zawartości tego gazu#

W y k r y c ie tlenku węgla w powietrzu kopalnianym mo­

że nastąpić przez analizę chemiczną próby powietrza kopalnianego lub za pomocą przyrządy, do wykrywania np.

detektora, w którym bibuła napojona chlorkiem palladu pod wpływem CO zabarwia się na kolor brunatny do czar­

Obecność tlenku węgla w powietrzu kopalnianym wykazywać mogą również skutki działania CO na orga­

nizm ludzki, a więc wymioty, ból głowy u pracowników przebywających w atmosferze zawierającej CO#

Przepisy odnoszące się do jakości powietrza w miejscach pracy przewidują, że zawartość szkodliwych dla zdrowia gazów nie powinna przekraczać następu­

jących wartości:

Atmosfera kopalniana zawiera oprócz składników gazowych w kopalniach węglowych pewną ilo ść pyłu węglowego# JF^ł węglowy powstaje przy wierceniu otwo­

rów strzelniczych w węglu, przy wykonywaniu wrębu,

wybuchową* Jeżeli w powietrzu kopalnianym zawartość pyłu węglowego wynosi 100 -1 2 0 g/m3# wówczas mie­

szanina ta, jak doświadczenia wykazują, zdolna jest do wybuchu przy zetknięciu się z płomieniem lub iskrą,

¥$1 węglowy osadza się w wyrobisku na spągu, ścianach, na obudowie. Wskutek strzelania osadzony pył uniesio­

ny być może w powietrze tworząc obłok a je ś l i zawar­

tość pyłu w obłoku przekroczy 100 - 120 g/k3 może przy zetknięciu z płomieniem nastąpić wybuch*

tffybuch pyłu węglowego je st w skutkach jeszcze groźniejszy niż wybuch metanu, bowiem pył węglowy znajduje się we wszystkich wyrobiskach kopalni węglo­

wej, przenoszony prądem powietrza, metan natomiast zbiera się tylko w pewEych częściach kopalni lub wy­

Pod względem stopnia niebezpieczeństwa wybuchu pokłady, lub ich części podzielone są na dwie klasy ewentualny wybuch miałby charakter lokalny. Do kla­

sy B zalicza się pokłady lub ich części, w których zasięg stref jest duży i rozmieszczenie tych stref takie, że w razie wybuchu zasięg jego byłby poważny*

* -

-Środki ochronne do zwalczania niebezpieczeństwa wybuchu pyłu węglowego. Vył węglowy dostatecznie mo­

Działanie uniemożliwiające wybuch ma również pył kamienny* Jeżeli zawartość pyłu kamiennego w miesza­

ninie z pyłem węglowym wynosi 50 - 60 % t wówczas wy­

buch nie nastąpi. Do wytwarzania py łu 'kamiennego

używa się iłolupków, wapieni, gliny. Skały zawierają- cfe krzemionkę nie mogą być surowcami do wytwarzania

■190

pyłu, gdyż je st ona szkodliwa dla zdrowia ludzkiego (silikoza płuc)#

Środkami ochronnymi przed wybuchami pyłu, które należy stosować według przepisów, przy eksploatacji pokładów: klasy A i B są: przed strzelaniem. Zamiast opylania można stosować

zraszanie stref wraz ze zraszaniem samego przodku.

Ą/ł kamienny służy do wytworzenia stref opylanych i do całkowitego opylenia wyrobisk wąskich oraz na

zapory pyłowe. %

Zapory pyłowe są to półki lub łatwo wywrotne skrzynki przytwierdzone do obudowy w kierunku pop­

rzecznym do chodnika z nasypanym na nich pyłem ka­

miennym. Ilość pyłu kamiennego na półce powinna wy­

nosić w pokładach niegazowych 200 kg/me. a w gazowych 400 kg/ m2 przekroju chodnika. Celem zapór je st izo­

lowanie przodków, w których może być zapoczątkowany wybuch od reszty kopalni* Zaporami głównymi izoluje się oddziały, a pomocniczymi <- poszczególne wyrobis­

ka w oddziale* Odległość zapory od przodku powinna być 40 - 200 m* Działanie zapory rozpoczyna się. w chwi­

l i przejścia f a l i powietrza, poprzedzającej płomień wybuchu. Uniesiony w powietrze pył kamienny gasi na­

stępnie płomień*

5* Temperatura powietrza w kopalni

4m

Temperatura powietrza w'kopalni zależy od:

a ) temperatury powietrza na powierzchni,

b ) wyższego ciśnienia barometrycznego na dole ko­

palni,

151

c ) temperatury skał,

d) intensywności przewietrzania.

Na dole kopalni ciśnienie barometry czne jest wyż­

sze niż na powierzchni* Powietrze przepływając z ciś­

nienia niższego do wyższego osiąga temperaturę wyż­

szą* Na każde 100 m głębokości temperatura wzrasta 0 1 °G* Jest to tzw* gradient temperatury*

Na zwiększenie temperatury wywiera wpływ stopień geotermiczny, czyli zwiększenie głębokości, przy któ­

re j wzrost temperatury wynosi 1°C* W Polsce stopień bardziej zbliża się temperatura do temperatury skał*

Im prędkość przepływu powietrza na dole je st wię­

ksza tym temperatura jego jest niższa na dole*

Podwyższenie temperatury powietrza na dole nastę­

puje również na skutek egzotermicznych reakc.ii utle­

niania węgla i rozkładu c ia ł (np* p iry tu ).

Powietrze kopalniane osiąga swą najwyższą tempe­

raturę zwykle w najdalszych przodkach eksploatacyj­

nych*

Praktyczną granicą eksploatacji podziemnej u nas 1 w ogóle w Europie je st dla górnictwa węglowego głę­

bokość 1200 m, w górnictwie zaś rudnym światowym - 2300 m* Oziębianie powietrza na dole w kopalni można przeprowadzić za pomocą urządzeń chłodniczych, rozpy­

lania wody, sprężonego powietrza oraz przez zastosowa­

nie materiałów izolacyjnych na ściany wyrobisk, któ­

rymi powietrze płynie.

Do walki z wysoką temperaturą w kopalniach rady­

kalnych środków dotychczas nie mamy* Najbardziej prak­

tycznym sposobem je st intensywne przewietrzanie przo­

dku * Prędkość przepływu powietrza w przodku wynosi 1j5 - 2,0 m/sek. Temperatura w miejscach pracy, mie­

rzona termometrem, wilgotnym, nie powinna według prze­

pisu przekraczać 25°C. Przy temperaturze wyższej od 25 G czas pracy zostaje skrócony do 6 godzin.

6* Prędkość przepływu powietrza w kopalni

Prędkość przepływu powietrza w wyrobiskach pod­

ziemnych nie może przekroczyć pewnych wielkości z uwa­

ciach*-Przepisy Technicznej Eksploatacji Kopalń Węgla Kamiennego określają największą dopuszczalną prędkość powietrza następująco*

w wyrobiskach eksploatacyjny di do 4 m/sek*,

w chodnikach przewozowych, przecznicach, szyba eh zjazdowych do 8 m/sek*,

w chodnikach wentylacyjnych do 6 m/sek*

Najniższa granica prędkości przepływu powietrza w wy­

robiskach podziemnych wynosi 0,15 m/sek, a w składach

Przyrząd do mierzenia prędkości przepływu powie­

trza w chodnikach zwany anemometrem (rys* 15 7)* ®a ja ­ ko główną część składową wiatraczek zaopatrzony w licznik* Prąd powietrza płynącego w chodniku obraca wiatraczek, a licznik wskazuje prędkość* Doskonalsze

anemometiy wyposażone są w mechanizm zegarowy, który automatycznie uruchamia i zatrzymuje licznik 8nemo- metru* Jeżeli w przekroju chodnika pozostawimy anemo- metr przez pewien czas i wiatraczek wraz z licznikiem będą uruchomione, wówczas po. paru minutach licznik wskaże sumaryczną prędkość, która podzielona przez

ilość minut pomiaru do nam prędkość na minutę* W prze- Jsroju wyrobiska są różne prędkości, by wiec znaleźć

Średnią prędkość, należy podzielić przekrój

wyrobis-Górnictwo ogo/ne /J 193