Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Okręgowego dotyczące dopuszczalności złożenia zażalenia na zarządzenie wyjęcia zwłok z grobu, do którego Rzecznik zgłosił 283 udział w postępowaniu i wniósł o stwierdzenie, że art. 210 Kodeksu postępowania karnego – w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości złożenia zażalenia na zarządzenie wyjęcia zwłok z grobu – jest niezgodny z konstytucyjnym prawem do sądu, prawem do ochrony prawnej życia rodzinnego oraz prawem do skutecznego środka odwoławczego.
Postanowieniem284 Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie. W ocenie Trybunału przedstawione w uzasadnieniu pytania argumenty nie są wystarczające do uznania, że Kodeks postępowania karnego w istocie wyklucza możliwość złożenia zażalenia na zarządzenie wyjęcia zwłok z grobu - tym samym rozstrzyganie przez Trybunał o zgodności wskazanego w pytaniu sposobu rozumienia Kodeksu postępowania karnego z Konstytucją i z Konwencją staje się bezprzedmiotowe. Wskazać jednak trzeba, że wcześniej opierając się także na stanowisku Rzecznika, Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził naruszenie prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego w sytuacji, gdy osobom bliskim nie służy prawo zaskarżenia do sądu decyzji prokuratora o ekshumacji285
4. Uprawnienia pracowników ochrony wykonujących zadania w budynkach sądowych Rzecznik od kilku lat zajmuje się kwestią ustawowego uregulowania uprawnień pracowników ochrony wykonujących zadania zapewnienia bezpieczeństwa osób i mienia w budynkach sądowych.
283 Informacja RPO za 2017 r., str. 212.
284 Postanowienie TK z 11 lipca 2019 r., sygn. akt P 18/17.
285 Wyrok z 20 września 2018 r., sprawa nr 30491/17, Solska i Rybicka przeciwko Polsce).
W marcu 2018 r. Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o przekazanie informacji na temat aktualnego stanu prac nad zmianą dotyczącą ustawowego uregulowania uprawnień pracowników ochrony wykonujących zadania w budynkach sądowych. Wystąpienie to było wynikiem zapewnienia złożonego przez Ministra Sprawiedliwości w piśmie, które Rzecznik otrzymał w 2016 r., a w którym poinformował on o trwających pracach nad ustawą Prawo o ustr oju sądów powszechnych. Jak zapewniono Rzecznika, „w ramach tego projektu, planowane jest ustawowe uregulowanie uprawnień pracowników ochrony wykonujących zadania w budynkach sądowych”. Od tego czasu Rzecznik nie uzyskał żadnej informacji dotyczącej tego zagadnienia. RPO stoi na stanowisku, że sprawa ustawowego uregulowania uprawnień pracowników ochrony wykonujących zadania zapewnienia bezpieczeństwa osób i mienia w budynkach sądowych wymaga podjęcia pilnych działań. Zauważył również, że nieudzielanie Rzecznikowi odpowiedzi na jego wystąpienia stanowi naruszenie art. 15 ust. 2 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, który wymaga, by każdy organ otrzymujący wystąpienie Rzecznika udzielał na nie odpowiedzi bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu 30 dni. W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się286 do Premiera z prośbą o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa mających na celu spowodowanie udzielenia odpowiedzi Rzecznikowi przez Ministra Sprawiedliwości oraz podjęcie pilnych działaniach legislacyjnych dotyczących Prawa o ustroju sądów powszechnych we wskazanym wyżej zakresie.
Ponowne wystąpienia w tej sprawie, Rzecznik skierował287 do Sekretarza Stanu, Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów a następnie do Ministra - członka Rady Ministrów wykonującego zadania szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
W obydwu przypadkach, pomimo skierowania do Ministra Sprawiedliwości pism z prośbą o przekazanie Rzecznikowi odpowiedzi na wystąpienia, Minister Sprawiedliwości takiej odpowiedzi Rzecznikowi nie udzielił.
5. Zaskarżenie postanowienia prokuratora podejmowanego w toku postępowania przygotowawczego w przedmiocie ekshumacji zwłok
Omówienie: art. 77 ust. 2 – Prawo do drogi sądowej.
286 VII.510.16.2014 z 21 stycznia 2019 r.
287 VII.510.16.2014 z 7 maja 2019 r. i 5 sierpnia 2019 r.
6. Nadmierne obciążanie uczniów pracami domowymi Omówienie: art. 70 – Prawo do nauki.
7. Obecność osób trzecich przy badaniu medycznym osób zatrzymanych Omówienie: art. 41 ust.4 – Prawo do humanitarnego traktowania.
8. Zakres przetwarzanych danych osobowych dotyczących uczniów w kontekście przeprowadzanych w szkołach ankiet
Omówienie: art. 53 – Wolność sumienia i wyznania.
Długotrwałe i naruszające godność osób transpłciowych postępowania w sprawie o ustalenie płci
Do Rzecznika wpływały liczne skargi od osób transpłciowych dotyczące postępowań sądowych w przedmiocie uzgodnienia płci. W toku postępowań wyjaśniających, Rzecznik monitoruje wskazane w skargach postępowania, a jeśli stwierdza okoliczności wskazujące na zagrożenie naruszenia praw i wolności człowieka, zgłasza w nich udział.
W jednej ze spraw, do których przystąpił288 Rzecznik, sąd dopiero po 4,5 roku od wniesienia pozwu orzekł 289 , że powódka jest płci żeńskiej. Sprawa dotyczyła uchodźczyni z Białorusi, prześladowanej w kraju pochodzenia ze względu na swoją tożsamość płciową. Rzecznik argumentował w toku postępowania, że zarówno na podstawie przepisów Konwencji dotyczącej statusu uchodźców290, jak i przepisów Prawa prywatnego międzynarodowego291, sprawa powódki o uzgodnienie jej płci metrykalnej pozostawała w zakresie polskiej jurysdykcji. Sąd postanowił jednak zwrócić się do Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Białorusi z wnioskiem o udzielenie informacji o prawie białoruskim dotyczącym ustalenia płci, tj. o przepisach niezbędnych w ocenie sądu do rozpoznania sprawy. Rzecznik podnosił, że działanie to w sposób niepotrzebny wydłużyło procedowanie, a także mogło stanowić naruszenie przepisów ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej292 poprzez naruszenie wyrażonej w jej art. 9 zasady zakazu udostępniania państwu pochodzenia uchodźcy informacji na jego temat lub pozyskiwania od tego państwa takich informacji, jeżeli istnieje uzasadnione domniemanie, że państwo to dopuszczało się prześladowań lub wyrządzało poważną krzywdę.
288 XI.501.7.2017 z 31 lipca 2017 r.
289 Wyrok z 23 października 2019 r., sygn. akt I C 525/17.
290 Sporządzona w Genewie dnia 28 lipca 1951 r., Dz. U. z 1991 r. Nr 119, poz. 515.
291 Ustawa z 4 lutego 2011 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1792).
292 Ustawa z 13 czerwca 2003 r. (Dz.U.2019.1666).
Ujawnianie danych osób transpłciowych w rejestrze PESEL
Rzecznik zwrócił się293 do właściwych jednostek organizacyjnych w Ministerstwie Cyfryzacji oraz w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji o przekazanie niezbędnych wyjaśnień w sprawie danych osób transpłciowych ujawnianych w rejestrze PESEL. Działania te zostały podjęte w toku postępowania wyjaśniającego wszczętego na podstawie skarg obywateli – osób transpłciowych, w których ocenie zakres ich danych osobowych ujawnianych w rejestrze PESEL jest zbyt szeroki. Rejestr uwidacznia bowiem dane sprzed uzyskania orzeczenia o sądowym ustaleniu płci, co w ocenie skarżących może stanowić podstawę nierównego i poniżającego traktowania ze strony organów administracji, które z nieuzasadnionych żadnym interesem względów mają dostęp do informacji, że obywatel, którego sprawę prowadzą jest osobą transpłciową.
Rzecznik zwrócił się do wskazanych Ministerstw z pytaniem, w jaki sposób, w jakim trybie i na jakiej podstawie prawnej dane w rejestrze PESEL są udostępniane za pomocą systemów informatycznych podmiotom uprawnionym do ich otrzymywania. Z przedstawionych odpowiedzi wynikało, że dane gromadzone w rejestrze PESEL są udostępniane ściśle w oparciu o obowiązujące przepisy ustawy o ewidencji ludności294. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji odpowiada za udostępnianie danych jednostkowych, podmiotom które wykażą w tym interes prawny, a Minister Cyfryzacji udostępnia dane za pomocą urządzeń teletransmisji podmiotom, które mają w tym interes publiczny, związany z realizacją ich ustawowych zadań. W pierwszym z powyższych przypadków interes prawny istnieje w stosunku do konkretnych danych osoby, których zakres wnioskodawca musi wskazać we wniosku, wykazując jednocześnie na jakiej podstawie uważa się za uprawnionego do otrzymania akurat tych danych. To, jakie dane udostępniane są z rejestru PESEL, i czy w ich skład wchodzi nieaktualny numer PESEL zależy więc, po pierwsze – od zakresu żądania podmiotu wnioskującego o dostęp do danych, a po drugie – od uprawnienia danego podmiotu do otrzymania dostępu do takiego zakresu danych. Okoliczności te są w każdym wypadku weryfikowane przez pracowników merytorycznych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, którzy dokonują oceny formalno-prawnej i decydują, jakie dane mogą być udostępnione wnioskującemu podmiotowi.
Z odpowiedzi Ministerstwa Cyfryzacji wynika natomiast, że uprawnione podmioty, wymienione w art. 46 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności, podmioty mogą mieć dostęp do historii danych osobowych, jeśli jest to niezbędne do realizacji ich ustawowych zadań i otrzymają od Ministra Cyfryzacji pozytywną decyzję teletransmisyjną.
293 XI.501.11.2018
294 Ustawa z 24 września 2010 r. (Dz.U. z 2018 r., poz. 1382).
Sprawa będzie poddana dalszej analizie w celu sprawdzenia, czy obecnie obowiązujące przepisy ustawy o ewidencji ludności, w zakresie w jakim regulują procedurę udostępniania danych uwidocznionych w rejestrze PESEL, nie naruszają prawa do życia prywatnego osób transpłciowych.
Współuczestnictwo konieczne w sprawach o uzgodnienie płci metrykalnej
Wyrokiem295 Sąd Najwyższy odrzucił pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w 2013 r. dotyczący koniecznego udziału dzieci powoda w postępowaniu o ustalenie płci.
W postępowaniu zakończonym powyższym wyrokiem, w którym swój udział zgłosił Rzecznik296, SN oddalił tym samym skargę kasacyjną prokuratora od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 grudnia 2017 r., uwzględniającego apelację RPO w sprawie o ustalenie płci. Wcześniej Sąd Apelacyjny w Łodzi przychylił się do stanowiska Rzecznika, że w procesie o ustalenie płci powódka nie miała obowiązku kierowania pozwu przeciwko swoim dzieciom. Natomiast zdaniem Prokuratora, w postępowaniu o ustalenie płci pozwanymi powinni być nie tylko rodzice osoby transpłciowej, ale także jej dzieci.
We wskazanym wyroku., zgodnie ze stanowiskiem Rzecznika, Sąd Najwyższy podkreślił, że prawo do identyfikowania się z daną płcią to prawo osobiste, z którego charakteru wynika, że interes prawny w uzgodnieniu płci ma wyłącznie podmiot tego prawa. Konieczność pozywania rodziców przez osobę dochodzącą ustalenia zmiany oznaczenia płci jest w opinii Sądu Najwyższego jedynie dostosowaniem do konstrukcji procesu dwustronnego, wynikającym z luki prawnej w postaci braku regulacji określającej wprost procedurę uzgodnienia płci. Wykorzystanie w tym celu założeń powództwa o ustalenie297, będące przyjętym przez judykaturę rozwiązaniem, narzuca konieczność wystąpienia strony pozwanej ze względu na charakter trybu procesowego, ale nie oznacza to, że bez udziału rodziców rozstrzygnięcie w sprawie o uzgodnienie płci nie byłoby możliwe z powodu ich interesu prawnego związanego z przedmiotem postępowania. W konsekwencji, jak wskazał Sąd Najwyższy, oczywiste jest, że dzieci osoby transpłciowej nie posiadają biernej legitymacji procesowej w sprawie o ustalenie płci, a tym samym nie muszą występować po stronie pozwanej.
295 Wyrok SN z 10 stycznia 2019 r., sygn. akt II CSK 371/18.
296 XI.501.6.2016 z dnia 30 marca 2018 r.
297 Na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego.
Art. 48 – Prawo do wychowania dzieci zgodnie z przekonaniami
1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.
Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.
Standardy edukacji seksualnej realizowanej w szkołach
Po przyjęciu przez Prezydenta m.st. Warszawy Deklaracji „Warszawska Polityka Miejska Na Rzecz Społeczności LGBT+” Rzecznik Praw Dziecka skierował298 do Rzecznika Praw Obywatelskich wezwanie do podjęcia działań. W ocenie RPD przyjęta Deklaracja może naruszać konstytucyjne prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami ze względu na zawarty w niej cel wprowadzenia do szkół edukacji antydyskryminacyjnej i seksualnej, uwzględniającej kwestie tożsamości psychoseksualnej i identyfikacji płciowej, zgodnej ze standardami i wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Ustosunkowując się do tego stanowiska, Rzecznik w piśmie do Rzecznika Praw Dziecka przedstawił kompleksową analizę prawa międzynarodowego i polskiego, z którego wynika, że wiedza o życiu seksualnym człowieka powinna być przekazywana dzieciom w szkole obowiązkowo. Wskazuje na to m.in. ratyfikowana przez Polskę Konwencja Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych299. Również polska ustawa o planowaniu rodziny300 zobowiązuje do wprowadzenia do programów nauczania wiedzy o seksualności oraz zasadach świadomego i planowanego rodzicielstwa. Prawo uczniów do otrzymania rzetelnej edukacji w tym zakresie ma więc charakter nadrzędny w stosunku do prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego301 i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka302 rodzice nie mogą oczekiwać, że wiedza przekazywana w szkole będzie w pełni zgodna z ich światopoglądem, gdyż podstawa programowa musi mieć charakter obiektywny, krytyczny i pluralistyczny.
Rzecznik wskazał jednocześnie, że zarzuty RPD o naruszeniu konstytucyjnego prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami wydają się być o
298 XI.800.5.2019
299 Dz.U. z 2015 r. poz. 608.
300 Ustawa z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. z 1993 r. nr 17, poz. 78 z późń zm)
301 Wyrok z dnia 27 maja 2003 r., sygn. akt K 11/03; OTK-A 2003, nr 5, poz. 43.
302 Orzeczenia Dojan i inni przeciwko Niemcom, decyzja z 13 września 2011 r., skarga 319/08, 2455/08, 7908/10, 8152/10 i 8155/10; Kjeldsen, Busk Madseni Pedersen przeciwko Danii, wyrok z 7 grudnia 1976 r., skarga 5095/71
tyle chybione, że w obecnym stanie prawnym to rodzice decydują, czy ich niepełnoletnie dzieci będą uczestniczyły w zajęciach edukacji seksualnej, a Warszawska Deklaracja LGBT+ nie zmieniła tego stanu rzeczy. RPO podkreślił przy tym, że ten fakultatywny charakter edukacji seksualnej, chociaż wynika wprost z przepisów polskiego prawa303, jest rozwiązaniem niesatysfakcjonującym, a także niezgodnym z międzynarodowymi standardami. Te ostatnie, wbrew rozpowszechnianym w mediach i przywołanym także przez Rzecznika Praw Dziecka uproszczeniom, nie zastępują przepisów prawa, ani gotowego planu zajęć lekcyjnych, ale mają stanowić wskazówki dla decydentów oraz wymagają odpowiedniej i przemyślanej implementacji.
Mając jednak na uwadze, że kwestia treści standardów WHO w zakresie edukacji seksualnej wzbudziła liczne kontrowersje i niejasności, RPO zwrócił się do WHO o wyjaśnienie co należy uznać za aktualne standardy i wytyczne tej organizacji we wskazanym obszarze. W wyjaśnieniach przekazanych RPO dyrektorka Przedstawicielstwa WHO w Polsce wskazała, że najnowszą międzynarodową publikacją zawierającą rekomendacje dotyczące edukacji seksualnej jest dokument opracowany przez UNESCO i WHO w 2018 r. – inny niż ten, którego fragmenty były rozpowszechniane w mediach, a także cytowane przez Rzecznika Praw Dziecka w wezwaniu do RPO. Odwołała się także do licznych publikacji i raportów, które zbierają i podsumowują dostępną wiedzę ekspercką oraz dobre praktyki i doświadczenia międzynarodowe. Płynące z nich wnioski RPO przedstawił Rzecznikowi Praw Dziecka w kolejnym piśmie. Ich analiza pozwala na stwierdzenie, że argumenty przeciwko edukacji seksualnej, powtarzające się w debacie publicznej, a także przywołane przez Rzecznika Praw Dziecka, są oparte na uproszczeniach i domniemaniach, nie zaś na danych i faktach. Badania dowodzą bowiem m.in., że profesjonalna edukacja seksualna w szkołach nie powoduje wcześniejszego rozpoczęcia współżycia, a jej pozytywnymi skutkami są m.in. mniejsza liczba ciąż wśród nastolatek, spadek zachorowań na infekcje przenoszone drogą płciową, mniejsza homofobia, czy spadek liczby przestępstw na tle seksualnym.
Rzecznik Praw Dziecka nie odpowiedział na żadne ze wskazanych powyżej pism Rzecznika Praw Obywatelskich.
303 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 395 z późń. zm.)
Art. 49 – Wolność komunikowania się
Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.
Wciąż, ze względu na niezmieniony stan prawny, pozostają aktualne zastrzeżenia Rzecznika304 dotyczące zagrożeń dla wolności i ochronę tajemnicy komunikowania się. Zagrożenia te wynikają z obowiązywania szeregu przepisów, dających Policji oraz innym służbom szerokie uprawnienia w zakresie stosowania kontroli operacyjnej i pobierania danych telekomunikacyjnych, pocztowych oraz internetowych. Wątpliwości w tym zakresie budzi zarówno zakres pozyskiwanych danych o jednostce jak też brak efektywnej kontroli sądowej niejawnego procesu pozyskiwania tych danych.
304 Informacja RPO za 2017 r., str. 220, Informacja RPO za 2018 r., str. 148.
Art. 50 – Prawo do nienaruszalności mieszkania
Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.
W 2019 r. do Biura Rzecznika nie wpływały skargi wskazujące na systemowe zagrożenia dla prawa określonego w art. 50 Konstytucji. W indywidualnych sprawach kontrola sądowa przeszukania umożliwia natomiast kontrolę legalności działania władz publicznych w tym zakresie.
Art. 51 – Prawo do autonomii informacyjnej
1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.
2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych.
Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.
4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.
5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.
1. Dopuszczalność przesłuchania w postępowaniu karnym tłumacza na okoliczność informacji powziętych w związku z tłumaczeniem
Przepisy Kodeksu postępowania karnego przewidują ochronę tajemnicy zawodowej, zakładając jednocześnie dwa poziomy jej ochrony. Typy tajemnicy zawodowej wymienione enumeratywnie w art. 180 § 2 k.p.k. korzystają z silniejszej ochrony, może ona zostać uchylona tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Ponadto uchylenia takiego, także w postępowaniu przygotowawczym, musi dokonać sąd. Pozostałe kategorie tajemnicy zawodowej korzystają z ochrony przewidzianej w art. 180 § 1 k.p.k., a zatem z ich zachowania w postępowaniu przygotowawczym może zwolnić prokurator. Jedyną przesłanką udzielenia zwolnienia jest dobro wymiaru sprawiedliwości.
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej tłumacza przewidziany jest w przepisach ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego305. Obowiązek ten spoczywa jednak tylko na osobie, która faktycznie jest tłumaczem przysięgłym, tj. spełnia warunki określone w ustawie oraz złożyła ślubowanie i uzyskała wpis na listę tłumaczy przysięgłych. W przypadku innych osób, które wykonują zawód tłumacza, niebędących tłumaczem przysięgłym, w ogóle nie występuje prawny obowiązek zachowania tajemnicy tłumaczenia, chyba że tłumaczenie dotyczyło informacji niejawnych lub tłumacz jest obowiązany do zachowania tajemnicy na podstawie przepisów szczególnych. W ocenie Rzecznika kwalifikowany rodzaj tłumaczenia wykonywany przez tłumacza przysięgłego i doniosłość jego czynności dla toczących się postępowań przemawia za tym, aby również tajemnica tłumacza
305 Ustawa z 15 listopada 2004 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1505, ze zm.).
przysięgłego znalazła się wśród rodzajów tajemnicy zawodowej korzystających ze ściślejszej ochrony na podstawie art. 180 § 2 k.p.k. Ponadto, pewność obrotu i zaufanie do prowadzonej czynności przemawia za tym, aby również tłumacze niebędący tłumaczami przysięgłymi byli obowiązani do zachowania w tajemnicy informacji powziętych w związku z dokonanym tłumaczeniem. Wydaje się więc wskazane objęcie tajemnicą zawodową, analogiczną do tej określonej w art. 180 § 1 k.p.k., każdego tłumaczenia niedokonywanego przez tłumacza przysięgłego.
Rzecznik zwrócił również uwagę na praktyczne aspekty zaskarżalności postanowienia o zwolnieniu z zachowania tajemnicy zawodowej. Art. 180 k.p.k., zarówno w swym § 1, jak i § 2, przewiduje zaskarżalność tego postanowienia w drodze zażalenia, lecz nie przewiduje suspensywności tego zażalenia. W przypadku, gdy osoba przesłuchiwana odmawia zatem składania zeznań powołując się na tajemnicę określoną w art. 180 § 1 k.p.k., prokurator może niezwłocznie zwolnić ją z obowiązku zachowania tej tajemnicy i przystąpić do przesłuchania. Ewentualne wniesienie zażalenia na to postanowienie pozostaje bez wpływu na dopuszczalność prowadzenia przesłuchania. Do analogicznej sytuacji może dojść w przypadku przesłuchania przed sądem osoby obowiązanej do zachowania jednej z tajemnic wymienionych w art. 180 § 2 k.p.k. Tymczasem w przypadku późniejszego uwzględnienia zażalenia w istocie nie jest możliwe usunięcie skutków wadliwego postanowienia o zwolnieniu. Zdaniem Rzecznika zasadnym jest więc zainicjowanie zmian prawnych wprowadzających suspensywność zażalenia na postanowienie o zwolnieniu z zachowania tajemnicy. Rozwiązanie to przyczyni się do wzmocnienia ochrony informacji objętych tajemnicą, bowiem ewentualne wątpliwości co do prawidłowości zwolnienia zostaną rozpoznane przez sąd jeszcze przed ujawnieniem informacji objętych tajemnicą. Jednocześnie nie spowoduje istotnego przedłużenia postępowania wobec faktu, że w czasie oczekiwana na decyzję sądu będzie można prowadzić inne czynności dowodowe, w tym przesłuchanie tego samego świadka na okoliczności nieobjęte tajemnicą. Rzecznik zwrócił się 306 do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.
2. Ochrona danych osobowych nauczycieli biorących udział w strajku
Niepokój Rzecznika wzbudziły doniesienia prasowe o działaniach Ministerstwa Edukacji Narodowej związanych ze strajkiem nauczycieli. Dyrektorzy
306 II.519.1184.2018 z 6 lutego 2019 r.
szkół otrzymywali korespondencję od zespołu do spraw Systemu Informacji Oświatowej (SIO), w której informowani byli o powinności odnotowania w SIO informacji o strajkujących nauczycielach. Dalej instrukcja wskazywała:
„Nauczycielom, którzy strajkują, należy wykazać nieobecność, wybierając jako jej przyczynę »zwolnienie z obowiązku prowadzenia zajęć na innej podstawie«.
Wymagane jest podanie daty rozpoczęcia i zakończenia nieobecności”.
Rzecznik wskazał, że Konstytucja w art. 47 zawiera ogólne gwarancje ochrony prywatności, zaś art. 51 Konstytucji odnosi się bezpośrednio do aspektów ochrony prywatności związanych z przetwarzaniem informacji o jednostce. Jak inne
Rzecznik wskazał, że Konstytucja w art. 47 zawiera ogólne gwarancje ochrony prywatności, zaś art. 51 Konstytucji odnosi się bezpośrednio do aspektów ochrony prywatności związanych z przetwarzaniem informacji o jednostce. Jak inne