Projekt ustawy o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym

Odnosząc się do rządowego projektu ustawy o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym⁸⁹ Rzecznik przedstawił⁹⁰ Marszałkowi Sejmu swoje stanowisko negatywnie oceniając m.in. projektowane rozwiązanie w zakresie, w jakim uzależnia prawo ojca do świadczenia od określonych w tym przepisie przesłanek związanych z osobą matki. Jak wynika z brzmienia tego przepisu, ojcu przysługuje prawo do świadczenia z tytułu wychowania co najmniej czworga dzieci wyłącznie w sytuacji, gdy nie może skorzystać z niego matka. Prawo ojca do świadczenia

86 XI.801.14.2016 z 31 maja 2019 r.

87 Pismo z 10 lipca 2019 r.

88 Wyodrębnionych w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2017 r. w sprawie określenia wykazu spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa, Dz. U. z 2017 r. poz. 95.

89 Druk nr 3157.

90 III.7067.1.2019 z 28 stycznia 2019 r.

zostało zatem potraktowane jako zastępcze i posiłkowe. Takie ukształtowanie prawa ojca do świadczenia może nasuwać wątpliwości co do zgodności projektowanego przepisu z konstytucyjną zasadą równego traktowania kobiet i mężczyzn. Założenie to wynika z przyjęcia tradycyjnego modelu rodziny, w którym to kobieta zajmuje się przede wszystkim wychowywaniem dzieci. Dlatego przyznanie prawa do świadczenia ojcu uzależnione zostało od spełnienia jednej z przesłanek, ściśle związanych z osobą matki i uniemożliwiających jej osobiste zajmowanie się wychowaniem dzieci. Tylko zaistnienie powyższych sytuacji przesądza, że obowiązek wychowywania dzieci spoczywa na ojcu. Tak unormowane prawo do świadczenia nie tylko zakłada pierwszeństwo matki w jego uzyskaniu, lecz w sposób nierówny rozkłada obowiązki rodziców. Przesądza bowiem, że obowiązek wychowywania dzieci obciąża co do zasady matkę, a jedynie w wyjątkowych przypadkach ojca. Zdaniem Rzecznika taka ingerencja projektodawcy w życie rodzinne nie jest dostatecznie uzasadniona wartościami konstytucyjnymi. Ocena zgodności kwestionowanego przepisu projektu ustawy z powołanym wzorcem konstytucyjnym wymaga wskazania dostatecznych argumentów konstytucyjnych służących zapewnieniu faktycznej równości kobiet i mężczyzn. Tymczasem projektodawca różnicując prawo do świadczenia arbitralnie dokonał podziału obowiązków rodziców związanych z wychowywaniem dzieci, przesądzając, że matka nie tylko urodziła, ale także co do zasady zajmowała się wychowywaniem dzieci. Wyłączył tym samym możliwość dokonania przez rodziców swobodnego wyboru w tym zakresie, opartego o indywidualną sytuację rodziny.

5. Skuteczne przeciwdziałanie przemocy ze względu na płeć

Rzecznik przedstawił⁹¹ Prezesowi Rady Ministrów kompleksowe stanowisko, w którym wskazał na najistotniejsze problemy w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Wystąpienie Rzecznika odnosiło się także do opublikowanego w grudniu 2018 r. projektu nowelizacji ustawyo przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie⁹².

91 XI.518.1.2019 z 28 stycznia 2019 r.

92 Ustawa z 29 lipca 2005 r., Dz.U. z 2015 r. poz. 1390. Projekt z dnia 20 grudnia 2018 r. - ustawa o zmianie ustawy przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw przygotowana przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (obecnie niedostępny na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji).

W ocenie Rzecznika dla realnej poprawy sytuacji osób pokrzywdzonych przemocą domową kwestią kluczową jest wdrożenie rozwiązań spójnych z ratyfikowanymi przez Polskę umowami międzynarodowymi.

Niezbędne jest prawidłowe określenie definicji zjawiska przemocy w rodzinie tak, aby obejmowała ona swoim zakresem wszystkie rodzaje zachowań wskazane w Konwencji Stambulskiej, tj. wszelkie akty przemocy fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej, które mogą występować w rodzinie lub gospodarstwie domowym, bez względu na to, czy występują one między byłymi lub obecnymi małżonkami lub partnerami, oraz niezależnie od tego, czy sprawca i ofiara dzielą miejsce zamieszkania. Uzupełniłoby to istotną lukę obecnie obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która nie zapewnia ochrony przez przemocą ekonomiczną, a także pozbawia niezbędnego wsparcia osoby doświadczające przemocy ze strony byłego partnera lub męża, z którym ofiara nie zamieszkuje lub nie prowadzi wspólnego gospodarstwa⁹³.

Rzecznik zwrócił uwagę także na potrzebę zmiany przepisów w zakresie izolacji sprawcy od osoby pokrzywdzonej przemocą. Obecnie obowiązujące rozwiązania są niewystarczające. Konieczne jest przyjęcie środka możliwego do zastosowania niezwłocznie, niezależnie od toczącego się postępowania karnego, w sytuacji bezpośredniego zagrożenia, gdy niezbędne jest zapewnienie fizycznego odseparowania osoby stosującej przemoc wobec swoich bliskich. Możliwością zastosowania natychmiastowego nakazu opuszczenia mieszkania powinni móc dysponować funkcjonariusze Policji już w chwili podejmowania interwencji domowej.

Kolejnym istotnym zagadnieniem jest kwestia usprawnienia procesu rozpatrywania spraw, w których osoby dotknięte przemocą w rodzinie wystąpiły do sądu z żądaniem zobowiązania sprawcy przemocy do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania na podstawie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Przepis nakazuje, aby postanowienie sądu zapadło po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna odbyć się w terminie jednego miesiąca

93 Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzi nie pod pojęciem „przemocy w rodzinie” należy rozumieć jedynie „jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1 [tj. osoby najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.), a także innej osoby wspólnie zamieszkującej lub gospodarującej], w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cie lesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

od dnia wpływu wniosku, jednak dotrzymanie tego terminu w praktyce następuje bardzo rzadko. Z analiz przeprowadzonych przez Rzecznika wynika, że średni czas oczekiwania na rozpatrzenie takiego wniosku to 153 dni. Zdaniem Rzecznika, powierzenie tej kategorii spraw do rozpoznawania wydziałom rodzinnym sądów powszechnych istotnie przyspieszyłoby postępowanie w tego rodzaju sprawach.

Uwagi wymaga również kwestia pomocy mieszkaniowej dla osób doświadczających przemocy w rodzinie. Analiza spraw wpływających do Rzecznika wskazuje, że większość osób – w zasadzie wyłącznie kobiety – które doświadczyły przemocy domowej na gruncie obowiązujących przepisów nie mogą liczyć na żadne szczególne preferencje w korzystaniu z gminnej pomocy mieszkaniowej, w tym pierwszeństwo w uzyskaniu mieszkania. Rzecznik zarekomendował doprecyzowanie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, tak aby osobom pokrzywdzonym przemocą przyznać pierwszeństwo w uzyskaniu najmu lokalu komunalnego.

Rzecznik wskazał, że w toku prac legislacyjnych szczególną uwagę należy poświęcić także problematyce związanej z funkcjonowaniem specjalistycznych ośrodków wsparcia oraz miejsca bezpiecznego schronienia⁹⁴. Obecnie ich liczba jest dalece niewystarczająca. Konieczna jest zatem systemowa analiza dostępu na terenie kraju do placówek specjalistycznych dla ofiar przemocy i jej okresowa weryfikacja.

Pilnych zmian wymaga również kwestia związana z działalnością zespołów interdyscyplinarnych, którego członkowie m.in. przygotowują i wdrażają plan pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia przemocy w rodzinie, w szczególności brak uregulowania w sposób wyraźny kwestii wynagradzania osób wchodzących w skład zespołu interdyscyplinarnego w przepisach ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Członkowie zespołów interdyscyplinarnych powinni otrzymywać wynagrodzenie i zwrot kosztów dojazdu na podobnych zasadach jak osoby zasiadające w gminnych komisjach rozwiązywania problemów alkoholowych⁹⁵. W odniesieniu do funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych i tworzonych przez nie grup roboczych do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie należy wprowadzić obowiązek okresowego monitorowania przez grupy

94 Zob. art. 6 ust. 4 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

95 Zob. art. 4¹ ust. 5 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2016 r. poz. 487, ze zm.).

robocze sytuacji osób dotkniętych przemocą po zamknięciu procedury „Niebieska Karta”.

Kolejnym istotnym zagadnieniem jest prawidłowa implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE. Przepis art. 2 ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka⁹⁶, implementujący dyrektywę nie wskazuje wprost cech osobowych pokrzywdzonego, które należy każdorazowo uwzględnić, oceniając szczególne potrzeby tej osoby związane m.in. z udziałem w postępowaniu. Tymczasem dyrektywa wymaga, aby przy dokonywaniu oceny potrzeb osoby pokrzywdzonej przestępstwem brać pod uwagę takie cechy osobowe ofiary jak wiek, płeć oraz tożsamość płciowa, pochodzenie etniczne, rasa, religia, orientacja seksualna, stan zdrowia, niepełnosprawność, ale także status pobytowy, problemy z komunikacją, związek ze sprawcą lub zależność od niego, czy doświadczenie przestępstwa w przeszłości. Rzecznik zwrócił także uwagę, że w polskiej procedurze karnej brak jest systemowych rozwiązań zapewniających egzekucję obowiązku państwa udzielania pomocy ofiarom przestępstw w rozumieniu i byciu rozumianym od momentu pierwszego kontaktu z właściwym organem. W związku z tym konieczne jest także prawidłowe wdrożenie zasad wynikających z art. 7 dyrektywy dotyczących prawa do tłumaczenia. Istotne jest także, aby wzory pouczeń w innych językach odpowiadały dynamicznie zmieniającym się przepisom prawa i aktualnym wymaganiom w zakresie obowiązków informacyjnych.

Wątpliwości wywołuje także zagadnienie implementacji standardów wynikających z art. 19 dyrektywy, wskazujących na potrzebę zapewnienia możliwości uniknięcia kontaktu między ofiarami i, w razie konieczności, członkami ich rodzin a sprawcą w pomieszczeniach, gdzie prowadzone jest postępowanie karne. W tym zakresie należałoby doprecyzować zasady zawarte w art. 390 § 2 k.p.k. w ten sposób, aby podkreślić – zgodnie z intencją prawodawcy unijnego – szczególną pozycję ofiar przemocy domowej lub seksualnej. Odrębną kwestią wynikającą z powołanego przepisu dyrektywy jest potrzeba zapewnienia, by nowe pomieszczenia sądowe miały osobne poczekalnie dla ofiar.

Procedura karna przewiduje możliwość przesłuchania ofiar w specjalnych pomieszczeniach jedynie w przypadkach przestępstw popełnionych z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej, przestępstw przeciwko wolności, wolności

96 Ustawa z 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz. U. z 2015 r.

poz. 21).

seksualnej i obyczajności oraz przeciwko rodzinie i opiece w stosunku do pokrzywdzonych małoletnich, a także przestępstw określonych w art. 197-199 k.k.

Brak jest regulacji wprost przewidującej takie uprawnienie dla pokrzywdzonych należących do innych grup narażonych na dyskryminację, a także ponowną i wtórną wiktymizację.

Uwzględniając zalecenia wynikające z art. 16 Konwencji Stambulskiej zauważyć należy, że skuteczne realizowanie zadań wynikających z przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie nie może się odbywać bez odpowiednich mechanizmów oraz zaplecza do wpływania na sprawców przemocy w celu zmiany ich postaw. W tym celu należałoby przyjąć jako zasadę kierowanie wszystkich sprawców przemocy w rodzinie do uczestnictwa w programach korekcyjno-edukacyjnych. W przypadku stosowania środków probacyjnych nałożenie obowiązku uczestnictwa w programie powinno być obligatoryjne (przy dopuszczeniu możliwości odstąpienia od zastosowania go jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach). Analogiczne rozwiązanie powinno być zastosowane wobec sprawców skazanych na karę pozbawienia wolności bez zawieszenia jej wykonania. W tym celu potrzebne byłoby rozważenie wprowadzenia nakazu uczestnictwa w tego typu programach i zobowiązanie sądu do orzekania tego środka w każdym przypadku skazania sprawcy przemocy w rodzinie na bezwzględną karę pozbawienia wolności. Zmiany w tym kierunku należy skorelować z rozwojem istniejącej bazy podmiotów realizujących programy. Jest to aspekt bardzo istotny, gdyż do Rzecznika docierają sygnały, że nie wszystkie powiaty opracowują i realizują programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych, co powoduje, że osoby wobec których nałożono taki obowiązek, jak również te, które dobrowolnie chciałyby się poddać oddziaływaniom, mają trudności ze znalezieniem dla siebie oferty w bliskiej odległości od swojego miejsca zamieszkania.

Natomiast projektowana zmiana zakładająca, by Prokurator Generalny wydawał wytyczne dotyczące zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej co najmniej raz na 4 lata, a nie jak dotychczas – co najmniej raz na 2 lata – budzi poważne wątpliwości. Rzecznik negatywnie ocenił postulat, aby sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Rada Ministrów przedkładała Sejmowi nie każdego roku, lecz co 3 lata. Tylko systematyczna analiza gromadzonych danych zapewnia bowiem możliwość szybkiego reagowania na stwierdzane uchybienia, co jest kluczowe dla zapewnienia

niezbędnej efektywności systemu reagowania na zjawisko przemocy domowej i wsparcia osób pokrzywdzonych.

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi poinformował⁹⁷, że przedstawiony projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw został wycofany i nie będzie przedmiotem dalszego procedowania i przedstawił najważniejsze zadania w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie realizowane przez resort w ostatnich latach. Jednocześnie Minister wskazał, że odniesienie się do zaleceń Rzecznika dotyczących przepisów prawa karnego oraz postępowań sądowych nie leży w kompetencji tego resortu.

Rzecznik wystąpił⁹⁸ zatem do Ministra Sprawiedliwości o przedstawienie stanowiska w odniesieniu do zagadnień pozostających we właściwości resortu sprawiedliwości.

W odpowiedzi Minister poinformował⁹⁹, że trwają prace legislacyjne nad projektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, którego celem jest wprowadzenie do porządku prawnego kompleksowych rozwiązań dotyczących szybkiego izolowania osoby dotkniętej przemocą od osoby stosującej przemoc, w sytuacjach, gdy stwarza ona zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników, jak również zapewnienie skutecznych oddziaływań interwencyjnych wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie oraz zwiększenie świadomości społecznej na temat przyczyn i skutków przemocy w rodzinie. Minister wskazał ponadto, że planuje się wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego odrębnego postępowania w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia oraz zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Natomiast w ocenie Ministra, brak jest względów merytorycznych i funkcjonalnych, przemawiających za powierzeniem wydziałom rodzinnym i nieletnich sądów rejonowych rozpoznawanie spraw dotyczących nakazania opuszczenia mieszkania osobie stosującej przemoc w rodzinie.

W odniesieniu do wątpliwości Rzecznika dotyczących poprawy skuteczności systemu ochrony osób doświadczających przemocy w rodzinie, Minister wskazał, że dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE została

97 Pismo z 30 stycznia 2019 r.

98 XI. 518.1.2019 z dnia 23 kwietnia 2019 r. i 19 lipca 2019 r.

99 Pismo z 9 sierpnia 2019 r.

zaimplementowana w sposób pełny i poprawny. Minister zgodził się z zastrzeżeniami Rzecznika, że wzory pouczeń w innych językach dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości nie odpowiadają dynamicznie zmieniającym się przepisom prawa i zadeklarował, że Ministerstwo dołoży starań, by pouczenia zostały zaktualizowane.

6. Równość płci w odniesieniu do biernego prawa wyborczego

Na podstawie licznych badań i analiz (w tym przygotowywanych przez Biuro RPO) można sformułować wniosek o wciąż niewielkim udziale kobiet w składzie organów publicznych pochodzących z wyboru w Polsce.

Zjawisko niedoreprezentowania kobiet w życiu publicznym (politycznym) jest bez wątpienia złożone i wielowątkowe. Po to, aby mu przeciwdziałać, konieczne jest, zdaniem Rzecznika, podjęcie równolegle szeregu różnorodnych, zaplanowanych i skoordynowanych działań. W odniesieniu do problematyki równości płci w szeroko pojętym procesie wyborczym zasadne jest przygotowywanie i wdrażanie rozbudowanych inicjatyw w zakresie edukacji i promocji. Istotne jest rozważenie podjęcia zmian prawnych mających na celu wpłynięcie na skuteczniejsze, rzeczywiste zagwarantowanie zasady równości płci i zwiększenie zaangażowania kobiet w proces wyborczy. Postulaty korekty mechanizmu kwotowego, zawartego w Kodeksie wyborczym i rozszerzenia go o mechanizm regulujący kwestię kolejności kandydatek i kandydatów na listach wyborczych, wydają się mieć poważne uzasadnienie. Rzecznik podkreślił, że działania w tym zakresie można by odczytywać jako wyraz konsekwencji ustawodawcy, który podjął już przecież doniosłą decyzję o wprowadzeniu mechanizmu kwotowego, dostrzegając ważne przyczyny jego stosowania i licząc na osiągnięcie pożądanych rezultatów. Rzecznik zwrócił się¹⁰⁰ do Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie podjęcia działań odnoszących się do problematyki korzystania przez kobiety z biernego prawa wyborczego i poinformowanie o planowanej aktywności w tym zakresie.

Przeniesienie kobiety prokuratora w stan spoczynku z powodu ukończenia 60 lat Do Rzecznika wpłynęła skarga od kobiety prokuratora, która z dniem 22 maja 2018 r.

została przeniesiona w stan spoczynku w związku z ukończeniem 60. roku życia.

100 VII.602.20.2015 z 8 marca 2019 r.

Wniosek o wyrażenie zgody przez Prokuratora Generalnego na dalsze zajmowanie stanowiska został złożony z naruszeniem terminu wynikającego z art. 127 § 3 Prawa o prokuraturze¹⁰¹ .

Jednym ze stosowanych w jej sprawie przepisów była regulacja, że prokurator może nadal zajmować stanowisko po ukończeniu 60. roku życia – kobieta, a po 65. roku – mężczyzna, jeżeli Prokurator Generalny wyrazi na to zgodę. Kobieta złożyła jednak odpowiedni wniosek zbyt późno (trzeba było go składać pół roku przed ukończeniem 60.

roku życia). Wobec braku decyzji Prokuratora Generalnego, odwołanie skarżącej zostało odrzucone przez Sąd Najwyższy w styczniu 2019 r.

Skarżąca zakładała, że obowiązujący od 23 maja 2018 r. (następnego dnia po ukończeniu przez nią 60. roku życia) nowy przepis, zgodnie z którym i kobieta, i mężczyzna przechodzą w stan spoczynku z ukończeniem 65. roku życia - ureguluje w przepisach przejściowych możliwość jej powrotu do czynnej służby. Wprowadzająca tę zmianę nowela kilku ustaw¹⁰² nie zawierała jednak żadnych przepisów przejściowych dotyczących kwestii powrotu do obowiązków prokuratora lub sędziego przez kobiety, które przeszły w stan spoczynku z powodu ukończenia 60. roku życia i z różnych przyczyn nie skorzystały z możliwości kontynuowania aktywności zawodowej na podstawie odrębnej procedury. Przepisy dostosowano wtedy do jednolicie określonego dla kobiet i mężczyzn wieku przechodzenia przez prokuratorów w stan spoczynku w dniu ukończenia 65. roku życia. Ostatecznie skarżąca upatruje możliwość powrotu do pełnienia obowiązków w związku z wyrokiem¹⁰³ TSUE. Trybunał stwierdził, że nasze państwo uchybiło zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy prawa Unii Europejskiej.

Polegało to z jednej strony na wprowadzeniu odmiennego wieku przejścia w stan spoczynku dla kobiet i mężczyzn zajmujących stanowiska sędziów i prokuratorów, z drugiej - na obniżeniu wieku przejścia w stan spoczynku mającego zastosowanie do sędziów, z jednoczesnym przyznaniem ministrowi sprawiedliwości uprawnienia do decydowania o przedłużeniu okresu czynnej służby tych sędziów. TSUE odrzucił argument Polski, że przewidziane w ten sposób różnice między sędziami obu płci co do wieku przejścia w stan spoczynku stanowią środek pozytywnej dyskryminacji. W ramach analizy sposobu wykonania przez Polskę tego wyroku zdaniem Rzecznika konieczne wydaje się także rozważenie wyżej przedstawionego problemu w celu uniknięcia możliwości odpowiedzialności odszkodowawczej za wprowadzenie stanu prawnego niezgodnego z prawem unijnym. Rzecznik zwrócił się¹⁰⁴ do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o analizę sposobu uregulowania tej kwestii z uwzględnieniem

101 Ustawa z 28 stycznia 2016 r. Dz.U. z 2019 r. poz. 740.

102 Ustawa z 12 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r. poz. 848).

103 Wyrok z 5 listopada 2019 r. (sprawa C-192/18).

104 III.7060.155.2019

skutków wyroku TSUE. Poprosił także o przedstawienie informacji, czy z podobnymi skargami występowały inne osoby zajmujące stanowiska sędziów i prokuratorów.

Art. 34 – Prawo do obywatelstwa polskiego

1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.

2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.

1. Sytuacja prawna dzieci obywatelstwa polskiego urodzonych za granicą, w których aktach urodzenia jako rodziców wskazano osoby tej samej płci

Polski system prawny nie przewiduje rodzicielstwa osób tej samej płci – nie ma możliwości wskazania w akcie urodzenia dziecka dwóch osób tej samej płci.

Prawo nie dopuszcza też przysposobienia dziecka przez parę jednopłciową i nie reguluje instytucji macierzyństwa zastępczego, tzw. surogacji. W wielu krajach, w tym w obrębie Unii Europejskiej, przepisy dopuszczają jednak rodzicielstwo osób tej samej płci, w czego konsekwencji żyjący za granicą obywatele i obywatelki Polski pozostający z związkach jednopłciowych często zakładają tam rodziny i wskazują w aktach urodzenia swoich dzieci dwie kobiety lub dwóch mężczyzn jako rodziców. O ile jednym z rodziców wskazanych w akcie urodzenia jest obywatel Polski, dziecko nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa. Zgodnie bowiem z art.

34 ust. 1 Konstytucji, obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Art. 14 ustawy o obywatelstwie polskim¹⁰⁵ precyzuje, że małoletni nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa, przez urodzenie, w przypadku, gdy co najmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim.

Dla efektywnej realizacji prawa do obywatelstwa oraz wszystkich związanych z nim uprawnień – np. prawa do korzystania z opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, dostępu do bezpłatnej edukacji, czy też swobody przemieszczania się po terytorium Unii Europejskiej – niezbędne jest posiadanie polskiego dokumentu tożsamości (paszportu lub dowodu osobistego) i numeru PESEL. Zgodnie natomiast z dotychczasową praktyką organów administracji, do skutecznego wnioskowania o wydanie tych dokumentów i nadanie numeru PESEL

W dokumencie w roku 2019 INFORMACJA (Stron 42-68)