Papież św. Pius X dekretem z dnia 26 sierpnia 1913 roku ogłosił no w e norm y odnośnie stosow ania dokum entów w e w szystkich sprawach beatyfikacyjnych, a w ięc także w sprawach zw yczajnych (per viam non cu ltu s)69.
Dekret ten jeszcze dzisiaj obowiązuje i jest respektow any w K on gregacji, co podkreśla Podsekretarz Kongregacji d/s Ś w iętych Mons. A. P. Frutaz i publikuje go in extenso w sw ej p r a c y 70.
W num erze II-gim dekretu Papież postanawia:
„We w szystkich sprawach, zw łaszcza dawnych, do procesu diecezjal nego czyli inform acyjnego należy dołączyć w szystk ie dokumenty h i storyczne czy m anuskrypty, czy druki, które w jakikolw iek sposób odnoszą się do sprawy, o którą chodzi. N ależy zawiadom ić w szystkich, którzy takie dokum enty posiadają, aby przedłożyć je Ordynariuszowi;
68 M a c h e j e k , art. c., s. 33. 69 F r u t a z , o.c., s. 10. 70 F r u t a z , o.c., ss. 36—38.
{33]
Dowody w procesach beatyfikacyjnych247
a jeśli w ym agałyby tego sprawa, należy pod św iętością przysięgi prze słuchać archiw istów zbiorów tak publicznych jak prywatnych: z naj w iększą też troską i pilnością trzeba starać się o to, by w szelkiego ro dzaju dokum enty dotyczące spraw y zdobyć i ocenić w edług norm prze kazanych przez Benedykta XIV, lib. II, c. LII”.Benedykt X IV w cytow anym tek ście pisze o sposobie zbierania do kum entów i o ich mocy dowodowej. W. n. 7 c z y t a m y :
„Według ogólnej reguły dokument, aby m ógł stanow ić jakiś stopień dow odow y, pow inien być w zięty z archiwum publicznego lub pryw at nego przez sam ego stróża archiwum z pomocami, które wiarygodność dokum entu potwierdzają, jak to zauw ażyli Audytorzy Roty w spra w ozdaniu co do sprawy św. Rajmunda, part. I, art. 5 et seąuitur Con- telorius de Canoniz. S. S. c. 24, num. 26. Przyjąw szy tę zasadę dopu szczono jako dowód niektóre dokum enty i pisma znalezione w archi w um K rakow skiego K onw entu Zakonu K aznodziejskiego w spraw ie św. Jacka, jak to czytam y w bulli kanonizacyjnej § 7” n .
a. Z e b r a n i e d o k u m e n t ó w w s p r a w a c h z w y c z a j n y c . h Kanon 2106 n. 1 Kodeksu Praw a Kanonicznego postanawia, że na p ierw sze posiedzenie Kongregacji (anłepraeparatoria), celem dyskusji nad heroicznością cnót sługi Bożego należy w ydrukow ać tzw. Sum m a- rium, które ma być tak zredagowane, aby zeznania św iadków i doku m enty b yły przytoczone w całości. Kongregacja bierze tek st dokum en tów z akt procesu apostolskiego. Dokum enty zostały zebrane i w łączo ne do akt na mocy kan. 2019, który w e w szystkich procesach b eatyfi kacyjnych dopuszcza dowód ze św iadków i z dokumentów.
Na m ocy kan. 2032 dokum enty zbiera i przedkłada trybunałow i p o- stulator, w przeciw ieństw ie do dwóch rodzajów spraw dawnych, dla których dokum enty zbiera i przedkłada Diecezjalna Kom isja H istory czna.
P ow staje pytanie, jakie dokumenty ma zebrać postulator, skoro w spraw ach zw yczajnych głów ną siłę dowodową stanow ią zeznania św iad k ów naocznych, a dokum enty m ają tylko znaczenie pomocnicze? (Cfr. kan. 2020 § 3).
Decyzja i w ybór zależy od postulatora, a naw et od trybunału, który w ciągu przewodu sądowego może zażądać przedłożenia innych jesz cze dokum entów celem w ykrycia prawdy (kan. 2032).
N ależy zatem zebrać w s z y s t k i e d o k u m e n t y p u b l i c z n e , jak m etrykę urodzenia i chrztu, św iadectw a szkolne, dokumenty nom ina cyjn e na urzędy, zaświadczenia lekarskie w razie choroby, zaświad czen ie o śm ierci słu gi Bożego itp.
D o k u m e n t y p r y w a t n e , jak listy, wspom nienia, zeznania po zasądow e, itp. w edług uznania postulatora, ew entualnie na żądanie
248 M. T. Machejek
trybunału czy Stolicy A postolskiej. Z e z n a n i a p o z a s ą d o w e zło żone w obec proboszcza lub notariusza Kurii Biskupiej pod przysięgą m a j ą z n a c z e n i e d o k u m e n t u p u b l i c z n e g o , dlatego postu- latorzy starają się o takie zeznania jeszcze przed rozpoczęciem procesu kognicyjnego, aby nie zginęły dowody w razie śm ierci św iadków na ocznych 72.
b. P r z e d ł o ż e n i e d o k u m e n t ó w w s p r a w a c h z w y c z a j n y c h
Po przesłuchaniu ostatniego św iadka urzędowego postulator zjaw ia się przed trybunałem na tejże sesji i postuluje dopuszczenie dowodu z dokum entów czyli przedłożenie dokumentów, które zebrał i ch ce załączyć do akt procesowych. Wówczas promotor w iary protestuje, ż e n ie można dokum entów załączyć i przyjąć do procesu bez uprzedniego rozpoznania i stw ierdzenia ich autentyczności i legalności. S ęd ziow ie przyjm ują zastrzeżenie promatora w iary i w yznaczają term in następ nej sesji dla przedłożenia dokumentów.
Na sesji dla przedłożenia dokum entów postulator przedstawia try bunałow i beatyfikacyjnem u spis w szystkich dokum entów i ich orygi n ały lub autentykow ane odpisy, ew en tu aln ie fotografie lub kserografie. Sędziow ie razem z prom otorem w iary dokładnie badają ich całość, autentyczność i legalność oraz deklarują, że dokum enty n ie zostały sfałszow ane czy zm ienione w części lub w całośoi i dlatego przyjm u-. ją je jako dowód w procesie beatyfikacyjnym i załączają je do ak t p rocesow ych 73.
c. M o c d o w o d o w a d o k u m e n t ó w w s p r a w a c h z w y c z a j n y c h
Kodeks Praw a K anonicznego w sprawach zw yczajnych przyznaje do kum entom jedynie znaczenie pomocnicze, bo głów ną siłę dow odow ą stanow ią zeznania św iadków naocznych i św iadków ze słyszenia od św iadków naocznych. Jednak słow a kanonu 2020 § 2 i 2032 o pom oc niczym charakterze tych dokum entów n ie trzeba tłum aczyć w sensie- ścisłym , lecz szerokim. Gdy bowiem na udow odnienie jakiegoś faktu z życia sługi Bożego lub jakiejś cnoty w stopniu heroicznym braknie* dostatecznych zeznań świadków, w ów czas dokum enty mogą się stać czynnikiem decydującym . Taką opinię głosi aktualny Relator Urzędu- H istoryczno-H agiograficznego P. A gostino Am ore OFM, który był i jest także konsultatorem w sprawach zw yczajnych czyli świeżych. K on sul- tatorzy bowiem w razie potrzeby używ ają tych dokumentów, n aw et pryw atnych, jak listów i pism sługi Bożego lub osób trzecich jako do
72 M a c h e j e k , art. c., s. 34.
{35]
Dowody w procesach beatyfikacyjnych249-w odó249-w 249-w braku jasnych zeznań ś249-w iadkó249-w za pe249-w ien okres życia lub na heroiczność cnót czy jakiejś cnoty. Faktycznie w ięc dokumenty w pew nych w ypadkach spełniają funkcję decydującą w rozstrzygnięciu jakiejś trudności, chociaż w tych sprawach zasadniczo są brane pod uw agę zeznania św iadków naocznych 74.
Znakom ity prawnik, teolog i pracownik Kongregacji Rytów, zmarły już Salvatore Indelicato, pisał:
„Na specjalną uw agę zasługują b i o g r a f i e , które często są przed kładane w procesach co do cnót. Jakkolw iek są one dowodam i po m ocniczymi, to jednak mogą być bardzo cenne dla dobrego w yniku, sprawy jeśli zostały napisane przez osobę kom petentną i godną pełne go zaufania i m ają potw ierdzenie wprost w innych dokumentach przed łożonych trybunałow i i w łączonych do akt procesowych. Tak orzeka, kanon 2035 § 1. Tego n ie można powiedzieć o św iadectw ach zgonu i dołączonych pochwałach dla zmarłego. Jeszcze m niejszą wartość do w odow ą m ają św iadectw a osób autorytatyw nych, które jednak na pisały je na prośbę osób zainteresow anych i za życia sługi Bożego. Te go rodzaju dokum enty posiadają w zględną i niższą w artość od w arto ści biografii napisanych w edług kryteriów historycznych i potw ierdzo nych przez inne dokum enty urzędowe (kan. 2033 §§ 2—3)” 75.
Zeznania pozasądowe mogą m ieć moc dowodową, jeśli są złożone pod przysięgą, która jest gw arancją prawdom ówności. W praktyce są dowej m ogą się zdarzyć dwa wypadki: 1) św iadek zeznający w pro cesie opracował w domu sprawozdanie pisem ne i do sw ych zeznań sądow ych dołącza je rów nież pod przysięgą; takie relacje pisem ne ma ją sw oją moc dowodową, bo stają się dokum entem publicznym i są dowym ; 2) tenże św iadek przynosi na sesję i załącza do akt zeznania pozasądowe innej osoby już zmarłej, która jednak nie złożyła przysię gi; tego rodzaju dokum ent prywatny, chociaż został przyjęty do akt procesow ych, nie ma jednak gw arancji przysięgi, a w ięc stanow i tylko środek pomocniczy i sam jako dowód jakiegoś faktu czy cnoty nie w ystarczy. K iedy jednak w Kongregacji przyjdzie do dyskusji nad je go w artością będą w zięte pod uw agę autorytet autora i okoliczności, sporządzenia dokumentu i w jakiś sposób odda on usługi spraw ie b e atyfikacyjnej 76.
W każdym razie postulator powinien skrzętnie zebrać w szelk ie do kum enty publiczne i prywatne, a naw et zeznania pozasądowe, o ile m ożliw e złożone pod przysięgą, aby bogata i obfita dokumentacja sta now iła pomoc dla zeznań św iadków naocznych w ocenie życia i cnót. heroicznych słu gi Bożego.
Promotor Generalny Wiary w Kongregacji do spraw Świętych,
jak-74 Salvatore I n d e l i c a t o , II processo apostolico di beatificazione*. Roma 1945, s. 95; cfr. M a c h e j e k , art. c., s. 34.
76 S. I n d e l i c a t o , Processo apostolico di beatificazione, s. 95. 76 Tamże, ss. 95—96.