Twórczość Julii Duszyńskiej — autorki utworów literackich dla dzie
ci1 — jest współczesnemu młodemu czytelnikowi prawie w ogóle niezna
na. Jej utwory, wydane w okresie międzywojennym, między innymi Słoń Duda (1927), Szarusia (1938), Pan Ciapcia (1939), nie były popularyzo
wane w latach powojennych. Spośród zaś nielicznych utworów, napisa
nych w krótkim okresie powojennym (autorka zmarła w 1948 roku), w pamięci pokolenia 50-latków przetrw ała - jako książka dzieciń
stwa — zabawna opowieść fantastyczna Cudaczek-Wyśmiewaczek. Była ona wielokrotnie wznawiana (w 1991 roku ukazało się 12. wydanie tej
1 Julia Duszyńska (1899-1948) debiutowała w 1927 roku wierszowanym opowia
daniem dla dzieci młodszych Słoń Duda, współpracowała z pismami dziecięcymi „Pło
myk” i „Płomyczek”, a w latach 1935-1939 redagow ała pisemko pt. „Słonko”. O p ra
cowywała podręczniki szkolne i przewodniki metodyczne z zakresu historii (w spół
autorsko z Tadeuszem W itwickim) i języka polskiego (wspólnie ze Stanisławem Tyń
cem i Józefem Gołąbkiem). W latach międzywojennych w teatrze kukiełkowym „Baj”
w W arszaw ie wystawiono jej sztukę O raku nieboraku i pstrągu dziwolągu. Była tak
że autorką obrazka scenicznego z czasów króla Jana III Wesele w Jaworowie (z mu
zyką opartą na motywach ludowych - 1936). W okresie II wojny i po wojnie - mimo rozwijającej się choroby płuc — zajm owała się twórczością literacką. W tym czasie powstały m.in. bajki: O capku psotnym koziołku, O kogutku lilip u tk u (1946) i opo
w iadanie fantastyczne Cudaczek-Wyśmiewaczek (1947); por. S. F r y c i e , M. Z i ó ł - k o w s k a - S o b e c k a : Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży. Piotrków T rybunal
ski 1999, s. 80-81; B ibliografia literatury dla dzieci i młodzieży (1918-1939). L ite ra tura polska i przekłady. Oprać. B. K r a s s o w s k a i A. G r e f k o w i c z . W arszaw a 1995, s. 107-108.
książki w Wydawnictwie „Nasza Księgarnia”) 2. Dzisiaj jednak - jak wynika z sondaży - coraz rzadziej bywa uwzględniania w edukacji szkolnej3, chociaż z racji w alorów wychowawczych i estetycznych może nadal odgrywać ważną rolę w rozwijaniu cech osobowości dziec
ka i kształceniu jego umiejętności językowych.
Pisarka, kierując się przesłankami psychologii rozwojowej oraz własnymi doświadczeniami pedagogicznymi4, przełamuje w opowie
ści o Cudaczku-Wyśmiewaczku model wąsko pojmowanego, nachal
nego dydaktyzmu; odwołuje się do wyobraźni dziecka, wprowadzając elementy fantastyki5 i motyw wędrówki tytułowego bohatera fanta
stycznego - małego złośliwego licha, „co nie je, nie pije, a tylko śmie
chem żyje” . Bohaterów dziecięcych, u których ów Cudaczek kolejno zamieszkuje i których wady wyśmiewa, dopóki się ich nie wyzbędą lub póki nie w praw ią go w obrzydzenie (np. Beksa), autorka ukazu
je w codziennych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych, często zabar
wionych humorem, w interakcjach z rówieśnikami i osobami z kręgu rodzinnego. Pozwala jej to ośmieszyć zachowania charakterystyczne dla dzieci młodszych, na przykład skłonności do obrażania się, do zło
ści, do grymaszenia, mazgaj stwo, bałaganiarstwo, które dla Cudacz- ka-Wyśmiewaczka stają się swoistą pożywką:
Cudaczek śmiał się w głos. Brzuszek mu pęczniał w oczach.
Śmiał się i śmiał do rozpuku, a brzuszek mu pęczniał i pęczniał, aż napęczniał jak ziarnko grochu. Wtedy Cudaczek był syty i zadowolony.
2 Z tego wydania pochodzą cytowane w moim komunikacie fragmenty tekstu.
3 N a podstawie rozmów przeprowadzonych z nauczycielkami klas I - I I I szkół pod
staw ow ych i przedszkoli w wojew ództwie śląskim wnioskuję, że lekturę tę w yko
rzystu ją w praktyce szkolnej głównie osoby z ponad 25-letnim stażem pracy peda
gogicznej, które we własnej edukacji wczesnoszkolnej spotkały się z utworem Cuda- czek-Wyśmiewaczek. W skazują one na takie motywy uwzględniania tego utworu w pra
cy z dziećmi, jak: łączenie elem entów fantastyki z realizmem, humor, kom unika
tywny język. Kilka rozmówczyń uważa jednak, że Cudaczek... nie może już być atrak
cyjną lekturą m.in. z uwagi na odbiegające od współczesnych realia kulturowe i cywi
lizacyjne św iata przedstawionego w utworze (np. parowóz, osiołek — jako zwierzę po
ciągowe).
4 J. Duszyńskiej - jako nauczycielce, autorce podręczników (m.in. elementarza) i przewodników metodycznych - zapewne nieobce były publikacje i doniesienia z b a dań nad rozwojem umysłowym i językowym dziecka (m.in. J.W. Dawida, S. Baleya, F. Domańskiego, J. Szabuniewiczowej); por. M. N a g a j o w a : Zarys historii ćwiczeń w mówieniu i pisaniu. Wybrane zagadnienia. W: E a d e m : Ćwiczenia w mówieniu i p i saniu w klasach V - V I I I szkoły podstawowej. W arszaw a 1977, s. 5-29; E. P o l a ń s k i : Słownictwo uczniów. Problemy, badania, wnioski. W arszaw a 1982, s. 7-16.
5 Por. szerzej na tem at przem ian w polskiej literaturze dla dzieci w publikacji Z. A d a m c z y k ó w ej: Literatura dla dzieci. Funkcje, kategorie, gatunki. Warszawa 2001.
Opowieść została tak skonstruowana, by mały odbiorca mógł ob
serwować, jak wyśmiewane przez Cudaczka cechy, których nosiciela
mi są postaci rówieśników, przejawiają się w wyglądzie zewnętrznym, w powtarzających się - często nieuświadamianych bądź trudnych do przezwyciężenia — działaniach, postępowaniu (np. skłonności do dą
sów, wybuchy złości, kapryszenie) oraz jakie reakcje wywołują zacho
wania bohaterów literackich w ich otoczeniu, na przykład żarty, do
kuczanie przez kolegów, ale też chęć pomocy, cierpliwe przekonywa
nie, upomnienia, a nawet ukaranie klapsem przez zniecierpliwioną mamę. Autorka ukazuje też, jak postacie zm ieniają się wewnętrznie i jakie czynniki powodują tę przemianę, prowadząc do refleksji nad negatywnym postępowaniem.
Interesująca warstwa językowa utworu Cudaczek-Wyśmiewaczek świadczy o dobrej znajomości przez pisarkę właściwości języka dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym. Opowieść jest udaną próbą wykorzystania odmiany mówionej języka (słownictwa nacechowanego ekspresywnie i składni potocznej), co ujawnia się zwłaszcza w partiach dialogowych i w monologach Cudaczka. Dzięki komunikatywności tekst nie stanowi bariery percepcyjnej dla małego czytelnika, choć niektóre realia językowo-kulturowe wymagają obec
nie komentarza, na przykład „cera” ‘przędza do cerowania’, też ‘miejsce zacerowane, pokryte przędzą’; „osiołek” w funkcji zwierzęcia pocią
gowego („ciągnie wózek z jarzynami”), obecnie raczej u nas niewyko
rzystywany w tej roli.
Środki językowe w tekście Cudaczka-Wyśmiewaczka um ożliwia
ją nauczycielowi rozwijanie w uczniach wrażliwości na znaczeniową wartość w yrazów i związków frazeologicznych nazywających cechy osobowości, a także pozwalają rozbudzić zainteresowanie mechani
zmami słowotwórczym i - zjawiskiem pochodności wyrazów - oraz inspirować dzieci do twórczości językowej. Swoje spostrzeżenia opie
ram na bezpośrednich nieoficjalnych rozmowach w sytuacji poza
szkolnej z kilkorgiem dzieci 7-9-letnich (z grupy nieformalnej) po lek
turze Cudaczka-Wyśmiewaczka. Uwagę małych odbiorców zwróciła przede wszystkim antroponimia. Julia Duszyńska w utworze używa bowiem nazw nosicieli cech (którym i dzieci często posługują się w kontaktach rówieśniczych i w języku familijnym)6. Wykorzystuje je
6 S łu ż ą one tam do regu low an ia nieakceptowanych zachowań dzieci podczas zabaw w grupie rówieśniczej; niektóre m ają strukturę rym o w an ą a używane w ści
słym kręgu rodzinnym, stanowią własność jej członków; por. D. S i m o n i d e s : Współ
czesny folklor słowny dzieci i nastolatków. Wrocław—W arszawa 1976; E a d e m: Ele-mele dudki. Rymowanki dzieci śląskich. Katowice 1985; K. H a n d k e : Polski język fa m
ilij-w funkcji silij-woistych nazilij-w ilij-własnych - przezilij-wisk, zailij-wężając zakres ich użycia do jednostkowego obiektu, na przykład: dziewczynka, która często się obraża — „panna Obrażałska” ; chłopiec, który płacze często i bez powodu - „Beksa” . Czasem autorka modyfikuje formę potocznej nazwy nosiciela cechy, dostosowując ją do konstrukcji analogicznych nazw-etykiet występujących w dziecięcym języku (por. „Złośnicki” , utworzony od potocznej formacji „złośnik”) 7. Pisarka wybiera zatem celowo środki stylistyczne nacechowane ekspresywnie i obciążone funkcjonalnie8 - substantywizowane przymiotnikami z przyrostkami
„nazwiskowymi” -ski, -cki, zestawione z oficjalnymi formami grzecz
nościowymi „pan” , „panna” . Kilka antroponimów literackich wystę
pujących w tekście utworu J. Duszyńskiej jest neologizmami utworzo
nymi za pomocą kompozycji - według modeli występujących w polsz- czyźnie, jak na przykład złożenia deminutywno-hipokorystyczne:
„panna Krzywinosek” (i pochodne od niego „Krzywinosiątko”), a przede wszystkim rymowane zestawienie „Cudaczek-Wyśmiewaczek” i „Cu- daczek-Smiejaczek” .
Dzieci z łatwością „odszyfrowały” motywację pierwszego z prze
zwisk, dla którego podstawę słowotwórczą stanowi zwrot frazeolo
giczny „krzywić nosem” ‘grymasić, kaprysić’. Autorka bardzo obrazo
wo motywuje w tekście to literackie przezwisko, wskazując na prze
jaw y zew nętrzne zachowania się jego nosicielki, opisywane z per
spektywy narratora i Cudaczka-Wyśmiewaczka.
Dziewczynka z buzią aniołka była grymaśna. Na wszystko krzywi
ła swój mały nosek [...]. Cudaczek tak o niej mówił: - Mój kochany Krzy
winosek, moje kochane Krzywinosiątko, [...] nosek wykręcił się na pra
wo, skrzywił na lewo, [...] nosek lata na wszystkie strony.
Literacka nazwa tytułowego bohatera - postaci fantastycznej - jest również przejrzysta znaczeniowo i strukturalnie. Człon pierwszy wskazuje na jego dziwny wygląd („cudak” to ktoś, kto wygląda dziw
ery. W arszaw a 1997; por. też D. B u l a , D. K r z y ż y k , B. N i e s p o r e k - S z a m b u r - s k a , H. S y n o w i e c : Dziecko w świecie języka. Kraków 2004.
7 Por. też inne przykłady z wypowiedzi dzieci 6-8-letnich: „ciekawiński”, „drapież- nicki”, „dokuczalski” (w funkcji potocznych nazw nosicieli cech), cytowane w mojej książce pt. Rozwój słownictwa nazywającego cechy osobowości w języku dzieci i młodzie
ży. Katowice 1985.
8 N a temat antroponimii literackiej w utworach dla dzieci i młodzieży, por. m.in.
J. Ł u c : Nazwy własne w dziecięco-młodzieżowej kom unikacji społecznej i literackiej.
Rozprawa doktorska. Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie. Cieszyn-Katowice 2004 [maszynopis].
nie, ekscentrycznie, śmiesznie; „Cudaczek” więc to antroponimizacja małego cudaka); jak pisze autorka — „licho malusie i cieniutkie jak igła Człon drugi, równorzędny wobec pierwszego, nawiązuje do funkcji, jaką ów Cudaczek spełnia - wyśmiewa, ośmiesza kogoś; śmie
jąc się, wytyka wady.
W końcowej części utworu dokonuje się przemiana w samym Cu- daczku, a wraz z nią zmienia się jego rola z prześmiewcy czyichś wad na rozweselającego innych (smutnych, potrzebujących pomocy). M a to konsekwencje nazewnicze w nowym określeniu Cudaczka mianem
„Cudaczek-Smiejaczek” ‘ten, kto rozbawia, rozwesela innych śmie
chem; kto wprowadza w dobry nastrój’. Dodajmy, że nazwa „Smieja- czek” może być motywowana przez neologizmy dziecięce, współcze
śnie także występujące w wypowiedziach dzieci młodszych: „śmiejak”
(„śmiejka”) - chłopiec (dziewczynka), który rozśmiesza inne dzieci, często się śmieje, śmieszek9.
Z kolei przezwisko innego bohatera dziecięcego - „pan Byle-jak”
- pragmatycznie i sytuacyjnie umotywowane w tekście lektury, w y
zwoliło w małych czytelnikach chęć zastąpienia go innym, odwołują
cym się do skojarzeń sytuacyjnych. Bogaty materiał onimiczny, któ
ry podali moi rozmówcy — dowodzi pomysłowości, twórczego podej
ścia do lektury, a zarazem kompetencji antroponimicznej: wykładni
kiem formalnych przezw isk jest dla uczniów przyrostek -ski, -cki, (por. propozycje dzieci „Bałaganiarski”, „Nieschludnicki” , „Nieporząd- nicki” , „N iesprzątalski” , „B azgralski”). Dwa zaproponowane przez dzieci „zastępniki” przezwiska chłopca „Byle-jak” miały deminutywno- -hipokorystyczny charakter, na przykład „Bylejaczek” , „Bylejakuś” .
Równie ciekawe przykłady, świadczące o umiejętnościach słowo
twórczych dzieci, przyniosły poszukiwania przez nie n a jtra fn iej
szego przezw iska dla bohaterki Cudaczka-Wyśmiewaczaka, która w opowieści została scharakteryzowana peryfastycznie: „Kasia, co się grzebienia bała” . Sens tego żartobliwego zwrotu ‘dziewczynka, która nie lubi się czesać’ dzieci starały się wyrazić, tworząc neologizm y typu: „Nieuczesalska” , „N iegrzebykow ska” , „G rzebojalska” , „Grze- bojka” (doszło tu do skontaminowania elementów słowa „grzebień”
i „bać się”). U żywały ponadto innej podstawy derywacji, nawiązują
cej do cechy wyglądu zewnętrznego: „Rozczochralska” , „Rozczochra
niec” , a w reszcie - u żyw a li w yrażen ia o znaczeniu przenośnym w funkcji nazwy własnej osobowej: „Wronie Gniazdo” . Oprócz tych nazw dzieci posłużyły się zantroponim izowanym kolokw ializm em
„Czupiradło” .
9 Por. H. S y n o w i e c : Rozwój słownictwa..., s. 115.
Jak widać, utwór J. Duszyńskiej prowokuje dzieci młodsze do „za
bawy w słowa” , w których odzwierciedla się aktywny stosunek wo
bec języka. M oi rozmówcy próbowali nadać niektórym bohaterom Cudaczka-Wyśmiewaczka przezwiska „łagodniejsze” niż te, którymi
„obdarował” ich kreowany przez pisarkę Cudaczek, na przykład za
miast nazwy wartościującej ujemnie „Beksa” proponowali użyć neu
tralnej nazwy „Płaczek” oraz żartobliwych „Płaczuś” , „Mazuś” , „Bek- sik” (z formantami zdrabniającymi -uś, -ik), spieszczającej formacji
„Włodzio-Mazio” („bo się stale maże”). Zdarzało się, że równocześnie podawali przykłady adekwatne do nacechowanego ujemnie derywa
tu „Beksa” : „Mazgaj” i utworzone od niego: „Mazgajski”, „Mazgalski”, a także „Bekas” , „Beksiński” .
Zauważmy, że - oprócz czasowników synonimicznych: „płakać” ,
„beczeć”, „szlochać”, „mazać się” , „mazgaić się” - autorka używa w tek
ście dialogowym onomatopeicznych wyrażeń: „buu..., uu...” Zainspiro
wały one 7-latka, z którym prowadziłam rozmowę, do utworzenia za
bawnej nazwy „Buczuś” . Przezwiska zatem - zarówno wprowadzone do tekstu utworu przez J. Duszyńską, jak i te, które spontanicznie tworzą dzieci - mają wielostronne semantyczno-słowotwórcze uzasad
nienie w wyrażeniach używanych w opisie wyglądu i zachowań boha
terów (w narracji, dialogach, a głównie w przytoczeniach wypowie
dzi Cudaczka):
Co to za śmieszny chłopak - roześmiał się Cudaczek. - Sam się ude
rzył, a na bat się złości! Potem spojrzał na rozzłoszczoną, wykrzy
wioną twarz chłopca i wybuchnął śmiechem [...]. Sprowadzam się do tego Złośnickiego - postanowił nagle Cudaczek [...].
A pan Złośnicki od razu poczerwieniał jak burak i z całej siły rzu
cił kasztanem o ziemię. - Jakiś ty niecierpliwy! Jak się będziesz złościł, to żadnej zabawki nie zrobisz - zauważyła Danusia [podkreśl. - H.S.].
Obrazowo przedstawione w Cudaczku-Wyśmiewaczku sytuacje oraz opisy cech zewnętrznych i zachowań postaci dostarczają nauczy
cielowi interesującego materiału do zaprojektowania ćwiczeń polega
jących na werbalnym wyrażaniu cech. M ogą to być na przykład zaba
wy w role, do których inspirują żywe, stylizowane na potoczność dia
logi w tekście Cudaczka (m.in. wyrażenia porównawcze, które pod
noszą ekspresywność wypowiedzi, wykrzyknienia). Można też zapro
ponować formy przekładu intersemiotycznego, na przykład aranżo
wać scenki pantomimiczne, ukazujące niewerbalne zachowania się poszczególnych postaci, jak nieopanowanie pana Złośnickiego, kapry
sy Krzywinoska. Te działania wyeksponują komizm postaci, ale też
uw rażliw ią dzieci na to, że przypisanie komuś określonej cechy (na- zwy-etykiety) powinno mieć uzasadnienie w powtarzalności jego za
chowań, zdystansują młodych odbiorców wobec ocen pochopnych.
Autorka Cudaczka-Wyśmiewaczka skłania do refleksji nad odpowie
dzialnością za wydawane sądy wartościujące10. „Beksą” nie można wszak nazwać każdego dziecka, które płacze, na przykład nie nazwie
my tak dziewczynki, postaci z lektury Cudaczka..., która płakała z ważnego powodu - straty cennej dla niej rzeczy (pierścionka).
Walory dydaktycznojęzykowe tekstu Cudaczka-Wyśmiewaczka do
tyczą również przystępnego wyjaśniania istoty związków frazeologicz
nych, akcentowania obrazowości frazeologizmów. Wiadomo, że dzieci młodsze często rozum ieją ich znaczenie dosłownie, traktują je jako sumę znaczeń komponentów związku frazeologicznego (szczególnie, jeśli jest to związek nieutrwalony w języku potocznym)11. Julia Duszyń
ska przywołuje w tekście dialogu zwrot „czytać w czyichś oczach” , który bohaterka - panna Krzywinosek - rozumie dosłownie: „[...] Bo ja pa
trzyłam i żadnej literki nie widziałam” . W odpowiedzi pojawia się in
formacja o przenośnym, utrwalonym w języku znaczeniu związku:
To się tylko tak mówi „czytam”. Widać było po prostu, że oczy zmę
czone i senne. Z twarzy człowieka dużo można „wyczytać”. Czasem na
wet można wyczytać, jaki on jest. - Naprawdę? A ja? Czy pani przeczy
ta, jaka ja jestem? [...] Kto się często krzywi, temu robią się takie kre- seczki koło nosa i ust.
Właśnie ten fragment mógłby stanowić motywację do ćwiczeń fra
zeologicznych: gromadzenia i wyjaśniania związków frazeologicznych nazywających stany psychiczne, m iędzy innym i z komponentami nazw części ciała (np. oko, ucho, nos)12.
Dydaktycznojęzykowe wartości, które zauważyłam w jednym ty l
ko utworze Julii Duszyńskiej, zachęcają do dalszej wnikliwej anali
zy jej twórczości literackiej i dydaktycznej.
10 Por. J. C o f a l i k : Ćwiczenia precyzji językowej ucznia. W arszaw a 1979; J. P u - z у n i n a: O przekazie wartości w nauczaniu języka ojczystego. W : Wartościowanie w dys
kursie edukacyjnym. Red. J. O ż d ż y ń s k i i S. Ś n i a t k o w s k i . Kraków 1999.
11 Por. m.in. H. S y n o w i e c : R ozum ienie znaczenia związków frazeologicznych w szkole. W: Wybrane zagadnienia edukacji polonistycznej. Red. H. K u r c z a b , U. K o peć, E. K o z ł o w s k a . Rzeszów 2002; M. K i e l a r : Rozwój umiejętności posługiwania się związkami frazeologicznymi przez dzieci i młodzież. „Przegląd Pedagogiczny” 1973, nr 1-2.
12 Por. U. K o p e ć : Rozwój słownictwa nazywającego uczucia w języku dzieci i m ło
dzieży. Rzeszów 2000; E. P o l a ń s k i , M. I w a n o w i c z: Słownictwo i frazeologia w szko
le. Łódź 1999.
Helena Synowiec
ON DIDACTIC AND LINGUISTIC INSPIRATIONS
IN THE TEXT CUDACZEK-W YŚMIEWACZEK BY JULIA DUSZYŃSKA S u m m a r y
This article presents educational and aesthetic values of Julia Duszyńska’s fan
tasy short story Cudaczek-Wyśmiewaczek (first published in 1947), which nowadays is included on reading lists less and less frequently. The author of this study focuses on the language of the story, which can sensitise young readers to the meaning of the words and expressions describing character features. It can also arouse their interest in the word-formation processes and inspire them to linguistic creativity.
The author of this article shows the possibility of developing children’s linguistic competence through talks about anthroponyms in the story, discovering the mechani
sms of creating emotive names denoting character features such as: Złośnicki (Shrew), Obrażalska (Huffish), Krzywinosek (Crooked-Nose), “word plays” (students create hu
morous neologisms referring to situations, e.g. Nieuczesalska, Rozczochralska, Grze- bojalska.— ‘a girl who does not like combing her h a ir’, Nieporządnicki, Nieposprzątal- ski, Bylejaczek - ‘a boy who is messy / does not keep things in order’), explaining the meaning of expressions (e.g. czytać w czyichś oczach - read in one’s eyes). Furthermo
re, the author suggests that teachers design various activities (e.g. role plays, inter- semiotic translations) based on the story. These activities should be aimed at deve
loping the linguistic competence of the students, as well as the correct use of the lan
guage (e.g. responsibility for the use of evaluative expressions and the appropriateness of behaviours towards the listener).
Helena Synowiec
SUR DES INSPIRATIONS DIDACTIQUES-LINGUISTIQUES
DANS LE TEXTE DE CUDACZEK-W YŚMIEWACZEK DE JULIA DUSZYŃSKA R e s u m e
Dans l’article on a demontre des valeurs educatives et esthetiques de la nouvelle fantastique de Julia Duszyńska Cudaczek-Wyśmiewaczek (premiere edition en 1947), qui, m algre des reeditions, est de moins en moins souvent prise en consideration dans l’education scolaire. L ’auteur a porte l’attention avant tout sur la langue de l’oeuvre, grace ä laquelle on peut sensibiliser les petits lecteurs ä la valeur semantique des mots et des locutions, qui nomment des traits de caractere. On peut egalement eveiller l’interet des eleves pour des phenomenes morphologiques et les inspirer ä une creation linguistique.
L’auteur de l’article demontre la possibility du developpement des competences linguistiques des enfants ä travers des conversations concernant des anthroponymes du texte de Cudaczek-Wyśmiewaczek: la decouverte des mecanismes de la creation des noms expressifs des porteurs de certains traits caracteristiques, comme Złośnicki
(Fache), Obrażalska (Offensee), Krzywinosek (Capricieux), ,jeux aux mots” Ges eleves creent des neologismes plaisants qui connotent des situations, par exemple: Nieucze- salska, Rozczochralska „la fillete qui n’aime pas se coiffer” Grzebojalska, Nieporząd- nicki, Nieposprzątalski, Bylejaczek — „celui qui prend pas soin de l’ordre”), l’explica- tion des locutions (par exemple: „lire dans les yeux de qqn”). En plus l’auteur de l’ar- ticle propose aux enseignants de presenter des exercices differents (p.ex. jeux aux róles, traduction intersemiotique) organises autour du texte de Cudaczek-Wyśmiewaczek et visant au perfectionnement d’habilete linguistique des eleves et mettant en evidence la culture linguistique (entre autres la responsabilite pour des expressions valorisant les autres, la conformite des comportements envers le locuteur).
13 Zapomniani...