Trzy wyszczególnione składniki stopy wzrostu wydajności pracy znajdują następującą interpretację:
4.4.1. Dynamika rozkładu wydajności pracy w regionach Unii Europejskiej
Mapa 4.1. Względna wydajność pracy w regionach UE27, 1996, średnia UE = 1,000
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
81
Konwergencja w regionach Unii Europejskiej
poniżej 0,730 (67) 0,730–1,088 (68) 1,088–1,265 (68) powyżej 1,265 (67)
Rozkład wydajności pracy w regionach Unii Europejskiej w 1996 roku podle-gał silnym wzorcom geograficznym. Do pierwszej grupy kwartylowej, o najniż-szej wydajności pracy, należały regiony państw Europy środkowo-Wschodniej, a także wybrane regiony Grecji, Portugalii i byłej NRD. z kolei regiony o naj-wyższej wydajności znajdowały się w krajach Beneluksu, we Francji, a także w północnej Hiszpanii i w północnych Włoszech.
W okresie 1996–2010 można było zaobserwować liczne przesunięcia regio-nów między przedziałami. W rezultacie klasa II (wydajność pracy w przedziale 0,730–1,088 średniej) znacznie wzrosła, podczas gdy pozostałe trzy, zwłaszcza kla-sa IV, stały się mniej liczne. Klakla-sa I nadal składa się głównie z regionów Europy środkowo-Wschodniej, Portugalii i Grecji – opuściły ją zaś regiony niemieckie. Do przedziału II przesunęły się także niektóre regiony stołeczne nowych państw człon-kowskich. Jest to dowodem na nierównomierność procesów nadganiania w krajach UE12. znacznie ubyło regionów o wyraźnie ponadprzeciętnej wydajności pracy – dobrą pozycję utraciły przede wszystkim regiony włoskie i hiszpańskie.
Mapa 4.2. Względna wydajność pracy w regionach UE27, 2010, średnia UE = 1,000
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
poniżej 0,730 (61) 0,730–1,088 (102) 1,088–1,265 (63) powyżej 1,265 (44)
Macierz prawdopodobieństw przejść między przedziałami względnej wydaj-ności pracy dla kolejnych 10-letnich okresów pokazuje, że rozkład wydajwydaj-ności pracy charakteryzował się wysoką trwałością. Wysokie prawdopodobieństwa występują na przekątnej macierzy zwłaszcza w niskich przedziałach, co ozna-cza, że szanse na opuszczenie swojej początkowej klasy przez dany region były względnie niskie. Natomiast wysoką mobilność można było zaobserwować mię-dzy przedziałami od V do IX. Wniosek, który można wyciągnąć z tych danych, brzmi: utrzymanie przez region wysokiej, ponadprzeciętnej wydajności pracy jest trudne. Jeżeli jednak dany region już przekroczył pewien graniczny poziom wydajności (między IV a V klasą), to dalszy awans był relatywnie łatwy. Rozkład ergodyczny skupia się w przedziałach III–V i nie zawiera obserwacji w przedzia-łach skrajnych, co dowodzi dominacji sił konwergencji.
Tabela 4.5. Macierz przejść dla względnej wydajności pracy w 10-letnich okresach, wartości średnie dla lat 1996–2010, regiony UE27
TOT Przedział (t+10)
I II III IV V VI VII VIII IX X
Przedział (t)
I 66% 34% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
II 1% 59% 41% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
III 0% 11% 66% 16% 2% 4% 1% 0% 0% 0%
IV 0% 0% 20% 56% 15% 4% 3% 1% 0% 0%
V 0% 0% 0% 48% 27% 14% 7% 3% 1% 0%
VI 0% 0% 0% 22% 31% 25% 16% 5% 1% 0%
VII 0% 0% 0% 19% 18% 19% 24% 15% 5% 1%
VIII 0% 0% 0% 8% 19% 6% 33% 25% 8% 1%
IX 0% 0% 0% 0% 2% 4% 19% 41% 26% 7%
X 0% 0% 0% 0% 0% 1% 3% 15% 24% 58%
Ergodyczny 0% 8% 28% 32% 13% 8% 6% 4% 1% 0%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Wykres warunkowej funkcji gęstości potwierdza powyższe wnioski. Przy ni-skich poziomach wydajności pracy jest on bardzo wąski, lecz położony powyżej linii 45°. Oznacza to, że regiony początkowo zacofane były w stanie redukować lukę wydajności pracy, lecz ich mobilność była ograniczona. z kolei przy wyż-szych poziomach wydajności obserwujemy wysoką mobilność, z przewagą prze-mieszczeń ku niższym poziomom względnej wydajności.
4.4.2. Dynamika rozkładu wydajności pracy w rolnictwie
Mapa rozkładu wydajności pracy w rolnictwie w 1996 roku również wskazuje na wyraźne różnice między poszczególnymi obszarami geograficznymi Europy, lecz nie tak silne jak w przypadku wydajności w całej gospodarce regionalnej.
Wśród regionów o najniższej wydajności dominują te z państw Europy środkowo- 83
Konwergencja w regionach Unii Europejskiej
Wykres 4.11. Warunkowa funkcja gęstości rozkładu względnej wydajności pracy w re-gionach UE (UE27 = 1,0, lata 1996–2010, przejścia 10-letnie)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
-Wschodniej, ale znajdują się tu też regiony Austrii, Wielkiej Brytanii i południo-wych Niemiec. z kolei regiony czeskie i słowackie w 1996 roku charakteryzowa-ły się względnie wysoką wydajnością pracy w rolnictwie. W najwyższej grupie kwartylowej znalazły się regiony państw śródziemnomorskich, Beneluksu, Euro-py Północnej i Wielkiej Brytanii.
Do 2010 roku rozkład wydajności pracy w rolnictwie skoncentrował się w dwóch środkowych przedziałach, w szczególności kosztem liczebności prze-działu czwartego. Choć większość regionów zachowała początkową pozycję, to na tle innych sektorów rolnictwo charakteryzowało się wysoką mobilnością mię-dzy klasami. Na uwagę zasługują regiony słowackie, które znacznie zwiększyły wydajność pracy i awansowały do IV klasy. W drugim kierunku przesunęły się niektóre regiony hiszpańskie, włoskie i francuskie.
Macierz prawdopodobieństw przejścia dla rolnictwa charakteryzuje się wy-sokim rozproszeniem wartości między elementami macierzy, co sugeruje wyso-ką mobilność regionów zarówno w górę, jak i w dół rozkładu. Bardzo wysowyso-ką trwałością charakteryzował się tylko przedział I – opuścić go było zdecydowanie
Względna wydajność pracy (t)
Względna wydajność pracy (t + 10)
TOT
Mapa 4.3. Względna wydajność pracy w rolnictwie w regionach UE27, średnia UE =
= 1,00, 1996
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Tabela 4.6. Macierz przejść dla względnej wydajności pracy w rolnictwie w 10-letnich okresach, wartości średnie dla lat 1996–2010, regiony UE27
AGR Przedział (t+10)
I II III IV V VI VII VIII IX X
Przedział (t)
I 61% 31% 6% 0% 1% 0% 0% 1% 0% 0%
II 11% 37% 32% 11% 4% 4% 0% 1% 0% 1%
III 7% 16% 29% 21% 10% 9% 2% 3% 2% 1%
IV 2% 10% 19% 28% 19% 13% 1% 5% 2% 1%
V 1% 7% 9% 23% 18% 27% 7% 3% 4% 1%
VI 1% 6% 11% 14% 18% 21% 17% 4% 2% 5%
VII 1% 1% 11% 13% 10% 27% 18% 7% 7% 4%
VIII 0% 0% 1% 10% 7% 22% 31% 20% 4% 4%
IX 0% 0% 2% 4% 4% 16% 24% 36% 10% 4%
X 5% 1% 2% 0% 4% 2% 15% 28% 31% 12%
Ergodyczny 9% 14% 16% 16% 11% 14% 8% 6% 3% 2%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
85
Konwergencja w regionach Unii Europejskiej
poniżej 0,838 (67) 0,838–1,390 (68) 1,390–2,173 (68) powyżej 2,173 (67)
Mapa 4.4. Względna wydajność pracy w rolnictwie w regionach UE27, średnia UE =
= 1,00, 2010
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
najtrudniej. W przypadku klas III–VII początkowe położenie regionu w małym stopniu wpływało na jego pozycję 10 lat później. Rozkład ergodyczny jest sku-piony w niskich przedziałach, co odwzorowuje tendencję do konwergencji przez likwidację skrajnych, odstających w górę obserwacji.
Przebieg wykresu warunkowej funkcji gęstości dla wydajności pracy w rolni-ctwie jest wyraźnie zakrzywiony. Przy niskich poziomach wydajności przebiega on w pobliżu linii 45°, co oznacza, że najbardziej prawdopodobny w badanym okresie był brak mobilności państw na niskim poziomie rozwoju w rolnictwie.
Mniej więcej od poziomu 150% względnej wydajności pracy wykres kumuluje się poniżej tej linii, a zatem regiony o początkowej wysokiej, ponadprzeciętnej wydajności pracy w rolnictwie traciły swoją przewagę. Bardzo rozproszony prze-bieg wykresu jest wyrazem wysokiej i mało przewidywalnej mobilności regio-nów zarówno w dół, jak i w górę rozkładu.
poniżej 0,838 (60) 0,838–1,390 (81) 1,390–2,173 (86) powyżej 2,173 (43)
Wykres 4.12. Warunkowa funkcja gęstości rozkładu względnej wydajności pracy w rol-nictwie, w regionach UE (UE27 = 1,00, lata 1996–2010, przejścia 10-letnie)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
4.4.3. Dynamika rozkładu wydajności pracy w przemyśle
W 1996 roku najniższą wydajność pracy w przemyśle, tworząc grupę kwar-tylową I, miały prawie wyłącznie regiony z państw Europy środkowo-Wschod-niej. Najbardziej wydajny przemysł koncentrował się w dużej mierze w Au-strii, Danii i w krajach Beneluksu. Grupę IV uzupełniały regiony brytyjskie, hiszpańskie i pojedyncze z pozostałych państw (w tym, co może zaskakujące, z Grecji).
Mapka przedstawiająca regionalną wydajność pracy w przemyśle w 2010 roku charakteryzuje się większą koncentracją obserwacji w klasie II, wokół śred-niej wydajności. Nielicznym regionom nowych państw członkowskich udało się awansować do wyższych klas, przy czym Bratysława i Praga w 2010 roku znajdowały się w grupie regionów o najwyższej wydajności pracy w przemyśle.
Swoją pozycję w badanym okresie znacznie poprawiły regiony Szwecji, Finlandii i Irlandii, a pogorszyły niektóre regiony Wielkiej Brytanii, Austrii, Danii, Hiszpa-nii i Włoch.
87
Konwergencja w regionach Unii Europejskiej
Względna wydajność pracy (t)
Względna wydajność pracy (t + 10)
AGR
Mapa 4.5. Względna wydajność pracy w przemyśle w regionach UE27, średnia UE =
= 1,00, 1996
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Prawdopodobieństwa przejść między 10 przedziałami względnej wydajności pracy w przemyśle, podane w tabeli 4.7, koncentrują się wokół przekątnej macie-rzy. Oznacza to ograniczoną mobilność, w szczególności z klas położonych na krańcach rozkładu. Liczne przemieszczenia zachodziły jedynie między klasami w górnej połówce rozkładu. Rozkład ergodyczny jest jednomodalny, skupiony w klasach III i IV, z mocną prawostronną asymetrią. Oznacza to możliwość kon-wergencji, ale z utrzymaniem się licznych regionów o bardzo wysokiej wydaj-ności pracy.
Bardziej odporna metoda analizy, polegająca na obserwacji wykresu wa-runkowej funkcji gęstości, prowadzi do trochę odmiennych wniosków. Wy-kres ten jest nieznacznie nachylony względem linii 45°, a zatem konwergencja mogła zachodzić w umiarkowanym tempie. Wykres jest rozmyty zwłaszcza przy wysokich poziomach wydajności pracy, co oznacza, że to tam wystę-powała najwyższa mobilność regionów. Jednakże możemy również
zaob-poniżej 0,708 (67) 0,708–1,148 (68) 1,148–1,384 (68) powyżej 1,384 (67)
serwować wyraźną bimodalność rozkładu z niskim prawdopodobieństwem przemieszczenia się regionu między dwiema kumulacjami gęstości. Suge-ruje to zachodzenie w przemyśle na poziomie regionalnym konwergencji w klubach.
Mapa 4.6. Względna wydajność pracy w przemyśle w regionach UE27, średnia UE =
= 1,00, 2010
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
89
Konwergencja w regionach Unii Europejskiej
poniżej 0,708 (58) 0,708–1,148 (96) 1,148–1,384 (62) powyżej 1,384 (54)
Tabela 4.7. Macierz przejść dla względnej wydajności pracy w przemyśle w 10-letnich okresach, wartości średnie dla lat 1996–2010, regiony UE27
INDS Przedział (t+10)
I II III IV V VI VII VIII IX X
Przedział (t)
I 47% 36% 16% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
II 7% 42% 44% 6% 1% 1% 0% 0% 0% 0%
III 0% 8% 49% 30% 4% 1% 3% 1% 3% 0%
IV 0% 0% 34% 37% 14% 5% 4% 3% 1% 1%
V 0% 0% 16% 33% 20% 10% 11% 4% 4% 1%
VI 0% 0% 4% 29% 21% 15% 12% 11% 6% 2%
VII 0% 0% 1% 19% 16% 15% 18% 20% 7% 3%
VIII 0% 0% 0% 9% 14% 11% 15% 21% 24% 6%
IX 0% 0% 0% 5% 3% 11% 15% 24% 33% 9%
X 0% 0% 2% 2% 3% 1% 2% 4% 31% 55%
Ergodyczny 0% 4% 24% 25% 11% 7% 8% 8% 9% 5%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Wykres 4.13. Warunkowa funkcja gęstości rozkładu względnej wydajności pracy w przemyśle UE (UE27 = 1,00, lata 1996–2010, przejścia 10-letnie)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Względna wydajność pracy (t)
Względna wydajność pracy (t + 10)
INDS
4.4.4. Dynamika rozkładu wydajności pracy w budownictwie
Regiony o najwyższej wydajności pracy w budownictwie w 1996 roku były położone przede wszystkim w Hiszpanii, Irlandii, Holandii, Belgii, Finlandii i Austrii. Trochę niższą wydajnością pracy w tym sektorze charakteryzowały się regiony francuskie, włoskie i skandynawskie. Regiony państw Europy środkowo- -Wschodniej (z wyjątkiem Czech) i Portugalii tworzyły w 1996 roku najniższą grupę kwartylową. Wydaje się, że przy ocenie hierarchii wydajności pracy w tym sektorze należy zachować wyjątkową ostrożność. Uzyskane wartości zależą bo-wiem mocno od warunków cenowych na lokalnym rynku nieruchomości, a warun-ki te nie są w pełni odwzorowane w ogólnokrajowych parytetach siły nabywczej.
Mapa 4.7. Względna wydajność pracy w budownictwie w regionach UE27, średnia UE = 1,00, 1996
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Rozkład wydajności pracy w 2010 roku był skoncentrowany w trzech dol-nych przedziałach, natomiast znacznie spadła liczebność najwyższego, czwarte-go przedziału. Większość regionów pozostała w swojej początkowej klasie, ale
91
Konwergencja w regionach Unii Europejskiej
poniżej 0,748 (67) 0,748–1,028 (68) 1,028–1,309 (68) powyżej 1,309 (67)
jednocześnie można zauważyć istotne przesunięcia – dotyczące w szczególności spadków początkowo ponadprzeciętnie wydajnych regionów do niższych klas.
Taki spadek dotknął przede wszystkim regiony Irlandii i Grecji. Klasę I w 2010 roku nadal tworzą regiony nowych państw członkowskich z Portugalią, Grecją i Irlandią, zaś klasę IV – regiony hiszpańskie, austriackie i państw Beneluksu.
Mapa 4.8. Względna wydajność pracy w budownictwie w regionach UE27, średnia UE = 1,00, 2010
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Macierz prawdopodobieństw przejść (tabela 4.8) wskazuje na dość wysoką dynamikę rozkładu wydajności pracy w budownictwie. zarówno przy niskich, jak i przy wysokich poziomach wydajności pracy szanse na zmianę przedziału w 10-letnim okresie były wysokie. Co ciekawe, prawdopodobieństwa rozkładają się dość symetrycznie względem przekątnej macierzy, co oznacza, że w populacji regionów UE nie dochodziło ani do istotnej konwergencji, ani do dywergencji.
Przebieg wykresu warunkowej funkcji gęstości w budownictwie pokazuje, że powyższe wnioski są odporne. Jest on położony w pobliżu linii 45°, z dość symetrycznym rozkładem gęstości wokół tej linii. Na całej długości wykres jest
poniżej 0,748 (77) 0,748–1,028 (68) 1,028–1,309 (78) powyżej 1,309 (47)
rozmyty, co dowodzi dużej mobilności regionów w hierarchii ułożonej według wydajności pracy w budownictwie.
Tabela 4.8. Macierz przejść dla względnej wydajności pracy w budownictwie w 10-let-nich okresach, wartości średnie dla lat 1996–2010, regiony UE27
CONSTR Przedział (t+10)
I II III IV V VI VII VIII IX X
Przedział (t)
I 52% 25% 12% 3% 4% 3% 0% 0% 0% 1%
II 19% 44% 19% 5% 11% 1% 0% 0% 0% 0%
III 4% 26% 34% 13% 18% 4% 0% 1% 0% 0%
IV 1% 6% 23% 31% 24% 11% 4% 1% 0% 0%
V 1% 10% 9% 21% 29% 22% 6% 2% 0% 0%
VI 1% 1% 6% 11% 34% 24% 14% 7% 3% 1%
VII 0% 0% 0% 6% 19% 30% 30% 8% 6% 1%
VIII 1% 0% 1% 1% 8% 27% 20% 20% 13% 10%
IX 1% 0% 1% 1% 10% 9% 13% 11% 25% 28%
X 2% 0% 1% 1% 3% 8% 14% 10% 20% 42%
Ergodyczny 8% 16% 15% 14% 20% 14% 7% 3% 2% 2%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Wykres 4.14. Warunkowa funkcja gęstości rozkładu względnej wydajności pracy w bu-downictwie, w regionach UE (UE27 = 1,00, lata 1996–2010, przejścia 10-letnie)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
93
Konwergencja w regionach Unii Europejskiej
Względna wydajność pracy (t)
Względna wydajność pracy (t + 10)
CONSTR
4.4.5. Dynamika rozkładu wydajności pracy w usługach
W 1996 roku najwyższą wydajnością pracy w usługach charakteryzowały się regiony wybranych państw basenu Morza śródziemnego (Hiszpania, Francja, Włochy), Belgii, a także Szwecji i Finlandii. W pierwszym przypadku wysoką wydajność można zapewne przypisać rozwiniętemu sektorowi turystyki w regio-nach śródziemnomorskich. Najniższa wydajność występowała natomiast w re-gionach Europy środkowo-Wschodniej (w tym w byłej NRD) i w Grecji.
Mapa 4.9. Względna wydajność pracy w usługach w regionach UE27, średnia UE =
= 1,00, 1996
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
W okresie 1996–2010 liczebność poszczególnych klas uległa nieznacznym zmianom, za to dość istotnie zmienił się ich skład. Najwyższą klasę wydajności pracy opuściły liczne regiony śródziemnomorskie i regiony Europy Północnej, zaś dołączyły do niej regiony brytyjskie. Do najniższej klasy przesunęły się re-giony portugalskie, a awans z klasy I zanotowały niektóre rere-giony wschodnich Niemiec oraz, co zasługuje na uwagę, województwo mazowieckie.
poniżej 0,726 (67) 0,726–0,965 (68) 0,965–1,189 (68) powyżej 1,189 (67)
Mapa 4.10. Względna wydajność pracy w usługach w regionach UE27, średnia UE =
= 1,00, 2010
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Rozkład wydajności pracy w usługach charakteryzował się względnie wyso-ką wewnętrzną stabilnością. Przemieszczanie się regionów między przedziałami było bardzo mało prawdopodobne przy niskiej początkowej wydajności pracy i stawało się coraz częstsze wraz ze wzrostem początkowej wydajności. Niska mobilność z najniższych przedziałów jest odwzorowana w rozkładzie ergodycz-nym, który jest wyraźnie skupiony przy niskich poziomach wydajności pracy, z mocną asymetrią prawostronną.
Wnioski te znajdują potwierdzenie w charakterystycznym, smukłym kształcie wykresu warunkowej funkcji gęstości. Jedynie przy wysokiej wydajności pracy zwiększa się prawdopodobieństwo przemieszczeń, w szczególności w dół roz-kładu. Wykres ten przebiega na całej długości w pobliżu linii 45°, co oznacza brak konwergencji wydajności pracy w usługach.
95
Konwergencja w regionach Unii Europejskiej
poniżej 0,726 (70) 0,726–0,965 (60) 0,965–1,189 (72) powyżej 1,189 (68)
Tabela 4.9. Macierz przejść dla względnej wydajności pracy w usługach w 10-letnich okresach, wartości średnie dla lat 1996–2010, regiony UE27
SERV Przedział (t+10)
I II III IV V VI VII VIII IX X
Przedział (t)
I 81% 14% 4% 1% 0% 1% 0% 0% 0% 0%
II 24% 53% 16% 4% 1% 0% 0% 0% 0% 0%
III 13% 33% 28% 14% 7% 4% 1% 1% 0% 0%
IV 3% 14% 21% 28% 19% 8% 5% 1% 0% 0%
V 0% 1% 5% 24% 24% 21% 13% 9% 2% 1%
VI 0% 0% 6% 9% 24% 17% 24% 12% 5% 3%
VII 0% 0% 0% 4% 17% 22% 23% 13% 14% 6%
VIII 0% 1% 0% 4% 11% 17% 13% 24% 18% 12%
IX 0% 0% 0% 1% 4% 13% 21% 13% 15% 33%
X 0% 0% 0% 2% 4% 8% 7% 12% 15% 52%
Ergodyczny 30% 18% 9% 8% 8% 7% 7% 5% 4% 5%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Wykres 4.15. Warunkowa funkcja gęstości rozkładu względnej wydajności pracy w usługach w regionach UE (UE27 = 1,00, lata 1996–2010, przejścia 10-letnie)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.
Względna wydajność pracy (t)
Względna wydajność pracy (t + 10)
SERV
4.4.6. Dynamika rozkładu wydajności pracy w usługach finansowych