Dynamika rozkładu wydajności pracy w usługach nierynkowych Rozkład wydajności pracy w usługach nierynkowych, a więc w sektorze z

Trzy wyszczególnione składniki stopy wzrostu wydajności pracy znajdują następującą interpretację:

4.4.7. Dynamika rozkładu wydajności pracy w usługach nierynkowych Rozkład wydajności pracy w usługach nierynkowych, a więc w sektorze z

na-tury podlegającym innym mechanizmom ekonomicznym od pozostałych, był w dużym stopniu podobny do rozkładu wydajności w całej gospodarce. Regiony o najniższej wydajności pracy w 1996 roku leżały w Europie Wschodniej i Połu-dniowej. Pojedyncze regiony nowych państw członkowskich (w tym wojewódz-two mazowieckie i dolnośląskie) znajdowały się w II grupie kwartylowej. Naj-wyższa wydajność w usługach nierynkowych występowała w krajach Beneluksu, a także w Austrii i w Wielkiej Brytanii.

Mapa 4.13. Względna wydajność pracy w usługach nierynkowych w regionach UE27, średnia UE = 1,00, 1996

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Podobnie jak w przypadku innych sektorów rozkład w 2010 roku był bar-dziej skoncentrowany w dwóch środkowych klasach, zmalała zaś liczba re-gionów o bardzo wysokiej wydajności pracy. Wysoką pozycję utraciło wiele regionów brytyjskich, zaś w przeciwnym kierunku – do klasy IV – przesunęły

poniżej 0,838 (67) 0,838–1,390 (68) 1,390–2,173 (68) powyżej 2,173 (67)

się regiony irlandzkie. Regiony Europy Wschodniej, w tym byłej NRD, na-dal w większości należą do najniższej grupy pod względem wydajności pracy w tym sektorze.

Mapa 4.14. Względna wydajność pracy w usługach nierynkowych w regionach UE27, średnia UE = 1,00, 2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Wewnętrzna dynamika rozkładu wydajności pracy w usługach nierynkowych była umiarkowana. Regiony przemieszczały się przede wszystkim do przedzia-łów położonych w pobliżu przedziału początkowego. Bardzo wysoką trwałością charakteryzowała się klasa I –prawdopodobieństwo jej opuszczenia w 10-letnim okresie wynosiło jedynie 17%. Regiony położone początkowo w niskich kla-sach miały relatywnie duże szanse na awans, ale tylko o jedną lub dwie grupy.

W górnej części rozkładu można było zaobserwować o wiele większą mobilność, z przemieszczeniami o kilka klas w górę bądź w dół rozkładu. Rozkład ergodycz-ny skupia się w dolergodycz-nych przedziałach, z wysoką frakcją przedziału I. Stanowi to potwierdzenie wniosku o niskiej mobilności w dolnej części rozkładu i wysokiej – w jego górnej części.

101

Konwergencja w regionach Unii Europejskiej

poniżej 0,825 (63) 0,825–1,030 (83) 1,030–1,242 (81) powyżej 1,242 (43)

Tabela 4.11. Macierz przejść dla względnej wydajności pracy w usługach nierynkowych w 10-letnich okresach, wartości średnie dla lat 1996–2010, regiony UE27

NMS Przedział (t+10)

I II III IV V VI VII VIII IX X

Przedział (t)

I 83% 16% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

II 20% 37% 32% 7% 1% 1% 1% 0% 0% 0%

III 4% 15% 30% 33% 12% 4% 2% 0% 0% 0%

IV 0% 9% 16% 34% 25% 12% 0% 3% 1% 0%

V 0% 3% 7% 27% 26% 26% 7% 2% 1% 1%

VI 0% 1% 4% 18% 23% 21% 20% 5% 5% 3%

VII 0% 0% 1% 9% 16% 24% 25% 13% 7% 4%

VIII 0% 0% 0% 2% 8% 13% 34% 21% 13% 9%

IX 0% 0% 1% 1% 7% 10% 21% 27% 19% 13%

X 0% 0% 0% 0% 4% 10% 15% 17% 25% 30%

Ergodyczny 14% 10% 11% 18% 15% 13% 9% 5% 3% 2%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Wykres 4.17. Warunkowa funkcja gęstości rozkładu względnej wydajności pracy w usługach nierynkowych w regionach UE (UE27 = 1,00, lata 1996–2010, przejścia 10-letnie)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Względna wydajność pracy (t)

Względna wydajność pracy (t + 10)

NMS

Kolejne potwierdzenie opisanego charakteru procesów konwergencji w usłu-gach nierynkowych stanowi wykres warunkowej funkcji gęstości. Jest on wyjąt-kowo wąski przy dolnych poziomach początkowej wydajności pracy i rozszerza się znacznie przy poziomie ok. 0,6 średniej wydajności pracy. Jego przebieg, na-chylony względem linii 45°, wskazuje na zachodzenie konwergencji wydajności pracy w usługach nierynkowych.

4.5. p

odSumoWanie

Analizy przeprowadzone na poziomie regionalnym potwierdziły większość wniosków z badań nad konwergencją w krajach UE. Można je uzupełnić o nastę-pujące obserwacje:

• Różnice w wydajności pracy między regionami całej Unii Europejskiej ma-lały przez cały badany okres. Jednakże zróżnicowanie wydajności wewnątrz dwóch grup regionów: UE12 i UE15 utrzymywało się na niezmienionym ziomie. Oznacza to, że σ-konwergencję powodowało wyrównywanie się po-ziomu rozwoju między Europą zachodnią a Europą środkowo-Wschodnią.

• Nie zaobserwowano σ-konwergencji wewnątrzkrajowej. Potwierdza to wy-niki badań innych autorów, które mówią o tym, że wyrównywaniu dyspro-porcji rozwojowych w całej Unii Europejskiej towarzyszy ich wzrost we-wnątrz poszczególnych państw członkowskich (np. Monfort 2008).

• Rozkład wydajności pracy w regionach UE był jednomodalny z dominantą na poziomie ok. 100–110% średniej wydajności pracy. W latach 1996–2010 zaobserwowano nieznaczny wzrost koncentracji rozkładu oraz spłaszczenie jego lewego grubego ogona. Oba te zjawiska wskazują na zachodzenie kon-wergencji.

• W populacji regionów UE zachodziła β-konwergencja (wartość β 2,02%), ale była ona o wiele mniej wyraźna niż na poziomie krajowym. Na pozio-mie regionalnym sama luka wydajności pracy była o wiele mniej powiązana ze stopą wzrostu wydajności pracy. β-konwergencja zachodziła również we wszystkich sektorach gospodarki, a jej tempo w przypadku większości sek-torów było wyższe niż na poziomie zagregowanym.

• Rozkład regionalnej wydajności pracy charakteryzował się wysoką trwałoś-cią. zaobserwowano zmniejszenie luki wydajności przez regiony nowych państw członkowskich, jednakże mobilność była o wiele wyższa w grupie regionów Europy zachodniej.

• Dynamika rozkładu była najwyższa w rolnictwie i przemyśle, a najniższa w usługach i usługach nierynkowych. Obserwacja warunkowej funkcji gę-stości rozkładu wskazuje na zachodzenie konwergencji w klubach w prze-myśle i usługach finansowych. Brak tendencji do konwergencji można za-obserwować w przypadku budownictwa i usług.

103

Konwergencja w regionach Unii Europejskiej

• W gospodarce oraz w większości sektorów najwyższą wydajnością cha-rakteryzowały się, zarówno w 1996, jak i w 2010 roku, regiony Beneluksu i Francji. Względną wydajność zwiększyły regiony państw Europy Północ-nej, a także Irlandii i Niemiec Wschodnich. Duży wzrost wydajności za-notowano w przypadku regionów Europy środkowo-Wschodniej, a przede wszystkim w regionach stołecznych nowych państw członkowskich. zara-zem w badanym okresie pogorszyła się relatywna pozycja regionów Europy Południowej.

r

ozdział

5

r

^ola^StruKtury^goSpodarKi ^W ^proceSach

KonWergencji

W analizach prowadzonych w poprzednich rozdziałach aspekt struktury go-spodarki i zmiany strukturalnej był pomijany – rozważania dotyczyły sektorów gospodarki, jednakże traktowanych jako osobne jednostki analizy. W rozdziale 5 rozważania będą skupiać się na strukturze zatrudnienia państw i regionów Unii Europejskiej. zbadane zostanie, jak zmieniała się ta struktura oraz, za pomocą techniki dekompozycji wzrostu, w jaki sposób procesy transformacji strukturalnej przyczyniały się do konwergencji na poziomie krajowym oraz regionalnym.

5.1. z

mianaStruKturalnaWKrajach

u

nii

e

uropejSKiej

W tabelach 5.1 i 5.2 przedstawiono udziały poszczególnych sektorów w za-trudnieniu w krajach Unii Europejskiej w 1996 i w 2010 roku. W 1996 roku co dziesiąta osoba w Unii Europejskiej była zatrudniona w rolnictwie, około 30%

w przemyśle i w budownictwie, a blisko 60% w trzech sektorach usługowych.

Porównanie wartości pierwszego i trzeciego kwartyla wskazuje na fakt, że po-szczególne kraje znacznie różniły się od siebie pod względem struktury zatrudnie-nia. Duże różnice występowały zwłaszcza w odniesieniu do udziałów rolnictwa i usług finansowych w zatrudnieniu, a więc sektorów: najbardziej tradycyjnego i najbardziej nowoczesnego. Do podobnych wniosków prowadzi porównanie struktur zatrudnienia starych i nowych państw członkowskich. W krajach UE12 znacząco wyższe były udziały rolnictwa i przemysłu, zaś serwicyzacja gospoda-rek była mniej zaawansowana.

W okresie 1996–2010 doszło do dalszego spadku udziału rolnictwa i przemy-słu w zatrudnieniu na rzecz większej roli uprzemy-sług. Procesy te zachodziły zarówno w nowych, jak i w starych krajach członkowskich. W krajach UE12 znacznemu ograniczeniu uległo zatrudnienie w rolnictwie przy jednoczesnym rozwoju sekto-rów usługowych. W krajach UE15 postępowała deindustrializacja i dość istotnie wzrósł udział zatrudnienia w usługach finansowych i nierynkowych. Wartości

współczynnika zmienności pokazują, że struktury zatrudnienia państw człon-kowskich w badanym okresie upodobniły się do siebie.

Tabela 5.1. Struktura zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej, udziały sektorów w za-trudnieniu, 1996

1996 AGR INDS CONSTR SERV FBS NMS

Średnia UE27 10,4% 22,5% 7,9% 25,4% 11,0% 22,9%

Kwartyl 1 5,6% 19,4% 6,2% 23,5% 6,9% 17,8%

Mediana 10,6% 22,2% 7,1% 26,4% 9,6% 22,5%

Kwartyl 3 16,8% 25,7% 8,6% 28,1% 11,4% 24,4%

V_Q 0,53 0,14 0,16 0,09 0,24 0,15

Średnia UE15 6,0% 21,2% 8,3% 26,5% 12,7% 25,3%

Średnia UE12 23,9% 26,7% 6,4% 21,8% 5,7% 15,5%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Tabela 5.2. Struktura zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej, udziały sektorów w za-trudnieniu, 2010

2010 AGR INDS CONSTR SERV FBS NMS

Średnia UE27 6,2% 17,6% 8,1% 26,7% 14,9% 26,4%

Kwartyl 1 3,5% 13,7% 7,0% 25,1% 11,0% 19,8%

Mediana 5,8% 17,0% 8,0% 28,2% 13,7% 24,7%

Kwartyl 3 9,5% 20,8% 9,2% 30,2% 15,7% 29,0%

V_Q 0,52 0,21 0,14 0,09 0,17 0,19

Średnia UE15 4,0% 16,2% 8,0% 26,8% 16,5% 28,5%

Średnia UE12 14,1% 22,8% 8,5% 26,6% 8,9% 19,1%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Powyższe obserwacje można uzupełnić o wnioski z badań projektowych szczegółowo omówione w artykule jednego z autorów książki (Grodzicki 2014).

Po pierwsze, zastosowanie miar podobieństwa struktur pokazało, że kraje Unii Europejskiej stają się coraz bardziej homogeniczne pod względem struktural-nym, jednakże upodabnianie struktur postępuje powoli. Po drugie, przeprowa-dzona analiza skupień pozwoliła na wyodrębnienie grup państw o różnych cha-rakterystykach strukturalnych. Czechy, Słowacja i kraje bałtyckie wraz z krajami Europy zachodniej tworzą klastry o nowoczesnej strukturze zatrudnienia, z dużą rolą usług. Tymczasem Grecja i Portugalia, którym nie udało się zreformować swoich gospodarek, charakteryzują się tradycyjną strukturą zatrudnienia, podob-nie jak większość nowych państw członkowskich.

Na wykresie 5.1 zaprezentowano strukturę zatrudnienia w krajach członkow-skich w 1996 roku, przy czym kraje zostały uszeregowane rosnąco według wy-dajności pracy. Dzięki temu można zauważyć pewne zależności między pozio-mem rozwoju danej gospodarki a jej strukturą zatrudnienia. W 1996 roku między krajami członkowskimi występowały istotne różnice w rozkładzie pracowników

między sektory gospodarki. Wraz ze wzrostem wydajności pracy malał udział rolnictwa i przemysłu w zatrudnieniu, wzrastała zaś rola sektora usług i usług finansowanych.

Wykres 5.1. Struktura zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej, 1996

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Analogiczny wykres przygotowany dla 2010 roku charakteryzuje się znacznie mniejszymi różnicami między krajami członkowskimi (wykres 5.2). Niemniej jednak podstawowe zależności utrzymały się. Im wyższa wydajność pracy w go-spodarce, tym, poza kilkoma wyjątkami, niższy udział w zatrudnieniu rolnictwa i przemysłu, a wyższy sektorów usługowych.

Kolejny wniosek płynący z porównania wykresów 5.1 i 5.2 dotyczy zróżnico-wanego zakresu zmiany strukturalnej w krajach członkowskich w latach 1996–

2010. Wiele państw, zwłaszcza z Europy środkowo-Wschodniej, przechodziło dynamiczną transformację struktury gospodarki polegającą na deagraryzacji oraz stopniowej deindustrializacji. Tymczasem w krajach UE15 struktura gospodarki była w badanym okresie o wiele bardziej stabilna, co można przypisać wyso-kiemu poziomowi rozwoju tych państw. Obserwacje te są potwierdzone przez wartości indeksu Lilien, który służy do oceny tempa zmiany strukturalnej (wy-kres 5.3). Dynamiczna zmiana strukturalna zaszła w większości nowych państw członkowskich oraz w Irlandii, przy czym najszybsza była w Polsce – wynika to przede wszystkim ze znacznego spadku udziału rolnictwa w całkowitym za-trudnieniu. Wartości indeksu Lilien są o wiele niższe w przypadku państw Euro-py zachodniej, a także Cypru i Czech. W tym ostatnim kraju deindustrializacja

107

Rola struktury gospodarki...

występowała w bardzo ograniczonym zakresie, a w 2010 roku nadal blisko 30%

zatrudnionych pracowało w przemyśle.

Wykres 5.2. Struktura zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej, 2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Wykres 5.3. Tempo zmiany strukturalnej w krajach Unii Europejskiej, indeks Lilien 1996–2010

Uwaga: nowe kraje członkowskie oznaczono jaśniejszym kolorem.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

5.2. z

mianaStruKturalnaWregionach

ue

W tabeli 5.3 przedstawiono najważniejsze informacje statystyczne o udziałach poszczególnych sektorów w zatrudnieniu w regionach Unii Europejskiej w 1996 roku. W rolnictwie, przemyśle i usługach finansowych mediana udziałów w za-trudnieniu była niższa od średniej wartości. Można to zinterpretować w ten spo-sób, że większość regionów przeszła już fazę deagraryzacji i deindustrializacji, ale nie zdążyła jeszcze wykształcić sektora usług finansowych. Wysokie wartości mediany w usługach i w usługach nierynkowych wskazują na zaawansowane procesy serwicyzacji w większości regionów UE.

Tabela 5.3. Struktura zatrudnienia w regionach Unii Europejskiej, wartości statystyk opisowych, 1996

1996 AGR INDS CONSTR SERV FBS NMS

Średnia UE27 10,4% 22,5% 7,9% 21,8% 11,0% 22,9%

Kwartyl 1 3,5% 16,6% 6,6% 22,9% 6,7% 19,6%

Mediana 7,1% 21,2% 7,7% 25,9% 9,4% 23,4%

Kwartyl 3 13,5% 26,7% 9,2% 28,5% 11,9% 28,2%

V_Q 0,704 0,238 0,169 0,108 0,277 0,184

Min 5 Uwaga: kody regionów (według klasyfikacji NUTS) zostały wyjaśnione w załączniku do rozdziału.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Obserwacja kwartyli oraz wartości współczynnika zmienności pokazuje, że struktury regionów Unii Europejskiej były dość homogeniczne. z wyjątkiem rol-nictwa współczynnik zmienności oparty na odchyleniu ćwiartkowym nie prze-kraczał bowiem 30% (należy jednak pamiętać, że współczynnik ten bierze pod uwagę zmienność jedynie 50% środkowych obserwacji). Wśród regionów UE występowały jednak obserwacje skrajne, o bardzo niskich lub bardzo wysokich udziałach poszczególnych sektorów w zatrudnieniu. z wyjątkiem budownictwa w każdym z nich różnica udziału w zatrudnieniu wynosiła kilkadziesiąt punktów procentowych.

Regiony o najwyższym udziale zatrudnienia w rolnictwie i w przemyśle były położone w słabiej rozwiniętej gospodarczo Europie środkowo-Wschodniej.

Wśród regionów o bardzo niskim poziomie zatrudnienia w rolnictwie znajdują 109

Rola struktury gospodarki...

się obszary miejskie Wielkiej Brytanii, Belgii i Niemiec, a w przypadku przemy-słu są to regiony Grecji oraz miasta autonomiczne Hiszpanii – Ceuta i Melilla.

Warto zwrócić uwagę na wysoki udział budownictwa w zatrudnieniu w regio-nach Niemiec Wschodnich – wywołany prawdopodobnie wymogami moderni-zacji po zjednoczeniu w 1990 roku. We wszystkich trzech sektorach usługo-wych można zauważyć silne wzorce geograficzne, powiązane z poziomem roz-woju gospodarczego regionów. Usługi w 1996 roku były najsłabiej rozwinięte w biednych regionach Rumunii, Bułgarii, a także Polski. W regionach Europy Południowej duża część pracowników była zatrudniona w usługach i usługach nierynkowych, podczas gdy sektor usług finansowych był najlepiej rozwinięty w regionach miejskich Europy zachodniej (m.in. Bruksela, Paryż, Londyn). Po-wyższe obserwacje wskazują na możliwości wysokiej specjalizacji sektorowej na poziomie regionalnym, które nie występują na poziomie całej gospodarki krajowej.

Struktury gospodarek regionalnych Unii Europejskiej w 2010 roku charakte-ryzowały się, w porównaniu z 1996 rokiem, niższym udziałem w zatrudnieniu rolnictwa i przemysłu, a wyższym – sektorów usługowych (tabela 5.4). O po-wszechności tego kierunku zmiany strukturalnej świadczy porównanie wartości kwartyli dla obu lat – za każdym razem zmieniały się one w tym samym kie-runku. Co ciekawe, w badanym okresie nie doszło do istotnej homogenizacji struktur produkcji na poziomie regionalnym. Współczynniki zmienności w 2010 roku były w przypadku większości sektorów zbliżone do współczynników z 1996 roku. W przemyśle wartość tego współczynnika wręcz wzrosła, co może dowodzić zróżnicowania faz rozwoju gospodarczego w regionach europejskich.

Tabela 5.4. Struktura zatrudnienia w regionach Unii Europejskiej, wartości statystyk opisowych, 2010

2010 AGR INDS CONSTR SERV FBS NMS

Średnia UE27 6,2% 17,6% 8,1% 26,7% 14,9% 26,4%

Kwartyl 1 2,4% 12,5% 7,1% 23,5% 9,2% 23,2%

Mediana 4,6% 16,7% 8,4% 25,9% 12,6% 27,3%

Kwartyl 3 8,8% 21,9% 9,8% 28,7% 16,0% 31,4%

V_Q 0,696 0,281 0,161 0,100 0,270 0,150

Min 5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Obserwacja wartości skrajnych prowadzi nas do podobnych jak w poprzednim przypadku wniosków, z których najistotniejszy mówi o utrzymującym się bardzo wysokim zróżnicowaniu udziałów poszczególnych sektorów w zatrudnieniu.

Tabela 5.5 zawiera miary statystyczne dotyczące wartości indeksu Lilien w re-gionach Unii Europejskiej. Porównanie wartości średniej i mediany informuje nas, że rozkład tych wartości charakteryzował się dodatnią asymetrią, co oznacza, że w większości regionów zmiana strukturalna miała względnie niskie tempo.

Oba współczynniki zmienności pokazują, że regiony europejskie nie różniły się znacznie od siebie pod względem dynamiki zmiany strukturalnej. Wśród regio-nów, które przeszły najbardziej zaawansowaną transformację strukturalną, znaj-dują się polskie województwa: łódzkie i podlaskie. Natomiast wybrane czeskie i włoskie regiony charakteryzowały się najmniejszym stopniem przeobrażeń struktury zatrudnienia.

Tabela 5.5. Indeks Lilien w regionach Unii Europejskiej, 1996–2010, wybrane miary statystyczne

Miara Indeks Lilien Miara Indeks Lilien

Średnia 0,253 Kwartyl 1 0,187

S_d 0,094 Mediana 0,229

V_s 0,372 Kwartyl 3 0,299

V_Q 0,246

Min 5 (kody regionów)

itg1 (0,097) cz04 (0,101) itc3 (0,114) cz05 (0,117) cz03 (0,118)

Max 5 (kody regionów)

ro22 (0,578) pl34 (0,576) ro42 (0,563) ro12 (0,539) pl11 (0,535) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

z mapy 5.1 można odczytać, jakie było natężenie zmiany strukturalnej w re-gionach Unii Europejskiej. Regiony z poszczególnych państw zazwyczaj nale-żały do tej samej grupy kwartylowej, w związku z czym również wyciągnięte wnioski będą podobne do tych z wykresu 5.3. Oznacza to także, że zmiana struk-turalna ma zazwyczaj charakter ogólnokrajowy, a nie jest ograniczona jedynie do wybranych regionów wewnątrz państw.

Wartości indeksu Lilien były najwyższe w regionach Europy środkowo- -Wschodniej (z wyjątkiem regionów czeskich), a także w regionach irlandzkich i w niektórych brytyjskich, portugalskich i greckich. W czwartej grupie kwarty-lowej znalazły się również pojedyncze regiony z Niemiec, Hiszpanii, Holandii i Belgii. Tempo zmiany strukturalnej było z kolei najniższe w regionach Czech, Szwecji, Francji, Włoch i Niemiec zachodnich.

111

Rola struktury gospodarki...

Mapa 5.1. Wartości indeksu Lilien, regiony Unii Europejskiej, 1996–2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

5.3. z

^mianaStruKturalnaaWzroStWydajnościpracyWKrajach

ue

W tym podrozdziale zostaną przedstawione wyniki dekompozycji wzrostu wydajności pracy w krajach Unii Europejskiej, które pomogą ocenić rolę zmia-ny strukturalnej dla konwergencji gospodarczej. Tabela 5.6 przedstawia wartości poszczególnych składników 14-letniej stopy wzrostu wydajności pracy, obliczo-nych zgodnie z formułą 2.16. Kraje zostały uszeregowane malejąco według łącz-nej dynamiki wydajności pracy w całym badanym okresie.

Tabela 5.6. Wyniki dekompozycji stopy wzrostu wydajności pracy, kraje UE, 1996–2010

Kraj Within Dynamic shift Static shift Razem Indeks Lilien

Estonia 108% -5% 17% 120% 0,309

Łotwa 98% 3% 16% 117% 0,350

Litwa 76% -3% 16% 89% 0,355

poniżej 0,187 (67) 0,187–0,229 (68) 0,229–0,299 (68) powyżej 0,299 (67)

Kraj Within Dynamic shift Static shift Razem Indeks Lilien

Słowacja 78% -13% 11% 77% 0,290

Rumunia 67% -4% 13% 75% 0,294

Polska 50% 0% 23% 74% 0,385

Bułgaria 55% -14% 29% 70% 0,302

Irlandia 65% -18% 12% 59% 0,313

Słowenia 40% -9% 21% 52% 0,371

Czechy 49% -2% 2% 48% 0,136

Węgry 30% -6% 15% 39% 0,287

Szwecja 31% -6% 7% 33% 0,190

Wielka Brytania 28% -1% 4% 30% 0,257

Austria 21% -1% 9% 29% 0,215

Grecja 17% 0% 10% 27% 0,240

Finlandia 23% -5% 7% 25% 0,208

Cypr 17% 2% 4% 23% 0,166

Portugalia 13% -2% 12% 22% 0,271

Holandia 23% -3% 1% 21% 0,201

Francja 18% -3% 5% 21% 0,181

Niemcy 16% -3% 7% 19% 0,193

Dania 18% -2% 3% 18% 0,199

Luksemburg 0% -2% 14% 13% 0,262

Belgia 12% -4% 4% 12% 0,198

Hiszpania 9% -2% 2% 9% 0,209

Włochy 2% -1% 5% 6% 0,169

Malta 2% -8% 8% 3% 0,342

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

z przedstawionych danych można wyciągnąć następujące wnioski:

• Między krajami członkowskimi występowały bardzo wysokie różnice w łącznym przyroście wydajności pracy. Wydajność pracy wzrosła w latach 1996–2010 w największym stopniu w krajach Europy środkowo-Wschod-niej (a w szczególności w krajach bałtyckich) oraz w Irlandii. Najwolśrodkowo-Wschod-niej rozwijały się Malta, Włochy i Hiszpania.

• W przypadku większości państw można zaobserwować wyraźną dominację składnika within w łącznym wzroście. zmiana strukturalna w nieznacznym stopniu przyczyniała się do wzrostu wydajności w całej gospodarce.

• Dodatnie wartości składnika static shift dowodzą, że we wszystkich krajach występowało zjawisko bonusu strukturalnego polegające na przesunięciach pracowników do sektorów o wyższej wydajności pracy. W przypadku nie-których państw (Polska, Bułgaria, Słowenia) jego rola dla wzrostu wydajno-ści pracy była bardzo istotna.

• zarazem dość powszechne było zjawisko obciążenia strukturalnego. W więk-szości państw zmiana strukturalna przebiegała w kierunku sektorów o niższej Tabela 5.6 cd.

113

Rola struktury gospodarki...

dynamice wydajności pracy. Ten negatywny wpływ zmiany strukturalnej był szczególnie widoczny na Słowacji, w Bułgarii, Irlandii i na Malcie.

• Wysokie wartości indeksu Lilien zazwyczaj odpowiadały wysokiemu wzro-stowi wydajności pracy w całym badanym okresie (istotnym wyjątkiem jest Malta). Można to potraktować jako ilustrację tezy o współwystępowaniu wzrostu gospodarczego i transformacji struktury gospodarki.

Analizy można kontynuować na bardziej szczegółowym poziomie z uwzględ-nieniem roli poszczególnych sektorów w zagregowanym wzroście wydajności pracy. W tabeli 5.7 zaprezentowano oszacowany wkład sektorów do przyrostu wydajności pracy w całym 14-letnim okresie, dodatkowo zdekomponowany na składniki within oraz shift (jako suma static shift i dynamic shift). Dla przejrzy-stości dane przedstawiono jedynie w grupach państw.

Tabela 5.7. Wyniki dekompozycji stopy wzrostu wydajności pracy w podziale na sekto-ry, kraje UE, 1996–2010

Sektor Składnik UE27 UE15 UE12

AGR

Within 3,2% 1,1% 5,9%

Shift -3,0% -1,4% -5,1%

Razem 0,2% -0,3% 0,8%

INDS

Within 18,3% 11,4% 27,0%

Shift -8,3% -7,5% -9,4%

Razem 10,0% 3,9% 17,5%

CONSTR

Within 0,4% -1,0% 2,1%

Shift 1,0% 0,2% 2,0%

Razem 1,4% -0,8% 4,1%

SERV

Within 7,1% 4,8% 10,0%

Shift 3,4% 0,3% 7,3%

Razem 10,5% 5,1% 17,3%

FBS

Within 1,1% 0,4% 2,0%

Shift 10,2% 8,5% 12,3%

Razem 11,3% 9,0% 14,3%

NMS

Within 5,5% 2,9% 8,9%

Shift 3,0% 3,2% 2,7%

Razem 8,5% 6,1% 11,6%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Cambridge Econometrics.

Dane przedstawione w powyższej tabeli pokazują, że wzrost wydajności pra-cy w całej gospodarce powodowała przede wszystkim dynamika przemysłu oraz sektorów usługowych. W przypadku przemysłu bardzo znaczący był wewnątrz-sektorowy wzrost wydajności pracy. Składnik shift dla tego sektora jest ujem-ny, co wynika z postępowania deindustrializacji i malejącego udziału przemysłu w zatrudnieniu. W przypadku wszystkich trzech sektorów usługowych zarów-no składnik within, jak i shift przyjmowały wartości dodatnie. Oznacza to, że

usługi znacząco przyczyniały się do wzrostu wydajności pracy dzięki dynamice wydajności pracy oraz rosnącej roli tego sektora w zatrudnieniu. Wkład pozosta-łych sektorów, czyli rolnictwa i budownictwa, był nieznaczny.

Porównanie wartości dla UE15 i UE12 prowadzi do wniosku, że w starych krajach członkowskich Unii Europejskiej praktycznie cały przyrost wydajno-ści pracy w latach 1996–2010 można przypisać sektorom usługowym, a przede wszystkim usługom finansowym. Tymczasem w nowych krajach członkowskich o wiele większa była rola przemysłu zarówno w kategoriach bezwzględnych, jak i względnych. Jest to kolejny dowód na to, że kraje UE są na różnym stadium rozwoju gospodarczego.

W ostatnim kroku zmiana strukturalna zostanie poddana analizie pod kątem zachodzenia β-konwergencji. W tym celu prześledzimy zależność między po-czątkowym poziomem wydajności pracy a trzema składnikami jej wzrostu. Wy-kres 5.4 przedstawia kształt oraz ilościowy charakter tej zależności. W przypadku wzrostu wewnątrzsektorowego (składnik within) ma ona silny ujemny charakter, co potwierdza zawarte w rozdziale 3 analizy β-konwergencji w sektorach. W od-niesieniu do dynamicznych konsekwencji zmiany strukturalnej nie zauważono istotnego powiązania z początkowym poziomem wydajności. W szczególności

W dokumencie Konwergencja w krajach i regionach Unii Europejskiej (Stron 100-125)