Par. 2 rozporządzenia, dopełniając i konkretyzując art. 275 ust. 2 ustawy, przewiduje okoliczność wszczęcia postępowania wyjaśniającego i dyscy-plinarnego wobec byłego nauczyciela akademickiego, stanowiąc – jak już wskazano powyżej – iż postępowanie wyjaśniające i dyscyplinarne w pierw-szej instancji wobec takiej osoby prowadzi się w tej zatrudniającej ją uczelni, której rektor lub rzecznik dyscyplinarny powziął wiadomość o popełnieniu czynu mającego znamiona przewinienia dyscyplinarnego. W treści powo-łanego przepisu ustawodawca użył wyrażenia „uczelnia zatrudniająca”. Na-leży uznać, że wyrażenie to nie odnosi się wyłącznie do uczelni, w której nauczyciel akademicki jest zatrudniony w dacie wszczęcia postępowania wyjaśniającego czy dyscyplinarnego, ale również do uczelni zatrudniającej takiego nauczyciela w przeszłości. Innymi słowy, wyrażenie „w zatrudnia-jącej go [nauczyciela akademickiego] uczelni” odnosić się może zarówno do uczelni zatrudniającej nauczyciela akademickiego aktualnie, tj. w mo-mencie wszczynania postępowania wyjaśniającego, jak i uczelni zatrud-niającej go w okresie minionym (przeszłym), gdy posiadał on status na-uczyciela akademickiego, który następnie utracił (co aktualnie skutkuje brakiem podstawowego miejsca pracy w szkolnictwie wyższym). Do takiej
konkluzji prowadzi przede wszystkim wykładnia językowa wskazanego przepisu rozporządzenia.
Jedną z podstawowych metod interpretacji normy prawnej jest tzw. wykładnia językowa, zwana gramatyczną, obok wykładni historycznej,
sys-temowej i teleologicznej10. Przekonanie o pierwszeństwie językowych
dy-rektyw wykładni i subsydiarności pozostałych rodzajów wykładni panuje w orzecznictwie sądowym pomimo wątpliwości zgłaszanych przez
teore-tyków prawa11. Dopiero wówczas, gdy wykładnia językowa nie prowadzi
do jednoznacznych rezultatów, dopuszczalne jest skorzystanie z pozajęzy-kowych dyrektyw interpretacyjnych. Zgodnie z tym poglądem, „gdy wy-kładnia językowa daje rezultat jasny i jednoznaczny, interpretator powinien oprzeć się na wyniku wykładni językowej, a jedynie w celu jej
potwier-dzenia może posłużyć się wykładnią systemową, czy też celowościową”12.
W orzecznictwie i dogmatyce prawniczej funkcjonuje zresztą termin „wy-kładnia gramatyczna”, używany na ogół zamiennie z terminem „wy„wy-kładnia językowa”. Wszystko to wzmacnia siłę perswazyjną argumentów gramatycz-nych w realiach polskiej kultury prawnej, a analiza orzeczeń pokazuje, że w wielu przypadkach znajomość gramatyki i odwołanie do stosownej reguły nie tylko dostarcza silnego argumentu za określonym rozstrzygnięciem, ale i eliminuje wątpliwość interpretacyjną. Wykładnia językowa jednoznacznie określa granice możliwego sensu słów, które są zawarte w tekście prawnym. „Jedną z podstawowych zasad wykładni gramatycznej jest domniemanie języka potocznego, co oznacza, że tak daleko, jak to jest możliwe, nadaje
się zwrotom prawnym znaczenie występujące w języku potocznym”13.
Isto-tą wykładni językowej (gramatycznej) jest interpretacja tekstów prawnych w celu wyjaśnienia zakodowanych w tekście norm prawnych.
10 F.C. von Savigny, System des heutigen Römischen Rechts, [s.n.], Berlin 1974.
11 Por. np. Z. Tobor, W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Wolters Kluwer business, Warszawa 2013, s. 122–134; A. Bielska-Brodziak, Interpretacja tekstu prawnego na podstawie
orzecz-nictwa podatkowego, Wolters Kluwer business, Warszawa 2009, s. 191; M. Matczak, Sum-ma iniuria. O błędzie forSum-malizmu w stosowaniu prawa, WN Scholar, Warszawa 2007, s. 181
i n.; M. Zieliński, Osiemnaście mitów w myśleniu o wykładni prawa, „Palestra” 2011 nr 3/4; K. Pleszka, Językowe znaczenie tekstu prawnego jako granica wykładni, [w:] Filozofi
czno-teo-retyczne problemy sądowego stosowania prawa, red. M. Zirk-Sadowski, WUŁ, Łódź 1997,
s. 69–77; L. Morawski, Wykładnia w orzecznictwie sądów, TNOiK, Toruń 2002, s. 26–34, 158–159; T. Spyra, Granice wykładni prawa – znaczenie językowe tekstu prawnego jako granica
wykładni, Zakamycze – Wolters Kluwer, Kraków 2006.
12 Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 7 lipca 2015 r., II SA/Ol 104/15, Lex nr 1805278. W lite-raturze teoretycznoprawnej pogląd ten prezentuje m.in. L. Morawski, op. cit., s. 72 i n.
13 A. Michalak, Słowniki językowe w interpretacjach prawa podatkowego, [w:] Język w prawie,
Dokonując wykładni językowej § 2 ust. 2 rozporządzenia, wskazać należy, że ustawodawca posłużył się w nim imiesłowem przymiotnikowym czynnym. Pod pojęciem imiesłowu w polskiej literaturze językoznawczej rozumiemy niefi nitywną formę czasownika, która jest używana w funkcjach przysłów-kowych lub przymiotniprzysłów-kowych. Na tej zasadzie wyróżniamy imiesłowy przy-słówkowe oraz przymiotnikowe. W języku polskim imiesłów przymiotniko-wy czynny (na „-ący”) ma szeroki zakres funkcjonowania. Zdania zawierające rozwiniętą przydawkę imiesłowową z takiego rodzaju imiesłowem aktywnie funkcjonują w tekstach literackich, publicystycznych, naukowych, natomiast w języku mówionym dominują zdania złożone ze zdaniami podrzędnymi przydawkowymi. Zdania podrzędne przydawkowe i rozwinięte przydawki imiesłowowe – są strukturami synonimicznymi, a ich wybór zależy od treści,
specyfi ki i osobliwości stylistycznych14. Dla prawidłowej interpretacji § 2
roz-porządzenia konieczne jest dokonanie analizy językoznawczej użytego przez prawodawcę pojęcia „zatrudniająca [uczelnia]”. Jest to imiesłów przymiot-nikowy czynny utworzony od czasownika niedokonanego i przechodniego „zatrudniać”. Określa podmiot jako wykonawcę innej czynności, równocze-snej z czynnością orzeczenia zdania, zatem będzie ono równoważne z okre-śleniem „ten, który zatrudnia / zatrudniał”. Czasownik „zatrudniać” tworzy parę aspektową z czasownikiem „zatrudnić” (kogoś), ale nie dopuszcza tzw. rekategoryzacji terminatywnej: „Zatrudniał go, ale go nie zatrudnił”. Klu-czowe znaczenie dla wykładni analizowanego przepisu ma konstatacja, że imiesłów przymiotnikowy czynny to forma, która może się odnosić zarówno do zdarzeń teraźniejszych, jak i zdarzeń w przeszłości. W praktyce językowej często używamy bowiem imiesłowów przymiotnikowych czynnych również w znaczeniu przeszłym, opisując czynności mające miejsce dawniej, jakiś czas temu np.: „Ten zakład pracy był zakładem zatrudniającym Jana Kowalskiego w przeszłości, gdy mieszkał on w Polsce”; „Chłopak piszący to zadanie na ma-turze sześć lat temu popełnił ten sam błąd”; „Adam Nowak, pobierający za-siłek w latach 1994–1996, dziś nie musi oddawać tych pieniędzy do budżetu państwa”; „Prezydent ślubujący przed laty wierność Konstytucji”. Należy więc uznać, że interpretacja frazy „instytucja zatrudniająca X-a” wyraża znaczenie: „instytucja, która zatrudnia obecnie” oraz „która zatrudniała X-a w prze-szłości”. W ten sposób forma imiesłowu przymiotnikowego, wskazującego jednoczesność czynności z formą innego czasownika niedokonanego, doty-czy znaczenia duratywnego tego czasownika („był zatrudniony w instytucji w okresie…”). W treści § 2 ust. 1 rozporządzenia występuje czas teraźniejszy 14 Z. Klemensiewicz, Problematyka składniowej interpretacji stylu, [w:] idem, W kręgu języka
trybu orzekającego, stanowiący jeden ze sposobów wyrażania znaczenia de-ontycznego w aktach normatywnych. Jeśli wypowiedzenie zostałoby wyizo-lowane z kontekstu, jego struktura powierzchniowa mogłaby być rozumiana jako opis faktów (declarativum), gdyż brak w nim eksplicytnie wyrażonego wykładnika nakazu, jednak kontekst pragmatyczny tekstu normatywnego (autor tekstu – ustawodawca, gatunek tekstu – akt normatywny, a także spo-sób funkcjonowania tekstów prawnych) sprawia, że wypowiedzenie należy interpretować jako jednostkę składniową obligującą do określonego zacho-wania. Użyty środek gramatyczny jest tu zatem wskaźnikiem modalności de-ontycznej (czasownik refl eksywny), a czas teraźniejszy jest signifi katorem zna-czenia deontycznego imperatywności. Wypowiedzenia niezawierające w swej strukturze powierzchniowej wykładnika nakazu są zatem ekwiwalentne se-mantycznie z konstrukcjami zawierającymi leksykalne jednostki modalne, na co wskazuje interpretacja przywoływanego aktu normatywnego ze wskaza-niem eksplicytnych signifi katorów obligatywności („jest zobowiązany / jest
obowiązany / musi / ma obowiązek / powinien”15. Na podstawie wskazanych
powyżej rozważań językoznawczych stwierdzić należy, iż użycie przez ustawo-dawcę określenia „w zatrudniającej go [nauczyciela akademickiego] uczelni” może odnosić się (w sensie językowym) zarówno do uczelni zatrudniającej nauczyciela teraz, aktualnie, w tej chwili, jak i do uczelni zatrudniającej na-uczyciela akademickiego kiedyś, w przeszłości. Możemy wszak powiedzieć „uczelnia zatrudniające obecnie”, jak i „uczelnia zatrudniająca w latach mi-nionych”, w obu przypadkach używając tego samego imiesłowu. Opierając się na założeniu racjonalnego ustawodawcy, trzeba przyjąć, że gdyby jego in-tencją było ograniczenie właściwości rzeczników dyscyplinarnych wyłącznie do rzeczników uczelni zatrudniających nauczyciela akademickiego aktualnie (a nie również w przeszłości), w treści rozporządzenia użyto by nie imiesłowu, ale czasownika w formie czasu teraźniejszego (np. poprzez użycie wyrażenia „uczelnia, która zatrudnia”).