Art. 162 k.p.c. w obecnym brzmieniu nie jest regulacją optymalną. Dla stron korzystających z profesjonalnego zastępstwa procesowego przewiduje bowiem bardzo surową sankcję w postaci bezpowrotnej utraty możliwo-ści powoływania się na uchybienie proceduralne sądu w razie zaniedbania zgłoszenia zastrzeżenia do protokołu, natomiast w odniesieniu do stron występujących w postępowaniu samodzielnie w wypadku niezgłoszenia za-strzeżenia do protokołu nie przewiduje żadnych ujemnych skutków pro-cesowych. Wydaje się, że tak poważne różnicowanie sytuacji procesowej stron jedynie z uwagi na fakt korzystania lub nie z reprezentacji procesowej przez zawodowego pełnomocnika jest nieuzasadnione. W świetle kierun-ku dokonanej już zmiany brzmienia art. 162 k.p.c. należy uznać, że pro-ponowanie nowelizacji tego przepisu w kierunku ograniczenia możliwości powoływania się na uchybienia proceduralne sądu stronom występującym w sprawie samodzielnie byłoby sprzeczne z wolą ustawodawcy. Postulować należy zatem wprowadzenie do omawianego przepisu takiego mechanizmu, który pozwalałby w wyjątkowych sytuacjach powoływać się na uchybienie sądu przepisom postępowania, nawet jeżeli strona była zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, który zaniedbał zgłoszenia zastrzeżenia do protokołu. Taki skutek można osiągnąć na przykład dokonując zmiany treści art. 162 § 3 k.p.c., tak aby brzmiał on: „Przepisu § 2 nie stosuje się, gdy chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu lub gdy strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy, lub gdy zachodzi inny szczególnie uzasadnio-ny wypadek”. Tego rodzaju zabieg legislacyjuzasadnio-ny mógłby umożliwić stronie skuteczne powołanie się na zaistniałe uchybienia sądu, gdyby było to uza-sadnione nadzwyczajnymi okolicznościami. W takim wypadku sąd odwo-ławczy badałby ad casum, czy w realiach danego przypadku można uznać, że mimo zaniedbania zgłoszenia zastrzeżenia do protokołu dopuszczalne jest rozpoznanie określonego zarzutu procesowego. Taki „wentyl bezpie-czeństwa” jawi się w obecnym modelu procesu cywilnego jako niewątpliwie pożądany, gdyż jego brak oznacza niemal całkowite pozbawienie stron ko-rzystających z profesjonalnego zastępstwa prawnego możliwości poddania kontroli instancyjnej nieprawidłowości postępowania sądu, nawet w przy-padku ich ewidentności, natomiast w przyw przy-padku stron występujących w po-stępowaniu samodzielnie nie przewiduje tu żadnych ograniczeń. Rygoryzm
tego przepisu wobec stron, które udzieliły pełnomocnictwa procesowego, jawi się jako nadmierny i należy postulować jego złagodzenie.
Bibliografi a
Galeński L., Uwagi o staranności adwokata – pełnomocnika w sprawach cywilnych, „Pa-lestra” 1986, nr 5–6.
Gołąb S., O pełnomocnikach w procesie cywilnym, „Palestra” 1938, nr 10.
Janas S., Ciężar dążenia do prawidłowego przebiegu postępowania (art. 162 k.p.c.) jako ciężar procesowy, „Polski Proces Cywilny” 2015, nr 1.
Kaliński W., Zoll F., Pełnomocnictwo nie gasnące mimo śmierci mocodawcy, „Rejent” 1994, nr 3.
Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie rosz-czeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, t. 1–2, red. T. Zembrzuski, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz, red. O.M. Piaskow-ska, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
Krzemiński Z., Zakres pełnomocnictwa w sądowym postępowaniu cywilnym, „Palestra” 1967, nr 8.
Markiewicz K., Podmiotowe i przedmiotowe granice pełnomocnictwa w świetle orzecznic-twa Sądu Najwyższego, „Przegląd Sądowy” 2010, nr 1.
Misztal-Konecka J., O udziale w postępowaniu cywilnym osób, które doznają przeszkód faktycznych w osobistym dokonywaniu czynności procesowych, „Przegląd Sądowy” 2017, nr 11–12.
Orzecznictwo SN w zakresie postępowania cywilnego – okiem praktyków, red. A. Toma-szek, O. Sztejnert-Roszak, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011.
Partyk A., Should the same judge hear over again a case when it is reff ered back for reconsi-deration? Comments on new version of article 386 § 5 of Polish Civil Procedure Code, „Journal of Legal and Administrative Studies” 2019, Vol. 2.
Pietrzkowski H., Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, LexisNexis, Warszawa 2010.
Postępowanie cywilne po nowelizacji. Komentarz dla pełnomocników procesowych i sę-dziów, red. B. Karolczyk, Warszawa 2020. (SIP LEX, wersja elektroniczna). Proces cywilny. Sprawa o odszkodowanie i zadośćuczynienie. Od wniesienia pozwu do
pra-womocnego zakończenia postępowania, red. A. Partyk, Wolters Kluwer, Warszawa 2020.
Sekuła-Leleno M., Zgłoszenie zastrzeżenia na podstawie art. 162 k.p.c. na uchybienia przepisom postępowania, [w:] Sine ira et studio. Księga jubileuszowa dedykowana Sę-dziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński et al., Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
Strus-Wołos M., Przepis art. 162 k.p.c. okiem praktyka, „Przegląd Sądowy” 2016, 7–8. Tomaszek A., Nowe powinności adwokackie po nowelizacji procedury cywilnej, „Palestra”
2019, nr 11–12.
Turek J., Czynności dowodowe sądu w procesie cywilnym, Zakamycze, Kraków 2003. Weitz K., O znaczeniu zastrzeżeń stron zgłaszanych do protokołu rozprawy na podstawie
Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Wolters Kluwer, Warsza-wa 2017.
Orzecznictwo
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2019 r., I CZ 74/19, LEX nr 2788496.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 marca 2014 r. w sprawie I ACa 755/13 (LEX nr 1466945).
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 marca 2017 r., V ACa 568/16, LEX nr 2770816.
Wyrok Sąd Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 czerwca 2018 r., V ACa 511/17, LEX nr 2516020.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 lipca 2018 r., I ACa 312/17, LEX nr 2564268.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie I ACa 216/18, LEX nr 2716764.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 stycznia 2019 r., I ACa 1247/17, LEX nr 2668793.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 października 2019 r. w sprawie I AGa 364/18, LEX nr 2784565.
Wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2020 r. w sprawie I ACa 618/19, LEX nr 2978291.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2017 r., II CSK 520/16, LEX nr 2334880.
Abstract
Institution of Recording Reservations in the Minutes After the Amendment of the Code of Civil Procedure
In accordance with the current wording of Article 162 of Code of Civil Procedure, the parties represented by professional proxies are, as a rule, obliged to raise objections that are recorded to the minutes in order to note the court’s observed procedural defi cien-cies - on pain of losing the right to invoke these defi ciencien-cies at a later date. Th is rigour applies even if subsequently a party terminates or withdraws the power of attorney. Th e article analyses the institution of Article 162 of the Civil Procedure Code in both its new and previous form. It was pointed out that the current content of Article 162 of the Code of Civil Procedure may give way to a number of doubts concerning interpre-tation, since the objections raised by the parties acting independently in the civil case are treated diff erently then those represented by proxies. In the article it was stated that there is a need to consider introducing certain legislative changes - in order to mitigate the excessive rigour of the current provisions.
Key words: civil procedure, reservation regarding the minutes, court defi ciencies of the
Streszczenie
Instytucja zgłaszania zastrzeżeń do protokołu po nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 162 k.p.c. strony reprezentowane przez profesjo-nalnych pełnomocników co do zasady mają obowiązek zgłaszania zastrzeżeń do proto-kołu celem odnotowania dostrzeżonych uchybień procesowych sądu – pod rygorem utraty prawa powoływania się na te uchybienia w czasie późniejszym. Owy rygor stoso-wany jest nawet jeśli następczo strona wypowie lub cofnie pełnomocnictwo. W artyku-le analizie poddano instytucję art. 162 k.p.c. zarówno w nowym, jak i w poprzednim kształcie. Zwrócono uwagę, iż aktualna treść art. 162 k.p.c. może budzić szereg wątpli-wości interpretacyjnych, skoro odmiennie traktuje się zgłaszanie zastrzeżeń przez strony występujące w procesie samodzielnie w odróżnieniu od tych, które są reprezentowane przez zawodowych pełnomocników. W artykule zaakcentowano potrzebę wprowadze-nia określonych zmian legislacyjnych – celem łagodzewprowadze-nia nadmiernego rygoryzmu tej regulacji.
Słowa kluczowe: postępowanie cywilne, zastrzeżenie do protokołu, uchybienia sądu,