W pracy scharakteryzowano zgrupowania pająków zbóż, najbardziej rozpowszechnionej uprawy w Polsce (Suszek i wsp. 2014). Podjęto próbę określenia wpływu systemu gospodarowania na zgrupowania tych drapiezników, należących do grupy zwierząt pożytecznych na polach uprawnych. Badania prowadzono we wschodniej Polsce, gdzie tereny rolnicze charakteryzują się rozdrobnioną strukturą gospodarstw, różnorodnym krajobraziem i dużym udziałem cennych przyrodniczo obszarów. Cechy te prócz gospodarowania, mają także duży wpływ na kształtowanie się zgrupowań organizmów na użytkach rolnych. W prezentowanych badaniach porównywano zgrupowania pająków na polach zbóż ozimych w północno-wschodniej części województwa lubelskiego, w dwóch niskonakładowych systemach gospodarowania: ekologicznym i konwencjonalnym o małej intensywności. Badania przeprowadzone w ostatnim roku w uprawach konwencjonalnych, ale o znacznie intensywniejszej produkcji, pozwoliły lepiej określić wpływ niejednorodnego systemu rolnictwa konwencjonalnego na zgrupowania pająków w uprawach zbóż.
Praktykami, które różniły dwa badane systemy ekstensywne było sporadyczne, chemiczne zwalczanie chwastów oraz stosowanie niewielkich dawek nawozów mineralnych na polach w systemie konwencjonalnym ekstensywnym. Zabiegi takie jak nawożenie naturalne czy mechaniczne zwalczanie chwastów były natomiast porównywalne w obu systemach. Także wielkość pól oraz różnorodność krajobrazu otaczającego badane powierzchnie nie różniły się pomiędzy tymi systemami. Pola prowadzone w systemie konwencjonalnym intensywnym były zdecydowanie większe od pozostałych oraz stosowano na nich duże ilości nawozów i środków ochrony roślin. Nie używano tam natomiast nawozów naturalnych.
Generalnie liczebność zgrupowań pająków naziemnych na badanych polach zbóż ozimych nie różniła się istotnie pomiędzy systemami ekologicznym a konwencjonalnym ekstensywnym. Zauważalna jednak była tendencja do większej liczebności zgrupowań w systemie konwencjonalnym ekstensywnym. Większość dotychczasowych badań prowadzonych w Europie wskazuje na większą liczebność pająków na polach ekologicznych w porównaniu z uprawami konwencjonalnymi (Schmidt i wsp. 2005, Bengtsson i wsp. 2005, Krauss i wsp.
2011). Podobne do prezentowanych wyniki uzyskali natomiast Diekotter i wsp. (2010), którzy stwierdzili nieznacznie większą liczebność pająków na polach pszenicy ozimej w systemie konwencjonalnym, w porównaniu do pól prowadzonych w systemie ekologicznym w Niemczech. Pola konwencjonalne, w tych badaniach, podobnie jak w niniejszej pracy, charakteryzowały się niewielkimi dawkami zastosowanych nawozów mineralnych. Autorzy ci
75 sugerują, że pozytywny wpływ rolnictwa ekologicznego na liczebność zgrupowań pająków na polach jest większy na obszarach zdominowanych przez wielkoobszarowe monokultury, niż w krajobrazie różnorodnym, gdzie przeważają pola małych rozmiarów i występują refugia w postaci miedz czy zadrzewień śródpolnych. Potwierdzają to wyniki niniejszych badań przeprowadzonych w województwie lubelskim. Z kolei Pfiffner i Luka (2003) porówując ekologiczne uprawy zbóż ozimych z integrowanymi o niskiej intensywności w Szwajcarii, stwierdzili, że zgrupowania pająków naziemnych w uprawach ekologicznych były nieznacznie bardziej liczne w porównaniu z integrowanymi, w których podobnie jak na badanych polach konwencjonalnych ekstensywnch w województwie lubelskim, nie stosowano insektycydów ani fungicydów.
Stwierdzono, że liczebność pająków na polach prowadzonych w systemie ekologicznym i konwencjonalnym ekstensywnym była związana z liczbą zabiegów mechanicznych, jakim zostało poddane pole. Thorbek i Blide (2004) badając wpływ uprawek na liczebność stawonogów na polach stwierdzili, że zabieg mechanicznego odchwaszczania pola (bronowanie), spowodował bezpośrednie zmniejszenie liczebności pająków o 37%, ale także jej odbudowanie się w ciągu następnego tygodnia. Jak podają ci sami autorzy, zabiegi mechaniczne przez wyrównywanie powierzchni gleby zmieniają mikrosiedliska pól. Część gatunków z rodziny Linyphidae rozpościera swoje sieci w niewielkich zagłębieniach gleby, więc wyrównanie powierzchni pola może ograniczać dostępność dogodnych do tego miejsc. Zabiegi mechaniczne mogą też powodować zmniejszenie liczebności związanych z glebą skoczogonków (Collembola), które są jednymi z preferowanych przez naziemne Linyphiidae ofiar. Wpływ tych czynników jest o tyle prawdopodobny, że w roku 2013, w którym wykonano średnio najwięcej zabiegów mechanicznego odchwaszczania pól, to właśnie pająki z rodziny Linyphidae były najmniej liczne, podczas gdy liczba pająków z rodziny Lycosidae była zbliżona do poprzedniego roku.
Duża zmienność liczebności pająków w poszczególnych latach badań oraz bliska istotności, wysoka korelacja liczby osobników z liczbą deszczowych dni w miesiącu, wskazuje na duży wpływ warunków pogodowych na zgrupowania pająków. Trzeba jednak mieć na uwadze, że mniejsza liczebność pająków odłowionych w latach z częstszymi i obfitszymi opadami deszczu może wynikać również ze sposobu pobierania materiału badawczego. W pułapki Barbera odławiają się wyłącznie osobniki aktywnie przemieszczające się po powierzchni gleby, więc mniejsza aktywność pająków w czasie długotrwałych opadów w latach 2013 i 2014 mogła także wpłynąć na zmniejszenie liczby osobników odłowionych w tych latach.
Wielu autorów podkreśla negatywny wpływ na liczebność pająków, takich czynników jak liczba przeprowadzonych chemicznych zabiegów ochronnych lub wielkość pola (Bel'skaya i
76 Esyunin 2003, Schmidt i wsp. 2005, Devotto i wsp. 2007, Park i wsp. 2007, Birkhofer i wsp.
2015). Stwierdzony w badaniach własnych brak istotnej korelacji liczebności pająków odłowionych w uprawach ekologicznych i konwencjonalnych ekstensywnych z wielkością pola, najprawdopodobniej spowodowany był niewielkimi jej różnicami pomiędzy poszczególnymi polami. Brak korelacji między liczbą przeprowadzonych chemicznych zabiegów ochronnych, a liczbą osobników pająków przemawia za tym, iż sporadyczne stosowanie tych środków w ekstensywnej formie gospodarowania konwencjonalnego, nie oddziałuje niekorzystnie na liczebność populacji pająków naziemnych. Wynik ten koresponduje z badaniami Wiśniewskiej i Prokopy'ego (1997), którzy stwierdzili odbudowywanie się populacji pająków w sadach jabłoniowych, w których przeprowadzano nieliczne chemiczne zabiegi jedynie na początku sezonu wegetacyjnego.
Zdecydowanie niekorzystny wpływ intensyfikacji rolnictwa, przejawiającej się zwiększaniem powierzchni pól oraz stosowaniem wysokich dawek nawozów mineralnych i środków ochrony roślin na liczebność zgrupowań pająków, został potwierdzony w badaniach w ramach niniejszej pracy, na intensywnie uprawianych polach w systemie konwencjonalnym w 2014 roku. Liczba osobników pająków odłowionych w tym systemie była bowiem istotnie niższa w porównaniu z dwoma systemami ekstensywnymi. Jako główną przyczynę ograniczania populacji pająków na polach uprawnych, podobnie jak innych stawonogów, podaje się stosowanie pestycydów, z których najbardziej niekorzystny, bezpośredni wpływ wykazano dla insektycydów (Mansour 1992, Bel'skaya i Esyunin 2003, Park i wsp. 2007). Pekar (2012) podaje, że wpływ tych środków na zgrupowania pająków może być niwelowany, jeśli niewielka powierzchnia pola pozwala pająkom na rekolonizację uprawy po zabiegu z przyległych siedlisk.
Badania wykazały, że po 80-90% redukcji populacji pająków na polach pszenicy ozimej, po zastosowaniu pyretroidów, odbudowywanie populacji trwało 1-6 tygodni, w przypadku powierzchni położonych niedaleko miedz, ale aż do 15 tygodni, jeśli były one znacznie oddalone od brzegu pola (Thomas i wsp. 1990, Thacker i Jepson 1995). O tym, że w pewnym stopniu otoczenie jest w stanie zrekompensować straty liczebności po zabiegach chemicznych może świadczyć również fakt, iż to powierzchnia pola była czynnikiem najsilniej ujemnie związanym z liczbą osobników pająków odłowionych na polach w systemie ekologicznym i dwóch wariantach systemu konwencjonalnego w 2014 roku.
Birkhofer i wsp. (2014) analizując badania prowadzone w krajach Europy Zachodniej i Centralnej (Niemcy, Wielka Brytania, Szwecja i Szwajcaria) stwierdzili, że zgrupowania pająków na polach uprawianych w systemie ekologicznym i konwencjonalnym generalnie nie różnią się w tych krajach pod względem bogactwa gatunkowego pomiędzy systemami ekologicznym i konwencjonalnym. Podobne wyniki uzyskano w niniejszych badaniach
77 prowadzonych w województwie lubelskim. Liczba gatunków pająków stwierdzanych na polach prowadzonych w systemie ekologicznym i dwóch wariantach systemu konwencjonalnego nie różniła się istotnie, co może świadczyć o tym, że na bogactwo gatunkowe pól uprawnych bardziej wpływa położenie geograficzne oraz różnorodność krajobrazu otaczającego pola niż intensywność uprawy (Miyashita i wsp. 2012). O ograniczonym wpływie intensywności uprawy na skład gatunkowy pająków na badanych powierzchniach świadczy również fakt, iż w 2014 roku najwięcej gatunków pająków stwierdzono na dwóch polach prowadzonych w systemie intensywnym. W tym systemie stwierdzono jednak istotnie niższy wskaźnik różnorodności gatunkowej Shannona-Wienera w stosunku do systemu ekologicznego i konwencjonalnego ekstensywnego. W badaniach Schmidt'a i wsp. (2005) sąsiedztwo siedlisk półnaturalnych było czynnikiem w największym stopniu kształtującym różnorodność gatunkową pająków na badanych przez nich polach zbóż. Przebadane przez nich zgrupowania pająków zawierały nieliczne gatunki, których nie stwierdzono na sąsiadujących z nimi łąkach i ugorach. Populacje pająków na łąkach i ugorach, które były usytuowane w pobliżu pól zawierały natomiast większość gatunków tych siedlisk oraz gatunki charakterystyczne dla bardziej naturalnych środowisk. Duży wpływ siedlisk przyległych do pól na ich skład gatunkowy, potwierdzili też Topa i wsp. (2014), badający zgrupowania pająków na łące ekstensywnej i polach zbóż ozimych, którzy stwierdzili, że skład gatunkowy zgrupowań pająków różnił się bardziej w kolejnych latach badań niż między łąką a polami uprawnymi. Z kolei Kajak i Oleszczuk (2004) badając skład i strukturę zgrupowań pająków zadrzewień i przyległych do nich pól, wskazały że efektywnej wymianie osobników pomiędzy gruntami ornymi oraz otaczającymi je siedliskami, sprzyja możliwie duże podobieństwo struktury roślinności tych siedlisk.
Zgrupowania pająków na polach zbóż w dwóch ekstensywnych systemach gospodarowania wykazywały duże podobieństwo pod względem struktury dominacji. Większe różnice zaobserwowano natomiast w przypadku pól konwencjonalnych intensywnych w 2014 roku. O podobieństwie zgrupowań pająków na polach ekologicznych i konwencjonalnych ekstensywnych, świadczą zbliżone wartości wskaźnika różnorodności Shanonna - Wienera dla zgrupowań pająków w tych systemach. Jak podają Samu i wsp. (1999) różnorodność zgrupowań pająków na polach jest w dużej mierze kształtowana przez otaczający je krajobraz. W regionach o dużej różnorodności krajobrazu, z wieloma typami siedlisk, takich jak województwo lubelskie, różnorodność pająków na polach powinna być więc duża. Istotnie mniejsze wartości wskaźnika róznorodności gatunkowej Shannona-Wienera dla pól konwencjonalnych intensywnych świadczą jednak o ograniczonym wpływie otoczenia na różnorodność pająków w przypadku dużej intensywności produkcji rolniczej i dużej powierzchni pól.
78 Na różnorodność pająków w agroekosystemach wpływa także struktura siedliska.
Bardziej różnorodna struktura roślinności na polach zbóż występuje w przypadku ich zachwaszczenia, które przeważnie jest większe na polach ekologicznych. Pfiffner i Luca (2002) podają, że większa różnorodność roślinności przekłada się na większą różnorodność pająków w siedlisku. W ramach projektu "Ochrona różnorodności gatunkowej cennych przyrodniczo siedlisk na użytkach rolnych na obszarach Natura 2000 w woj. lubelskim", na polach ekologicznych i konwencjonalnych ekstensywnych badanych w ramach niniejszej pracy, został przeprowadzony monitoring różnorodności roślin segetalnych. Chociaż liczba gatunków chwastów oraz ich zagęszczenie były większe na polach ekologicznych (Berbeć i wsp. 2013, Staniak i wsp. 2016), nie przełożyło sie to na różnorodność zgrupowań pająków naziemnych badanych w ramach niniejszej pracy.
Także wyniki analizy składu gatunkowego i struktury dominacji przy użyciu wskaźników Jaccarda oraz Braya- Curtis'a, na badanych powierzchniach, przemawiają za podobieństwem zgrupowań pająków naziemnych w systemach ekologicznym i konwencjonalnym o małej intensywności. Analizy te bowiem nie ujawniły wyraźnego podziału na zgrupowania pająków w badanych systemach gospodarownia. Natomiast przy porównywaniu wszystkich badanych zgrupowań pająków, w trzech typach użytkowania w 2014 roku, podział był bardziej wyraźny, szczególnie w przypadku struktury dominacji. Odrebną grupę stanowiły zgrupowania pająków na czterech powierzchniach badawczych z intensywną uprawą zbóż, na których stosowano insektycydy, wraz ze zgrupowaniem pająków naziemnych z jednej powierzchni z systemu konwencjonalnego ekstensywnego. Największy ujemny wpływ chemicznych środków owadobójczych jest podkreślany w wielu przeprowadzonych badaniach (Mansour 1992, Bel'skaya i Esyunin 2003, Devotto i wsp. 2007, Park i wsp. 2007)
Zdecydowana większość pająków naziemnych, odłowionych na badanych polach zbóż, należała do dwóch rodzin: Linyphiidae oraz Lycosidae. Podczas gdy stosunkowo duże rozmiarowo pająki z rodziny Lycosidae liczniej występowały na polach ekologicznych, pająki z rodziny Linyphiidae, które charakteryzują się niewielkimi rozmiarami ciała, były liczniejsze na polach prowadzonych w systemie konwencjonalnym ekstensywnym. Szczególnie niski udział pająków z rodziny Lycosidae w systemie konwencjonalnym intensywnym oraz fakt, że różnice w jej liczebności zauważalne były również między dwoma systemami ekstensywnymi, wskazuje na szczególną wrażliwość pająków z tej rodziny na czynniki związane z intensyfikacją rolnictwa.
Może to także sugerować, że pająki o większych rozmiarach ciała są mniej odporne na intensyfikację. Przemawia za tym fakt, że wśród pająków sieciowych odłowionych za pomocą czerpaka największe różnice w liczebności stwierdzono również w przypadku dużych pająków z rodziny Araneidae. Można to tłumaczyć większymi możliwościami dyspersyjnymi gatunków o
79 małych rozmiarach ciała. Za pomocą nici nośnych są one w stanie szybko zasiedlać pola w każdym stadium rozwojowym, a więc i przez cały sezon wegetacyjny (Oleszczuk i Karg 2012, Simonneau i wsp. 2016). Łatwiej im zatem odbudować populację zdziesiątkowaną podczas chemicznych zabiegów ochrony roślin. Duże gatunki pająków stosują aerodyspersję jedynie jako osobniki młodociane. W trakcie sezonu wegetacyjnego populacje pająków z rodziny Lycosidae są na polach zasilane jedynie przez osobniki przemieszczające sie po powierzchni gleby. Są one w stanie przemierzyć znacznie mniejsze odległości niż szybujące Linyphiidae. Sieciowe pająki z rodziny Araneidae, które przemieszczają się aktywnie w niewielkim zakresie, mają jeszcze mniejsze zdolności kolonizowania pól w trakcie trwania sezonu. Nie dziwią zatem wyniki badań Holland'a i wsp. (1999), którzy stwierdzili większą liczebność pająków z rodziny Lycosidae na obrzeżach pól w stosunku do ich centrum. W badaniach Harwood'a iwsp.(2001) pająki z rodziny Linyphiidae były natomiast odławiane równie licznie na całym obszarze badanych pól.
Dominacja rodziny Linyphiidae w niniejszych badaniach była najbardziej widoczna na polach konwencjonalnych intensywnych. Nyffeler i Sunderland (2003) porównując zgrupowania pająków pól uprawnych w różnych krajach europejskich stwierdzili, że w krajach Europy Zachodniej, takich jak Wielka Brytania, Francja i Belgia dominacja rodziny Lynyphiidae była większa (wynosiła do 93, a nawet 99%), w porównaniu do Szwajcarii, Austrii oraz krajów Europy Wschodniej.
Na badanych polach zbóż ozimych stwierdzono występowanie 90 gatunków pająków naziemnych, z czego 8 można wg klasyfikacji Łuczak (1979) oraz Samu i Szinetar'a (2002) uznać za gatunki agrobiontyczne, najbardziej typowe dla upraw zbóż w województwie lubelskim. Były to: Oedothorax apicatus, Pardosa agrestis, Erigone dentipalpis, Erigone atra, Pardosa palustris, Pardosa prativaga i Pachygnatha degeeri, które występowały na wszystkich, bądź zdecydowanej większości powierzchni, we wszystkich latach badań oraz osiągnęły udziały powyżej 5%. Lista ta częściowo pokrywa się z listą głównych agrobiontów europejskich.
Dominującymi gatunkami w większej części Europy według Nyffeler'a i Sunderland'a (2003) są:
O. apicatus, E. atra, E. dentipalpis a także Tenuiphantes tenuis, który w niniejszych badaniach został odłowiony tylko raz w uprawie konwencjonalnej. Natomiast tylko w części krajów europejskich wśród pająków dominujących na polach podaje się gatunki z rodziny Lycosidae takie jak Pardosa agrestis i Pardosa palustris (Samu i Szinetar 2002). Feber i wsp. (1998) wśród głównych dominantów pól pszenicy w Wielkiej Brytanii podaje rodzaje Oedothorax, Erigone oraz gatunki Tenuiphantes tenuis, Bathyphantes gracilis i Agyneta rurestris, a także Pardosa palustris. Co interesujące, w badaniach tych tylko w systemie ekologicznym odławiano osobniki Diplocephaluss cristatus, który na badanych polach w województwie lubelskim także odławiany był jedynie w systemie ekologicznym oraz gatunek Pachygnatha clercki, który w niniejszych
80 badaniach liczniej odławiano również na polach prowadzonych w tym systemie. Wśród pająków epifitycznych zdecydowanym dominantem, podobnie jak w badaniach Topy i wsp. (2011) przeprowadzonych na polach pszenicy ozimej w pobliżu Olsztyna, był gatunek Mangora acalypha należący do rodziny Araneidae.
Wszystkie pająki dominujące w obu badanych w niniejszym opracowaniu typach upraw oraz większość pozostałych, stwierdzonych gatunków to pająki eurytopowe, lub związane z terenami otwartymi, szeroko rozmieszczone i stwierdzane w różnych środowiskach. W mniejszych liczebnościach stwierdzano natomiast wiele gatunków preferujących jako swoje siedliska łąki lub lasy, a najmniej licznie odławiano gatunki związane z wodą (Nentwig i wsp.
2017). Układ taki odpowiada prezentowanej przez Łuczak (1979) strukturze gatunkowej pająków w agrocenozach.
Gatunkami, które na badanych polach w każdym systemie osiągały ponad 1% udziału, ale nie zawsze znalazły się w grupie dominantów były Oedothorax retusus, Erigone atra Trochosa ruricola oraz Xeolycosa miniata. Według Łuczak (1979) uznaje się takie gatunki za pająki agrofilne, natomiast Samu i wsp. (2002) nie wyróżniają grupy pająków agrofilnych traktując gatunki z udziałem powyżej 1% jako agrobionty.
Najbardziej różnorodną, wg Łuczak (1979), ale także wg wyników niniejszej pracy, częścią zgrupowań gruntów ornych, jest grupa wielu gatunków pająków, które choć tolerują mikroklimat pól, nie osiągają tu dużych liczebności.
Przykładami takich gatunków na badanych polach w województwie lubelskim były Drassyllus pusillus Micaria pulicaria z rodziny Gnaphosidae, Agyneta rurestris, Araeoncus humilis, Bathyphantes gracilis i Oedothorax fuscus z Linyphiidae, Alopecosa pulverulenta, Arctosa leopardus, Pardosa amentata, Pardosa paludicola, Pardosa pullata, z Lycosidae, Pachygnatha clercki należący do Tetragnathiidae, Robertus arundineti z Therididae czy Xysticus cristatus i Xysticus kochi z rodziny Thomisidae.
Za gatunki przypadkowe, na badanych polach zboż ozimych w województwie lubelskim można uznać gatunki, które zostały odłowione jako pojedyncze osobniki tylko na jednej lub kilku powierzchniach badawczych. Przykładami takich gatunków pająków są np. Pirata piraticus z rodziny Lycosidae, gatunki z rodzaju Clubiona (Clubionidae) oraz Baryphyma pratense (Lnyphiidae) związane z wodami, gatunki łąkowe takie jak Bathyphantes parvulus, Kaestneria pullata z Linyphiidae i Pisaura miriabilis (Pisauridae), czy leśne jak Walckenaeria dysderoides (Linyphiidae).
Niemal wszystkie spośród stwierdzonych na badanych polach zbóż ozimych w województwie lubelskim gatunków z rodziny Linyphiidae odławiano liczniej w systemie konwencjonalnym ekstensywnym, chociaż różnice istotne statystycznie stwierdzono tylko w
81 przypadku O. apicatus w jednym roku badań. Zauważalna była też wyraźna tendencja do liczniejszego występowania gatunków z rodziny Lycosidae w uprawach ekologicznych. Podobne wyniki uzyskali Pfiffner i Luka (2002), którzy odnotowali większe liczebności gatunków Pardosa agrestis, Pardosa palustris i Trochosa ruricola w uprawach ekologicznych oraz liczniejsze występowanie pająków Erigone atra i Oedothorax apicatus na polach prowadzonych w systemie integrowanym.
Stwierdzone w zbożach w województwie lubelskim gatunki pająków należące do rodziny Lycosidae, są mniej odporne na zabiegi chemiczne stosowane na polach ze względu na aktywny tryb życia (Mansour 1978, Mansour i wsp. 1992) Przemawia za tym fakt, iż w krajach o większym stopniu intensyfikacji rolnictwa, gatunków tych nie wymienia się jako typowych dla upraw, jak również to, że na polach prowadzonych w systemie konwencjonalnym intensywnym w niniejszej pracy gatunki te występowały zdecydowanie mniej licznie.
Na to, że pająki z tej rodziny osiągały niższe liczebności na polach konwencjonalnych, wpływ może mieć fenologia tych gatunków. Maj, w którym stwierdzono szczyt aktywności Lycosidae, był bowiem miesiącem, w którym wykonano większość zabiegów chemicznych na badanych powierzchniach. Szczyt aktywności większości gatunków pająków z rodziny Lycosidae przypada przeważnie na polach uprawnych Europy na okres od maja do początku lipca (Bel'skaya i Esyunin 2003, Samu i wsp. 2002, Jõgal i wsp. 2004), który jest zarazem czasem wykonywania licznych zabiegów z użyciem środków ochrony roślin na polach konwencjonalnych. Może to być jeden z powodów mniejszych udziałów gatunków z tej rodziny na polach uprawnych krajów Europy Zachodniej.
Według Honek'a (1988) mniejsza liczebność Lycosidae w uprawach konwencjonalnych może być spowodowana różnymi warunkami mikroklimatycznymi panującymi na polach utrzymywanych w poszczególnych systemach gospodarowania. Zasilenie uprawianych roślin nawozami mineralnymi na polach konwencjonalnych, powoduje ich większe zagęszczenie. Na polach ekologicznych zboża rosną przeważnie rzadziej, co może sprzyjać gatunkom ciepłolubnym. Przykładem takiego gatunku jest Xerolycosa miniata, który w województwie lubelskim licznie występował na polach ekologicznych, natomiast na polach konwencjonalnych intensywnych nie stwierdzono go ani razu. Honek (1988) wykazał, że również inne gatunki z rodziny Lycosidae są liczniejsze w uprawach zbóż o mniejszym zagęszczeniu roślin, co prawdopodobnie wynika ze strategii łowieckiej tej rodziny. Jako aktywni łowcy, polegający na zmyśle wzroku gatunki te preferują siedliska o rzadszej roślinności.
Większa liczebność gatunków z rodziny Linyphidae w konwencjonalnych uprawach zbóż mogła być oprócz wymienionych wcześniej czynników, spowodowana także mniejszą konkurencją ze strony pająków należących do Lycosidae oraz tym, że są one potencjalnymi
82 ofiarami gatunków z tej rodziny. Liczebność pająków należących do Linyphiidae na polach ekologicznych mogła być redukowana przez dominujące tam gatunki z rodzaju Pardosa, lub też mogły one wykazywać na tych polach mniejszą aktywność. Wskazuje na to rozkład sezonowej dynamiki liczebności badanych gatunków. W maju, kiedy pająki z rodzaju Pardosa były najbardziej liczne, obserwowano bowiem spadek liczebności pająków z rodziny Linyphiidae, oraz gwałtowny wzrost liczebności ich populacji w czerwcu, kiedy rodzina Lycosidae była już mniej liczna. Unikanie dużych pająków przez gatunki o małych rozmiarach ciała potwierdzają również badania Birkhofer'a i wsp. (2008), którzy stwierdzili zdecydowanie liczniejsze populacje pająków z rodziny Linyphiidae w siedliskach o małym zagęszczeniu pająków z rodzaju Pardosa.
Liczebność pająków w kolejnych miesiącach sezonu wegetacyjnego w prezentowanych badaniach nie różniła się znacząco pomiędzy systemami ekologicznym i konwencjonalnym ekstensywnym. Na polach prowadzonych w systemie ekologicznym najwięcej pająków odławiano w maju oraz nieznacznie mniej w czerwcu, podczas gdy w systemie konwencjonalnym ekstensywnym liczba pająków odłowionych w tych dwóch miesiącach była zbliżona. Natomiast na polach uprawianych intensywnie w 2014 roku maj był miesiącem o
Liczebność pająków w kolejnych miesiącach sezonu wegetacyjnego w prezentowanych badaniach nie różniła się znacząco pomiędzy systemami ekologicznym i konwencjonalnym ekstensywnym. Na polach prowadzonych w systemie ekologicznym najwięcej pająków odławiano w maju oraz nieznacznie mniej w czerwcu, podczas gdy w systemie konwencjonalnym ekstensywnym liczba pająków odłowionych w tych dwóch miesiącach była zbliżona. Natomiast na polach uprawianych intensywnie w 2014 roku maj był miesiącem o