wim Il l II W im mmmmmmsmaamausm
Z z a g a d n ie ń p ra w n y c h n a tle d e k re tu o z a c ią g a n iu n o w y c h i o k re ś la n iu w y s o k o ś c i n ie u m o rz o n y c h zo b o
w ią z a ń p ie n ię ż n y c h .*)
V . O k re ś la n ie w ysokości a lim e n tó w i re n t d o ż y w o tn ic h .
1. O g ó ln e zasad y p o n o w n eg o u s ta la n ia w y s o k o ś c i a lim e n tó w i re n t d o ż y w o tn ic h w m y ś l a r t. 13
d e k re tu : P o n ie w a ż a rt. V p rz . w p r. k p c i a rt. 163
§ 2 kz p rz e w id u ją m ożność p o n o w n e g o u s ta la n ia w y s o k o ś c i św ia d cze ń z t y t u łu a lim e n tó w i re n t, n a le ż y o k re ś lić w ja k im s to s u n k u p o w o ła n e p rz e p is y p o z o s ta ją do a rt. 13 d e k re tu . A r t . 13 n ie z m ie n ił, a n i n ie z a s tą p ił p o p rz e d n io w y m ie n io n y c h p rz e p i
sów . S ta n o w i on ty lk o u z u p e łn ie n ie ic h w p e w n y m n ie w ie lk im za kre sie . U s ta w o d a w c a o d n o śn ie a li
m e n tó w i re n t d o ż y w o tn ic h o d s tą p ił w a rt. 13 od zasady n o m in a liz m u , m a ją c na uw a d ze ic h cel spo
łe c z n y . Z samego fa k t u zam ieszczenia te g o p rz e p i
su w d e k re c ie o n o m in a liz m ie w y n ik a , iż p o d s ta w ą p o n o w n e g o u s ta le n ia a lim e n tó w i r e n t d o ż y w o tn ic h w t r y b ie a rt. 13 je s t t y lk o z m ia n a s iły n a b y w c z e j p ie n ią d z a . Z m ia n a s iły n a b y w c z e j b y ła ju ż d o ty c h czas je d n ą z o ko lic z n o ś c i, u za s a d n ia ją c y c h z m ia n ę a lim e n tó w i re n t ró w n ie ż w ro z u m ie n iu p o w o ła n y c h w y ż e j p rz e p is ó w . O becnie je d n a k po w e jś c iu w ż y c ie d e k re tu o n o m in a liz m ie z m ia n a s iły n a b y w c z e j p ie n ią d z a m oże b yć u w z g lę d n io n a t y lk o w p rz y p a d k u a rt. 13 d e k r.
Z a się g a rt. 13 je s t w ię c m n ie js z y , n iż zasięg a rt. V p rz . w p r . k p c lu b a rt. 163 § 2 kz, bo o g ra n ic z a się o n t y lk o i w y łą c z n ie do p o n o w n e g o u s ta le n ia w y s o k o ś c i a lim e n tó w i re n t d o ż y w o tn ic h z p o w o d u z m ia n w s ile n a b y w c z e j p ie n ią d z a . N a to m ia s t z m ia n y in n y c h o k o lic z n o ś c i, na p o d s ta w ie k tó r y c h m ożna żądać z m ia n y w y s o k o ś c i ty c h a lim e n tó w i re n t n ie p o d le g a ją d y s p o z y c ji a rt. 13.
*) D okończenie opracow anych przez W y d z ia ł O rzecznictwa C yw ilnego D epartam entu N adzoru Są
dowego M in iste rstw a S praw iedliw ości wskazań p ra k tycznych w zakresie stosowania dekretu z 27.V II 1949 r. o zaciąganiu now ych i określaniu wysokości n ie u m o rzo n ych zobow iązań pieniężnych. Część I, I I i I I I zo sta ły ogłoszone N r 8— 9 D P P z rb ., zaś cz. I V
w N r 10 z tegoż roku.
W zamieszczonych w N r 7 — 8 za r o k 1950 DPP wskazaniach p raktycznych w zakresie stosowa
n ia D e k re tu z 27.V I I 1949 r. w y ra ż o n y został pogląd, iż do przerachow ania daw nych zobowiązań opiewających ną m a rk i polskie oraz na w a lu tę b. państw zaborczych m a ją w dalszym ciągu zastopowanie przepisy Rozpo
rządzenia R. P. z 14 m aja 1924 r. (tzw. „le x Z o ll'“) oraz że ogólna kla u zu la derogacyjna z art. 29 w ym ie n io n e go D e kre tu nie dotyczy tego rozporządzenia.
W o rz e c z e n iu z a p a d ły m <v s p ra w ie N r Ł C . 809/50 S N z a p a try w a n ie to c a łk o w ic ie p o tw ie rd z ił, p o d a ją c w je g o u z a s a d n ie n iu — m ię d z y in n y m i co n a s tę p u je : D o w y ra ż o n y c h w ru b la c h , k o ro n a c h lu b m a rk a c h n ie m ie c k ic h z o b o w ią za ń p o d p a d a ją c y c h p o d p rz e p is y ro z p o rz ą d z e n ia P re z y d e n ta R. P.
z d n ia 14 m a ja 1924 r. o p rz e ra c h o w a n iu zo b o w ią za ń p r y w a tn o - p r a w n y c h , w in n y m ie ć p o w e jś c iu w ż y cie D e k re tu z 27 lip c a 1949 r. n a d a l zasto so w a n ie p rz e p is y p o m ie n io n e g o ro zp o rzą d ze n ia , a n ie p rz e p is y a rt. 10 ust. 1 d e k re tu z d n ia 27.V I I 1949 r. T a k ie sam o s ta n o w is k o z a ją ł ró w n ie ż S N w uzasad
n ie n iu orzeczenia w s p ra w ie N r Ł C 431/50.
D odać n a le ż y , że za sto so w a n ie d o o m a w ia n y c h z o b o w ią z a ń ro z p o rz ą d z e n ia z 1924 r. n ie prze szka dza dalsze m u za sto so w a n iu do n ic h d e k re tu z 1949 r. w ce lu e w e n tu a ln e g o o rzeczenia d o p ła ty u n o rm o w a n e j w a rt. 12 tego o s ta tn ie g o a k tu u s ta w odaw czego.
P rz y k ła d : u p ra w n io n y do a lim e n tó w lu b r e n ty d o ż y w o tn ie j p o w o łu je się n a w z ro s t k o s z tó w u trz y m a n ia . S to s o w a n ie a rt. 13 je s t uzasadnione.
W n io s e k p o w o łu je się na zw ię kszo n e p o trz e b y u p ra w n io n e g o n p . na te j p o d s ta w ie , że u p ra w n io n y m a rozpocząć n a u k ę , a lb o że zdolność do p ra c y u p ra w n io n e g o z m n ie js z y ła się s k u tk ie m p o s tę p u ją cej c h o ro b y lu b z w ię k s z e n ia się k a le c tw a , z p o w o du k tó r y c h n a le ż y się re n ta d o ż y w o tn ia . W ów czas a rt. 13 d e k re tu n ie m a zastosow ania, lecz s to s u je się a rt. V p rze p . w p r . k p c, a lb o a rt. 163 § 2 kz.
2. S zczeg ółow e p rz e s ła n k i p o n o w n eg o o k re ś la n ia a lim e n tó w i re n t d o ż y w o tn ic h n a zasadzie a r t. 13 d e k r. Ż p o w o ła n e g o p rz e p is u w y n ik a ją na
s tę p u ją c e p rz e s ła n k i je g o za sto so w a n ia :
A ) Ś w ia d c z e n ie m u s i b y ć p ie n ię żn e . A lim e n t y i ś w ia d c z e n ia d o ż y w o tn ie w n a tu rz e n ie p o d le g a ją p rz e p is o w i a rt. 13.
B ) Ś w ia d c z e n ia m uszą m ie ć c h a ra k te r o k re so w y, to zn a czy w in n y b y ć d o k o n y w a n e w p e w n y c h z g ó r y o k re ś lo n y c h o d stę p a ch czasu i n ie m o g ą one s ta n o w ić części p e w n e j z g ó ry o k re ś lo n e j całości, to zn a czy że ś w ia d c z e n ie n ie m oże b y ć s k a p ita liz o w a
ne i p o d z ie lo n e na r a ty . N ie je s t rzeczą is to tn ą w Ja' k ic h odstę p a ch czasu św ia d c z e n ia są p ła tn e i na' w e t n ie je s t ko n ie c z n a ta sam a w yso ko ść k a ż d o ra zow ego ś w ia d cze n ia , b y le b y ś w ia d c z e n ia te nastę
p o w a ły w p e w n y m z g ó ry u s ta lo n y m p o rz ą d k u
-N r 11 N O W E P R A W O S tr. 53
C) Ś w ia d c z e n ia te s ta n o w ić m a ją a lb o a lim e n ty , a lb o r e n t y d o ż y w o tn ie .
a) J a k o a lim e n ty ro z u m ie ć n a le ż y p e rio d y c z n e ś w ia d c z e n ia p ie n ię ż n e z a ró w n o d o ż y w o tn ie , ja k i czasowe, przeznaczone na u trz y m a n ie .
b) R e n ty n ie zaw sze są zw ią z a n e z k o s z ta m i u trz y m a n ia .
D e k re t łą c z y je je d n a k z t y m i k o s z ta m i w ty m sensie, iż dopuszcza o k re ś le n ie ic h w y s o k o ś c i na p o d s ta w ie a rt. 13 t y lk o w g ra n ic a c h p rz e c ię tn y c h k o s z tó w u tr z y m a n ia (ta k ja k a lim e n ty ).
R e n ty na czas z g ó ry o k re ś lo n y , a w ię c n ie do ż y w o tn ie , n ie p o d le g a ją d y s p o z y c ji a r t. 13. J e ż e li je d n a k r e n t y są z g ó ry p rze zn a czo n e na u trz y m a n ie (np. w p rz y p a d k u a rt. 605 kz) w in n y b y ć one t r a k to w a n e ta k , ja k a lim e n ty .
D ) A r t . 13 m a za sto so w a n ie t y lk o do ty c h św ia d cze ń , k tó r e z o s ta ły u s ta lo n e n a p o d s ta w ie u m o w y , w y r o k u lu b u g o d y są d o w e j, p rz e d d n ie m w e jś c ia w ży c ie d e k re tu .
E) P rz e d m io te m p o n o w n e g o u s ta le n ia z a rt. 13 są t y lk o ś w ia d cze n ia n a le żne za o kre s czasu b ie g n ą c y o d d n ia , w k tó r y m osoba u p ra w n io n a po d n iu w e jś c ia w ż y c ie d e k re tu b ądź w y s tą p iła do sądu z w n io s k ie m o p o n o w n e u s ta le n ie ty c h roszczeń, b ą d ź w e z w a ła d łu ż n ik a do o k re ś le n ia te j w y s o ko ś c i w d ro d z e d o b ro w o ln e g o p o ro z u m ie n ia .
E) P rz e d m io te m p o n o w n e g o u s ta le n ia n ie m o że b y ć ś w ia d cze n ie s k a p ita liz o w a n e (a rt. 13 ust. 3), c h y b a że w ie rz y c ie l z rz e k a się k a p ita liz a c ji. G d y to n ie m a m ie jsca , ś w ia d c z e n ie s k a p ita liz o w a n e s ta n o w i z w y k łe z o b o w ią z a n ie p o d le g a ją c e p r z e li
cz e n iu na zasadzie a rt. 6 do 11 i e w e n tu a ln e j do
p ła c ie z a rt. 12 d e k re tu , o ra z dalsze m u p rz e lic z e n iu w m y ś l u s ta w y z d n ia 28 p a ź d z ie rn ik a 1950 r.
o z m ia n ie s y s te m u p ie n ię ż n e g o (Dz. U . R. P. N r 50, poz. 459).
3. P o d m io to w e k w a lifik a c je do zło że n ia w n io s k u o p o n o w n e u s ta le n ie a lim e n tó w łu b r e n ty d o ż y w o tn ie j. W m y ś l a rt. 13 u st. 1 do zło ż e n ia ta k ie g o w n io s k u u p ra w n io n a je s t osoba za in te re so w a n a , z a te m z a ró w n o w ie rz y c ie l, ja k i d łu ż n ik . Jednakże z a rt. 13 u st. 2 w y n ik a , że w zasadzie z u p ra w n ie n ia te g o k o rz y s ta ć b ę d zie p ra w ie w y łą c z n ie w ie r z y c ie l, a d łu ż n ik b ę d zie m ó g ł zg ło sić w n io s e k t y lk o w ó w cza s, g d y w ie rz y c ie l w e z w a ł go do p o ro z u m ie n ia , k tó r e n ie doszło do s k u tk u , a m im o to w ie r z y c ie l n ie w y s tą p ił o p o n o w n e u s ta le n ie należności.
4. T e rm in do w y s tą p ie n ia o p o n o w n e u s ta le n ie w y s o k o ś c i o m a w ia n y c h św ia d cze ń o k re s o w y c h n ie z o s ta ł d e k re te m o g ra n ic z o n y , w o b e c czego z w n io s k ie m o p o n o w n e u s ta le n ie ic h w y s o k o ś c i w tr y b ie
a r t. 13 d e k re tu m ożna w y s tę p o w a ć ta k d łu g o ja k d łu g o tr w a o b o w ią z e k ty c h św iadczeń.
5. P o stę p o w a n ia .
a) P o n o w n e u s ta le n ie w y s o k o ś c i św iadczeń o k re s o w y c h w y m ie n io n y c h w a rt. 13 n a s tę p u je w d ro d z e p o s tę p o w a n ia spornego, p o n ie w a ż d e k re t n ie p rz e w id u je w ła ś c iw o ś c i p o s tę p o w a n ia n ie spornego.
W z w ią z k u z p o w y ż s z y m w n io s e k , o k tó r y m m o w a w ty m a r ty k u le , zgłasza się w fo r m ie po
w ó d z tw a o zasądzenie św ia d cze ń w żądanej p rze z P ow oda w y s o k o ś c i, je ż e li p o w o d e m je s t w ie rz y c ie l,
zaś o sam o ic h u s ta le n ie , je ż e li p o w o d e m je s t d łu ż n ik .
b) W m y ś l a rt. 24 ust. 1 d e k re tu sąd u w z g lę d n ia z u rz ę d u p rz e p is y d e k re tu o nom . z w y ją tk ie m je d y n ie a rt. 12, w k a ż d y m s ta d iu m p o stę p o w a n ia , ta k ż e w s p ra w a c h toczącyeh się w d n iu w e jś c ia w ż y c ie d e k re tu . P o n ie w a ż s p ra w y o p o n o w n e u sta la n ie z a rt. 13 toczą się t y lk o na w n io s e k , p o w o ła n y p rz e p is m a w o d n ie s ie n iu do a rt. 13 to znaczenie, iż w k a ż d y m p rz y p a d k u , g d y ta k i w n io s e k z o s ta ł zło żo n y, sąd w in ie n stosow ać p rz e p is a rt. 13 z u rz ę du.
6. W ysokość ś w ia d c z e n ia :
a) Sąd o k re ś la ją c p o n o w n ie w yso ko ść o m a w ia n y c h św ia d cze ń u w z g lę d n ia s y tu a c ję m a ją tk o w ą d łu ż n ik a i cel św ia d cze n ia , je d n a k ż e w k w o ta c h n ie p rz e w y ż s z a ją c y c h p rz e c ię tn y c h k o s z tó w u tr z y m a n ia (a rt. 13 ust. 1). S y tu a c ję m a ją tk o w ą d łu ż n ik a n a le ż y oceniać w k a ż d y m k o n k re tn y m p rz y p a d k u w zależności od je g o w ie k u , z d ro w ia , w a ru n k ó w g o sp o d a rczych w m ie js c u za m ie szka n ia i m o m e n tó w k la s o w y c h . O k o lic z n o ś c i pow yższe m a ją w p ły w n a sp o łe cznie słuszne u s ta le n ie św ia d cze ń w ta k ie j w ys o k o ś c i, a b y cel św ia d cze n ia , za te m d o sta rcze n ie rz e c z y w is ty c h w a rto ś c i na cele a lim e n ta c y jn e , lu b z t y t u łu n a le ż n e j r e n ty b y ł z re a liz o w a n y .
b) G ó rn ą g ra n icę , k tó r a p rz y u s ta la n iu w y s o ko ś c i ty c h św ia d cze ń n ie m oże b y ć p rz e k ro c z o n a s ta n o w ią „p rz e c ię tn e koszta u tr z y m a n ia “ . Je st to k r y t e r iu m o b ie k ty w n e , u s ta la n e d la o k re ś lo n e j m ie js c o w o ś c i w o k re ś lo n y m czasie, n ie z a le ż n ie od in d y w id u a ln y c h p o trz e b u p ra w n io n e g o .
c) W p rz y p a d k u , g d y św ia d cze n ie b y ło s k a p ita liz o w a n e , a w ie rz y c ie l p o b ra ł je częściowo, zaś co do części n ie p o b ra n e j z rz e k ł się je j p o b ra n ia , sąd u s ta la ją c p o n o w n ie w yso ko ść ś w ia d cze n ia zm n ie js z a je w ta k im s to s u n k u , w ja k im pozo sta je całość s k a p ita liz o w a n e g o ś w ia d cze n ia do części ju ż p o b ra n e j, c h yb a że ta k ie zm n ie js z e n ie s p rz e c iw ia się w z g lę d o m słuszności. T e n p rz e p is d e k re tu z w a l
n ia sąd w p rz y p a d k a c h u za s a d n io n y c h od m e ch a n iczn e go u k ła d a n ia p ro p o r c ji.
P rz y k ła d : s k a p ita liz o w a n a p rz e d w e jś c ie m w życie d e k re tu sum a r e n ty z a rt. 164 k z w y n o s iła 20.000 z ł na p oczet czego p o b ra n o w ty m o k re s ie 15.000 zł, c z y li 3/4 części całości. U p ra w n io n y zrze
ka się n a le ż n e j m u re s z ty i w n o s i o p o n o w n e u s ta le n ie św ia d cze ń o k re s o w y c h . S%d p r z y jm u ją c p rz e c ię tn e ko szta u trz y m a n ia u p ra w n io n e g o na k w o tę 10.000 z ł m ie się czn ie p o w in ie n na zasadzie a rt. 13 ust. 3, w o b e c p o b ra n ia 3^4 części św ia d cze n ia ska
p ita liz o w a n e g o , p rz y z n a ć u p ra w n io n e m u ty lk o P 4 część k o s z tó w u tr z y m a n ia to je s t 2.500 z ł m ie sięcznie.
J e ż e lib y je d n a k p rz y u w z g lę d n ie n iu s y tu a c ji m a ją tk o w e j w ie rz y c ie la i d łu ż n ik a w e d łu g czasu z a p ła ty części s k a p ita liz o w a n e g o ś w ia d c z e n ia (np.
w o k re s ie o k u p a c ji) oraz p rz y u w z g lę d n ie n iu m o m e n tó w n a tu r y k la s o w e j m e ch a n iczn e zastosow a
n ie p ro p o r c ji n ie o d p o w ia d a ło w z g lę d o m słuszności, sąd m oże p rz y z n a ć u p ra w n io n e m u a lim e n ty w su
m ie o d p o w ie d n io p o d w y ż s z o n e j.
S łr. 54 N O W E P R A W O ' N- 11
V I . S p ła ty d o ko n an e p rz e d w e jś c ie m w życie d e k re tu .
1. W ażność s p ła t d o k o n a n y c h p rz e d w e jś c ie m w ży c ie d e k re tu .
J a k k o lw ie k zasada n o m in a liz m u c z y li p ra w n e j tożsam ości w s z e lk ie g o ro d z a ju w a lu t y z lo to w e j o b o w ią z y w a ła zawsze, a w ię c n ie z a le ż n ie od de
k r e tu , a o d m ie n n e o rz e c z n ic tw o u w z g lę d n ia ją c e z m ia n ę k iły n a b y w c z e j p ie n ią d z a b y ło b łę d n e , de
k r e t k ie r u ją c się w z g lę d a m i p r a k ty c z n y m i u s a n k c jo n o w a ł w s z y s tk ie s p ła ty zo b o w ią z a ń p ie n ię ż n y c h , d o k o n a n e p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie d e k re tu , sta n o w ią c w a rt. 20, iż n ie m ogą b y ć one k w e s tio n o w a ne z te j p rz y c z y n y , że w y s o k o ś ć ic h zo sta ła o k re ś lo n a w sposób o d m ie n n y od p rz e p is ó w d e k re tu .
D o ty c z y to w s z e lk ic h s p ła t, p rz y k tó r y c h d o k o n a n iu w y s o k o ś ć zo b o w ią z a n ia zo sta ła u s ta lo n a p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie d e k re tu w k w o c ie w y ż s z e j n iż to dopuszcza d e k re t, n ie z a le ż n ie o d te g o czy ta w y sokość zo b o w ią z a n ia została u s ta lo n a orze cze n ie m s ą d o w y m , u g o d ą sądow ą, czy u m o w n ie .
O s k u tk a c h p ra w n y c h zło że n ia n a le żno ści do d e p o z y tu sądow ego p. w y ż e j p o d I V p. 4 lit . d).
2. S p ła ty w w a lu ta c h za g ra n ic z n y c h . S ta n p r a w n y co do dopuszczalności a z a te m i w a żn o ści s p ła t d o k o n a n y c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h u le g a ł k ilk a k r o t n y m zm ia n o m . U s ta w a z 17.X I I 1921 r.
o ś ro d k a c h n a p ra w y p a ń s tw o w e j g o s p o d a rk i s k a r
b o w e j (Dz. U . R. P. N r 103, poz. 741) w p ro w a d z iła zakaz z a ró w n o z a cią g an ia zo b o w ią z a ń w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h , ja k i d o k o n y w a n ia s p ła t w ty c h w a lu ta c h . O g ra n ic z e n ia te z o s ta ły zniesione ro zp . P r. R. P. z dn. 14.I V 1924 r. o z m ia n ie u s tr o ju p ie
n ię żn eg o (Dz. U . R. P. N r 34, poz. 351), k tó r e w e szło w ży c ie d n ia 28.I V 1924 r., poza ty m ro zp o rzą d ze n ie P r. R. P. z 12.V I 1934 o w ie rz y te ln o ś c ia c h w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h (Dz. U . R. P. N r 59, poz. 509, tz w . d e k re t ,,w a lu to w y “ ) w a rt. 8 u z n a ło w ażność w s z e l
k ic h s p ła t w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h d o k o n a n y c h p rz e d je g o w e jś c ie m w życie, a za te m ró w n ie ż s p ła t d o k o n a n y c h w o k re s ie o b o w ią z y w a n ia u s ta w y z d n ia 17.X I I 1921 r. W s p o m n ia n y d e k re t „ w a lu t o w y “ n ie z a w ie ra ż a d n y c h z a ka zó w d o k o n y w a n ia s p ła t w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h , d a je je d y n ie m oż
ność z w o ln ie n ia się z z o b o w ią za ń w y ra ż o n y c h w ty c h w a lu ta c h p rze z z a p ła tę ic h ró w n o w a rto ś c i w z ło ty c h . Z a ka z d o k o n y w a n ia s p ła t w w a lu ta c h za
g ra n ic z n y c h w p ro w a d z ił d o p ie ro d e k re t P r, R. P.
z dn. 26.I V 1936 r . o o b ro c ie p ie n ię ż n y m z a g ra n ic z n y m i i k r a jo w y m i ś ro d k a m i p ła tn ic z y m i (Dz. U . R. P.
N r 32, poz. 24, tz w . d e k re t „ d e w iz o w y “ p. w y ż e j I I I p. 8), k t ó r y w s z e d ł w ży c ie d n ia 27.I V 1936 r. W m y ś l te g o d e k re tu ja k ie k o lw ie k p rz e n ie s ie n ie w ła s n o ś c i lu b p o s ia d a n ia z a g ra n ic z n y c h ś ro d k ó w p ła tn ic z y c h bez z e z w o le n ia d e w iz o w e g o je s t za b ro n io n e , ty m s a m y m d o ko n a n e bez ta k ie g o z e z w o le n ia s p ła ty w e fe k ty w n y c h w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h są n ie w a ż n e i n ie u m a rz a ją z o b o w ią za ń . D e k re t te n o b o w ią z u je p o dziś d zie ń i w s tw o rz o n y m p rze z n ie g o w y ż e j w y m ie n io n y m s ta n ie p ra w n y m n ie w p r o w a d z iły ż a d n y c h z m ia n a n i d e k re t P r. R. P. z dn. 2 .IX 1939 r., Dz. U . R. P. N r 89, poz. 572 (tz w . d e k re t
„ w r z e ś n io w y “ ) a n i d e k re t o no m . D e k re t w rz e ś n io w y ro z s z e rz y ł t y lk o m ożność z w o ln ie n ia się z zo
b o w ią z a n ia p rz e z z a p ła tę p ie n ię d z m i p o ls k im i w czasie t r w a n ia s ta n u w o je n n e g o na w ie rz y te ln o ś c i w y ra ż o n e w z a g ra n ic z n y c h m o n e ta c h z ło ty c h , lu b w e d łu g ró w n o w a rto ś c i z ło ta w z a g ra n ic z n e j je d nostce p ie n ię ż n e j, o ile zastrzeżenie z a p ła ty w te j fo r m ie b y ło jeszcze w e d łu g d e k re tu w a lu to w e g o do
puszczalne.
D e k re t o n o m . u tr z y m a ł w a rt. 27 z a ró w n o p rz e p is y d e k re tu w rz e ś n io w e g o , ja k i w a lu to w e g o w z a k re s ie s p ła t, a w a rt. 29 l it . c) u c h y lił w s z y s t
k ie in n e sprzeczne z d e k re te m o n o m in a liz m ie po
s ta n o w ie n ia , d e k re tu w a lu to w e g o , k t ó r y poza ty m n a d a l o b e c n ie o b o w ią z u je . T a k im i s p rz e c z n y m i p rz e p is a m i są m ia n o w ic ie a rt. 2, 3, 4, 5 i in n e tegoż d e k re tu w a lu to w e g o , k tó r e r e g u lu ją sposób pła ce n ia w ie rz y te ln o ś c i w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h w sposób o d m ie n n y n iż a r t 8 d e k r. n o m ., w szczegól
ności w e d łu g in n e g o k u rs u .
Z p ow yższego z e s ta w ie n ia w y n ik a , że s p ła ty w w a lu ta c h z a g ra n ic z n y c h i z a g ra n ic z n y c h m o n e ta c h z ło ty c h , d o ko n a n e p o w e jś c iu w ży c ie d e k re tu
„d e w iz o w e g o “ bez ze z w o le n ia d e w izo w e g o , są n ie w a żn e i n ie u m a rz a ją zo b o w ią za n ia . N a to m ia s t s p ła ty zo b o w ią z a ń w y ra ż o n y c h w w a lu ta c h zagra
n ic z n y c h d o ko n a n e w e d łu g o k re ś lo n e j w d e k re ta c h w a lu to w y m i d e w iz o w y m ró w n o w a rto ś c i z ło ta w w a lu c ie z lo to w e j są w a ż n e i u m a rz a ją c e z o b o w ią zanie.
3. In n e sposoby u m o rz e n ia z o b o w ią z a n ia . N a r ó w n i z z a p ła tą tr a k to w a ć n a le ż y ta k ż e in n e sposoby u m a rz a n ia z o b o w ią za ń , ja k p o trą c e n ie , zrzeczenie się w ie rz y te ln o ś c i itp . D o ty c h w s z y s tk ic h p rz e p a d k ó w a rt. 20 d e k re tu m a o d p o w ie d n ie zastosow anie.
Je d n a kże p rz e ra c h o w a n ia z o b o w ią z a n ia n ie u w a ża się za o d n o w ie n ie , p o n ie w a ż p rz e ra c h o w a n ie n ie m a na ce lu u m o rz e n ia d a w n e g o i p o w s ta n ia n o w e g o z o b o w ią z a n ia , lecz je d y n ie u s ta la sposób je g o w y k o n a n ia .
4. U m o w n e p rz e ra c h o w a n ie z o b o w ią z a n ia p rz e d w e jś c ie m w życ ie d e k re tu . U m o w n e p rz e ra c h o w a n ie n a le żno ści p rz e d w e jś c ie m w ży c ie d e k re tu za
c h o w u je m oc p ra w n ą , je ż e li ta k p rz e ra c h o w a n a w ie rz y te ln o ś ć została p rz e d w e jś c ie m w ży c ie de
k r e t u u m o rz o n a , c h o ć b y to p rz e ra c h o w a n ie b y ło sprzeczne z zasadam i d e k re tu . W y n ik a to z a rt. 20 d e k re tu .
N a to m ia s t je ś li u m o w n ie p rz e ra c h o w a n a w ie rz y te ln o ś ć n ie zo sta ła p rz e d d n ie m w e jś c ia w ż y cie d e k re tu u m o rz o n a , p rz e ra c h o w a n ie p o z b a w io n e je s t m o c y p ra w n e j, p o n ie w a ż o d s tę p s tw a od zasady n o m in a liz m u • n ie p o d le g a ją d y s p o z y c ji s tro n . N a leżność p ie rw o tn a p o d le g a o k re ś le n iu w e d łu g za
sad d e k re tu , w y n ik a to m .in n . z a rt. 20 i 22, o ra z a c o n tr a rio z a rt. 23 d e k re tu , w m y ś l k tó re g o u t r z y m ana zo sta ła t y lk o w ażność u m ó w z a w a rty c h p ° d n iu 22 lip c a 1944 r. p rze z P a ń s tw o o k re ś la ją c y c h w yso ko ść n a le żno ści w sposób o d m ie n n y o d p rz e p is ó w d e k re tu . S y tu a c ji p o d ty m w z g lę d e m n ie z m ie n ia fa k t, że p rz e ra c h o w a n ie zo sta ło d o ko n a n e w a k c ie n o ta r ia ln y m , s ta n o w ią c y m t y t u ł e g zeku
c y jn y z ai-t. 534 (527) k p c. Sąd p o w in ie n o d m ó w ić n a d a n ia ta k ie m u a k to w i k la u z u li w y k o n a ln o ś c i, a ^ p rz y p a d k u g d y k la u z u la ta zo sta ła n a d a n a jeszcze p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie d e k re tu (czy n a w e t ju ż P °
N r 11 N G W E P R A W O ' S ir. 83
je g o w e jś c iu w życie) e g ze ku cja p o d leg a u m o rz e n iu na zasadzie a rt. 573 (566) § 1 p. 2 kpe.
5. C zęściow e u m o rz e n ie n ależności. W m y ś l a r t . 21 d e k re tu je ż e li s p ła ta p rz e d w e jś c ie m w ż y cie d e k re tu d o ko n a n a została na poczet należności, a za te m n ie u m o rz y ła c a łe j na le żno ści, p rz e p is y de
k r e tu m a ją zasto so w a n ie do n ie u m o rz o n e j re s z ty . D la u s ta le n ia ja k ą część zo b o w ią z a n ia n a le ż y uznać za u m o rz o n ą d e k re t p rz e w id u je n a s tę p u ją c e w y ty c z n e :
a) za u m o rz o n ą u w a ż a się tę część należności, k tó r ą s tr o n y p rz y d o k o n a n iu s p ła ty w y ra ź n ie , czy to p ro c e n to w o , czy w u ła m k a c h , czy w in n y spo
sób, o zn a czyły, bądź też k tó r a m oże b y ć u s ta lo n a na p o d s ta w ie to w a rz y s z ą c y c h o k o liczn o ści. N p.
p r z y d o k o n a n iu s p ła ty s tr o n y u m ó w iły się, że zo
s ta je u m o rz o n a p o ło w a należności, a lb o 2/3 części, a lb o 4 0 % a lb o w re s z c ie sum a 10.000 z ł z o g ó ln e j s u m y 150.000 z ł itp . J e ż e li n p . s tr o n y p o d z ie liły n a leżność na ra ty , ilo ś ć sp ła c o n y c h r a t s ta n o w i o k o liczność, z k tó r e j m ożna w n io s k o w a ć , ja k a sto su n k o w a część z a b o w ią z a n ia zo sta ła u m o rzo n a.
D o w ó d na o k o lic z n o ś c i w s k a z u ją c e ja k ą część zo b o w ią z a n ia s tr o n y z a m ie rz a ły uznać na u m o rzo n ą m o żn a p ro w a d z ić w s z e lk im i ś ro d k a m i.
P ra k ty c z n ie m ogą p o w s ta ć p e w n e tru d n o ś c i p r z y s to s o w a n iu tego p rz e p is u w p rz y p a d k u , g d y s tr o n y d o k o n a ły p rz e d w e jś c ie m w ży c ie d e k re tu W ja k ie jk o lw ie k fo r m ie p rz e ra c h o w a n ia d a w n e j
■w ierzytelności i ju ż po ty m p rz e ra c h o w a n iu d o k o n a n e z o s ta ły s p ła ty bez o k re ś le n ia części, k tó ra n i m i m ia ła b y ć u m o rz o n a . W ty m p rz y p a d k u n a le ż y uznać za u m o rz o n ą ta k ą część s to s u n k o w ą p ie r w o t
n e j (prze d p rz e ra c h o w a n ie m ) w ie rz y te ln o ś c i, ja k ie j części s to s u n k o w e j o d p o w ia d a n o m in a ln a sum a s p ła t o d nośnie p rz e ra c h o w a n e g o zo b o w ią za n ia .
P rz y k ła d : w ie rz y te ln o ś ć 5.000 z ł została p rz e d W ejście m w ż y c ie d e k re tu p rz e ra c h p w a n a na 500.000 z ł i na poczet te j n a le żno ści sp ła co no p rz e d W ejściem w ży c ie d e k re tu 100.000 zł. T e j s p ła ty zg o d n ie z a rt. 20 d e k re tu n ie m ożna k w e s tio n o w a ć . P o n ie w a ż s ta n o w i ona 1/5 część p rz e ra c h o w a n e g o zo b o w ią za n ia , n a le ż y p rz y ją ć , iż została p rze z n ią U m orzona ró w n ie ż t y lk o je d n a p ią ta z o b o w ią z a n ia P ie rw o tn e g o c z y li sum a 1.000 z ł w o b e c czego część U ie u m o rzo n a i p o d le g a ją c a u s ta le n iu w m y ś l p rz e p is ó w d e k re tu w y n o s i 4.000 zł.
b) je ż e li je d n a k s tro n y a n i w sposób w y ra ź n y ,
®ui d o ro z u m ia n y n ie o k r e ś liły p r z y d o k o n y w a n iu s p ła ty ja k a część zo b o w ią z a n ia m a n ;ą b y ć u m o rz o na, p r z y jm u je się, iż należność u m o rz o n a została w części ró w n e j k w o c ie d o k o n a n e j s p ła ty , c z y li zgod
n ie z zasadą n o m in a liz m u .
P ow yższe w y ty c z n e m a ją za sto so w a n ie r ó w - nież w p rz y p a d k a c h , g d y częściow e u m o rz e n ie n a s tą p iło n ie w fo r m ie s p ła ty , lecz w in n y sposób P rz e w id z ia n y w k z d la u m a rz a n ia zo b o w ią za ń , ja k P o trącenie, zrzeczenie się itd .
P o n o w n e u s ta la n ie p rz e ra c h o w a n y c h w ie rz y te ln o ś c i.
k t . O g ó ln e zas ad y p rz e ra c h o w a n ia z a r t. 22 d e- e tu . W zasadzie ka żd a należność z z o b o w ią z a ń c n ię ż n y c h p o w s ta ły c h z ja k ie g o k o lw ie k t y t u łu
p u b lic z n o lu b p ry w a tn o -p ra w n e g o p rz e d , d n ie m w e jś c ia w ż y c ie d e k re tu , a do te g o d n ia n ie u m o rz o n y c h , p o d leg a p rz e ra c h o w a n iu w e d łu g a rt. 6 do 11 d e k re tu i sąd w in ie n te p rz e p is y stosow ać z u rz ę du, n ie z a le ż n ie od tego, czy należność o p ie ra się na p ra w o m o c n y m w y ro k u , u g o d zie są d o w e j, czy in n y m ty t u le e g z e k u c y jn y m , czy też na z w y k łe j u m o w ie . G d y zachodzą p rz e s ła n k i a rt. 12 d e k re tu m ożna do te j n ależności orzec dopłatę.
D o te j o g ó ln e j zasady a rt. 22 d e k re tu w p ro w a dza p e w n ą z m ia n ę p ro c e d u ra ln ą , dopuszczając w o k re ś lo n y c h p rz y p a d k a c h d o k o n a n ia p o n o w n e g o o k re ś le n ia w y s o k o ś c i n a leżności u s ta lo n y c h p ra w o m o c n y m w y ro k ie m , lu b ugodą sądow ą n ie na z w y k łe j d ro d ze procesu spornego, lecz w t r y b ie p o s tę p o w a n ia n ie spornego. T ry b te n d la te g o je s t w ty m p rz y p a d k u o d p o w ie d n ie js z y , iż p rz e lic z e n ie n a le żno ści b y ło ju ż ra z p rz e d ty m p rz e d m io te m p r o -cesu.
N a le ż y je d n a k z n a c is k ie m p o d k re ś lić , iż w o m a w ia n y c h p rz y p a d k a c h d ro g a n ie s p o rn a je s t
w y łą c z n a .
2. P rz e s ła n k i stosow ania a r t. 22 d e k re tu . 1 a) P rz e s ła n k i p rz e d m io to w e . P o d s ta w o w ą p rz e s ła n k ą s to s o w a n ia a rt. 22 d e k re tu je s t oko liczn o ść,
że należność została p rz e d w e jś c ie m w życie d e k re tu u s ta lo n a p ra w o m o c n y m w y ro k ie m lu b ugodą są
d o w ą na in n y c h zasadach, n iż p rz e w id z ia n e w a rt.
6— 11 d e k re tu . C hodzi tu za te m t y lk o o ta k ie w ie rz y te ln o ś c i, k tó re w p o s tę p o w a n iu s ą d o w y m z o s ta ły ju ż ra z p rz e ra c h o w a n e w sposób s p rze czn y z zasa
dą n o m in a liz m u . N ie chodzi zaś b y n a jm n ie j o k a ż dą n ie u m o rz o n ą należność, u s ta lo n ą p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie d e k re tu w p o s tę p o w a n iu są d o w ym .
P rz y k ła d : należność p rz e d w o je n n a w y n o s iła 5.000 zł. W ie rz y c ie l u z y s k a ł z te g o t y t u łu w r. 1948 w y r o k zasądzający od d łu ż n ik a 500 000 z ł ja k o z w a lo ry z o w a n ą ró w n o w a rto ś ć p ie rw o tn e j k w o ty 5.000 zł. J e ż e li należność ta n ie została u m o rz o n a , z a ró w n o w ie rz y c ie l, ja k i d łu ż n ik m a ją p ra w o zło ż yć w n io s e k o p o n o w n e je s t u s ta le n ie w t r y b ie n ie s p o rn y m z g o d n ie z a rt. 22 d e k re tu . N a to m ia s t je ż e li pow yższa należność 5.000 z ł w y n ik a z p ra w o m o c nego w y r o k u , lu b u g o d y są d o w e j jeszcze s p rze d w o jn y , a n ie została ona zapłacona, u s ta le n ie je j n ie n a s tę p u je w t r y b ie n ie s p o rn y m z a rt. 22 d e k re tu , lecz w zasadzie na drodze s p o rn e j (p. I I I p. 13).
D la u z n a n ia , iż n a le żno ści z o s ta ły u s ta lo n e p ra w o m o c n y m w y r o k ie m p rz e d d n ie m w e jś c ia w życie d e k re tu w y s ta rc z y w y d a n ie w ty m czasie w y r o k u I in s ta n c ji, c h o ć b y u p ra w o m o c n ił się on do
p ie ro po w e jś c iu w ż y c ie d e k re tu . In te rp re ta c ja ta k a n a rzu ca się ja k o konieczność celem u n ik n ię c ia
p ie ro po w e jś c iu w ż y c ie d e k re tu . In te rp re ta c ja ta k a n a rzu ca się ja k o konieczność celem u n ik n ię c ia