Nr 11 (og. zb. 61) Listopad 1950 r. Rok V I
D. DEMOKRATYCZNY PRZEGLĄD PRAW NICZY
ORGAN MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI I G E N E R A L N E I P R O K U R A T U R Y
R. P.
AT \
oV
W NUMERZE
s,o,;z ,o.s 2 S R R
pr z yj a z n
drogowskazem naszych prac kodyfłkacyfnych
T R E Ś Ć Z E S Z Y T E :
MANIFEST DO NARODÓW ŚWIATA . . . . 1
ORĘDZIE I I światowego Kongresu Obrońców Pokoju
do Organizacji Narodów Zjednoczonych . 2 ZSRR drogowskazem naszych prac kodyfikacyjnych . 5 G. Aleksandrów —Nowy wkład do skarbnicy leninizmu.
O pracach J. Stalina w sprawie językoznaw
stwa ... 7 Dr Kazimierz Biskupski — Dyktatura proletariatu —
podstawowa idea socjalistycznego państwa . 12 Dr Stefan Rozmaryn, profesor U. W. — O uchwałach
Rady Państwa, ustalających wykładnię i za
sady stosowania prawa . . . . . 25 Dr Szabo Imre — Rozwój prawa na Węgrzech . . 26 Prof. Jaromir Blażke — Ideologiczne podstawy nowego
prawa rodzinnego Czechosłowackiej Republiki
Ludowej 32
Dr Gotz Berger — Przezwyciężenie formalizmu (tłum.
Aleksandra Flatau-Kowalska) . . . 35 M ATER IAŁY DO KODYFIKACJI PRAWA KAR
NEGO ... 40— 51 Glosy praktyki s ą d o w e j... 40 Część ogólna kodeksu karnego Węgierskiej
Republiki L u d o w e j...42 DZIAŁ INSTRUKCYJNO-SZKOLENIOWY . . 52—57
13. Z zagadnień prawnych na tle dekretu o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nie umorzo
nych zobowiązań pieniężnych . . . . 52 ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO . . 57—62 w sprawach k a r n y c h ... 57
w sprawach cywilnych . . . . . 58
Echa I I I Zjazdu ZPP w radzieckiej prasie prawniczej . 62 KRONIKA . ... 64
K O M I T E T R E D A K C Y J N Y
N a c z e ln y R e d a k t o r - p r o f . d r L e s z e k L e n ie li, dyrehtornep. Ustawodawczego.
C z ło n k o w ie : P ro f. H e n r y k Ś w ią tk o w s k i, M inister Spraw iedliw ości, S te fa n K a lin o w s k i, Generalny P rokurator RP., Tadeusz R ek, W i
cem inister Sprawiedliwości, H e n r y k P o d la s k i, zastępca Generalnego P rokuratora RP., K a z im ie rz B z o w s k i, prezes Sądu Najwyższego, d r Ig o r A /ld re je w , sekretarz K o m is ji Konsul tacy j no - N aukowej przy Min. Sprawiedl. G u sta w A u s c a le r, pro ku ra to r Generalnej P ro
ku ra tu ry, H e n r y k C h m ie le w s k i, dyr. Dep. Nadzoru Sądowego, M a u ry c y G ru d z iń s k i, sędzia Sądu Najwyższego, p r o f. d r J e rz y S a w ic k i, dyrektor B iura Obr. Prawn. z Zagr. M in. Spraw iedliw ości, p ro f. d r S e w e ry n Szer, sędzia Sądu Najwyższego.
S e k re ta rz R e d a k c ji — R om an K o ra b - Ż e b ry k
N O W E PRAW O
ORGAN MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI I G E N E R A L N E J P R O K U R A T U R Y R.P.
^ I I (og. zb. 61).________________ LISTOPAD 1950. ROK V I
(? H o ę t f - J
M A N IF E S T D O N A R O D Ó W --- Ś W I A T A _____________
W o jn a g ro zi ludzkości — d zie c io m , k o b ie to m , m ężczyzn om . O rg a n iz a c ja N a ro d ó w Z je d n o c z o n y c h n ie s p e łn ia n a d z ie i n a ro d ó w n a z a c h o w a n ie P o k o ju i spokojnego ży c ia. Ż y c ie lu d z k ie i zdobycze lu d z k ie j k u lt u r y są w n ie b e zp ie c ze ń s tw ie !
N a ro d y c h c ia ły b y m ie ć n a d z ie ję , że O rg a n iz a c ja N a ro d ó w Z je d n o czonych z d e c y d o w a n ie n a w ró c i do ty c h zasad, n a ja k ic h zo stała u tw o rz o n a po d ru g ie j w o jn ie ś w ia to w e j, u tw o rz o n a w ty m celu, a b y z a p e w n ić w olność, P o k ó j i w z a je m n e p o szan o w an ie m ię d z y n a ro d a m i.
A le n a ro d y ś w ia ta p o k ła d a ją jeszcze w ię c e j n a d z ie i w sobie sa
m y c h , w s w e j z d e c y d o w a n e j p o s ta w ie i w s w e j d o b re j w o li. D la każdego ro zs ą d n e g o c z ło w ie k a je s t rz e c z ą ja s n ą , że te n , k to t w ie r d z i, iż w o jn a je s t n ie u n ik n io n a , s z k a lu je lu d zk o ś ć .
C z y ta ją c to o rędzie p rz y ję te w im ie n iu n a ro d ó w 80 k r a jó w na I I Ś w ia to w y m K o n g re s ie O b ro ń c ó w P o k o ju w W a rs z a w ie , p a m ię ta jc ie , że w a lk a o P o k ó j je s t w aszą w ła s n ą n a jż y w o tn ie js z ą s p ra w ą . W ie d zc ie , że s e tk i m ilio n ó w O b ro ń c ó w P o k o ju zje d n o c zy w s zy się w y c ią g a ją w a m d ło ń . W z y w a ją w a s do u d z ia łu w n a js z la c h e tn ie js z e j w a lc e , ja k ą k ie d y
k o lw ie k to c z y ła lud zkość w ie rz ą c a g łęb oko w s w o ją przyszłość.
N a P o k ó j się n ie czeka. P o k ó j trz e b a zdobyć!
Z je d n o c z m y nasze w y s iłk i i ż ą d a jm y z a p rz e s ta n ia w o jn y , k tó ra dziś pustoszy K o re ę , a ju t r o g ro zi p o ż a re m c a łem u ś w ia tu .
W y s tą p m y p rz e c iw p ró b o m p onow nego ro z p a le n ia ogn isk w o jn y w N ie m c z e c h i J a p o n ii.
W r a z z 500 m ilio n a m i lu d z i, k tó rz y p o d p is a li A p e l S zto k h o lm s k i, d o m a g a jm y się z a k a zu u ż y w a n ia b ro n i a to m o w e j, pow szechnego ro z b ro je n ia , k o n tro li w y k o n a n ia tyc h za rz ą d z e ń . Ścisła k o n tro la pow szechnego ro z b ro je n ia i zn iszczen ia b ro n i a to m o w e j je s t te c h n ic zn ie m o ż liw a . T r z e
ba ty lk o tego chcieć.
Z m u s im y do p rz y ję c ia u staw , k tó re k a rz ą za p ro p a g a n d ę w o jn y . P rz e d s ta w im y posłom do n aszych P a r la m e n tó w , n as zy m rzą d o m i O rg a n iz a c ji N a ro d ó w Z je d n o c zo n y ch nasze p ro p o zyc je w o b ro n ie po k o ju , o p ra c o w a n e p rz e z I I Ś w ia to w y K o n g re s O b ro ń c ó w P o k o ju .
S iły p o k o ju w e w s zy stk ic h k ra ja c h są w y s ta rc z a ją c o w ie lk ie , glos lu d z i p o k o ju je s t dość p o tężny, a b y w s p ó ln y m i s iła m i naleg ać na s p o tka n ie p rz e d s ta w ic ie li p ię c iu w ie lk ic h m ocarstw '.
I I Ś w ia to w y K o n g re s O b ro ń c ó w P o k o ju d o w ió d ł z n ie b y w a łą siłą, że lu d zie , k tó rz y z je c h a li się z p ię c iu części ś w ia ta , m im o ró ż n ic y p o g lą d ó w , m ogą się m ię d z y sobą p o ro zu m ie ć , a b y zapobiec klęsce w o jn y i oca
lić P o k ó j.
N ie c h a j rz ą d y p o s tę p u ją podob nie, a s p ra w a p o k o ju b ędzie u ra to w a n a .
I I Światowy Kongres Obrońców Pokoju
S t r . a N O W E P R A W O ; N r ' J ł
O rę d z ie .II S iria to ire g o K ongresu O brońcóru P okoje do N a ro d ó w Z jedno czonych
G d y n a ro d y śm iata tm o r z y iy O rg a n iz a c ję N a ro d o m Z je d n o c z o n y c h p o k ła d a ły m n ie j m ie lk ie n a d z ie je . N a jm ię k s z ą z n ic h b y ła n a d z ie ja p o k o ju .
T y m c z a s e m m o jn a ju ż d z iś b u rz y p o k o jo m e ż y c ie n ie k tó ry c h n a ro d o m , a ju t r o z b u rz y ć m oże p o k o jo m e ż y c ie c a łe j lu d z k o ś c i.
J e ś li O N Z n ie s p e łn ia p o d s ta m o m e j n a d z ie i, ja k ą p o k ła d a ły m n ie j n a ro d y śm ia ta — z a ró m n o te, k tó re są m n ie j re p re z e n to m a n e p rz e z sme rz ą d y , ja k i te, k tó re n ie są m n ie j jeszcze re p re z e n to m a n e — je ś li O N Z n ie z a pe m n ia lu d z k o ś c i p o k o ju i s p o k o jn e g o życia, to d la te go , że u le g a m p ły m o m s ił, k tó re o d r z u c iły je d y n ą , m o ż lim ą d ro g ę p ro m a d z ą c ą do p om szech ne go p o k o ju — d ąże n ia d o p o m sze ch n e g o p o ro z u m ie n ia .
J e ś li O N Z p ra g n ie s p e łn ić n a d z ie je , ja k ie lu d z k o ś ć m cią ż jeszcze m n ie j p o k ła d a , p o m in n a m ró c ić na d ro g ę , ja k ą o d d n ia je j u tm o rz e n ia m y tk n ę ły je j n a ro d y , a ja k o p ie rm s z y k r o k na te j d ro d z e p o m in n a sp o- m o d o m a ć m n a jk ró ts z y m czasie s p o tk a n ie p ię c iu m ie lk ic h m o c a rs tm : S tanom Z je d n o c z o n y c h , F ra n c ji, Z m ią z k u R a d z ie c k ie g o , W ie lk ie j B r y ta n ii i C h iń s k ie j R e p u b lik i L u d o m e j, m c e lu z b a d a n ia i p o k o jo m e g o u re g u lo - m a n ia is tn ie ją c y c h ro z b ie ż n o ś c i.
I I S m iatom y K o n g re s O b ro ń c o m P o k o ju , s k ła d a ją c y się z d eleg atom 80 k ra jo m i re p re z e n tu ją c y p ra m d z im y g ło s m iłu ją c e j p o k ó j lu d z k o ś c i, d om ag a się, b y O N Z o ra z in s ta n c je ustam od a m cze p rz e d k tó r y m i rz ą d y ro z m a ity c h k ra jo m są o d p o m ie d z ia ln e , r o z p a tr z y ły n ie z m ło c z n ie n a s tę p u ją c e p ro p o z y c je , z m ie rz a ją c e do p rz y m ró c e n ia i u trz y m a n ia p o k o ju , d o p rz y m ró c e n ia i u trz y m a n ia z a u fa n ia m ię d z y m s z y s tk im i k r a ja m i n ie z a le ż n ie od ic h u s tro ju s p o łe c z n e g o .
1
Z a n ie p o k o je n i ty m , że m o jn a p ro m a d z o n a o b e c n ie m K o re i n ie ty lk o p rz y n o s i n ie z lic z o n e c ie rp ie n ia n a ro d o m i k o re a ń s k ie m u , lecz g ro z i ro z s z e rz e n ie m się m nom ą m o jn ę śm iatom ą, d o m a g a m y się z a p rze sta n ia te j m o jn y , m y c o fa n ia z K o re i o b c y c h m o js k o ra z p o k o jo m e g o ro z s trz y g n ię c ia m e m n ę trz n e g o k o n flik tu m ię d z y o b ie m a cz ę ś c ia m i K o re i, p rz y c z y m m in n i b ra ć m ty m u d z ia ł p rz e d s ta m ic ie le n a ro d u k o re a ń s k ie g o .D o m a g a m y się, b y z a g a d n ie n ie to z o s ta ło ro z s trz y g n ię te p rz e z R adę B e zp ie cze ń stm a m p e łn y m s k ła d z ie , z u d z ia łe m p e łn o p ra m n y c h p rz e d - s ta m ic ie li C h iń s k ie j R e p u b lik i L u d o m e j. D o m a g a m y się z a p rz e s ta n ia in tę r m e n c ji m o js k a m e ry k a ń s k ic h na c h iń s k ie j m y s p ie T a im a n (F o rm o za ) o ra z d z ia ła ń m o je n n y c h p rz e c im k o R e p u b lic e V ie tn a m u , k tó re k r y ją m so b ie g ro ź b ę m o jn y śm ia to m e i.
2
P o tę p ia m y m sp osó b k a te g o ry c z n y m s z e lk ie u s iło m a n ia i k r o k i p o d ję te z p o g m a łc e n ie m u k ła d o m m ię d z y n a ro d o m y c h , z a k a z u ją c y c h r e m ijity r y z a c ję N ie m ie c i J a p o n ii. *T e u s iło m a n ia i k r o k i sta n o m ią n ie z m ie rn ie p o m a żn ą g ro ź b ę d la p o k o ju . D o m a g a m y się z n a c is k ie m za m a rcia tra k ta tu p o k o jo m e g o ze z je d n o c z o n y m i i z d e m flita ry z o m a n y m i N ie m c a m i, ja k i z J a p o n ią o ra z m y c o fa n ia m o js k o k u p a c y jn y c h z o b u ty c h k ra jo m .
3
łJm a żam y p ró b ę u trz y m a n ia n a ro d ó m p rz e m o c ą m sta nie z a le ż n o ś c i i u c is k u k o lo n ia ln e g o za g ro ź b ę d la sp ra m y p o k o ju i p ro k la m u je m y p ra m o ty c h lu d o m d o m o ln o ś c i i n ie p o d le g ło ś c i.N r l i N O W E P R A W O
7
W y s tę p u je m y p rz e c iw w s z e lk im p o s ta c io m d y s k ry m in a c ji ra s o w e j, k tó re ro d z ą n ie n a m iś ć m ię d z y n a ro d a m i i s ta n o m ią ró u m ie ż g ro ź b ę d ia p o k o ju .
A U uja żam y za n ie z b ę d n e z d e m a s k o w a ć p ró b y n a p a s tn ik ó w , u s iłu ją - c y c h z a c ie m n ić sam e p o ję c ie a g re s ji i p o d ta k im czy in n y m p re te k s te m w trą c a ć się do w e w n ę trz n y c h s p ra w in n y c h n a ro d ó w .
Ż a d n e w z g lę d y p o lity c z n e , s tra te g ic z n e czy g osp o d a rcze , żadne ra c je z w ią z a n e z s y tu a c ją w e w n ę trz n ą , czy w e w n ę trz n y m i k o n flik ta m i w ty m czy in n y m p a ń s tw ie n ie m og ą u s p r a w ie d liw ić in te r w e n c ji z b ro jn e j ja k ie g o k o lw ie k p a ń s tw a w s p ra w y in n e g o p a ń s tw a . A g re s ja je s t a k te m z b ro d n ic z y m te g o p a ń s tw a , k tó re p ie rw s z e u ż y w a s iły z b ro jn e j p rz e c iw k o in n e m u p a ń s tw u p o d ja k im k o lw ie k p re te k s te m .
U w ażając, że p ro p a g a n d a n o w e j w o jn y s ta n o w i n a jw ię k s z ą g ro ź b ę
^ d la p o k o jo w e j w s p ó łp ra c y n a ro d ó w , że w o b e c tego p ro p a g a n d a n o w e j w o jn y s ta n o w i je d n ą z n a jc ię ż s z y c h z b ro d n i p rz e c iw k o lu d z k o ś c i
— z w ra c a m y się do p a rla m e n tó w w s z y s tk ic h k r a jó w z w e z w a n ie m , b y p r z y ję ły s p e c ja ln ą u s ta w ę o o b ro n ie p o k o ju , p rz e w id u ją c ą k a rn ą o d p o w ie d z ia ln o ś ć za p ro p a g a n d ę n o w e j w o jn y w ja k ie jk o lw ie k p osta ci.
W s z y s c y u c z c iw i lu d z ie n ie z a le ż n ie o d s w y c h p rz e k o n a ń p o lity c z - n y c h , u w a ż a ją m aso w ą , b e z lito s n ą za gład ę c y w iln e j lu d n o ś c i K o re i za z b ro d n ię p rz e c iw k o lu d z k o ś c i.
D o m a g a m y się, a by a u to ry ta ty w n a k o m is ja m ię d z y n a ro d o w a zb a d a ła z b ro d n ie p o p e łn io n e w K o re i, a w sz c z e g ó ln o ś c i s p ra w ę o d p o w ie d z ia ln o ś c i g e n e ra ła M ac A rth u ra .
D a ją c w y ra z is to tn y m ż ą d a n io m lu d ó w , k tó re u g in a ją s ię p o d c ię ż k im b rz e m ie n ie m b u d ż e tó w w o je n n y c h i p ra g n ą c z a p e w n ić c a łe j lu d z k o ś c i tr w a ły i n ie p rz e rw a n y p o k ó j, p rz e d k ła d a m y O rg a n iz a c ji N a ro d ó w Z je d n o c z o n y c h , p a rla m e n to m i n a ro d o m n a s tę p u ją c e p ro p o z y c je :
— B e z w a ru n k o w y zakaz w s z e lk ic h ro d z a jó w b ro n i a to m o w e j, b a k te rio lo g ic z n e j i c h e m ic z n e j, s u b s ta n c ji tru ją c y c h , r a d io a k ty w n y c h i w s z e l
k ic h in n y c h ś ro d k ó w m a s o w e j z a k ła d y . P rze s trz e g a n ie tego zakazu p o w in n o b y ć z a p e w n io n e p rz e z ś c is łą k o n tro lę m ię d z y n a ro d o w ą .
— O g ło s z e n ie ja k o z b ro d n ia rz a w o je n n e g o tego rz ą d u , k tó ry p ie r w szy ic h u ż y je .
I I K o n g re s Ś w ia to w y , ś w ia d o m y s w o je j o d p o w ie d z ia ln o ś c i w o b e c n a ro d ó w , z w ra c a się ró w n ie ż z u ro c z y s ty m w e z w a n ie m do w ie lk ic h m o c a r s tw , p ro p o n u ją c im p rz e p ro w a d z e n ie w cią g u la t 1951 — 1952 p ro g re s y w n e j, p ro p o rc jo n a ln e j i je d n o c z e s n e j r e d u k c ji w s z y s tk ic h s ił z b ro jn y c h , lą d o w y c h , m o rs k ic h i p o w ie trz n y c h , u> g ra n ic a c h o d ’/ 3 do p o ło w y .
K ro k te g o ro d z a ju z d e c y d o w a n ie p o ło ż y k re s w y ś c ig o w i z b ro je ń i z m n ie js z y n ie b e z p ie c z e ń s tw o a g re s ji. D o p o m o ż e on do z m n ie js z e n ia p a ń s tw o w y c h b u d ż e tó w w o je n n y c h , k tó re k ła d ą się c ię ż k im b rz e m ie n ie m na w s z y s tk ic h w a rs tw a c h lu d n o ś c i. D o p o m o ż e o n ró w n ie ż do p r z y w r ó c e n ia m ię d z y n a ro d o w e g o z a u fa n ia i n ie z b ę d n e j w s p ó łp ra c y w s z y s tk ic h p a ń s tw bez u iz g lę d u na ic h u s tró j.
K o n g re s o ś w ia d cza , że k o n tro la d o ty c z ą c a zakazu b r o n i a to m o w e j i in n y c h ro d z a jó w b ro n i m a s o w e j z a g ła d y , ja k ró w n ie ż z w y k łe j b ro n i, je s t te c h n ic z n ie d o p rz e p ro w a d z e n ia .
P o w in ie n b y ć u tw o rz o n y p rz y R adzie B e z p ie c z e ń s tw a m ię d z y n a ro d o w y o rg a n k o n tr o li, d y s p o n u ją c y k o m p e te n tn ą in s p e k c ią , k tó re g o zada
n ie m b y ła b y z a ró w n o k o n tro la r e d u k c ji z b ro je ń , ja k ró w n ie ż re a liz a c ja zakazu b ro n i a to m o w e i, b a k te rio lo g ic z n e j, c h e m ic z n e j i in n y c h ro d z a jó w b r o n i m a s o w e j za głau y.
S tr. S
S tr. 4 N O W E P R A W O Nrr
A b y k o n tro la ta b y ła sku teczn a, n ie p o w in n a ona się o g ra n ic z a ć ty lk o do s ił z b ro jn y c h , is tn ie ją c e g o u z b ro je n ia i p ro d u k c ji b ro n i, z a d e k la ro w a n y c h p rz e z k a ż d y k ra j, a le na ż ą d a n ie M ię d z y n a ro d o w e j K o m is ji K o n t r o li p o w in n a ona p o le g a ć lia in s p e k c ji — poza d a n y m i z a d e k la io - w a n y m i — d o m n ie m a n y c h s ił z b ro jn y c h , is tn ie ją c e g o u z b ro je n ia i p r o d u k c ji b ro n i.
T e p ro p o z y c je d o ty c z ą c e r e d u k c ji s ił z b ro jn y c h s ta n o w ią p ie rw s z y etap na d ro d z e do p o w s z e c h n e g o i c a łk o w ite g o r o z b ro je n ia , co je s t c e le m o s ta te c z n y m o b ro ń c ó w p o k o ju .
I I Ś w ia to w y K o n g re s O b ro ń c ó w P o k o ju w y ra ż a p rz e k o n a n ie , że n ie p o d o b n a z a p e w n ić p o k o ju p rz e z d ąże n ie do r ó w n o w a g i s ił d ro g ą w y ś c ig u z b ro je ń . K o n g re s s tw ie rd z a , że p ro p o z y c je je g o n ie s p o w o d u ją ż a d n e j p rz e w a g i w o js k o w e j te go czy in n e g o k r a ju , że b e z s p rz e c z n ie za żeg na ją one w o jn ę , z a p e w n ią b e z p ie c z e ń s tw o i p o d n io s ą d o b ro b y t w s z y s tk ic h lu d ó w ś w ia ta .
S
P o d re ś la m y , że p rz e jś c ie s ze re gu k r a jó w do g o s p o d a rk i w o je n n e j co ra z b a rd z ie j z a k łó c a s to s u n k i g o s p o d a rc z e i m ię d z y n a ro d o w ą w y m ia n ę s u ro w c ó w i a rty k u łó w p rz e m y s ło w y c h . O d b ija się to k a ta s tro fa ln ie na p o z io m ie ż y c ia w ie lu n a ro d ó w , p rz e s z k a d z a p o s tę p o w i g o s p o d a rc z e m u i w y m ia n ie h a n d lo w e j m ię d z y w s z y s tk im i k r a ja m i i w o s ta te c z n y m w y n ik u s ta n o w i ź r ó d ło k o n flik tó w z a g ra ż a ją c y c h s p ra w ie p o k o ju . W o b ro n ie ż y w o tn y c h in te re s ó w lu d n o ś c i w s z y s tk ic h k r a jó w , w d ą ż e n iu do u z d ro w ie n ia s y tu a c ji m ię d z y n a ro d o w e j d o m a g a m y się p o w ro tu do n o rm a ln y c h s to s u n k ó w h a n d lo w y c h m ię d z y r o z m a ity m i k r a ja m i na w a ru n k a c h w z a je m n ie d o g o d n y c h , z a s p o k a ja ją c y c h p o trz e b y n a ro d ó w , w y k lu c z a ją c y c h w s z e lk ie fo rm y d y s k ry m in a c ji e k o n o m ic z n e j, z a p e w n ia ją c y c h ro z w ó j g o s p o d a rk i n a ro d o w e j i n ie z a w is ło ś c i g o s p o d a rcze j w ie lk ic h i m a ły c h p a ń stw .
9
U w aża ją c, że p rz e s z k o d y s ta w ia n e w w y m ia n ie k u ltu r a ln e j m ię d z y n a ro d a m i są ź ró d łe m n ie z g o d y i b ra k u z ro z u m ie n ia , że s tw a rz a ją a tm o s fe rę w z a je m n e j n ie u fn o ś c i i s p rz y ja ją p ro p a g a n d z ie w o je n n e j, i że z d ru g ie j s tro n y z a c ie ś n ie n ie w ię z ó w k u ltu r a ln y c h m ię d z y n a ro d a m i s tw a rz a w a r u n k i do w z a je m n e g o z ro z u m ie n ia i z a u fa n ia , d o w s p ó ln e j w a lk i o p o k ó j, w z y w a m y w s z y s tk ie rz ą d y , b y p rz y c z y n iły się d o p o p ra w ie n ia s to s u n k ó w k u lt u r a ln y c h m ię d z y n a ro d a m i i do w z a je m n e g o* p o z n a n ia d o ro b k u k u ltu r a ln e g o n a ro d ó w . D o m a g a m y się u ła tw ie n ia o rg a n iz o w a n ia m ię d z y n a ro d o w y c h k o n fe re n c ji d z ia ła c z y k u ltu r a ln y c h , ic h w z a je m n y c h o d w ie d z in w ró ż n y c h k ra ja c h , s z e ro k ie g o ro z p o w s z e c h n ia n ia
d z ie ł lite r a c k ic h in n y c h n a ro d ó w i z a z n a ja m ia n ia się z ic h sztuką.
W z y w a ją c O rg a n iz a c ję N a ro d ó w Z je d n o c z o n y c h do s p e łn ie n ia n a d z ie i, ja k ie n a ro d y z w ią z a ły z je j is tn ie n ie m , p o d a je m y d o je j w ia d o m o ścią iż u tw o r z y liś m y Ś w ia to w ą R adę P o k o ju , k tó ra b ę d z ie s ta n o w iła re p re z e n ta ty w n y o rg an , o b e jm u ją c y p rz e d s ta w ic ie li w s z y s tk ic h n a ro d ó w ś w ia ta z a ró w n o n a le ż ą ry c h d o O rg a n iz a c ji N a ro d ó w Z je d n o c z o n y c h ja k i ty c h , k tó re n ie są w n ie j re p re z e n to w a n e , łą c z n ie z n a ro d a m i k ra jó w , k tó re są jeszcze o b e c n ie k r a ja m i z a le ż n y m i lu b k o lo n ia ln y m i.
Ś w ia to w a R ada P o k o ju z o b o w ią ż e O rg a n iz a c ję N a ro d ó w Z je d n o cz o n y c h , b y rz e c z y w iś c ie w y p e łn ia ła o b o w ią z k i, ja k ie w z ię ła na s ie b ie w d z ie d z in ie u m o c n ie n ia i r o z w o ju p o k o jo w e j w s p ó łp ra c y m ię d z y w s z y s tk im i k ra ja m i. R ada p o d e jm ie szczytn e za d a n ie z a p e w n ie n ia trw a łe g o i n ie p rz e rw a n e g o p o k o ju , o d p o w ia d a ją c e g o in te re s o m w s z y s t
k ic h n a ro d ó w . P rz y n ie s ie o n lu d z k o ś c i p e w n o ś ć , że w b r e w is tn ie ją c y m tru d n o ś c io m , k tó ry c h p o m n ie js z a ć n ie n a le ż y , w y p e łn i ona c a łk o w ic ie sw e p o s ła n n ic tw o .
N r 11 N O W E P R A W O S tr. S
S RR
p o m o c
przy kł ad pr z yj a ź ń
d r o g o i u s k a z e m n a s z y c h p r a c
L c h w a ła P re z y d iu m R ządu z d n ia 27 w rześ
n ia 1950 r. o k o n ie c z n o ś c i w y d a n ia w k ró tk im czasie n o w y c h , lu d o w y c h k o d e k s ó w —c y w iln e g o 1 karn e g o — p o s ta w iła p rz e d p o ls k im i p ra w n i
k a m i o grom nie tru d n e i d o n io s łe za d a n ia . N ie trz e b a c h y b a d o w o d z ić , iż o p ra c o w a nie n a now o, od p o d sta w la k ro z le g łe j d z ie d z in y p ra w a , ja k p ra w o c y w iln e , w ym aga ogrom nej, w sze ch stro n n e j p ra c y . Jest la k sa- nio rz e c z ą o c z y w is tą , iż o p ra c o w a n ie n o w y c h d y s p o z y c y j i s a n k c y j k a rn y c h o ra z zasad ic h sto so w a n ia , sło w e m —o p ra c o w a n ie now ego k o deksu ka rn e g o w ym aga o lb rz y m ie g o w y s iłk u , d łu g ie j i in te n s y w n e j p ra c y . W d z ie d z in ie P raw a c y w iln e g o w y p a d n ie b o w ie m ro z w ią z a ć szereg k a p ita ln y c h z a g a d n ie ń o za sa d n iczym , id e o lo g ic z n y m c h a ra k te rz e , ja k np. p ro b le m w ła sn o ści, w y m a g a ją cy g łę b o k ie j a n a liz y teo- r c ty c z n e j c a ło k s z ta łtu za g a d n ie ń naszej e k o n o m ik i n a o becnym eta p ie ro z w o jo w y m .
W d z ie d z in ie p ra w a k a rn e g o w y p a d n ie r o z w ią z a ć w ie le p ro b le m ó w o d u ż e j o s tro ś c i P o lity c z n e j i k la s o w e j. Z a g a d n ie n ie w a lk i z przestępczością , w y s tę p u ją c ą bądź w p o s ta c i la w n y c h czy u k ry ty c h m a n e w ró w w ro g a k la sowego, bądź też w p o s ta c i p rz e ż y tk ó w i p o z o s ta ło ś c i k a p ita liz m u w św ia d o m o ści lu d z k ie j—
*° p ro b le m , k tó re g o ro z w ią z a n ie n ie je s t n to z liw e bez g łę b o k ie j z n a jo m o ś c i p ra w w a lk i k la s o w e j i ic h d z ia ła n ia w naszych k o n k re t
a c h w a ru n k a c h , na naszym obecnym eta p ie r °z w o jo w y m na d ro d ze do s o c ja liz m u . K o d y fi
k a c ja p ra w a k a rn e g o w ym aga d o k ła d n e j Zna jo m o ś c i z a g a d n ie ń d o ty c z ą c y c h r o li c z y n n ik ó w p o z a e k o n o m ic z n y c h — re p re s y jn y c h 1 W ychow aw czych — w naszej w a lc e o budo-
*v9 p o d s ta w s o c ja liz m u iv Polsce, zag a d n ie ń
^ t y c z ą c y c h stosunku ty c h c z y n ó w do d z ia ła - tlla s ił g łó w n y c h , e k o n o m ic z n y c h w naszej
°fe n s y wie.
j D o n io s ło ś ć za d a ń w d z ie d z in ie k o d y fi- QcP s ta je się o c z y w is tą , gdy zdam y sobie Pr aw ę
,
iż c h o d z i o lik w id a c ję ogrom nego 1nóstw a „o g o n ó w “ s ta ry c h p rz e p is ó w p ra w -k o d y f i k a c y j n y c h
n y c h w ta k ic h d z ie d z in a c h p ra w a , z k tó ry m i o b y w a te le s ty k a ją się ta k b lis k o i bezpośred
n io w ż y c iu c o d z ie n n y m ja k p ra w o c y w iln e i karne.
W ty c h d z ie d z in a c h p ra w a , k tó re m a ją b a rd zo ż y w y obieg we w s p ó łż y c iu spo łe czn ym o b y w a te li, z a s a d n ic z ą ro lę o d g ry w a n ie ty lk o tre ść p rz e p is ó w a le ró w n ie ż i ic h fo rm a , k tó ra w in n a b y ć ja s n a i p ro sta , k tó ra w in n a p rz e k o n y w a ć i w y c h o w y w a ć spo łe cze ń stw o w d u chu p o s z a n o w a n ia zasad w s p ó łż y c ia s o c ja lis tycznego.
* * *
Czy p o tra fim y z re a liz o w a ć te ogrom ne, tru d n e i d o n io słe z a d a n ia w ta k s z y b k im c za sie, do d n ia 1 w rz e ś n ia 1951 r.? G zy są p rz e s ła n k i i m o ż liw o ś c i w y k o n a n ia tego bojow ego, w ie lk ie g o d z ie ła , k tó re g o u rz e c z y w is tn ie n ie w p rz e s z ło ś c i trw a ło c a ły m i la ta m i?
P rz e s ła n k i i m o ż liw o ś c i re a liz a c ji tego z a d a n ia w y p ły w a ją z tego d e cyd u ją ce g o m o
m entu, iż naszym p ra c o m w d z ie d z in ie k o d y f i k a c j i p rz y ś w ie c a p r z y k ł a d p r a w a r a d z i e c k i e g o , że nasze w y s iłk i na ty m o d c in k u w sp ie ra p o m o c i p r z y j a ź ń p r a w n i k ó w r a d z i e c k i c h .
P unktem o p a rc ia d la w s z y s tk ic h n a szych k o n c e p c y j k o d y fik a c y jn y c h je s t d o św ia d cze n ie p ra w a ZSRR, je s t proces k s z ta łto w a n ia się tego p ra w a na p o szcze g ó ln ych e tapach ro z w o jo w y c h p a ń stw a ra d z ie c k ie g o , je s t tw ó rc z a , a k ty w n a ro la p ra w a ra d z ie c k ie g o w b u d o w n ic tw ie s o c ja liz m u w ZSRR.
C ze rp ią c p e łn ą d ło n ią w naszej p ra c y k o d y fik a c y jn e j z d o św ia d cze n ia , z p r z y k ł a d u p r a w a ra d z ie c k ie g o , o p ie ra m y się j e dnocześn ie na ogrom nej, n ie z m ie rn ie cennej p o m o c y ja k ą je s t d la nas ra d z ie c k a n a u k a p ra w a , ra d z ie c k a te o re tyczn a , b a d a w cza m y ś l p ra w n ic z a . W ra d z ie c k ie j n a u k o w e j lite ra tu rz e p ra w n ic z e j, w o g n iu b o ls z e w ic k ie j k r y t y k i i s a m o k ry ty k i, k s z ta łtu ją się je d y n ie słuszne, op a rte n a a n a liz ie m a rk s is to w s k ie j, n a d o św ia d cze n iu , n a g ro m a d zo n ym p rz y b u d o w n i
c tw ie s o c ja liz m u , p o g lą d y na is to tę i ro z w ó j
S tr. 6 N O W E P R A W O N r U
p o s z c z e g ó ln y c h in s ly tu c y j p ra w a k a rn e g o i c y w iln e g o ZSRR. Te p o g lą d y n a u k i ra d z ie c k ie j są d la nas o g ro m n ie p o m o c n y m d ro g o w skazem , w e d łu g k tó re g o o rie n tu je m y się j a k za sto so w a ć d o ś w ia d c z e n ia p ra w a ra d z ie c k ie g o i je g o ro z w o ju do naszego obecnego etapu ro z w o jo w e g o , do n a s z y c h k o n k re tn y c h w a ru n k ó w i p o trz e b .
B o g a ctw o ra d z ie c k ie j m y ś li n a u k o w e j na o d c in k u p ra w a d a je nam m o ż liw o ś c i opano
w a n ia i te o re ty c z n e g o p o g łę b ie n ia z a s a d n ic z e j p ro b le m a ty k i p ra w a c y w iln e g o i k a rn e g o , co je st n ie o d z o w n ą p rz e s ła n k ą d la ro z w ią z a n ia z a d a ń k o d y fik a c y jn y c h .
W n a sze j p ra c y k o d y fik a c y jn e j cenną, k o n k re tn ą p o m o cą i r ę k o jm ią , r e a liz a c ji n a s z y c h z a d a ń jest p r z y j a ź ń p ra w n ik ó w ra d z ie c k ic h , k tó rz y p o ś w ię c a ją w ie le w y s iłk ó w b a d a n io m z a g a d n ie ń p ra w a k r a jó w d e m o k ra c ji łu d o w e j. P ro b le m a ty c e p ra w a k ra jó w de
m o k ra c ji lu d o w e j lite r a tu r a ra d z ie c k a p o ś w ię c a w ie le p ra c i a rty k u łó w . N a d tą p ro b le m a ty k ą p ra c u ją in te n s y w n ie n a jw y b itn ie js i u c z e n i ra d z ie c c y .
P ra c e n a u ko w e p ra w n ik ó w ra d z ie c k ic h d o ty c z ą c e a n a liz y is to ty i r o li p ra w a k r a jó w d e m o k ra c ji lu d o w e j w p o s z c z e g ó ln y c h d z ie d z in a c h , d o ty c z ą c e ro z w o ju tego p ra w a —to w y ra z p r z y ja c ie ls k ie j p o m o c y d la p ra w n ik ó w ty c h k ra jó w , to w y ra z s e rd e czn e j tro s k i i głę
b o kie g o z a in te re s o w a n ia d la w y s iłk ó w , p o d e j
m o w a n y c h p rz e z te o re ty k ó w i p ra k ty k ó w p ra w a k r a jó w d e m o k ra c ji lu d o w e j.
IV ty m num erze p rz y ta c z a m y odgłosy ra d z ie c k ie j p ra s y p ra w n ic z e j o I I I zje- ż d z ie p ra w n ik ó w p o ls k ic h . N o tu ją c z z a d o w o le n ie m w y ra ż o n ą w ty c h o dgłosa ch p o z y ty w n ą ocenę p ra c y p ra w n ik ó w p o ls k ic h i ic h dążeń d o o p a n o w a n ia zasad m a rh s iz m u -le n in iz m u , do o p a n o w a n ia le n in o w s k o -s ta lin o w s k ie j n a u k i o p a ń s tw ie i p ra w ie , trz e b a p o d k re ś lić , iż la p o z y ty w n a ocena n a sze j p ra c y s ta w ia p rz e d n a m i jeszcze w iększe w y m a g a n ia w d z ie d z in ie w z m o ż e n ia n a s z y c h w y s iłk ó w na p o lu b a d a ń n a u k o w y c h , p ra c u s ta w o d a w c z y c h i p r a k ty k i p ra w n ic z e j w ty m k ie ru n k u , a b y m o g ły one n a jle p ie j s łu ż y ć d z ie łu b u d o w a n ia p o d sta w s o c ja liz m u w naszym k ra ju .
„P rz e d ra d z ie c k im i p ra w n ik a m i—p is z ą p ro f. K. A . M o k ic z e w i p ro f. F. I. K o ż e w n ik o w w N r 9 „S o w ie ts k o je g o s u d a rs lw o i p r a w o “ — s to ją ogrom ne z a d a n ia w o k a z y w a n iu jeszcze b a rd z ie j a k ty w n e j i w s z e c h s tro n n e j p o m o cy p o ls k im p ra w n ik o m -p ra k ty k o m i te o re ty k o m —
ja k i w ogóle p ra w n ik o m w s z y s tk ic h k r a jó w d e m o k ra c ji lu d o w e j.“
Ta a k ty w n a i w s z e c h s tro n n a p om oc ze s tro n y p ra w n ik ó w ra d z ie c k ic h je s t w nasze]
p ra c y k o d y fik a c y jn e j rze czą o g ro m n e j wag1 i z a s a d n ic z e j d o n io s ło ś c i.
P om ocą w n a sze j p ra c y k o d y fik a c y jn e ] są d la nas ta k ż e d o ś w ia d c z e n ia now ego p ra w a in n y c h k ra jó w d e m o k ra c ji lu d o w e j, do k tó ry c h sięgam y p rz y ro z w ią z y w a n iu po szcze g ó ln ych z a g a d n ie ń k o d y fik a c y jn y c h . Jest n ie w ą tp liw ie p o w a ż n y m b ra kie m , iż nasza p ra s a p ra w n ic z a z b y t m a ło m ie js c a p o ś w ię c a z a g a d n ie n io m p ra w a in n y c h k r a jó w d e m o k ra c ji lu d o w e ]t k tó re o p ie ra ją c się n a d o ś w ia d c z e n iu p ra w a ZSRR tw o rz ą s w ó j n o w y s o c ja lis ty c z n y system p ra w n y . U m ie szcza ją c w ty m num erze k ilh a p ra c z d z ie d z in y p ra w a in n y c h k r a jó w dem o
k r a c ji lu d o w e j p ra g n ie m y ty m sam ym dW' w y ra z p o s tu la to w i szerszego n iż d o tą d in f o r m o w a n ia p o ls k ic h p ra w n ik ó w o k s z ta łto w a n iu się now ego p ra w a w in n y c h k ra ja c h demo
k r a c ji lu d o w e j.
* * *
Z a d a n ia , ja k ie s to ją p rz e d n a m i w dzie
d z in ie k o d y fik a c ji p ra w a c y w iln e g o i karnego n a b ie ra ją s zcze g ó ln ie d o n io s łe j wynioW d w ś w ie tle g e n ia ln y c h p ra c J ó z e fa S ta lin a o m a rk s iz m ie w ję z y k o z n a w s tw ie . W p ra ca ch ty c h p o d k re ś lo n a z o s ta ła z c a łą s iłą a k tyw n a , tw ó rc z a r o la n a d b u d o w y w k s z ta łto w a n iu bazy sto s u n k ó w sp o łe czn ych .
„S p e c y fic z n e cechy n a d b u d o w y — p is!e J. S ta lin — p o le g a ją na tym , iż o b słu g u je otiU społeczeń stw o, d o s ta rc z a ją c m u id e i p o lity c e n y c h , p ra w n y c h , e s te ty c z n y c h i in n y c h oraz s tw a rz a d la sp o łe cze ń stw a o d p o w ie d n ie insUj tu c je p o lity c z n e , p ra w n e i in n e “ (Zeszyta F ilo z o fic z n e N o w y c h D ró g N r 3 s. 22).
W ś w ie tle ty c h w y p o w ie d z i J. S ta lin a 0 r o li id e i i in s ly tu c y j p ra w n y c h s ta je jasne, iż p ra c a n a d tw o rz e n ie m ta k ic h in s tf tu c y j p ra w n y c h , n a d z n a le z ie n ie m i zastoso w a n ie m ta k ic h id e i p ra w n y c h , k tó re by a h ty u^
n ie d o p o m a g a ły k s z ta łto w a n iu się now y sto s u n k ó w s p o łe c z n y c h w p ro c e s ie b u d o w a p o d s ta w s o c ja liz m u w P olsce — a do t e&
p rz e c ie ż s p ro w a d z a się nasza p ra c a kod],]
k a c y jn a — jest p ra c ą w ie lk ie j doniosło-
1 tw ó rc z e g o z n a cze n ia . „
P o m o c Z S R R , p r z y k ł a d Z S R ' p r z y j a ź ń z Z S R R — d a ją nam ręAo/tf**
iż ogrom ne z a d a n ia k o d y fik a c y jn e mogą i będą s z y b k o i p r a w id ło w o re a liz o w a n e .
N r U N O W E P R A W O S tr. 7
N om y m kład do skarbnicy Ie n in izm u
O pracach J. Stalina m spram ie językoznam stm a'')
G. Aleksandrów
O k re s p o w o je n n y z a z n a c z y ł się w ro z w o ju społe
cze ń s tw a ra d z ie c k ie g o n o w y m i, w y b it n y m i o siąg nię
c ia m i i o d k ry c ia m i z d z ie d z in y m a rk s iz m u - le n in iz -
*a u . U o g ó ln ia ją c o lb r z y m ie d o ś w ia d c z e n ie b u d o w a n ia k o m u n iz m u w Z S R R i d oś w ia d c ze n ie w a ik i W szystkich n a ro d ó w z r e a k c ją im p e ria lis ty c z n ą o p o k ó j, d e m o k ra c ję i s o c ja liz m J. S ta lin w n ió s ł d z ię k i S w o im p ra c o m n o w y , h is to ry c z n y w k ła d do te o rii
*n a rk s iz m u -Ie n in iz m u . W ś ró d n o w y c h p ra c J. S ta lin a W y s u w a ją się n a czoło p ra c e : „ W s p ra w ie m a rk s iz m u W ję z y k o z n a w s tw ie “ , „ P r z y c z y n e k do n ie k tó r y c h z a - S a d n ie ń ję z y k o z n a w s tw a “ i „ O d p o w ie d ź to w a r z y szom “ . W p ra c a ch J. S ta lin a zo sta ły p o s taw io n e i ro z w ią z a n e z a g a d n ie n ia m a r k s is to w s k o -le n in o w s k ie j teo - r , i, k tó re m a ją o lb rz y m ie , zasadnicze zn aczen ie d la k u lt u r y ra d z ie c k ie j i w a lk i z b u r ż u a z y jn ą ideo log ią.
D z ie ła J. S ta lin a , pośw ięcone z a g a d n ie n io m ję z y k o z n a w s tw a , d z ię k i n o w y m g e n ia ln y m o d k ry c io m i t e -
*Qtn w n ic h z a w a r t y m , w z b o g a c iły n a u k ę , d o k o n a ły głęb okiego p rz e w ro tu w ję z y k o z n a w s tw ie i s ta n o w ią t r w a ły te o re ty c z n y fu n d a m e n t n a u k i ra d z ie c k ie j o j ę -
*y k u .
L e c z zn aczen ie n o w y c h p ra c J. S ta lin a w y b ie g a d a le k o poza r a m y n a u k i o ję z y k u . G e n ia ln e te z y teo re ty c zn e , s fo rm u ło w a n e w ty c h p ra c a ch , w zb o g a c a j ą te o rię m a r k s is to w s k o -le n in o w s k ą ja k o całość, d o s ta rc za ją c filo z o fo m , h is to ry k o m , eko n o m isto m , p r a w y k o n a i s tu d iu ją c y m lite r a tu r ę k ie ro w n ic z y c h w s k a -
*ó w e k w ich p ra c y .
P r a c e J. S ta lin a w z b o g a c iły d ia le k ty c z n y i h is to ry c z n y m a te ria liz m o n o w e te z y i w n io s k i. N a czoło W y s u w a ją się p rze d e w s z y s tk im za g a d n ie n ia m a r k s i
stow skiego u jm o w a n ia b azy i n a d b u d o w y , ic h w z a je m n e g o d ia le k ty c z n e g o o d d z ia ły w a n ia o raz z a g a d n ie - p ra w d ia le k t y k i m a te ria lis ty c z n e j i sw oistego p rz e ja w ia n ia się ic h w ró ż n y c h s p o łe c z n o -e k o n o m ic z n y c h t° rm a c ja c h , n a ró ż n y c h sto p niach ro z w o ju spo łeczeó - stw a , szczególnie w epoce so c ja lizm u .
M a r k s , fo r m u łu ją c p o d sta w o w e te z y m a te ria liz m u historycznego, m ó w i, że całość sto s u n k ó w p r o d u k c y j
nych, w k tó re w ch o d zą lu d z ie w spo łecznym procesie P ro d u k c ji ży c ia m a te ria ln e g o , s ta n o w ią s tr u k tu r ę e k o n o m ic z n ą s p o łe c ze ń s tw a , r e a ln ą b azę , „ n ą k t ó r e j w z n o - Sl się n a d b u d o w a p ra w n a i p o lity c z n a i k tó re j odp o w ia d a ją o kreślo n e fo r m y św iado m o ści spo łecznej“ . M a r k s i F . Engels. D z ie ła w y b r a n e T . I ś tr. 338,
*9 « ), ■ - .. : ,■ ■;
M a r k s u s ta lił p r a w a -ro zw o ju e k o n o m ic z n e j b a ż y sPołeczeństw a, za le żn e od w z ro s tu s ił p ro d u k c y jn y c h ,
p o k a z a ł zależnaść n a d b u d o w y od b azy e k o n o m ic zn e j.
Z b a d a ł e k o n o m ic zn y fu n d a m e n t i n a d b u d o w ę społe
cze ń s tw a k a p ita lis ty c z n e g o , w y k a z a ł konieczność z b u rz e n ia s ta re j b azy i s ta re j n a d b u d o w y p rzez re w o lu c ję p ro le ta ria c k ą o raz o k re ś li! ogólne cechy przyszłego, k o m u n istyczn eg o społeczeństw a. L e n in , ja k o k o n ty n u a to r n a u k i M a r k s a w n o w e j epoce h is to ry c z n e j, ro z w ija ją c w sposób tw ó rc z y re w o lu c y jn ą , m a rk s is to w s k ą m e tod ę p rz e p ro w a d z ił w szech stron n ą n a u k o w ą a n a liz ę u s tro ju ekonom icznego o raz p o lity c z n e j i id e o lo g iczn e j n a d b u d o w y spo łeczeń stw a k a p ita lis ty c z n e g o w o kresie im p e ria liz m u . L e n in o p ra c o w a ł k o n k re tn ie za g a d n ie n ie z b u rz e n ia p a ń s tw a b u rż u a z y jn e g o i s tw o rz e n ia p a ń s tw a ra d zie c k ie g o — n a d b u d o w y p o lity c z n e j n o w e go ty p u — o k re ś la ją c zasadnicze d ro g i p ro w a d zą c e do z b u d o w a n ia b azy s o c ja liz m u i o d p o w ia d a ją c e j je j n a d b u d o w y .
S ta lin , ro z w ija ją c te z y m a te ria liz m u h is to ry c zn e go, w s zech stron n ie teo re ty c z n ie n a ś w ie tlił p ro b le m s tw o rz e n ia b azy s o c ja liz m u i u w ie ń c z e n ia je j odpo
w ie d n ią n a d b u d o w ą o raz k w e s tię ro z w o ju n a d b u d o w y zgodnie z z a d a n ia m i kom un istyczn eg o b u d o w n ic tw a .
J. S ta lin k o n k re ty z u je i ro z w ija m a rk s is to w s k ie p ojęcie b azy , o k re ś la ją c je ja k o u s tró j eko n o m ic zn y , k tó re g o n ie m o żn a u to żs am ia ć z p ro d u k c ją . „ B a z a — m ó w i J. S ta lin — je s t to u s tró j e k o n o m ic zn y społe
c zeństw a n a d a n y m e ta p ie jego ro z w o ju “ . (J. S ta lin . W s p ra w ie m a rk s iz m u w ję z y k o z n a w s tw ie , s tr. 5).
O k re ś le n ie to szczególnie s iln ie u w y d a tn ia h is to ry c z n y , p rz e jś c io w y c h a r a k te r b azy, w s k a z u ją c na to, że m o w a n ie je s t o u s tro ju e k o n o m ic zn y m w ogóle, lecz o u s tro ju e k o n o m ic zn y m społeczeństw a n a d a n y m e ta p ie jego ro z w o ju .
R o z w ija ją c m a rk s is to w s k ą zasadę historyczneg o u jm o w a n ia z ja w is k , 3. S ta lin pończa, że p rz y b a d a n iu u s tro ju ekonom icznego n a le ż y w y k r y w a ć cechy szcze
g ólne b azy każdego społeczeństw a: czy to będzie u s tró j w s p ó ln o ty p ie r w o tn e j, czy u s tró j n ie w o ln ic z y , fe u d a l
n y , b u rż u a z y jn y , czy so c ja lis ty c zn y — zaleca badać s p e c y fik i ich ro z w o ju . C h a r a k te r y z u ją c n a d b u d o w ę z w ra c a J. S ta lin u w a g ę n a to, że k ażd e społeczeństw o m a in n ą bazę i że k a ż d a baza posiada w ła ś c iw ą sobie n ad b u d o w ę . U ja w n ia ją c d e te rm in u ją c ą , a k ty w n ą ro lę b a z y , J. S ta lin s tw ie rd z a , że s pecyficzn ą j e j cechą je s t o b s łu g iw a n ie społeczeństw a pod w z g lę d e m ekon o m ic z n y m . *)
* ) W y ją tk i z a r ty k u łu zamieszczonego w n r 18 mieś. „B o ls z e w ik “ za 1950 r.
S tr 8 N O W E P R A W O ' N i 11
j . S ta lin w y k a z a ł, że n a d b u d o w a w o d ró ż n ie n iu od ję z y k a s ta n o w i p ro d u k t je d n e j ep o k i, w ciągu k tó r e j ż y je i d z ia ła d an a b aza e k o n o m ic zn a i d latego n a d b u d o w a is tn ie je k ró tk o , lik w id u je się ona i g in ie w r a z z lik w id a c ją i ro z k ła d e m d a n e j b azy . T e n k o n k r e tn y , m a rk s is to w s k i sposób pod ejścia do b a d a ń p o ś w ięco n ych n a d b u d o w ie , j e j ro z w o jo w i i z w ią z k o m z a c h o d zą c y m m ię d z y n ią a b azą z a d a ł cios s ztu cznym , s cho lastycznym te o rio m o p o n a d h is to ry c z n y m c h a r a k te rz e n a d b u d o w y .
W y ja ś n ia ją c zasadnicze ró żn ic e m ię d z y ję z y k ie m a n ad b u d o w ą , J. S ta lin s tw ie rd z a , że ję z y k z w ią z a n y je s t bezpośrednio z p ro d u k c ją , n a to m ia s t n a d b u d o w a n ie je s t w sposób b ezp ośredn i z w ią z a n a z p ro d u k c ją , z p ro d u k c y jn ą d zia ła ln o ś c ią c z ło w ie k a . Jest ona z w ią z a n a z p ro d u k c ją ty lk o pośrednio, p op rzez bazę. „ D la tego też n a d b u d o w a n ie od ra z u i n ie b ezpośrednio o d z w ie rc ie d la z m ia n y w p o zio m ie ro z w o ju sił w y t w ó r czych, lecz po z m ia n a c h w b azie, p op rzez p rz e ła m a n ie się z m ia n w p ro d u k c ji — w z m ia n a c h w b a z ie “
(s tr. U ) .
A za te m , ja k w y k a z a ł J. S ta lin , z m ia n y w p ro d u k - c ji p oc zą tk o w o o d d z ia ły w a ją n a b azę i p rz e ła m u ją się w j e j z m ia n a c h , a dop iero w te d y z m ia n y w b azie spo
łe c z e ń s tw a z k o le i o d z w ie rc ie d la ją się o d p o w ie d n io w z m ia n a c h n a d b u d o w y — w u s tro ju p o lity c z n y m społeczeństw a, w p ra w ie , filo z o fii, p o g ląd ach es te ty c z
n ych .
O lb rz y m ie zn aczen ie d la te o rii m a te ria liz m u h i storycznego m a ją te z y S ta lin a o k la s o w e j n a tu rz e n a d b u d o w y w s p o łe c z e ń s tw ie p o d z ie lo n y m n a k la s y .
N a d b u d o w a p o lity c z n a w spółczesnego k a p it a li
stycznego spo łeczeń stw a — są to w s z y s tk ie fo r m y p a ń s tw a b u rż u a z y jn e g o , k tó re w m ia rę za o s trza n ia się ogólnego k ry z y s u k a p ita liz m u coraz b a rd z ie j fa s zy zu je się. w y s tę p u ją c ja k o o tw a rta , te rro ry s ty c z n a d y k ta tu r a n a jb a rd z ie j d ra p ie ż n y c h , re a k c y jn y c h g ru p k a p ita łu m onop olistyczn eg o. Im p e ria liś c i na czele ze S ta n a m i Z je d n o c z o n y m i p rz y g o to w u ją w o jn ę , p o n ie w a ż p r z y g o to w a n ia do n ie j i sam a w o jn a o b ie c u ją o grom ne z y s k i m o n op olisto m ; ro z p ę tu ją c n o w ą w o jn ę im p e ria liś c i łu d z ą się, że p rz e d łu ż ą is tn ie n ie z b u tw ia łe g o g m achu k a p ita liz m u , w rze c zy w is to ś c i je d n a k ty lk o p rz y ś p ie szą o n i ty m u p a d e k całego system u k a p ita lis ty c z n e g o . N a jb a r d z ie j o tw a rc i id e o lo d zy a m e ry k a ń s k ie g o a g r e syw neg o im p e ria liz m u szczerze o św ia d cza ją , że p o k ó j s ta n o w i zag ro żen ie współczesnego system u p o lity c z n e go St. Z je d n o c zo n y ch . W te n sposób n a d b u d o w a p o li
ty c z n a k a p ita liz m u s łu ży w y łą c z n ie in te re s o m im p e r ia lis tó w .
W y s u n ię te p rz e z J. S ta lin a w jego n o w y c h p r a cach te z y o n a d b u d o w ie r o z w ija ją tw ie r d z e n ia M a r k sa, E ngelsa i L e n in a w t e j k w e s tii. W s w o im czasie p o w ie d z ia ł M a r k s , że m o żn a z p rz y ro d n ic z e -n a u k o w ą d o k ła d n o ś c ią s k o n s ta to w a ć p r z e w r ó t, k t ó r y za c h o d zi w e k o n o m ic z n y c h w a r u n k a c h ż y c ia s p o łe c z e ń s tw a i że trz e b a go o d ró żn ia ć od p rz e w ro tu , zachodzącego w n a d b u d o w ie . M a r k s m ó w i o p ra w n y c h , p o lity c z n y c h , r e lig ijn y c h , filo z o fic z n y c h i in n y c h id e o lo g iczn y c h fo rm a c h , p oprzez k tó re lu d z ie u ś w ia d a m a ją sobie d o j
r z a ły w spo łeczeń stw ie k o n f lik t m ię d z y s ila m i w y tw ó r c z y m i a s to s u n k a m i p ro d u k c y jn y m i i w a lc z ą o ro z s trz y g n ię c ie tego k o n flik tu . R o z w ija ją c tw ie rd : e- n ia M a rk s a , L e n in pisze, że społeczna św iadom ość c z ło w ie k a — „p o g lą d y i n a u k i filo z o fic z n e , r e lig ijn e ,
p o lity c z n e itp .“ — o d z w ie rc ie d la ją e k o n o m ic z n y u s tró j społeczeństw a. „ In s ty tu c je p o lity c z n e — m ó w i d a le j L e n in , — są n a d b u d o w ą n a d p od ło żem e k o n o m ic z
n y m . W id z im y n a p rz y k ła d , j a k ró ż n e f o r m y p o lity c z ne w spó łczesn ych p a ń s tw e u ro p e js k ic h służą w z m o c n ie n iu p a n o w a n ia b u r ż u a z ji n a d p ro le ta ria te m “ (W . L e n in , D z ie ła w y b r a n e T . I . s tr. 65).
J . S ta lin r o z w ija w s ze ch s tro n n ie te z y m a rk s iz m u - Ie n in iz m u o n a d b u d o w ie n a p o d s ta w ie u o g ó ln ie n ia do
ś w ia d c z e n ia n o w e j epo ki.
D o św ia d c zen ie w a lk i k la s o w e j w społeczeństw ie k la s o w y m w y k a z u je , że im b a r d z ie j za ostrza się w a l
k a klas, ty m w ię c e j ro z ra s ta się, m ilit a r y z u je i fa s z y z u je p o lity c z n a i id e o lo g iczn a n a d b u d o w a zgniłego
b u rż u a z y jn e g o społeczeństw a. P o w s ta je o lb rz y m i p a ń s tw o w y , p o lic y jn y i u rz ę d n ic z y a p a ra t, szkolone są s p e c ja ln e o d d z ia ły w o js k o w e d la t łu m ie n ia w y s tą p ię 11 p ro le ta ria tu .
N a slużb ięatego faszystow skiego , im p e ria lis ty c z n e go p a ń s tw a z n a jd u ją się a rm ia , p o lic ja , szkoła, prasa, kościół i m n ó stw o in n y c h o rg a n iz a c ji i in s ty tu c ji- p ro w a d z ą c y c h p ro p a g a n d ę n o w e j w o jn y ś w ia to w e j- N a s łu żb ie tego p a ń s tw a z n a jd u ją się ta k ż e p ra w ic o w *
„s ocjaliści“ — agen ci im p e ria lis ty c z n e j b u rż u a z j*
w ru c h u ro b o tn ic z y m . W celach w a lk i z ru c h e m ro b o t
n ic z y m d la p rz e d łu ż e n ia swego p a n o w a n ia tw o r z y b u r- ż u a z ja ro z g a łę z io n e , ro z p o rz ą d z a ją c e w i e l k i m a p a ra - tern i w s z y s tk im i ś ro d k a m i m a te r ia ln y m i i fin a n s o w y m i, in s ty tu c je i o rg a n iz a c je .
T e z y s ta lin o w s k ie o k la s o w y m c h a ra k te rz e nad
b u d o w y id e o lo g iczn e j (p o g lą d ó w filo z o fic z n y c h , r e i* ' g ijn y c h , m o ra ln y c h , este ty c zn y c h i in n .) d a ją k lu c z do z ro z u m ie n ia id e o lo g ii im p e ria liz m u i j e j ro li w o k ła m y w a n iu mas.
J. S ta lin poucza, że z ide o lo g iczn e j s k o ru p y i de
m a g o g ii b u r ż u a z ji n a le ż y w y d o b y ć re a ln y , k la s o w y ,11' teres im p e ria lis tó w , w y ja ś n ić k o m u , j a k ie j k la sie JeS*
w y g o d n ie w y s u w a ć i ro zp ow szechn iać o d p o w ie d n i*
idee i n a u k i.
Z a g a d n ie n ie r o li in s ty tu c ji, o d p o w ia d a ją c y c h P ° ' lity c z n y m , p ra w n y m i in n y m p o g lą d o m społeczeństw a, w y p ły n ę ło n ie ty lk o w o gn iu w a lk i k la s o w e j p ro le ta r ia t u w spo łeczeń stw ie b u r ż u a z y jn y m . Jeszcze w iĘ k - szego zn ac ze n ia n a b ra io ono p rz y tw o rz e n iu n ad b u d o w y n ow ego, socjalistycznego społeczeństw a.
N a d b u d o w a ta tw o rz o n a b y ła zgodnie z interesan**
i p o trz e b a m i k la s y ro b o tn ic z e j i w s z y s tk ic h p ra c u ją ' cyeh na p o d s ta w ie te o rii n a u k o w e j i p ro g ra m u p a r t11 k o m u n is ty c z n e j. S o c ja liz m n ie p o w s ta je żyw ioloW °>
lecz b u d o w a n y je s t ś w ia d o m ie , w o p a rc iu o naukow ą- r e w o lu c y jn ą te o rię k o m u n is ty c z n e j p a r tii. S tw o rz o n y w czasie r e w o lu c ji s o c ja lis ty c z n e j d y k t a t u r a Pr ° * c t a r ia tu p la n o w o r o z w ija i b u d u je bazę społeczeństw 3 s o c ja lis ty c z n e g o , b o w ie m „ ..r e w o lu c ja p ro le ta ria c za c zy n a się w ów czas, g dy n ie m a jeszcze lu b p raW 1^
n ie m a g o to w y c h f o r m u s tro ju s o c ja lis ty c zn eg o (J . S ta lin . Z a g a d n ie n ia le n in iz m u . W y d . tr z e c i* ’ s tr. 1 0 3 ).
W ie lk a P a ź d z ie rn ik o w a S o c ja lis ty c z n a ReWolucJ3 p o ło ż y ła kon iec u s tro jo w i e k o n o m ic zn e m u k a p ita liz *1111’
je g o b a z ie p o lity c z n e j i id e o lo g ic z n e j n a d b u d o w ie K la s a ro b o tn ic za naszego k r a ju , k ie ro w a n a Prze^
p a r tię b o ls z e w ik ó w , z lik w id o w a w s z y w łasność kap ^ ta lis tó w i o b s z a rn ik ó w , p o d e rw a ła k o rz e n ie ekspJ°3 t®
c ji i z lik w id o w a ła ją , z b u d o w a ła bazę n ow ego socJ
