LUDNOŚĆ I STRUKTURA AGRARNA
DZIAŁALNOŚĆ DYDAKTYCZNA
Ważnym elementem regionalnego oddziaływania tutejszego ośrodka geogra-ficznego była prowadzona od początku działalność dydaktyczna, którą uzasad-nia duży potencjał ludnościowy, a także pewne zapóźnienie i mało zróżnico-wany charakter elit społecznych regionu górnośląskiego.
Wymiarem działalności dydaktycznej Katedry Geografii Ekonomicznej Uni-wersytetu Śląskiego jest prawie 850 prac magisterskich wykonanych w latach
1978-2004. Problematyka rolnicza nie była jednak przedmiotem większego zainteresowania kształconych w tutejszym ośrodku studentów. Opracowania z zakresu geografii rolnictwa obejmują tylko 30 wykonanych prac magister-skich. Są to przeważnie tematy z zakresu użytkowania ziemi (22) oraz przemian w rolnictwie wybranych obszarów (4), produkcji warzywniczej (3) i zwierzęcej (1). Ponadto 26 prac podejmuje problematykę obszarów wiejskich.
W ośrodku wydano dotychczas dwa opracowania o charakterze podręczni-ków akademickich.
Pogłębianiu znajomości poszczególnych elementów agroekologicznych, a zwłaszcza klimatycznych podstaw rolnictwa, służy skrypt J. Januszewskiego i A. Z. Szajnowskiej (1980). Przeznaczony jest dla studentów szkół wyższych i zawiera charakterystykę głównych czynników klimatycznych wpływających na produkcję rolną oraz przykłady analizy i kwalifikowania środowiska fizycz-no-geograficznego z punktu widzenia zjawisk i procesów wpływających na pro-dukcję rolną.
Ważną pozycją o charakterze podręcznikowym jest monograficzna publika-cja J. Tkocza (1998) pt. Organizapublika-cja przestrzenna wsi w Polsce, której treść zawiera syntetyczne ujęcie dorobku z zakresu osadnictwa wiejskiego. Opraco-wanie zawiera wyjaśnienie pojęć stosowanych w geografii wsi oraz klasyfikacje poszczególnych elementów morfologicznych. Dalej analizuje procesy powsta-wania coraz bardziej złożonych układów w osadnictwie pod wpływem postępu w produkcji rolnej i zmian funkcji obszarów wiejskich. W ostatniej części pre-zentuje powiązania przestrzenne w sieci osadnictwa wiejskiego wynikające
zarówno z działalności rolniczej, jak i obsługi ludności nierolniczej. Całość zamykają rozważania w zakresie modelowego rozplanowania elementów skła-dowych osadnictwa wiejskiego. Wartość dydaktyczną pracy podnosi bogaty zestaw ilustracji, syntetycznych informacji w tabelach oraz obszerny wykaz wykorzystanej literatury.
PODSUMOWANIE
W ujęciu regionalnym dorobek naukowy ośrodka śląskiego obejmuje zaled-wie kilka bardziej obszernych pozycji, z różnych okresów, które prezentują główne zagadnienia i problemy rozwojowe rolnictwa. Zakres przedmiotowy obejmuje zazwyczaj uwarunkowania przyrodnicze i społeczne, wyposażenie w techniczne środki produkcji, rolnicze użytkowanie ziemi oraz niektóre cechy produkcji rolnej.
W całym badanym okresie mniej miejsca zajmują zagadnienia związane z opisem poszczególnych działów lub gałęzi rolnictwa (Łucka, Sznura 196 lb) czy też opracowania wykraczające zakresem poza obszar Górnego Śląska (Duś, Szajnowska-Wysocka 1980).
Przemysłowy charakter oraz wysoki poziom urbanizacji określają kierunek postępujących przemian gospodarczych i społecznych w regionie śląskim. Ukształtowana struktura śląskiego ośrodka naukowego, w tym geograficznego, wyznacza dziedziny zainteresowań badawczych. Problematyka badań rolnictwa tak obecnie, jak i zapewne w przyszłości będzie rozwijana w ograniczonym zakresie wyznaczonym potrzebami regionu oraz indywidualnych zainteresowań badaczy.
WYBRANE POZYCJE BIBLIOGRAFICZNE
B ą c z k o w s k a H., 1959, Inwentaryzacja drobiu na terenie GOP. Wskazówki dla
hodo-wców stosujących klatki do intensywnego chowu kur, Biuletyn Komitetu dla Spraw
GOP, 31, s. 59-74.
B o r a t y ń s k i K., 1958, Wykorzystanie nieczystości miejskich (osadów kanalizacyjnych
i śmieci) dla celów nawozowych w produkcji warzyw i w ogrodnictwie, Biuletyn
Komi-tetu dla Spraw GOP, 17, s. 145-164.
B u j w i d J., 1959, Chów bydła na terenie GOP z uwzględnieniem rozwoju chowu
względnie hodowli tegoż bydła, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 31, s. 9-18.
B u j w i d J., 1961, Stan obecny i perspektywy rozwoju chowu i hodowli bydła rogatego
na terenie Rybnickiego Okręgu Węglowego, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 50,
s. 5-27.
B u s e k B., D o m i n i k A., 1988, Transfer ziemi rolniczej na inne cele użytkowania
Gór-Charakterysty ka dorobku z zakresu geografii rolnictwa w ośrodku śląskim 159
nego Śląska. Materiały konferencyjne, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Rolni-ctwa, Wydział Rolnictwa Gospodarki Żywnościowej i LeśniRolni-ctwa, Urząd Wojewódzki w Katowicach, Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego w Mikołowie, Katowice, s. 140-157.
C z e r n i a k A., 1979, Niektóre problemy intensyfikacji produkcji rolnej na Górnym
Śląsku, Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, 108, Nauki
Społeczno-Eko-nomiczne, 14, s. 105-123.
D o m i n i k A., 1973, Bilans użytkowania powierzchni terenu w województwie
katowic-kim, Zeszyty Naukowe WSE, 2, Katowice, s. 161-182.
D o m i n i k A., 1982, Przemysłowo-urbanistyczne uwarunkowania gospodarki terenami
w Polsce, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej, Katowice, ss. 230.
D u b e l K., W r o n a A., 1984, Zagospodarowanie parków wiejskich w województwie
katowickim, Archiwum Ochrony Środowiska, 3-4, s. 81-105.
Duś E., 1978, Rolnicze użytkowanie ziemi we wschodniej części miasta Dąbrowa
Górni-cza, Geographia, Studia et Dissertationes, 2, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 88-106.
D u ś E., 1982, Procesy urbanizacyjne w rejonie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Geographia, Studia et Dissertationes, 6, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 145-162. Duś E., 1987, Żywicielska funkcja ogrodów działkowych, [w:] Materiały 36
Ogólnopol-skiego Zjazdu PolOgólnopol-skiego Towarzystwa Geograficznego, 2, Sosnowiec, s. 37-38.
Duś E., 1988, Ogrody działkowe w użytkowaniu i funkcjonowaniu przestrzeni
Gór-nośląskiego Okręgu Przemysłowego, Streszczenia prac habilitacyjnych i doktorskich
1986-1987, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 83-86.
Duś E., 1990, Ogrodnictwo działkowe w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, Geogra-phia, Studia et Dissertationes, 14, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 93-117.
Duś E., 1992, Użytkowanie ogrodów działkowych w Górnośląskim Okręgu
Prze-mysłowym, Geographia, Studia et Dissertationes, 16, Uniwersytet Śląski, Katowice,
s. 135-148.
Duś E., 1993, Tendencje zmian w rolniczym użytkowaniu ogrodów działkowych w
świe-tle zagrożeń ekologicznych, [w:] Rolnictwo na obszarach wielofunkcyjnych. Materiały X Ogólnopolskiego Seminarium Geograficzno-Rolniczego, Kielce, s. 35-41.
Duś E., 1998, Przestrzenne zróżnicowanie przemian w rolnictwie województwa
katowic-kiego, [w:] B. Głęboki (red.), Przestrzenna transformacja struktury agrarnej a wielo-funkcyjny rozwój wsi w Polsce, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 235-254.
D u ś E., 1998a, Zróżnicowanie funkcjonalne obszarów wiejskich w województwie
kato-wickim, Geographia, Studia et Dissertationes, 22, Uniwersytet Śląski, Katowice,
s. 78-94.
Duś E., 1999, Rolnictwo, [w:] Studium wiedzy o regionie śląskim. Prace Naukowe Uni-wersytetu Śląskiego, 1755, Katowice, s. 161-193.
Duś E., 2001, Ograniczenia i możliwości rozwoju rolnictwa w województwie śląskim, [w:] J. Bański (red.), Wieś i rolnictwo u progu Unii Europejskiej, Studia Obszarów Wiejskich, 1, IGiPZ PAN, PTG, Warszawa, s. 185-194.
Duś E., 2001 a, Problemy rozwoju obszarów wiejskich u* okresie przemian ustrojowych
w Polsce, [w:] Zmeny geografickeho prostredi v pohranićnich oblastech hornoslezskeho a ostravskeho regionu. Sbornik referatu z ćesko-polske konference,
Ostravskä Univerzita, Ostrava, s. 115-120.
Duś E., 2001b, Przestrzenne zróżnicowanie infrastruktury technicznej na obszarach
wiejskich województwa śląskiego, Studia nad regionem śląskim, 1, Prace Naukowe
Uniwersytetu Śląskiego, 1972, Katowice, s. 11-42.
Duś E., 2002, Infrastruktura społeczna na przykładzie wybranych wsi południowej
Pol-ski, [w:] J. BańPol-ski, E. Rydz (red.), Społeczne problemy wsi, Studia Obszarów
Wiej-skich, 2, IGiPZ PAN, PTG, s. 107-118.
D u ś E., 2005, Pozarolniczo działalność produkcyjna na obszarach wiejskich, [w:] E. Pałka (red.), Funkcje obszarów wiejskich, Akademia Świętokrzyska, Kielce, s. 95-103
Duś E . , K ł o s o w s k i F . , S z a j n o w s k a - W y s o c k a A . , T k o c z M., 1997,
Przeob-rażenia społeczne i ekonomiczne regionu katowickiego w okresie transformacji gospo-darczej, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 1622, Katowice, ss. 152.
Duś E . , S z a j n o w s k a A.Z., 1980, Baza surowcowa dla przemysłu wełnianego w
Pol-sce, Czasopismo Geograficzne, 4, s. 453-457.
Duś E., T k o c z M., 1995, Wybrane problemy i możliwości zmian w zagospodarowaniu
przestrzennym województwa katowickiego, [w:] Materiały XII Seminarium Geografi-czno-Rolniczego oraz 44 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Toruń,
s. 37-45.
D u ś E., T k o c z M.,1996, Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w województwie
katowickim, [w:] Wielofunkcyjna gospodarka na obszarach wiejskich. Materiały XIII Seminarium Geograficzno-Rolniczego oraz 45 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geo-graficznego, Słupsk, s. 35-43.
Duś E., T k o c z M., 2000, Wyposażenie wsi w infrastrukturą w świetle uwarunkowań
historycznych, [w:] Szanse rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich na pograniczu pol-sko-ukraińskim. Materiały XVI Ogólnopolskiego Seminarium Geograficzno-Rolni-czego, Lublin, s. 66-72.
Duś E., T k o c z M., 2003, Przemiany funkcjonalne gmin wiejskich aglomeracji
gór-nośląskiej, Geographia, Studia et Dissertationes, 26, Uniwersytet Śląski, Katowice,
s. 126-146.
F i e r l a W., 1978, Poziom przeciętnych kwalifikacji zawodowych rolników w
woje-wództwie częstochowskim, Prace Komisji Naukowych PAN Oddz. w Katowicach, 3,
s. 111-116.
F i l i p o w i c z J . , M a z u r Z., 1959, Zagadnienia zdrowotności i względy estetyczne przy
rolniczym wykorzystaniu wód ściekowych, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 30,
s. 77-92.
G o ł ę b i o w s k i J., 1964, Reforma rolna na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim, Zaranie Śląskie, 2, s. 206-226.
G r z y w o c z J., 1967, Społeczno-ekonomiczne problemy gospodarstw rolnych
I
Charakterystyka dorobku z zakresu geografii rolnictwa w ośrodku śląskim 161
Grzywocz J., 1971, Zaopatrzenie województwa katowickiego w produkty żywnościowe w latach 1961-1980, Zeszyty Naukowe ŚIN, 41, ss. 184.
J a ł o w i e c k i B., 1970, Wpływ uprzemysłowienia i procesów urbanizacji na obszary
wiejskie województwa katowickiego, [w:] J. Kantyka (red.), Wieś województwa katowi-ckiego w XXV-leciu PRL, Zeszyty Naukowe ŚIN, 28, s. 21-35.
J a n u s z e w s k i J . , S z a j n o w s k a A.Z., 1980, Elementy podstaw przyrodniczych
rolni-ctwa, Uniwersytet Śląski, Katowice, ss. 121.
J a s i e ń s k i W., 1971, Warunki bytowe ludności rolniczej w województwie katowickim, Studia nad Ekonomiką Regionu, 2, s. 269-282.
J a s i e ń s k i W., S z n u r a S., 1975, Rolnictwo w Rybnickim Okręgu Węglowym i jego
przemiany strukturalne, [w:] S. Żmuda (red.), Z badań nad Rybnickim Okręgiem Węglowym, Śląski Instytut Naukowy, Katowice, s. 39-53.
K a ń t o c h F . , S z n u r a S . , Z a r z y c k i Z., 1962, Przemiany struktury agrarnej na
Gór-nym Śląsku, Wyd. Śląsk, Katowice, ss. 88.
K a m i ń s k i Z., 1977, System terenów rekreacyjnych w rejonach o dominacji rolnictwa
(na przykładzie regionu górnośląskiego), Miasto, 3—4, s. 15-19.
K a m i ń s k i Z.J., 1985, Problematyka kulturowa obszarów wiejskich w planowaniu
przestrzennym, Śląski Kwartalnik Urbanistyki i Architektury, 4, s. 18-23.
K a m i ń s k i Z.J., 1991, Gospodarka przestrzenna i modernizacja polskiej wsi (cele
modernizacji), Komisja Urbanistyki i Architektury PAN Oddz. w Katowicach,
Ossoli-neum, Wrocław, Warszawa, Kraków, ss. 139.
K a m i ń s k i Z.J., 1995, Degradacja wartości kulturowych wsi na obrzeżach
miej-sko-wiejskich, [w:] Z. J. Kamiński (red.), Urbanizacja wsi w obrzeżach miejsko-wiej-skich, Politechnika Śląska, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 29-40.
K a r w e t a S., 1978, Wpływ emisji metali ciężkich na rośliny i ich siedliska, Zeszyty Pro-blemowe Postępów Nauk Rolniczych, 206, s. 96-113.
K ł o s o w s k i F., R u n g e J., 2002, Migracje ludności w gminach wiejskich
wojewódz-twa śląskiego (lata 1977-1999), Biuletyn Geograficzny, 1, UMK, Toruń, s. 77-86.
K o ł c z a k T., 1989, Skażenie metalami ciężkimi pasz roślinnych i produktów
zwierzę-cych w rejonie strefy ochronnej KM „Huta Katowice", Archiwum Ochrony
Środowi-ska, 3-4, s. 91-112.
K r a w c z y k S., 1977, Wieś w aglomeracji katowickiej i jej infrastruktura w świetle
zmian administracyjnych, Studia nad Ekonomiką Regionu, 9, s. 343-362.
K r a w c z y k S., 1982, Przeobrażenia i kwalifikacje ludności wiejskiej województwa
częstochowskiego na tle makroregionu południowego, Studia nad Ekonomiką
Regio-nu, 12, s. 195-225.
K u c h a r s k i R., 1988, Profilaktyka ekologiczna terenów przemysłowych w aspekcie
zmniejszenia narażenia człowieka, Instytut Ochrony Środowiska, Prace habilitacyjne
i doktorskie, Wyd. Geologiczne, Warszawa, ss. 86.
K u c h a r s k i R., M a r c h w i s k a E., 1988, Narażenie konsumentów roślin jadalnych
i paszowych w województwie katowickim, [w:] Rolnictwo w aglomeracji wielkoprze-mysłowej Górnego Śląska. Materiały konferencyjne, Stowarzyszenie Inżynierów
i Techników Rolnictwa, Wydział Rolnictwa Gospodarki Żywnościowej i Leśnictwa, Urząd Wojewódzki w Katowicach, Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego w Mikołowie, Katowice, s. 65-85.
K u c h a r s k i R., M a r c h w i s k a E., K a r p i ń s k a B., 1986, Skażenie gleb uprawnych
na terenie województwa katowickiego, [w:] E. Konstantynowicz (red.), Problemy ochrony środowiska i zasobów naturalnych w województwie katowickim, Polskie
Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Oddz. Górnośląski, Sosnowiec, s. 68-76. L a n g h a m e r L. 1969, Przekształcenia struktury użytków i dewastacyjne przemiany
gleb jako skutek industrializacji obszaru Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,
Pamiętnik Puławski, 38, s. 23-71.
L a n g h a m e r L., 1982, Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. Województwo
często-chowskie, IUNiG, Puławy, ss. 65.
L a n g h a m e r L., 1988, Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. Województwo bielskie, IUNiG, Puławy, ss. 75.
L a n g h a m e r L., 1990, Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. Województwo
katowic-kie, IUNiG, Puławy, ss. 81.
L a z a r J., 1962, Gleby województwa katowickiego. Możliwości ich ulepszania i inne
czynniki produkcji roślinnej (klimat, budowa geologiczna itp.) oraz ogólne podstawy gospodarki rolnej i leśnej i rejonizacji produkcji rolnej i leśnej, PWRiL, Warszawa,
ss. 304.
L u b k o w s k i Z., 1959, Stan i analiza produkcji roślinnej Górnośląskiego Okręgu
Prze-mysłowego, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 32, s. 7-52.
L u b k o w s k i Z., 1961, Stan i analiza produkcji roślinnej Częstochowskiego Okręgu
Przemysłowego, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 43, s. 5-53.
L u b k o w s k i Z., 1961 a, Stan obecny i analiza produkcji roślinnej Rybnickiego Okręgu
Węglowego, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 48, s. 5-44.
Ł u c k a M., S z n u r a S., 1959, Pracownicze ogrody działkowe w GOP. Stan istniejący
i założenia rozwojowe, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 32, s. 53-95.
Ł u c k a M., S z n u r a S., 1961, Pracownicze ogrody działkowe w Częstochowskim
Okręgu Przemysłowym, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 43, s. 55-82.
Ł u c k a M., S z n u r a S., 196la, Pracownicze ogrody działkowe w Rybnickim Okręgu
Węglowym, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 48, s. 45-60.
Ł u c k a M., S z n u r a S., 196lb, Sadownictwo i warzywnictwo w Częstochowskim
Okręgu Przemysłowym, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 43, s. 83-144.
M a j e r s k i S., 1962, Stacje cieplne kombinatów szklarniowych ogrzewanych ciepłem
odlotowym, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 58, s. 41-102.
M a l i n a R., T k oc z J., 1993, Potrzeby scaleń gruntów w Polsce, [w:] Nowe tendencje
w teorii i praktyce urządzania terenów wiejskich. Materiały Ogólnopolskiego Sympo-zjum Naukowego, Politechnika Warszawska, Warszawa, s. 5-12.
M a r c h w i ń s k a E., K u c h a r s k i R., 1983, Zawartość mikroelementów w wybranych
gatunkach warzyw w zależności od poziomu zanieczyszczenia powietrza, Zeszyty
I
Charakterystyka dorobku z zakresu geografii rolnictwa w ośrodku śląskim 163
M a z u r Z., 1964, Możliwości rolniczego wykorzystania ścieków na terenie
Górno-śląskiego Okręgu Przemysłowego, Biuletyn Zakładu Badań Naukowych GOP PAN, 3,
s. 83-98.
M a z u r Z., B o r y s J., 1962, Doświadczenia i obserwacje nad rolniczym
wykorzysta-niem ścieków i osadów miasta Gliwic w latach 1958-1959, Biuletyn Komitetu dla
Spraw GOP, 53, s. 9-32.
M i c h a l k i e w i c z S. (red.), 1982, Wieś i rolnictwo pod wpływem industrializacji w XIX
i XX wieku na Górnym Śląsku i w okręgu ostrowskim, Prace Naukowe Uniwersytetu
Śląskiego, 496, Katowice, ss. 178.
M i e r z w i ń s k i S., 1962, Doświadczalne szklarnie dla badania systemów ogrzewania
i mikroklimatu, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 58, s. 112-155.
M i e r z w i ń s k i S . , W i l g u s i e w i c z W., 1958, Możliwości budowy obiektów
ogrodni-ctwa szklarniowego w GOP w oparciu o tanią energię cieplną zakładów przemysło-wych, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 18, s. 61-82.
O c e t k i e w i c z J., 1959, Stan drobnego inwentarza w Górnośląskim Okręgu
Prze-mysłowym, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 29, s. 7-75.
O c e t k i e w i c z J., 1961, Inwentaryzacja drobnego żywego inwentarza ROW, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 50, s. 53-72.
P i e s a k Z., 1991, Zawartość ołowiu i kadmu w liściach buraków pastewnych w
nie-których rejonach województwa katowickiego, Archiwum Ochrony Środowiska, 2,
s. 111-116.
P i o t r o w s k a M., 1997, Wpływ zanieczyszczenia gleb na zawartość kadmu w roślinach
uprawnych, Archiwum Ochrony Środowiska, 3-4, s. 201-208.
P i e t r u c h a J., 1970, Przemiany ekonomicznej struktury ludności wsi województwa
katowickiego, [w:] J. Kantyka (red.), Wieś województwa katowickiego w XXV-leciu PRL, Zeszyty Naukowe ŚIN, 28, s. 36-52.
P i r o ż n i k I., 1995, Rozwój funkcji uzdrowiskowych na obszarach wiejskich w
podmiej-skiej strefie Mińska, [w:] Z.J. Kamiński (red.), Urbanizacja wsi w obrzeżach miejsko-wiejskich, Politechnika Śląska, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 187-193.
Problematyka rolnicza w katowickim środowisku naukowym, 1983, Zeszyty Problemowe
Postępów Nauk Rolniczych, 270, ss. 129.
P u k o w s k a - M i t k a M., 1995, Urbanizacja gminy Zebrzydowice pod wpływem KWK
„Morcinek", [w:] Z.J. Kamiński (red.), Urbanizacja wsi w obrzeżach miejsko-wiej-skich, Politechnika Śląska, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 195-204.
R a j m a n J., K ł o s o w s k i F., 1989, Dostępność placówek kulturalnych dla
mieszkań-ców wsi województwa katowickiego w 1987 roku, Folia Geographica, Series
Geograp-hica-Oeconomica, 22, s. 105-119.
R a s z e j a - T o b j a s z E., 1961, Rolnictwo Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Warunki rozwoju i kierunki produkcji rolniczej w GOP, PWRiL, Warszawa, ss. 164.
R o l a H., 1987, Rolnictwo w województwie katowickim w latach 1945-1955, Studia i Materiały z Dziejów Śląska, 17, s. 211-235.
R o s t a ń s k i A., 1997, Zawartość metali ciężkich w glebie i roślinach z otoczenia
niektó-rych emitorów zanieczyszczeń na Górnym Śląsku, Archiwum Ochrony Środowiska,
3-4, s. 89-117.
R o s i k - D u l e w s k a C., W r o n a A., G r o n e t J., 1999, Przekształcenia użytkowania
gruntów na obszarach górniczych KWK Knurów i KWK Szczygłowice, Archiwum
Ochrony Środowiska, 2, s. 89-117.
R u n g e J., 1990, Przeobrażenia demograficzno-społeczne gmin województwa
katowic-kiego w latach 1977-1988, [w:] Sbornik referatu 7. Severomorawskeho Demografi-ckeho Kolokvia, Olomouc, s. 84-91.
R u n g e J., 1993, Wybrane aspekty urbanizacji gmin województwa katowickiego, Geo-graphia, Studia et Dissertationes, 17, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 88-99.
S e n d o b r y T., 1980, Specyficzne cechy użytkowania ziemi w województwie katowickim, Studia nad Ekonomiką Regionu, 10, s. 298-313.
S e r a f i n F., 1969, Rolnictwo w województwie katowickim w ćwierćwieczu Polski
Ludo-wej (przemiany osiągnięcia), Zaranie Śląskie, 4, s. 575-595.
S e r a f i n F., 1970, Przemiany gospodarczo-społeczne na wsi województwa katowickiego
w pierwszych latach władzy ludowej, [w:] J. Kantyka (red.), Wieś województwa katowi-ckiego wXXV-leciu PRL, Zeszyty Naukowe ŚIN, 28, s. 7-20.
S e r a f i n F., 1977, Wieś śląska w latach międzywojennych, ŚIN, Katowice, ss. 462. S t e c J., 1959, Stan obecny i perspektywy rozwoju hodowli i produkcji trzody chlewnej
w GOP, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 31, s. 19-58.
S t e c J., 1961, Stan obecny i perspektywy rozwoju hodowli i produkcji trzody chlewnej w ROW, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 50, s. 29-52.
S t e l m a c h M., M a l i n a R., T k o c z J., Ż u k o w s k i B„ 1990, Obszary wiejskie
i grunty rolnicze w Polsce. Wyniki badań ankietowych - 1988, Instytut Planowania
i Urządzania Terenów Wiejskich, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, Wrocław, 1-4, ss. 2354.
S z a j n o w s k a A.Z., 1973, Próba zastosowania modelu Markowa do prognozowania
własnościowego obrotu ziemią, Opolskie Roczniki Ekonomiczne, 5, s. 249-260.
S z a j n o w s k a A.Z., 1975, Zagadnienia układu agrodemograficznego. Acta Univ. Wra-tisl., Prace Geograficzne, 237, s. 109-119.
S z a j n o w s k a A.Z., 1976, Charakterystyka systemu agrodemograficznego Polski, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 135, Katowice, ss. 123.
S z a j n o w s k a A.Z., 1976a, Typologia agrosystemu na przykładzie Polski, Geographia, Studia et Dissertationes, 1, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 117-139.
S z a l o n e k I., W a r t e r e s i e w i c z M., 1966, Wpływ przemysłowych zanieczyszczeń
powietrza na niektóre rośliny warzywne, Biuletyn Zakładu Badań Naukowych GOP
PAN, 8, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 75-84.
S z a l o n e k I., W a r t e r e s i e w i c z M., 1979, Wpływ zanieczyszczenia powietrza na
wzrost i plonowanie wybranych gatunków roślin w rejonie huty aluminium, Archiwum
Charakterysty ka dorobku z zakresu geografii rolnictwa w ośrodku śląskim 165
S z c z e p a ń s k a J., 1995, Rekreacyjne funkcje wsi w obrzeżu Górnośląskiego Okręgu
Przemysłowego, [w:] ZJ. Kamiński (red.), Urbanizacja wsi w obrzeżach miejsko-wiej-skich. Politechnika Śląska, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 239-247.
S z n u r a S., 1958, Zaopatrzenie w warzywa ludności Górnośląskiego Okręgu
Prze-mysłowego, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 18, s. 9-21.
T k o c z J., 1966, Geneza układu działek podmiejskiej głogóweckiej niwy użytków
specja-lnych, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 3, s. 535-538.
T k o c z J., 1971, Rolnicze użytkowanie ziemi w gromadzie Polska Cerekiew, Ziemia
Kozielska, Studia i Materiały, 1, Opole, s. 151-214.
T k o c z J., 1972, Próba określenia cech agregatu rolniczego, Przegląd Geograficzny, 2, s. 289-298.
T k o c z J., 1973, Zastosowanie typów generalnych rozłogów w typologii rolnictwa, Przegląd Geograficzny, 45, 3, s. 631-635.
T k o c z J., 1995, Statystyczna charakterystyka wsi i miast województwa toruńskiego
w 1988 roku, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 1522, Katowice, ss. 69.
T k o c z J. 1998, Organizacja przestrzenna wsi w Polsce, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, 1734, Katowice, ss. 455.
T o b j a s z J., 1961, Rolnictwo obrzeża miasta Tychy (problemy
geograficzno-ekonomi-czne), Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 62, s. 5-142.
T o b j a s z J., 1963, Rolnictwo okręgu przemysłowego. Problemy struktury przestrzennej
i typologii rolnictwa na przykładzie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,
Pro-blemy Rejonów Uprzemysławianych, 5, Warszawa, ss. 193.
T o m a s z e w s k a E., 1978, Problemy gospodarki rolniczej w Zespole Jurajskiego Parku
Krajobrazowego, Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych, PAN Oddz. w
Kra-kowie, 22, s. 265-267.
W a r t e r e s i e w i c z M., 1978, Wpływ dwutlenku siarki na rośliny, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 206, s. 29-42.
W a r t e r e s i e w i c z M., 1979, Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza dwutlenkiem
siarki na wybrane gatunki roślin w rejonie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,
Archiwum Ochrony Środowiska, 1, s. 95-114.
W i e r z b i c k i J., 1958, Możliwości i sposoby użytkowania ścieków w rolnictwie i
ogrod-nictwie GOP, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 17, s. 13-36.
W i e r z b i c k i J., 1959, Możliwości wykorzystania ścieków w stawach rybnych na
tere-nie GOP, Biuletyn Komitetu dla Spraw GOP, 30, s. 43-51.
W r o n a A., 1975, Główne kierunki przeobrażeń użytkowania ziemi w Górnośląskim
Okręgu Przemysłowym, Problemy Postępu Technicznego, 2, s. 22-27.
W r o n a A., 1976, Zmiany w strukturze użytkowania ziemi w zachodniej części w
Gór-nośląskiego Okręgu Przemysłowego, [w:] Wpływ czynników antropogenicznych na gleby i rośliny. Materiały na naukową sesję jubileuszową Instytutu Podstaw Inżynierii
Środowiska PAN, Zabrze, s. 121-134.
W r o n a A., 1977a, Zmiany użytkowania ziemi w zachodniej części w Górnośląskiego
W r o n a A., 1977b, Wpływ uprzemysłowienia na zmiany rolniczo-leśnego
użytkowa-nia ziemi w Rybnickim Okręgu Przemysłowym, Problemy Postępu Technicznego, 3,
s. 16-22.
W r o n a A., 1979, Przyczyny dewastacji użytków zielonych w Rybnickim Okręgu
Prze-mysłowym, Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, 5, s. 133-136.
W r o n a A., 1980, Wpływ przemysłu na leśne użytkowanie ziemi w zachodniej części
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Sylwan, 6, s. 35-42.
W r o n a A., 1981, Ochrona gruntów rolnych województwa katowickiego, Problemy Postępu Technicznego, 5, s. 20-24.
W r o n a A., 1990, Zmiany w przyrodniczym użytkowaniu gruntów we wschodniej części
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Biuletyn Komitetu Inżynierii Środowiska
PAN, 5, s. 57-82.
W r o n a A., 1994, Zastosowanie metod teledetekcyjnych do oceny stanu i zmian
użytko-wania gruntów miasta Zabrza, Archiwum Ochrony Środowiska, 1-2, s. 129-146.
W r o n a A., 1996, Grunty zdewastowane w dzielnicy przemyslowoskladowej Gliwice
-Ligota Zabrska, Archiwum Ochrony Środowiska, 1-2, s. 109-132.
W r o n a A., 1997, Zmiany struktury przyrodniczego użytkowania ziemi wybranych miast
aglomeracji górnośląskiej, Problemy Ekologii Krajobrazu, 1, s. 140-147.
W r o n a A., 1999, Dynamika zmian użytkowania ziemi miasta Zabrza w latach
1973-1996, Przyroda i Człowiek, 9, s. 199-225.
W r o n a A., G o ł u b o w i c z J., 1998, Główne problemy zagospodarowania gruntów
zdewastowanych w województwie katowickim, Biuletyn Komitetu Inżynierii
Środowi-ska PAN, 1, s. 168-176.
W r o n a A., G r o n e t R., G o ł u b o w i c z J., 1997, Wykorzystanie metod
teledetekcyj-nych do oceny stanu technicznego i sposobu zagospodarowania zwału odpadów górni-czych, Archiwum Ochrony Środowiska, 1-2, s. 69-83.
W r o n a A., P a t r z a ł e k A., W a r t e r e s i e w i c z M., 1992, Degradacja powierzchni
ziemi Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i kierunek jej przeciwdziałania, Zeszyty
Problemowe Nauk Rolniczych, 401, s. 301-309.
W r o n a A., S k o r c z y ń s k i J., B i e s e k M., 1986, Użytkowanie gruntów w Opolskim
Okręgu Eksploatacji Surowców Węglanowych, Materiały i Studia Opolskie, 58,
s. 127-159.
Z a b o r o w s k a M., 1964, Niektóre problemy zatrudnienia w gospodarstwach
ogrodni-czych Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Biuletyn Zakładu Badań Naukowych
GOP PAN, 3, Wrocław, s. 99-120.
Z i e l i ń s k i H., 1967, Charakterystyka rozwoju rolnictwa w województwie katowickim, Biuletyn 79, Śląski Instytut Naukowy, Katowice, ss. 176.
Z i e l i ń s k i H., 1970, Kierunki intensyfikacji i rozwoju rolnictwa w województwie
Eugeniusz RYDZ
Instytut Geografii, Pomorska Akademia Pedagogiczna 76-200 Słupsk, ul. Partyzantów 27
rydz@pap.edu.pl