A TOWARZYSTWO JEZUSOWE
III. Dzia³alnoœæ apostolska Towarzystwa Jezusowego w Welehradzie
1. Dzia³alnoœæ od 1891 r. do drugiej wojny œwiatowej.
Zaraz po utworzeniu domu zakonnego jezuici podjêli pracê parafialn¹. Istot-nym jej elementem by³o pos³ugiwanie pielgrzymom. Najwiêksz¹ wagê przywi¹zy-wano do uroczystoœci œwiêtych Cyryla i Metodego obchodzonych 5 lipca. Organi-zowano pielgrzymki stanowe i wspólnot religijnych. W Welehradzie rozwin¹³ siê znacznie pod koniec XIX w. ruch pielgrzymkowy.
W g³ównej pielgrzymce 1904 roku uczestniczy³ nuncjusz apostolski w Wied-niu Granito di Belmonte 23, który skorzysta³ z okazji, by zdementowaæ roz-powszechniane zarzuty jakoby dzia³alnoœæ pielgrzymkowa w Welehradzie, zamiast postaci religijnej przybiera³a charakter polityczno-separatystyczny. Stanowisko nuncjusza uspokoi³o niektóre wp³ywowe krêgi w Wiedniu.
Innym polem duszpasterstwa parafialnego by³y sodalicje mariañskie 24. So-dalicje wyros³y z duchowoœci Towarzystwa, przede wszystkim rekolekcji
igna-1 8 Konsulta – zespó³ doradców prze³o¿onego, tu : prowincja³a.
1 9 Do erygowania rezydencji lub kolegium Konstytucje Towarzystwa Jezusowego tak¿e wymagaj¹ zgody genera³a. (Zob.: Pisma prze³o¿onego generalnego do prowincja³a : Archiwum Romanum Societatis Iesu – Epp. Gen. a die 16 Mai 1877 ad diem 23 Novembris 1891, s. 467 – 469).
2 0 Zemský archiv v Olomouci, kart. 1037, G4 n. 287 – 294.
2 1 Moravský zemský archiv v Brnì, n. E 32 / A 3
2 2 Tam¿e, n. 32 / A 11
2 3 Litterae annuae, Moravský zemský archiv v Brnì, n. E 32 / A 3
2 4 Sodalicje mariañskie za³o¿y³ o. Jan Leunis w Rzymie. Do Czech przeniós³ je œw. Edmund Campion. Por.: F. Nìmec, Tovaryšstvo, Societas-Øím 1994, s. 131, 132.
187
cjañskich. Cz³onkowie sodalicji spotykali siê raz na tydzieñ na modlitwach, s³uchali g³oszonych dla nich prelekcji, œpiewali pieœni religijne. Pierwsza sodalicja mariañ-ska powsta³a z inicjatywy jezuitów w Welehradzie w 1908 roku. Sodalicje podzie-lone by³y na poszczególne stany, nad którymi opiekê duchow¹ sprawowa³ kap³an. Odegra³y one znacz¹c¹ rolê w pog³êbianiu ¿ycia religijnego.
Obok pracy parafialnej jezuici organizowali misje ludowe w okolicznych para-fiach. Wyg³aszano kazania, udzielano sakramentu pokuty. Misje te s³u¿y³y ducho-wej odnowie wiernych. Do charyzmatu Towarzystwa Jezusowego nale¿y dzia³al-noœæ rekolekcyjna. Od 1916 roku kolegium figuruje w oficjalnych katalogach jako: „Domus probationis Velehradensis et Domus exercitiorum”25.
Kolegium nie posiada³o odpowiedniego budynku do prowadzenia Æwiczeñ Duchowych. Budowê domu rekolekcyjnego rozpoczêto w 1922 roku. Uroczyste poœwiêcenie nowego obiektu nast¹pi³o 3 sierpnia 1924 roku. Nadano mu imiê „Sto-janov” na czeœæ arcybiskupa Stojana, w uznaniu jego zas³ug dla reaktywizacji we-lehradzkiego oœrodka26.
Misje i rekolekcje prowadzone przez ojców welehradzkiej wspólnoty cieszy-³y siê tak wielk¹ popularnoœci¹, i¿ iloœæ otrzymywanych zaproszeñ znacznie prze-kracza³a ich mo¿liwoœci.
W uznaniu dzia³alnoœci apostolskiej welehradzkigo oœrodka papie¿ Pius XI nada³ koœcio³owi w dniu 7 lutego 1928 roku tytu³ „bazyliki mniejszej”27.
Towarzystwo Jezusowe w ca³ych swych dziejach bra³o ¿ywy udzia³ w ¿yciu misyjnym Koœcio³a. Kolegium w Welehradzie pragnê³o te¿ uczestniczyæ w tym wa¿nym dziele, ³¹cz¹c je z tradycj¹ cyrylometodiañsk¹. Specyfik¹ Welehradu sta-³y siê zjazdy unijne. Organizowane bysta-³y z wielkim rozmachem. Ich przygotowaniem zajmowa³o siê wiele organizacji, które pragnê³y przyczyniæ siê do doprowadzenia do jednoœci Chrystusowego Koœcio³a. O randze tych zjazdów œwiadczy to, ¿e uczest-niczyli w nich wysocy dostojnicy Koœcio³ów wschodnich i ³aciñskiego. Jezuici brali w nich udzia³ w charakterze prelegentów.
Trzy zjazdy (kongresy) odby³y siê przed I wojn¹ œwiatow¹ (w latach 1907, 1909, 1911). Pierwszy kongres mia³ na celu wypracowanie formu³y nastêpnych zjazdów. Na drugim postanowiono, za³o¿yæ stowarzyszenie naukowe pod nazw¹ „Akademie Velehradská..., która formalnie powsta³a w 1910 roku. Jej organem (wydawanym w formie czasopisma) by³y „Acta Academiae Velehradensis”, na-wi¹zuj¹ce do „Litterae Slavorum theologicae”28. W zjeŸdzie wziê³o udzia³ wielu teologów i ekspertów w dziedzinie misji. Specjalne ¿yczenia dla uczestników obrad
2 5 Pøehled pùsobení TJ na Velehradì (1890-1950), Moravský zemský archiv v Brnì, n. E 32.
2 6 Cinek, Velehrad…, s. 516.
2 7 List apostolski: „Ad perpetuam rei memoriam.„
2 8 V. Tkadlèík, Minulost a budoucnost velehradských kongresù, hlas Velehradu è.3, Velehrad 1995, s. 14. Tradycja cyrylometodiañska w Welehradzie a Towarzystwo Jezusowe
188
III Kongresu przes³a³ papie¿ Pius X. Kongres postanowi³ uchwa³y zjazdu przes³aæ wszystkim Koœcio³om Wschodnim. Natomiast publikacje mia³y byæ przet³umaczone na jêzyk rosyjski. Zalecono tak¿e intensywne mod³y, odprawianie Mszy œw. o jednoœæ chrzeœcijan oraz propagowaæ nabo¿eñstwo do Najœw. Serca Jezusowego29.
Nastêpne kongresy unijne mia³y miejsce po I wojnie œwiatowej (w latach 1924, 1927, 1932 i 1936). Idea kongresów unijnych w Welehradzie zosta³a podjêta w ró¿nych krajach Europy, nie tylko s³owiañskich.
Czwarty kongres unijny odby³ siê w 1924 roku. Zjazd otworzy³ arcybiskup o³omuniecki dr Leopold Preèan. Wspomnia³ swego poprzednika i inicjatora pierw-szych trzech kongresów, dr Antoniego Stojana i odczyta³ przes³anie papie¿a Piusa XI30.
Podczas obrad poruszano ró¿norakie zagadnienia: usi³owano uporz¹dkowaæ problemy zwi¹zane z zachowaniem precedencji, jurysdykcji, praw Koœcio³ów Wschodnich zjednoczonych z Rzymem, tradycji i jêzyka (terminologia), ³aciñskiej misji na wschodzie, zadañ „Akademie velehradské”, itp. Na zakoñczenie zosta³a przyjêta uchwa³a w 16 punktach. Oto najwa¿niejsze z nich: petycja skierowana do papie¿a o og³oszenie œwiêtych Cyryla i Metodego obroñcami jednoœci Koœcio³a; sformu³owano apel by w wydzia³ach teologicznych wprowadziæ wyk³ady historii dogmatów i zwróciæ uwagê na odmienne rozumienie niektórych prawd wiary oraz informowaæ s³uchaczy o tradycjach eklezjalnych Koœcio³ów Wschodnich. Postu-lowano te¿, by litaniê do wszystkich œwiêtych uzupe³niæ o œwiêtych czczonych na Wschodzie.
Pi¹ty kongres unijny odby³ siê w 1927 roku. Rangê zjazdu podniós³ papie¿ Pius XI31, wysy³aj¹c do uczestników specjalne pismo. W „Acta V. Conventus Velehradensis” mo¿na znaleŸæ program kongresu. G³ównie interesowano siê aspek-tami sakramentalnymi, zwracaj¹c uwagê na odrêbne tradycje eklezjalne Koœcio-³ów Wschodniego i Zachodniego. W dalszej kolejnoœci tworzono plany przysz³ych kongresów unijnych i zadaniach „Apoštolátu sv. Cyrila a Metodìje”32.
W 1932 roku odby³ siê szósty kongres unijny. W tym zjeŸdzie uczestniczyli przedstawiciele trzynastu krajów. Omawiano kwestie z zakresu filozofii, za-stanawiano siê nad przyczynami braku jednoœci eklezjalnej. Interesowano siê te¿ liturgi¹ i rozwojem wiary33, i mo¿liwoœciami uznania przez wszystkie Koœcio³y soborów, itp. Równolegle do obrad (w ich koñcowej czêœci) odby³y siê walne zgro-madzenia „Apoštolátu sv. Cyrila a Metodìje” i „Akademie velehradské”34.
2 9 Cinek, Velehrad…, s. 447, 448.
3 0 Acta IV. Conventus Velehradensis, Olomouc 1925, s. 7.
3 1 Acta V. Conventus Velehradensis, Olomouc 1927, s. 13.
3 2 Tam¿e, s. 20, 21. (Wyjaœnienie zadañ wspólnot na dalszych stronach.).
3 3 Por.: Apoštolát sv. Cyrila a Metodìje, Olomouc 1932, s. 298.
3 4 Por.: Apoštolát sv. Cyrila a Metodìje, Olomouc 1932, s. 416. František Brázdil SJ
189
Ostatni kongres unijny (siódmy) odby³ siê w 1936 roku. Rozpocz¹³ siê piel-grzymk¹ teologów s³owiañskich35. Kongres ten mia³ du¿e znaczenie, ze wzglêdu na tematykê i wartoœæ przedstawionych odczytów (o teologii ³aciñskiej, kulcie maryjnym z czasów œwiêtych Cyryla i Metodego, o ksiêgach liturgicznych rytu bizantyjsko-s³owiañskiego, o nauce œw. Cyryla a Metodego dotycz¹cej rozumienia prymatu papie¿a, o relacji „Apoštolát sv. Cyrila a Metodìje„ i VII kongres unijny itp.).
W unijnych kongresach uczestniczyli wybitni teolodzy, wœród nich byli biskupi i profesorzy uniwersytetów, jak: arcybiskup o³omuniecki dr Antoni C. Stojan, dr Leopold Preèan, dr Franciszek Sal. Bauer, metropolita Andrzej Szeptyckij z Lwo-wa, wybitni teologowie (profesorzy): dr Jan Schneider, dr Antoni Podlaha, dr Fran-ciszek Grivec z Lubjany, dr Józef Vajs, dr FranFran-ciszek Pechuška, dr FranFran-ciszek Dvorník, dr Franciszek Cinek, dr Bohumil Spáèil z Rzymu, dr D´Herbigny (Pontifi-cio Instituto Orientale), dr Józef Matocha, dr Józef Vašica, dr Antoni Salajka, dr Antoni šuránek, dr Bogumi³ Zlámal, kap³ani Józef Vykydal, Jan Vychodil, Gleb Verchovský, Moyse z Pary¿a, Sidorov z Bielegradu, Maryan Zdziechowski, kano-nik dr Hanuš, Franciszek Jemelka i jezuici Adolf Špaldák, Antoni Ostrèilík, Antoni Lepka, z wschodu Aleksander Malcev, Epifan Szanow i inni36.
W Welehradzie powsta³y ró¿ne organizacje (stowarzyszenia), maj¹ce na celu wspomaganie prac naukowych, apostolsko-misyjnych jak i charytatywnych, w któ-rych te¿ aktywnie uczestniczyli jezuici. By³y to:
„Matice velehradská” – powsta³a podczas przygotowañ do uroczystoœci jubi-leuszowych. Najpierw powsta³ komitet wspomagaj¹cy, w roku 1862 przetworzy³ siê w „Matici velehradskou„. Do tych organizacji zapisywali siê chêtni, którzy pra-gnêli wspomóc inicjatywê zorganizowania wielkich uroczystoœci jubileuszowych. Cz³onkowie tych stowarzyszeñ przyczynili siê te¿ do renowacji koœcio³a.
„Apoštolát sv. Cyrila a Metodìje” – ideê stowarzyszenia przedstawi³ dr An-toni C. Stojan na ZjeŸdzie Katolików w Wiedniu w 1889 roku. Obecni przyjêli tê myœl z aprobat¹ co zmobilizowa³o Stojana do za³o¿enia tego¿ unijnego stowarzy-szenia. Apoštolát wydawa³ czasopismo o tej samej nazwie, wspiera³ finansowo katolick¹ prasê. Statuty zatwierdzili ordynariusze archidiecezji o³omunieckiej i die-cezji brneñskiej w roku 1891. W³adze pañstwowe wyrazi³y na nie zgodê 15 lipca 1892 roku. W dniach 28 i 29 grudnia 1892 r. by³o pierwsze posiedzenie Komitetu Centralnego Apostolatu w Welehradzie, a w dniach 31 lipca i 1 sierpnia 1893 by³o pierwsze zgromadzenie generalne. Zgromadzenia generalne odbywa³y siê co rok, a ³¹czone by³y z pielgrzymk¹. Apostolat szerzy³ siê w du¿ych parafiach Czech i Moraw, nawet w innych krajach s³owiañskich. W Welehradzie powsta³a bibliote-ka wszechs³owiañsbibliote-ka.
3 5 Por.: Apoštolát sv. Cyrila a Metodìje, Olomouc 1936, s. 309.
3 6 Tkadlèík, Minulost…, s. 23.
190
W sk³ad komitetu centralnego wchodzi³o 9 cz³onków, wybranych na trzy lata przez delegatów. Wybór wymaga³ potwierdzenia ordynariusza o³omunieckiego37. Cz³onkowie p³acili sk³adki a statut wyszczególnia³ te¿ ich uprawnienia. Organiza-cja ta szybko siê rozpowszechnia³a wœród S³owian, tak¿e ¿yj¹cych na emigracji. Na pocz¹tku XX w. Apostolat liczy³ tylko na Morawach i Œl¹sku Cieszyñskim ponad 90 000 cz³onków.
„Cyrilometodìjské dru•stvo Velehrad” – inicjatorem za³o¿enia tej wspólnoty byli dr A. C. Stojan i rektor kolegium welehradzkiego o. Jan Nep. Cibulka. W roku 1902 zdecydowano stworzyæ now¹ organizacjê. Wspólnota stawia³a sobie nastê-puj¹ce cele: odnowa cyrylometodiañskich zabytków, stworzenie welehradzkiego centrum propaguj¹cego ideê jednoczenia chrzeœcijan poprzez edukacjê i odpowiedni¹ literaturê.
Statuty zatwierdzi³ w 1902 roku ordynariusz o³omuniecki. 13 osobowy Komi-tet Centralny wybiera³o Zgromadzenie Generalne. Z urzêdu w sk³ad komiKomi-tetu wchodzi³ rektor welehradzkiego kolegium lub proboszcz parafii. Prawo przyjmo-wania nowych cz³onków mia³ Komitet Centralny38.
„Cyrilometodìjský tiskový spolek” – zwi¹zek ten powsta³ w roku 1907. Jego zadaniem by³o wspieranie katolickiej prasy s³owiañskiej, szczególnie przeznaczo-nej do wysy³ki za granicê. Organizacja ta zaopatrywa³a ubog¹ ludnoœæ ró¿nych krajów w katechizmy i katolick¹ literaturê.
„Akademie velehradská” – powsta³a podczas drugiego (1909 r.) zjazdu unij-nego. By³o to stowarzyszenie dydaktyczno-naukowe, które stawia³o sobie za cel wspieranie akcji poszerzania wiedzy o Koœciele Wschodnim (grecko-s³owiañskim). Siedziba tego stowarzyszenia znajdowa³a siê w Welehradzie. Akademia skupia³a pracowników naukowych i przyjació³ studium s³owiañskiej tradycji koœcielnej, or-ganizowa³a kursy naukowe, wydawa³a publikacje naukowe, fundowa³a stypen-dia39. Stowarzyszeniem kierowa³ komitet z³o¿ony z 15 cz³onków. Dla nauki s¹ w stowarzyszeniu trzy badawcze sekcje: wschodnia, zachodnia i cyrylometodiañ-ska.
Szko³a misyjna :
W roku 1916 powo³ano do ¿ycia szko³ê misyjn¹ na szczeblu gimnazjalnym. Pierwsza próba za³o¿enia tej szko³y mia³a miejsce ju¿ w roku 1909, jednak ze wzglê-dów technicznych zakoñczy³a siê niepowodzeniem.
Dopiero w roku 1916 uda³o siê stworzyæ odpowiednie warunki do urzeczy-wistnienia wczeœniejszych planów. W kronice szko³y podano pierwszych
nauczy-3 7 Statuty, Zemský archiv v Olomouci, n. 3718 / ST 101
3 8 Tam¿e.
3 9 Statuty, Zemský archiv v Olomouci, n. 3718 / ST 101. František Brázdil SJ
191
cieli i uczniów gimnazjum40. Dnia 11 lipca 1919 papie¿ Benedykt XV (1914-1922) nada³ szkole rangê Papieskiego Instytutu. Uczniowie tej szko³y mogli po maturze wstêpowaæ bezpoœrednio do Papieskiego Instytutu Orientalnego (Pontificio Insti-tuto Orientale) w Rzymie. Od tej pory pe³na nazwa kolegium w Welehradzie brzmia-³a: „PONTIFICIUM COLLEGIUM MAXIMUM SS. CYRILLI ET METHODII PRO MISSIONIBUS SLAVICIS ET DOMUS PROBATIONIS ET EXERCI-TIORUM”41. Celem tej instytucji naukowo-dydaktycznej mia³o byæ przygotowa-nie misjonarzy do Rosji.
Szko³a pocz¹tkowo jednak nie uzyska³a praw publicznych, wskutek czego dwa lata przed matur¹ uczniowie musieli przenosiæ siê do gimnazjum w Pradze albo w Kromierzy¿u. W roku 1937 szkole przyznano prawa publiczne i pierwsze egzaminy maturalne odby³y siê w 1939 roku, ostatnie w 1940 roku.
W 1941 roku niemieckie w³adze okupacyjne gimnazjum zamknê³y. Sw¹ dzia-³alnoœæ szko³a mog³a wznowiæ w 1946 roku, jednak¿e w 1950 roku w³adze Cze-chos³owackiej Republiki Ludowej na nowo j¹ zamknê³y. Dokumentacjê szkoln¹ zdeponowano w gimnazjum w Uherském Hradišti42.
Dobrze rozwijaj¹c¹ siê dzia³alnoœæ jezuitów w Welehradzie na p³aszczyŸnie religijnym i kulturalno-oœwiatowym brutalnie przerwa³y systemy totalitarne, naj-pierw hitlerowski, a potem komunistyczny.
2. Dzia³alnoœæ podczas II wojny œwiatowej i rz¹dów komuni-stycznego totalitarizmu.
W ci¹gu drugiej wojny œwiatowej43 jezuici mogli kontynuowaæ pracê duszpa-stersk¹, ale ich dzia³alnoœæ by³a znacznie ograniczona.
W marcu 1942 roku rozpocz¹³ na nowo w Welehradzie dzia³aæ nowicjat i fakultet filozoficzny, przeniesiony z Beneszowa ko³o Pragi44.
Pod koniec roku szkolnego w czerwcu 1942 zamkniêto szko³ê misyjn¹. W³a-dze okupacyjne zakaza³y Æwiczeñ Duchowych. Dom Rekolekcyjny „Stojanov” zosta³ zarekwirowany i oddany do u¿ytku niemieckiej m³odzie¿y z „Hitlerjugend”. Po zakoñczeniu dzia³añ wojennych szybko, bo ju¿ 1 wrzeœnia 1945 roku roz-poczêto naukê w gimnazjum45. Rozpocz¹³ siê ruch misyjny, rekolekcje, misje ludo-we itp. Ros³a liczba pielgrzymek.
4 0 Kronika ústavu, Moravský zemský archiv v Brnì, n. E 32 / E 1
4 1 Litterae annuae, Moravský zemský archiv v Brnì, n. E 32 / A 3.
4 2 Diáø jednání, Moravský zemský archiv v Brnì, n. E 32.
4 3 „Protektorat Böhmen und Mähren„.
4 4 Nowicjat by³ w Beneszowie w by³ym kolegium piarów w latach 1935-1942. W 1942 roku zosta³o kolegium zajête przez Niemców.
4 5 J. Pavlík, Budou vás vydávat soudùm, Societas Praha 1995, s. 20.
192
Nadzieje na powrót do normalnej pracy duszpasterskiej i pedagogicznej znacznie siê zmniejszy³y po dniu 25 lutego 1948 roku, gdy partia komunistyczna przejê³a w³adzê. Rozpoczê³o siê ostre przeœladowanie Koœcio³a, zakonów i wierz¹cych. Szczytem tego by³a akcja likwidacyjna domów zakonnych 13 kwietnia 1950 roku. Zakazano przyjmowania kandydatów do zakonów, a starszych zakonników inter-nowano. Wielu zakonników oskar¿ono fa³szywie o akcje antypañstwowe osadzo-no w wiêzieniach46.
W nocy z 13 na 14 kwietnia 1950 roku w ca³ym kraju czechos³owacki Urz¹d Bezpieczeñstwa internowa³ zakonników. Jezuitów welehradzkich w ramach tej akcji przemoc¹ wywieziono z Welehradu, a w parafii obsadzono, nie licz¹c siê z prawem koœcielnym, ksiê¿y wspó³pracuj¹cych z komunistycznym re¿imem47.
Nast¹pi³ czterdziestoletni okres nieobecnoœci jezuitów w Welehradzie48. 3. Odnowa ¿ycia zakonnego w Welehradzie
po listopadzie 1989 roku.
Apostolski administrator Ks. Franciszek Vaòák (póŸniejszy arcybiskup o³o-muniecki i metropolita morawski), po „aksamitnej rewolucji” zaproponowa³ jezu-itom w listopadzie 1989 r. objêcie duszpasterstwa w dwóch wielkich centrach piel-grzymkowych na Morawach (Hostýn i Welehrad).
Wiosn¹ 1990 roku jezuici utworzyli w Welehradzie rezydencjê49 i objêli tam duszpasterstwo. Pierwszym wielkim zadaniem nowej wspólnoty by³o przygotowa-nie wizyty papie¿a Jana Paw³a II w tej miejscowoœci, która nast¹pi³a 22 kwietnia 1990 roku.
Ojciec œwiêty Jan Pawe³ II podczas swej pierwszej pielgrzymki w Republice Czechos³owackiej (w dniach 21 i 22 kwietnia 1990) odwiedzi³ w Czechach Pragê, na Morawach Welehrad i na S³owacji Bratys³awê. Welehrad wybra³ ze wzglêdu na znacz¹ce tradycje chrzeœcijañskie, promieniuj¹ce z tego miejsca na ca³¹ Euro-pê. Papie¿ podkreœli³ zas³ugi Welehradu z przesz³oœci dla zjednoczenia chrzeœcijan oraz wyrazi³ nadziejê, ¿e ten oœrodek bêdzie siê wydatnie przyczynia³ do zjedno-czenia Europy. Wschód i Zachód Jan Pawe³ II porówna³ do dwóch p³uc, którymi oddychaæ musi wspó³czesna Europa50.
Papie¿ podczas wizyty w Welehradzie zaskoczy³ swoich s³uchaczy og³asza-j¹c zwo³anie synodu biskupów Europy. Synod odby³ siê przy udziale biskupów Eu-ropy i Syberii w dniach od 28 listopada do 14 grudnia 1991 r. Ojciec œwiêty uzna³,
4 6 Tam¿e, s. 42.
4 7 Tam¿e, s. 55.
4 8 „Praska wiosna„ umo¿liwi³a stworzenie w Welehradzie w latach 1968-69 trzyosobowej wspólnoty zakonnej. W tym czasie odwiedzi³ Welehrad genera³ jezuitów, o. Pedro Arrupe.
4 9 Rezydencja – Dom zakonny.
5 0 J. M. Veselý, Co dává Velehrad Evropì, Olomouc 1994, s. 172. František Brázdil SJ
193
¿e Welehrad jest w³aœciwym miejscem do og³oszenia tego synodu. Tematem syno-du by³a „Postkomunistyczna Europa i odnowa chrzeœcijañskiej Europy w syno-duchu Ewangelii”51.
Wizyta Jana Paw³a II w Welehradzie nada³a Koœcio³owi lokalnemu nowych mocnych impulsów do intensywniejszej pracy dla rzecz Królestwa Bo¿ego. Jezuici skoncentrowali siê przede wszystkim na pracy parafialnej. Wskutek dotkliwego braku m³odzie¿y zakonnej jezuici kontynuuj¹ duszpasterstwo tradycyjne, organizu-j¹ pielgrzymki, g³osz¹ misje ludowe. Dom rekolekcyjny „Stojanov” zosta³ wyre-montowany i oddany do dyspozycji wiernych pragn¹cych odprawiæ rekolekcje. Istnieje mo¿liwoœæ zorganizowania w nim prelekcji.
Centrum Aletti – Mora – Welehrad – Olomouc
Idea stworzenia centrum spotkañ przedstawicieli Koœcio³a Prawos³awnego i Katolickiego (obrz¹dków ³aciñskiego i wschodnich) zosta³a urzeczywistniona po przekazaniu jezuitom w celu szerzenia kontaktów miêdzy koœcielnych przez rodzi-nê Alettich budynku. Po upadku komunizmu utworzono w O³omuñcu filiê rzym-skiego Centrum Aletti. Instytucja nosi nazwê „Centrum Aletti – Roma – Velehrad – Olomouc” i nawi¹zuje do tradycji cyrylo-metodiañskich kultywowanych do II wojny œwiatowej w Welehradzie. Uroczyste otwarcie centrum nast¹pi³o po wyre-montowaniu budynków przeznaczonych na ten cel w 1998 roku. Dyrektorem o³o-muniecko—welehradzkiego Centrum wyznaczono ks. prof. dr Pavla Ambrosa SJ, dziekana Wydzia³u Teologicznego Uniwersytetu im. Palackiego w O³omuñcu. Cen-trum wspó³pracuje z wydawnictwem „Refugium”, które opublikowa³o wiele cen-nych ksi¹¿ek ekumeniczcen-nych52.
Welehrad jest symbolem têsknot chrzeœcijañstwa za jednoœci¹. Nie wygas³y one podczas spustoszeñ jakie dokona³y w ci¹gu pó³wiecza ateistyczne totalitary-zmy, ani te¿ wskutek trudnoœci z jakim boryka siê Koœció³ w Czechach po „aksa-mitnej rewolucji”.
5 1 Tam¿e.
5 2 Wed³ug ulotki propaguj¹cej Centrum Aletti.
195
Nie sposób nie umieœciæ w tej Ksiêdze Pami¹tkowej, poœwiêconej ks. prof. dr hab. Edwardowi Góreckiemu, krótkiej charakterystyki wyznaniowej Œl¹ska Cie-szyñskiego. To w tej „ma³ej ojczyŸnie” tkwi¹ korzenie rodzinne Jubilata, który na tej ziemi wzrasta³, a ró¿norodnoœæ wyznaniowa ubogaca³a jego osobowoœæ i powo-³anie do s³u¿by w Koœciele.
1. Dziedzictwo historyczne
S¹ takie miejsca, gdzie ró¿norodnoœæ wyznaniowa rodzi siê i wyrasta z istoty ich spo³ecznej i kulturowej rzeczywistoœci, bêd¹cej wynikiem historycznych do-œwiadczeñ, swoistego dziedzictwa kulturowego, i wspó³czesnych procesów. Do takich miejsc nale¿y Œl¹sk Cieszyñski po³o¿ony na styku narodów, kultur i od kilku wieków religii. Jest to region pogranicza w dos³ownym i symbolicznym rozumie-niu. Jednym z jego wymiarów jest pogranicze religii, bowiem w tym regionie zna-laz³a swoje miejsce najliczniejsza dziœ w Polsce spo³ecznoœæ luteran. Tu zrodzi³ siê i rozwija ruch ekumeniczny jako konieczna, nieunikniona konsekwencja takiego wspó³istnienia Koœcio³ów. To w³aœnie Œl¹sk Cieszyñski wybrano jako egzemplifi-kacjê wspó³czesnych trendów w ruchu ekumenicznym. Ich ukazanie w niniejszym opracowaniu pos³u¿y do sformu³owania prawid³owoœci dotycz¹cych rozwoju tego ruchu i prognoz okreœlaj¹cych ekumenizm jutra.
„Ecclesia semper reformanda” - tê zasadê przypomnia³ II Sobór Watykañ-ski, przez co pragnie zwróciæ uwagê, ¿e Koœció³ musi ci¹gle siê zmieniaæ, bo ina-czej nie bêdzie nale¿ycie spe³nia³ swojego pos³annictwa. Jego wa¿nym zadaniem jest wzmacnianie u chrzeœcijan œwiadomoœci ekumenicznej i globalnej, poczucia przynale¿noœci do rodziny ludzkiej1. Gdy teren Œl¹ska Cieszyñskiego zamieszkuj¹ katolicy i ewangelicy2 oraz w niewielkim procencie spo³ecznoœci innych wyznañ, nale¿y to odczytaæ jako znak i potrzebê czasu. Bóg ma swoje drogi i czasem mo¿e pos³u¿yæ siê tak¹ mozaik¹ wyznaniow¹, by w œwiecie podzielonym, na tym terenie, ukazaæ mo¿liwoœæ pogodzenia siê, pojednania.
1 J. Krucina, Drogami Koœcio³a, Wroc³aw 2000, s. 253.
2 W niniejszym opracowaniu czêsto u¿ywa siê pojêæ: Koœció³ katolicki i Koœció³ ewangelicki, które s¹ synonimami pojêæ: Koœció³ rzymskokatolicki oraz Koœció³ ewangelicko-augsburski lub luterañski.
ks. Józef Budniak