Edukacja przedszkolna

Zajęcia przedszkolne, będące w pewnym sensie elementem edukacji na pozio-mie podstawowym, są prowadzone według standardów zawartych w wytycz-nych dotyczących dobrobytu oraz nauczania i rozwoju dzieci, tzw. Early Years Foundation Stage⁴. Należy zaznaczyć, że wymogi określające kwestie związane

2 T. Pickford, Education for Safety. Perceptions from teacher educators in England – a work in progress, [w:] Edukacja dla bezpieczeństwa wobec wyzwań współczesności, red. Z. Kwiasowski, K. Cenda-Miedzińska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2012, s. 50.

3 Ibidem.

4 Ustawa o opiece nad dziećmi z 2006 r. (The Childcare Act 2006), c. 39.

z ogólnymi warunkami opieki nad dziećmi mają charakter ogólnopaństwowy, natomiast te odnoszące się do procesu przekazywania wiedzy obowiązują jedynie placówki angielskie, ponieważ w Irlandii Północnej, Szkocji i Walii odpowiednie normy zostały stworzone przez miejscowe legislatury. Zgodnie z omawianym dokumentem dziecko powinno być kształcone na siedmiu płaszczyznach, trzech podstawowych (komunikacja i język, wychowanie fizyczne oraz rozwój osobisty, społeczny i emocjonalny), a także czterech szczegółowych (pisanie i czytanie, matematyka, rozumienie świata, formy wyrazu artystycznego)⁵.

Podobne obszary nauczania wyznaczyła podstawa programowa opra-cowana dla przedszkoli i szkół walijskich. Jedyna znacząca różnica polega na dodatkowym obowiązku nauki języka walijskiego⁶. W Szkocji zakres na-uczania przedszkolnego został wpisany w całokształt programu kształcenia, na który składa się kilka pól tematycznych, takich jak: sztuki wyzwolone, zdrowie i dobrobyt, języki (w tym gaelicki), matematyka, religia i etyka, nauki ścisłe, nauki społeczne oraz technologie. Oczywiście zajęcia prowadzone na tym poziomie są przystosowane do możliwości poznawczych dziecka. Nauka polega głównie na zabawie w luźny sposób nawiązującej do wskazanych dziedzin, stąd wytyczne dotyczące tego etapu edukacji koncentrują się na metodach i narzędziach wykorzystywanych w pracy z dziećmi. W Irlandii Północnej edukacja przedszkolna obejmuje edukację religijną (sylabus został opracowany przez cztery główne północnoirlandzkie Kościoły chrześcijań-skie oraz Ministerstwo Edukacji), języki, matematykę, sztukę, rozwój osobisty i komunikację, wiedzę ogólną oraz wychowanie fizyczne⁷.

W żadnej z podstaw programowych dotyczących nauczania przedszkolne-go nie ma więc elementów bezpośrednio nawiązujących do edukacji dla bez-pieczeństwa. Nie oznacza to jednak, że mali Brytyjczycy nie są uczeni, w jaki

5 Statutory framework for the early years foundation stage. Setting the standards for learn-ing, development and care for children from birth to five, Department for Education, London 2017, s. 7.

6 Foundation Phase Framework, Department for Education and Skills, Welsh Govern-ment, Cardiff 2015, s. 8.

7 Understanding the Foundation Stage, Council for the Curriculum, Examinations and Assessment, Belfast 2006, s. 5.

sposób rozpoznawać zagrożenie i odpowiednio na nie reagować. W ramach realizowanych zajęć przekazuje się im podstawowe informacje dotyczące właściwego wykorzystywania przedmiotów codziennego użytku, higieny osobistej oraz znaczenia poszczególnych części ciała. Ponadto współcześnie wiele placówek organizuje warsztaty pierwszej pomocy dla przedszkolaków.

Zajęcia prowadzone przez wykwalifikowanych instruktorów obejmują m.in.:

opatrywanie ran i oparzeń, resuscytację krążeniowo-oddechową czy wzywa-nie pomocy. Osiągnięte efekty uznano za wzywa-niezwykle zadowalające, co stało się przyczynkiem do toczącej się obecnie dyskusji nad tym, czy nauczanie pierwszej pomocy powinno znaleźć się w podstawie programowej naucza-nia na poziomie przedszkolnym⁸.

Wydaje się, że bardziej rozwinięte jest nauczanie o bezpieczeństwie dro-gowym. Na tej płaszczyźnie zrzeszenia i organizacje pożytku publicznego (np. Break the road safety charity) we współpracy z Ministerstwem Trans-portu opracowały zalecenia, zgodnie z którymi w przedszkolach powinny być realizowane zajęcia traktujące o zasadach ruchu drogowego. Często polegają one przede wszystkim na spotkaniach z przedstawicielami lokalnych jedno-stek policji, nauce poza salą lekcyjną w trakcie wycieczek wokół szkoły czy udziale w interaktywnych grach i zabawach. Ponadto coraz więcej placówek bierze udział w organizacji dni bezpieczeństwa na drodze (np. Beep, Beep Day), mających na celu zaznajomienie przedszkolaków z podstawowymi zasadami ruchu drogowego oraz uwrażliwienie dorosłych na konieczność edukacji dzieci w tym zakresie⁹. Stowarzyszenia promujące bezpieczeństwo udostępniają nauczycielom scenariusze lekcji, zachęcając m.in. do wykorzy-stywania nowoczesnych narzędzi multimedialnych.

Ministerstwo Transportu stworzyło natomiast ogólnopaństwową kam-panię społeczną „Myśl!” (Think!), promujące właściwe zachowania wśród pieszych i kierowców, a w rezultacie dążącą do zmniejszenia liczby wypadków

8 J. Otte, First aid training can boost pre-school children’s confidence, https://www.nursery world.co.uk/nursery-world/news/1160426/first-aid-training-can-boost-pre-school-children-s-confidence (dostęp: 23.04.2018).

9 Run a Beep Beep Day to teach road safety and save lives, http://www.brake.org.uk/

schools-communities/pre-schools (dostęp: 25.04.2018).

drogowych, w ramach której opracowano szereg materiałów skierowanych do dzieci między 3. a 6. rokiem życia¹⁰. Znalazły się tam plany zajęć, pokazy slajdów oraz propozycje gier związanych z poruszaniem się po jezdniach i chodnikach. Opracowania zachęcają dzieci do szczególnej uwagi w trakcie korzystania z dróg publicznych, podkreślając znaczenie noszenia kolorowych ubrań, przypinania elementów odblaskowych oraz przechodzenia przez ulicę tylko w miejscach do tego przeznaczonych. Maluchy uczą się odczytywania najczęściej występujących znaków drogowych oraz sygnalizatorów świetlnych.

Warto nadmienić, że omawiany program należy uznać za sukces, ponieważ według danych rządowych przyczynił się on do spadku liczby ofiar wypadków drogowych wśród dzieci o ponad 90% w stosunku do 1979 roku, kiedy to zaczęto prowadzić kompleksowe statystyki¹¹.

Interesującą inicjatywą związaną z propagowaniem informacji dotyczą-cych zagrożeń w transporcie jest Dziecięcy Klub Ruchu Drogowego (The Children’s Traffic Club)¹². Projekt, który zmierza do wykształcenia prawidło-wych zachowań drogoprawidło-wych, stworzono z myślą o dzieciach od 3. do 5. roku życia. Jego twórcy skoncentrowali się głównie na zagadnieniach dotyczących bezpieczeństwa w transporcie publicznym, właściwego zachowania w prze-strzeni miejskiej oraz zagrożeń wynikających z podróżowania samochodem.

Członkami organizacji jest ponad 2,5 mln brytyjskich dzieci, które kilka razy w roku otrzymują specjalnie przygotowane materiały (książeczki, broszury) zawierające treści i zadania dotyczące zagrożeń dla pieszych i pasażerów.

Dzięki pomocy rodziców maluchy opracowują poszczególne problemy, co według kierownictwa Dziecięcego Klubu Ruchu Drogowego bezpośrednio przekłada się na wzrost bezpieczeństwa na drogach¹³.

10 Road safety teaching resources for different age groups, Department for Transport, https://www.think.gov.uk/education/ (dostęp: 25.04.2018).

11 New THINK! Road safety campaign launched to help cut child deaths, Department for Transport, https://www.gov.uk/government/news/new-think-road-safety-campaign-launched-to-help-cut-child-deaths (dostęp: 25.04.2018).

12 Zob. D. Dziewulak, Kształcenie dzieci i młodzieży w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego w wybranych krajach Unii Europejskiej, „Analizy” 2011, nr 20(64), s. 9–10.

13 About, The Children’s Traffic Club, http://www.childrenstrafficclub.com/about/

(dostęp: 25.04.2018).

Na poziomie kształcenia przedszkolnego edukacja dla bezpieczeństwa ma więc głównie nieformalny i pozaformalny charakter. Odpowiedzial-ność za przekazanie dzieciom odpowiednich treści z tego zakresu spoczywa w głównej mierze na rodzicach, którzy samodzielnie bądź we współpracy z wyspecjalizowanymi podmiotami powinni uczyć najmłodszych, jak unikać zagrożeń i reagować w sytuacjach niebezpiecznych. Jedynie część przed-szkoli i innych placówek świadczących usługi edukacyjne na tym poziomie aranżuje zajęcia poświęcone różnym aspektom bezpieczeństwa. Zazwyczaj takie inicjatywy wiążą się z dodatkowymi kosztami oraz aktywnym udziałem przynajmniej części opiekunów, co naturalnie nieco utrudnia ich organiza-cję. Należy jednak zaznaczyć, że w obliczu ekspertyz prezentowanych przez służby oraz stowarzyszenia zajmujące się tą tematyką udział w opisywanych warsztatach bezpośrednio przekłada się na wzrost bezpieczeństwa dzieci¹⁴.