Wstęp
Od. 1.01.2010 EPU jest szczególnym rodzajem postepowania upominawczego stosowanym przez jeden sąd w Polsce - Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie.18 Obejmuje wszystkie sprawy właściwe dla postepowania upominawczego różni się tym, że jest wszczynane na wniosek a nie z urzędu i jest w całości prowadzone w formie elektronicznej.
Postępowanie to nie powinno doznawać odmienności tam, gdzie nie uzasadnia tego istota postępowania.
Przepisy o zwykłym postępowaniu upominawczym stosuje się w zasadzie wprost do elektronicznego postępowania upominawczego, a nie – jak można spotkać w doktrynie– „odpowiednio”.
Postępowanie to zostało ukształtowane na zasadzie wyłączności, w tym znaczeniu, że poza przepisami o postępowaniu upominawczym, którego jest ono podrodzajem, nie stosuje się w nim przepisów o innych postępowaniach odrębnych.
Najważniejszą odrębnością elektronicznego postępowania upominawczego jest forma czynności w nim dokonywanych. Postępowanie to jest bowiem pierwszym w Polsce postępowaniem, w którym zdecydowana większość czynności ma być dokonywana drogą elektroniczną.
17 W przypadku osób prawnych i osób fizycznych podlegających wpisowi do ewidencji stosuje się doręczenie z art. 139§3
18 Zgodnie z art. 20 pkt 7 ustawy z 27.07.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, może przekazać jednemu sądowi rejonowemu rozpoznawanie w elektronicznym postępowaniu upominawczym spraw należących do innych sądów rejonowych. W ten sposób wprowadzono podstawę prawną dla utworzenia przez Ministra Sprawiedliwości tzw. e-sądu. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 29.11.2012 r.29, od 1.01.2013 r. jest nim Wydział Cywilny Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie.
Zasada ta bezwzględnie dotyczy powoda, w przypadku pozwanego, wybór takiego sposobu wnoszenia pism zależy jedynie od jego woli.
Uzasadnieniem wprowadzenia tego postępowania odrębnego było usprawnienie postępowania sądowego, obniżenie jego kosztów i odciążenie sądów rozpoznających sprawy w tradycyjnym postępowaniu sądowym.19 Co roku do E-sądu wpływało ok 2 - 2,7 mln spraw. Powodami głównie są tzw. podmioty masowe - dochodzące swych roszczeń wieloma pozwami, np. dostawcy różnego rodzaju usług lub mediów, korzystające z możliwości składania tzw. paczek pozwów, wykorzystujących odpowiednie techniki programów komputerowych (złożenie przez jednego powoda kilku tysięcy pozwów dziennie)20 Pozwanymi nie są zazwyczaj sami dostawcy mediów lub usług (najczęściej telekomunikacyjnych) , lecz podmioty, które nabyły w drodze cesji stosowne wierzytelności. Najliczniejszą grupą powodów są fundusze sekurytyzacyjne21, pozostałe to banki, towarzystwa ubezpieczeniowe. Przytłaczająca większość pozwanych to osoby fizyczne z reguły nieprowadzące działalności gospodarczej. Z danych empirycznych wynika, że powodowie są zazwyczaj reprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników, w przeciwieństwie do pozwanych.22
Tak specyficzny układ podmiotowy postępowania powinien mieć istotne znaczenie przy wykładni przepisów o EPU i znajdować odzwierciedlenie w praktyce e-sądu. Zadaniem bowiem tego organu musi być zapewnienie prawa do obrony wszystkich uczestników postępowania przy świadomości specyfiki rozpoznawanych spraw.
Średni czas oczekiwania na wydanie nakazu zapłaty w grudniu 2012 r. wynosił 12 dni, w 2013 r. około miesiąca, a w połowie 2014 r. – pięć dni. Na uzyskanie tytułu wykonawczego oczekuje się zaś około 60 dni od chwili zarejestrowania sprawy w systemie teleinformatycznym.
Do przekazania sprawy innemu sądowi właściwemu miejscowo dochodzi, gdy właściwy jest inny sąd niż e-sąd. E-sąd może przekazać sprawę tylko według właściwości ogólnej.
W omawianym postępowaniu właściwy rzeczowo jest sąd rejonowy, niezależnie od wartości przedmiotu sporu.
Art. 16. Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych.
Art. 17. Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy: 4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o
• alimenty,
• o naruszenie posiadania,
• o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami,
• o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym
• spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym;
19 Por. Uzasadnienie projektu, druk sejmowy Sejmu VI kadencji nr 859
20 G. Tylec, P. Telusiewicz, Elektroniczne…, s. 814; A. Brenk, Elektroniczne…, s. 14.
21 Działalność funduszu sekurytyzacyjnego polega na emisji certyfikatów inwestycyjnych w celu zgromadzenia środków na nabycie wierzytelności lub praw do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności
22 P. Rylski, Funkcjonowanie
Sądem właściwym do rozpoznawania środków odwoławczych w elektronicznym postępowaniu odwoławczym jest Wydział Cywilny Odwoławczy Sądu Okręgowego w Lublinie, który w drugiej instancji rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń e-sądu, wydanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym.23
Elektroniczne postępowanie upominawcze od chwili wejścia w życie podlegało istotnym zmianom. Chodzi tu o dwie kluczowe nowelizacje historyczne i aktualną z 2019r.
Pierwsza nowelizacja weszła w życie w dniu 7.07.2013 r. i stanowiła odpowiedź na podnoszone w doktrynie i praktyce zarzuty co do nadużywania EPU jako instrumentu, który może prowadzić do fikcyjności postępowania cywilnego. Nałożono wtedy na powoda obowiązek szczegółowego oznaczenia pozwanego w pozwie przez podanie numeru PESEL lub NIP (w przypadku braku stosownego numeru pozwanego nie jest możliwe wszczęcie postępowania elektronicznego i konieczne jest skorzystanie z ogólnego trybu dochodzenia roszczeń). Sankcjonując ten obowiązek (prewencyjnie) wprowadzono możliwość nałożenia grzywny na powoda, który w złej wierze lub wskutek niezachowania należytej staranności błędnie oznaczył dane identyfikacyjne pozwanego. Wprowadzono także zakaz dochodzenia w tym postępowaniu roszczeń, które stały się wymagalne wcześniej niż trzy lata przed dniem wniesienia pozwu oraz doprecyzowano jakie braki formalne i fiskalne powinny być uzupełnione na skutek przekazania sprawy z postępowania elektronicznego do postępowania zwykłego.
Lakoniczność pozwów była dawniej tak daleko posunięta, że ustalenie daty wymagalności było niezwykle trudne. Dzięki wspomnianej nowelizacji e-sąd uzyskał instrument do żądania od powoda oznaczenia daty wymagalności i odmowy wydania nakazu w sytuacji, gdy twierdzenia powoda w tym zakresie budziły wątpliwości.
Nowelizacja z 8.09.2016 r. udzielała powodowi uprawnienie do złożenia już w pozwie wniosku o umorzenie postępowania w razie, gdy brak jest podstaw do wydania nakazu zapłaty lub uchylenia nakazu zapłaty, co obligowało w takim przypadku sąd do umorzenia postępowania. Dodatkowo szczegółowo uregulowano wymagania formalne sprzeciwu, a także określono, jakie braki formalne i fiskalne powinny być uzupełnione w razie wniesienia sprzeciwu przez przedstawiciela ustawowego, organ albo osobę określoną w art. 67 k.p.c.;
doprecyzowano też, że w takim wypadku nieuzupełnienie braków nie może być podstawą odrzucenia sprzeciwu.
ad rem
Art. 50528. § 1. W postępowaniu określonym w niniejszym rozdziale stosuje się przepisy o postępowaniu upominawczym z odrębnościami wynikającymi z niniejszego rozdziału.
§ 2. Nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli: 1) powód dochodzi roszczenia innego niż pieniężne; 2) doręczenie pozwanemu nakazu miałoby nastąpić poza granicami kraju.
Art. 50529. § 1. W elektronicznym postępowaniu upominawczym nie stosuje się przepisów o postępowaniach odrębnych innych niż wymienione w art. 50528 § 1 oraz przepisów art. 1301a, art. 139 § 5 i art. 1391.
Art. 1301a. § 1. Jeżeli pismo procesowe wniesione przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący zwraca pismo stronie bez wezwania do jego poprawienia lub uzupełnienia. Mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym. § 2. W zarządzeniu o zwrocie pisma wskazuje się braki, które stanowią podstawę zwrotu.
23 Delegacja ustawowa Ministra Sprawiedliwości do wskazania w drodze zarządzenia wydziału sądu okręgowego, do którego właściwości funkcyjnej należy rozpoznawanie środków odwoławczych w EPU - art. 16 § 6 p.u.s.p.
§ 3. W terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona może je wnieść ponownie. Jeżeli pismo to nie jest dotknięte brakami, wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia. Skutek ten nie następuje w przypadku kolejnego zwrotu pisma, chyba że zwrot nastąpił na skutek braków uprzednio niewskazanych. § 4. Zarządzenie o zwrocie pisma może wydać także referendarz sądowy.
Art.139 § 5. Na wniosek strony sąd albo referendarz sądowy na posiedzeniu niejawnym wydaje zaświadczenie, w którym stwierdza, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został uznany za doręczony na oznaczony adres w trybie określonym w § 1. (W obecnej chwili w EPU takie oświadczenie zamieszczane jest każdorazowo)
Art. 1391. § 1. Jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających i nie ma zastosowania art. 139 § 2–31 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika.
w przypadku niemożności doręczenia stosuje się art.50534 (jako lex specialis)
§ 2. Postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym, które podlegają zaskarżeniu, uzasadnia się z urzędu.
Termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia postanowienia z uzasadnieniem. § 3.
Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do zarządzeń przewodniczącego. § 4. Postanowienia wydane na podstawie art. 50533 i art. 50534 doręcza się z urzędu tylko powodowi.
Art. 50529a. W elektronicznym postępowaniu upominawczym mogą być dochodzone roszczenia, które stały się wymagalne w okresie trzech lat przed dniem wniesienia pozwu.
Art. 50530. § 2. Czynności sądu, referendarza i przewodniczącego utrwalane są wyłącznie w systemie teleinformatycznym, a wytworzone w ich wyniku dane w postaci elektronicznej opatrywane są kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Art. 50531. § 1. Powód wnosi pisma wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. § 2. Jeżeli pozwany dokona wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, dalsze pisma w sprawie wnosi wyłącznie za pośrednictwem tego systemu. § 21. Pisma wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie wymagają opatrzenia ich podpisem, o którym mowa w art.
126 § 5. § 4. O skutkach wniesienia pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego sąd poucza pozwanego przy pierwszym doręczeniu.
Art. 50532. § 1. W pozwie powód powinien wskazać dowody na poparcie swoich twierdzeń. Dowodów nie dołącza się do pozwu. Przepisu art. 128 nie stosuje się. § 2. Pozew powinien zawierać również: 1) numer PESEL lub NIP pozwanego będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub 2) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP pozwanego niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
§ 3. Sąd może skazać na grzywnę powoda, jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, który w złej wierze lub wskutek niezachowania należytej staranności oznaczył nieprawidłowo dane, o których mowa w § 2 pkt 1 lub 2 oraz art. 126 § 2 pkt 1.24
Art. 50533. W przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd umarza postępowanie.
dawniej powód mógł skorzystać z art. 50532 § 4. - Wraz z pozwem powód może złożyć wniosek o umorzenie postępowania w przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty lub uchylenia nakazu zapłaty.
dawniej na podstawie art. Art. 50533. § 1. sąd przekazywał sprawę do sądu według właściwości ogólnej.
Art. 50534. § 1. Jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał nakazu zapłaty, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w art. 131–138 i nie ma zastosowania art. 139 § 2 i 3 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, nakaz zapłaty uznaje się za doręczony, o ile adres, pod którym pozostawiono zawiadomienia, jest zgodny z adresem ujawnionym w rejestrze PESEL. W przeciwnym przypadku stosuje się przepis § 2.
§ 2. Jeżeli po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że nie można go doręczyć pozwanemu w kraju, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i umarza postępowanie, chyba że powód w wyznaczonym terminie, nie dłuższym niż miesiąc, usunie przeszkodę w doręczeniu nakazu zapłaty. Wezwanie do usunięcia przeszkody nie podlega powtórzeniu.
dawniej w przypadku niemożliwości doręczenia ze względu na to że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju sąd z urzędu uchylał nakaz zapłaty i przekazywał sprawę do sądu według właściwości ogólnej, chyba że powód w wyznaczonym terminie usunie przeszkodę w doręczeniu nakazu zapłaty.
Zmiana zasad doręczeń nie sprzyja osobom nie mieszkającym pod adresem zameldowania, ale niezgodność danych z pozwu z adresem z bazy PESEL skutkuje wyznaczeniem krótszego, miesięcznego terminu do usunięcia przeszkody. Lex specialis z EPU sprzeciwia się założeniom doręczeń komorniczych które miały na celu lepsze respektowanie prawa do sądu i zasad sprawiedliwego procesu. Obecnie ciężar odpowiedzialności pozwanego sprowadza się do poziomu jego dbałości o ujawnienie adresu zamieszkania w bazie PESEL. Problem jednak w tym że nie taki jest charakter tej bazy aby każdorazowo ujawniać adres zamieszkania w rozumieniu Kc.
Doręczenie pozwanemu pisma wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw - jako doniosła czynność konwencjonalna - dotyka wartość chronionych z dwóch perspektyw
24