Emigranci przebywający czasowo za granicą

2. Emigranci przebywający czasowo za granicą

W NSP 2011 informacje o emigrantach przebywających czasowo za granicą prezentowane w niniejszej publikacji pochodzą z prowadzonego w ramach spisu badania reprezentacyjnego, tj. badania z wykorzystaniem formularza „długiego”.

Oprócz danych dotyczących podstawowych cech demograficznych emigrantów, takich jak płeć i wiek, w spisie pozyskano informacje m.in. o kraju oraz okresie przebywania za granicą.

Pozwoliły one na ustalenie kierunków emigracji, a także umożliwiły wyodrębnienie emigracji krótko–

i długookresowych.

Należy zaznaczyć, że analiza tej grupy ludności jest utrudniona, ponieważ osób tych nie było w momencie spisu w kraju i zebrano jedynie takie informacje, które zechcieli udzielić członkowie gospodarstw domowych pozostali w kraju. Osoby te nie miały wszystkich informacji, zwłaszcza wtedy, kiedy pobyt byłego członka ich gospodarstwa trwał już dość długo. W danych wystąpiło wiele braków, szczególnie w tych przypadkach, kiedy wybrano skrócony sposób spisania emigranta lub wszyscy mieszkańcy spod tego adresu przebywali za granicą. Najdokładniej została zbadana grupa tych emigrantów, których pozostające w kraju osoby uznały za członków swojego gospodarstwa domowego.

W 2011 r. według wyników NSP 57,9 tys. osób, które miały stałe miejsce zamieszkania w m.st. Warszawie, w momencie spisu przebywało za granicą powyżej 3 miesięcy. Dla porównania, w 2002 r. wyniki spisu wykazały, że 26,7 tys. osób przebywało za granicą powyżej 2 miesięcy. Na 1000 mieszkańców m.st. Warszawy przypadały 34 osoby (w Polsce 52 osoby) przebywające czasowo za granicą; w 2002 r. – 16 osób. Potwierdza to obserwowany w ostatnich latach wzrost liczby Polaków przebywających za granicą.

Tabl. 22. Emigranci przebywający za granicą powyżej 3 miesięcy^a

L a t a Ogółem W tym przebywający 12 miesięcy i dłużej

ogółem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety w liczbach bezwzględnych

2002 ... 26657 11712 14945 21837 9671 12166

2011 ... 57902 27249 30653 46275 21958 24317 w % ogółem

2002 ... 100,0 43,9 56,1 81,9 36,3 45,6

2011 ... 100,0 47,1 52,9 79,9 37,9 42,0 a W NSP 2002 – powyżej 2 miesięcy.

Blisko 80% emigrantów, tj. 46,3 tys. przebywało za granicą 12 miesięcy lub dłużej.

Przeważały kobiety stanowiąc 52,9% ogółu emigrantów, ale ich odsetek zmniejszył się w stosunku do 2002 r. o 3,2 p. proc.

- 122 -  

Należy zaznaczyć, że osoby przebywające czasowo za granicą (nawet przez kilka lat) są włączone do stanu ludności Polski. Część z tych osób prawdopodobnie traktuje już kraj obecnego przebywania jako kraj stałego zamieszkania. Dopóki jednak osoby te nie dokonają formalności związanych z wymeldowaniem się z pobytu stałego w Polsce w związku z wyjazdem za granicę, są traktowane jako ludność faktycznie zamieszkała w Polsce.

Kierunki emigracji

Według danych spisowych mieszkańcy m.st Warszawy przebywali czasowo na wszystkich kontynentach, najwięcej w Europie, tj. 39,1 tys. osób, z czego w Unii Europejskiej 63,5% ogółu emigrantów.

Struktura emigrantów przebywających za granicą czasowo powyżej 3 miesięcy według kontynentu przebywania w 2011 r.

Najczęściej wybieranym krajem w UE była Wielka Brytania, gdzie przebywało 13,5 tys. osób, tj. 23,4% wszystkich warszawskich emigrantów. Na drugim miejscu znajdowały się Niemcy – 6,2 tys.

osób. Spośród 2,4 tys. emigrantów, którzy wybrali kraje europejskie znajdujące się poza obszarem Unii Europejskiej – blisko tysiąc przebywało w Norwegii.

Wciąż chętnie wybierana przez mieszkańców stolicy, jako kierunek emigracji, była Ameryka Północna i Środkowa, gdzie przebywało 26,2% omawianej zbiorowości. Do Stanów Zjednoczonych wyjechało 11,3 tys. osób, tj. co piąty emigrant przebywający za granicą czasowo powyżej 3 miesięcy.

Był to drugi, po Wielkiej Brytanii, najchętniej wybierany przez wyjeżdżających kraj. Znacznie mniej osób wybrało Oceanię – 3,0% (w Polsce 0,7%) – mieszkańcy Warszawy przebywali głównie w Australii (1,7 tys. osób).

- 123 -  

Struktura emigrantów przebywających za granicą czasowo powyżej 3 miesięcy według kraju przebywania w 2011 r.

Przyczyny emigracji

Ważną informacją uzyskaną w spisie 2011, podobnie jak w 2002 r., były przyczyny emigracji.

Ustalono je jednak tylko dla tych osób, dla których wypełniono formularz, tzn. zebrano informacje w pełnym zakresie badania reprezentacyjnego, dlatego podane poniżej odsetki odnoszą się do tej grupy osób.

Tabl. 23. Struktura emigrantów^a przebywających za granicą czasowo powyżej 3 miesięcy według czasu przebywania za granicą oraz przyczyn emigracji w 2011 r.

Przyczyny emigracji Ogółem Przebywający od 3 do 12

miesięcy Przebywający 12 miesięcy i dłużej w odsetkach

O g ó ł e m ... 100,0 100,0 100,0

Praca ... 52,7 42,4 56,5

Edukacja ... 16,1 22,9 13,5

Sprawy rodzinne ... 20,6 22,7 19,9

Leczenie, rehabilitacja ... 0,6 1,8 0,2

Pozostałe ... 10,0 10,2 9,9

a W odsetkach ogółu emigrantów, dla których ustalono przyczynę przebywania za granicą.

- 124 -  

Mieszkańcy m.st. Warszawy najczęściej wyjeżdżali za granicę z zamiarem podjęcia pracy.

W tym celu wyjechało 52,7% (w Polsce 72,8%) emigrantów, dla których ustalono przyczynę. Odsetek ten był wyższy wśród emigrantów długookresowych (56,5%) niż krótkookresowych (42,4%). Dla porównania w 2002 r. do pracy wyjechało 38,9% emigrantów przebywających za granicą 12 miesięcy lub dłużej, czyli o 17,6 p. proc. mniej niż w 2011 r. Podjęcie pracy, jako przyczynę wyjazdu, częściej wskazywali mężczyźni niż kobiety (odpowiednio 64,6% i 41,5%). Co trzecia osoba, której wyjazd z kraju wiązał się z pracą, jako główną przyczynę emigracji wskazywała wyższe zarobki za granicą, natomiast co czwarta – trudności w znalezieniu pracy w kraju. Pozostałe przyczyny związane z pracą np. większe możliwości rozwoju zawodowego, oddelegowanie przez pracodawcę czy ciekawa oferta pracy za granicą były wymieniane rzadziej. Blisko 78% emigrantów, którzy wyjechali w związku z pracą, przebywało w krajach europejskich, najwięcej w Wielkiej Brytanii (1,4 tys.). Znaczny ich odsetek, tj. 11,5% przebywał w Stanach Zjednoczonych Ameryki.

Drugą co do częstości przyczyną wyjazdów, którą wskazało 20,6% osób, były sprawy rodzinne. Kobiety wybierały ją ponad dwukrotnie częściej niż mężczyźni (27,6% wobec 13,3%).

W grupie emigrantów, dla których wyjazd był związany ze sprawami rodzinnymi – 52,0% osób jako szczegółową przyczynę wskazywało na towarzyszenie rodzinie, a dla 22,2% celem było założenie rodziny. W Europie z powodów rodzinnych przebywało 16,7% emigrantów, ale odsetek ten kształtował się różnie w zależności od kraju i tak na przykład na Białoruś z tego powodu wyjechało 2/3 osób, a do Szwecji blisko połowa. Sprawy rodzinne często wskazywane były także przez emigrantów przebywających w Stanach Zjednoczonych i Australii.

Na studia lub w celu podniesienia kwalifikacji z m.st. Warszawy wyjechało 16,0% osób (w kraju 5,7%). W tej grupie jest prawie dwukrotnie więcej kobiet niż mężczyzn. Emigranci krótkookresowi wybierali tę przyczynę częściej niż przebywający za granicą 12 miesięcy i dłużej (22,9% wobec 13,5%). Co czwarta osoba wskazująca edukację jako przyczynę emigracji przebywała w Wielkiej Brytanii, a ponad 10% w Stanach Zjednoczonych.

Cechy demograficzno-społeczne

Wśród osób, które wyjechały za granicę przeważały kobiety (52,9%), tak w grupie emigrantów krótkookresowych, jak i przebywających rok lub dłużej.

Większe zróżnicowanie można zauważyć w zależności od kraju przebywania. Wyraźną dominację kobiet wśród emigrantów obserwowano np. w takich krajach jak Włochy (66,2% ogółu emigrantów w tym kraju), Szwecja (63,6%) czy Francja (61,2%). Natomiast mężczyźni stanowili większość m.in. w Irlandii (58,8% ogółu), Kanadzie (53,4%), Holandii (52,7%).

- 125 -  

Emigranci przebywający za granicą czasowo powyżej 3 miesięcy według płci i grup wieku w 2011 r.

80,0% wszystkich osób przebywających za granicą powyżej 3 miesięcy, w momencie spisu 2011, było w wieku produkcyjnym, a 50,2% w produkcyjnym mobilnym. Wśród emigrantów przeważały osoby młode – co czwarta z nich miała 25–34 lata. Kobiety stanowiły większość w grupach wieku: 15–44 lata oraz 65 lat i więcej, natomiast mężczyźni 0–14 lat oraz 45–64 lata.

W NSP 2011 stan cywilny w momencie wyjazdu nie był badany, analizować można jedynie stan cywilny w momencie spisu.

Tabl. 24. Emigranci w wieku 15 lat i więcej przebywający za granicą czasowo powyżej 3 miesięcy według stanu cywilnego prawnego w 2011 r.

P ł e ć

Stan cywilny prawny ogółem kawaler/

panna żonaty/

zamężna wdowiec/

wdowa rozwiedziony/

rozwiedziona nieusta lony w tysiącach

O g ó ł e m ... 52,5 17,9 25,4 1,3 4,0 3,9 w odsetkach (struktura pionowa)

Mężczyźni ... 46,7 47,8 47,7 19,8 44,2 46,6

Kobiety ... 53,3 52,2 52,3 80,2 55,8 53,4

w odsetkach (struktura pozioma)

Mężczyźni ... 100,0 34,9 49,4 1,0 7,2 7,5

Kobiety ... 100,0 33,4 47,5 3,6 8,0 7,5

- 126 -  

Spośród osób w wieku 15 lat i więcej przebywających za granica czasowo powyżej 3 miesięcy blisko połowa (48,4%) była w związku małżeńskim. Liczną grupę stanowili również kawalerowie i panny – 34,1%. Ich odsetek był o 4,7 p. proc. wyższy niż wśród ogółu ludności m.st. Warszawy.

Można więc stwierdzić, że młody wiek w połączeniu z brakiem zobowiązań rodzinnych sprzyja wyjazdom za granicę. W zbiorowości emigrantów osoby rozwiedzione stanowiły 7,6% a więc o 1,3 p. proc. mniej niż wśród ogółu ludności stolicy (inaczej niż w kraju, gdzie odsetek ten był wyższy). Kobiety przeważały w każdej kategorii, a największą różnicę odnotowano wśród osób owdowiałych.

Informacji o poziomie wykształcenia nie gromadzono dla wszystkich emigrantów. Ustalono go dla 7,8 tys. osób, tj. 14,7% emigrantów w wieku 13 lat i więcej. Z danych tych wynika, że na czasowy wyjazd za granicę decydowały się przede wszystkim osoby dobrze wykształcone.

W zbadanej grupie blisko 89% osób miało co najmniej średnie wykształcenie – dyplom szkoły wyższej posiadało 47,6% emigrantów, a 35,9% stanowiły osoby z wykształceniem średnim, głównie ogólnokształcącym.

Struktura emigrantów w wieku 13 lat i więcej przebywających za granicą czasowo powyżej 3 miesięcy według poziomu wykształcenia^a w 2011 r.

a W odsetkach ogółu emigrantów, dla których ustalono poziom wykształcenia.

Wśród osób, dla których zebrano informacje o poziomie wykształcenia, kobiety były lepiej wykształcone od mężczyzn. Przeważały one w grupie emigrantów z wykształceniem wyższym, policealnym oraz średnim ogólnokształcącym.