Formy i funkcje zagospodarowania. Wnioski

Można przypuszczać, iż obszar stanowiska 2 w Janowicach dokumentuje zróżnicowane formy osiedli KPL: półstałych, okresowych (por. skupiska ceramiki, strefy K1 i K2) oraz efemerycznych – „nikłych koncentracji ceramiki” (zob. doświadczenia badawcze z terenu Wzgórza Prokopiaka w Opatowicach:

Kośko, Szmyt 2006; 2007a; 2007b; 2014; 2015). Wycinkowy charakter rozpoznania, a zwłaszcza fakt, iż odnotowano zaledwie ich rubieże, przy braku podstaw dla ocen stratygrafi cznych, uniemożliwia próby bardziej szczegółowych kwalifi kacji zakładanych jednostek osadniczych w skali czasowo-przestrzennej badanego obiektu.

Przypuszczać należy, że w IV tys. BC w strefi e kulminacji oraz na południowym i południowo-zachodnim stoku czarnoziemnego cypla, osadzonego u zbiegu cieków zlewni Ośli, mogło dochodzić do cyklu aktów zasiedleń, głównie przez część roku, a nawet przez bardzo krótkie odcinki czasu, co uzasadniała – w pierwszym rzędzie – strategia późnoneolitycznej gospodarki hodowlanej (Kośko, Szmyt 2004; Makohonienko 2008).

Bliższa charakterystyka krajobrazu osadniczego zachodniej rubieży doliny Wisły, której dopły-wem jest Ośla, będzie możliwa dopiero w miarę poszerzania skali rozpoznania mikroregionalnego kontekstu osadniczego (zob. wstęp: mikroregion Ośli). Drugi nurt niezbędnych analiz wyznaczają studia nad autogenezą synkretyzmu kulturowego wczesnoagrarnych osadników penetrujących rejon Kujaw Nadwiślańskich.

Bibliografi a

Chachlikowski P.

1994 Osiedla kultury pucharów lejkowatych w Podgaju woj. włocławskie stanowisko 6A. Poznań.

Czebreszuk J., Kośko A.

2000 Osadnictwo społeczności kultury pucharów lejkowatych/kultury ceramiki sznurowej (faza klasyczna).

W: A. Kośko (red.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego. Tom III. Kuja-wy. Część 4. Osadnictwo kultur późnoneolitycznych oraz interstadium epoki neolitu i brązu: 3900-1400/1300 przed Chr. Poznań, 331-344.

Czebreszuk J., Kośko A., Szmyt M.

2006 Zasady analizy źródeł ceramicznych z okresu późnego neolitu oraz interstadium epoki neolitu i brązu na Kujawach. W: A. Kośko, M. Szmyt, Opatowice – Wzgórze Prokopiaka, tom I. Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej I. Poznań, 39-64.

Czebreszuk J., Kośko A., Makarowicz P., Szmyt M.

2000 Podsumowanie. W: A. Kośko (red.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociąu tranzytowego.

Tom III. Kujawy. Część 4. Osadnictwo kultur późnoneolitycznych oraz interstadium epok neolitu i brązu:

3900-1400/1300 przed Chr. Poznań, 569-571.

Czarnecka H. (red.)

2005 Atlas. Podziały hydrografi czne Polski. Część 1. Mapy w skali 1: 200 000, Warszawa.

Czerniak L., Kośko A.

1980 Zagadnienie efektywności poznawczej analizy chronologicznej ceramiki na podstawie cech technologicz-nych. Archeologia Polski 28, 247-279.

Grygiel R.

2016 Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek. Tom III. Środkowy i późny neolit.

Kultura pucharów lejkowatych. Łódź.

Ivanova S.V., Kośko A. Włodarczak P.

2014 Komponent tradycji kultur ceramiki sznurowej. Amfory w północno-zachodnio-nadczarnomorskich grobach kultury jamowej. W: A. Kośko, M. Potupczyk, S. Razumow (red.), Naddniestrzańskie kompleksy cmentarzysk kurhanowych społeczności z III i z pierwszej połowy II tysiąclecia przed Chr. w okolicach Jampola, obwód winnicki. Z badań nad północno-zachodnią rubieżą osadnictwa społeczności kręgu kultur „wczesnobrązowych”

strefy pontyjskiej. Badania z lat 1984-2014. Archaeologia Bimaris – Monografi e 6. Poznań, 351-386.

Jażdżewski K.

1936 Kultura puharów lejkowatych w Polsce Zachodniej i Środkowej. Poznań.

Józwiak B.

2003 Społeczności subneolitu wschodnioeuropejskiego na Niżu Polskim w międzyrzeczu Odry i Wisły. Poznań.

Kośko A.

1981 Udział południowo-wschodnioeuropejskich wzorców kulturowych w rozwoju niżowych społeczeństw kul-tury pucharów lejkowatych, Poznań.

2000 Osadnictwo społeczności kultury pucharów lejkowatych (grupy wschodnia i radziejowska). W: A. Kośko (red.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego. Tom III. Kujawy. Część 4. Osadnictwo kultur późnoneolitycznych oraz interstadium epoki neolitu i brązu: 3900-1400/1300 przed Chr. Poznań, 19-133.

Kośko A., Przybył A.

2004 Kultura pucharów lejkowatych. W: J. Bednarczyk, A. Kośko (red.), Od długiego domu najstarszych rolni-ków do dworu staropolskiego. Wyniki badań archeologicznych na trasach gazociągów Mogilno-Włocławek i Mogilno-Wydartowo. Poznań, 235-314.

Kośko A., Żurkiewicz D.

2011 Formy zagospodarowania przez społeczności kultury pucharów lejkowatych. W: J. Bednarczyk, M. Ignaczak, A. Romańska (red.), Wielokulturowe osady i miejsca obrzędowe w Grabkowie, gmina Kowal, województwo kujawsko-pomorskie, stanowiska 9 i 10 (NR AUT. 130 – 131). Archeologiczne badania ratownicze na trasie autostrady A1. Via Archaeologica Posnaniensis IV. Poznań, w druku.

Kośko A., Szmyt M.

2004 Hodowla w systemach gospodarki Niżu: IV– III tys. BC (kultury: pucharów lejkowatych i amfor kulistych).

W: A. Kośko, M. Szmyt (red.), Nomadyzm a pastoralizm w międzyrzeczu Wisły i Dniepru (neolit, eneolit, epoka brązu). Archaeologia Bimaris – Dyskusje 3. Poznań, 103-115.

2007a Opatowice – Wzgórze Prokopiaka. Tom II. Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej II. Poznań.

2007b Opatowice – Wzgórze Prokopiaka. Tom III. Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej. Poznań.

2014 Opatowice – Wzgórze Prokopiaka. Tom IV. Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej IV. Poznań.

2015 Opatowice – Wzgórze Prokopiaka. Tom V. Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej V. Poznań.

Kurzawa J.

2001 Zagadnienie najwcześniejszych faz kultury ceramiki sznurowej na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej. Pro-blem tła genetycznego społeczności kultury pucharów lejkowatych. Poznań.

Makohonienko M.

2008 Szata roślinna i etapy rozwoju krajobrazu kulturowego Kujaw w otoczeniu stanowiska Opatowice na Wzgórzu Prokopiaka w okresie neolitu i epoce brązu – podstawy Palinologiczne. W: J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz, M. Szmyt (red.), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymo-rza bałtycko-pontyjskiego ofi arowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin. Poznań, 353-370.

Przybył A.

2009 Społeczności późnoneolitycznej kultury pucharów lejkowatych na Kujawach. Problem wpływów z kręgu kultury badeńskiej. Poznań.

Rybicka M., Sznajdrowska A.

2011 Przyczynek do badań relacji między kulturami wczesnoagrarnymi a subneolitycznymi na Niżu Polskim.

W: U. Stankiewicz, A. Wawrusiewicz (red.), Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoką brązu. Białystok, 133-148.

Rzepecki S., Golańska M.

2015 Ceramika kultury pucharów lejkowatych z badań realizowanych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego na liniach dróg i autostrad. Raport 10, 43-62.

Szmyt M.

2013 Late Neolithic Landscapes on the Polish Lowland. People, culture and economy in Kujawy – 4^th and 3^rd millennia BC. Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa / Studia nad Pradziejami Europy Środkowej 12.

Poznań – Bonn.

Ryc. 4.2. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Dyspersja ceramiki kultury pucharów lejkowatych w obrębie wykopów. Opr. M. Maciejewski

Ryc. 4.3. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Plany i przekroje pionowe obiektów kultury pucharów lejkowatych: 1 – obiekt J1; 2 – obiekt J6; 3 – obiekt K73. Opr. M. Maciejewski

Ryc. 4.4. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Plany i przekroje pionowe obiektów kultury pucharów lejkowatych:

1 – obiekt K134; 2 – obiekt K141. Opr. M. Maciejewski

Ryc. 4.5. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Wybór elementów wydzielonych ceramiki kultury pucharów lejkowatych (numery zapisane małymi cyframi odnoszą się do pozycji w tabeli 4.4). Opr. D. Żurkiewicz

Ryc. 4.6. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Wybór elementów wydzielonych ceramiki kultury pucharów lejkowatych (numery zapisane małymi cyframi odnoszą się do pozycji w tabeli 4.4). Opr. D. Żurkiewicz

Ryc. 4.7. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Wybór elementów wydzielonych ceramiki na kultury pucharów lejkowatych (numery zapisane małymi cyframi odnoszą się do pozycji w tabeli 4.4). Opr. D. Żurkiewicz

Ryc. 4.8. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Wybór elementów wydzielonych ceramiki kultury pucharów lejkowatych (numery zapisane małymi cyframi odnoszą się do pozycji w tabeli 4.4). Opr. D. Żurkiewicz

Ryc. 4.9. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Wybór elementów wydzielonych ceramiki kultury pucharów lejkowatych (numery zapisane małymi cyframi odnoszą się do pozycji w tabeli 4.4). Opr. D. Żurkiewicz

Ryc. 4.10. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Wybór elementów wydzielonych ceramiki kultury pucharów lejkowatych (numery zapisane małymi cyframi odnoszą się do pozycji w tabeli 4.4). Opr. D. Żurkiewicz

Ryc. 4.11. Janowice stan. 2, pow. włocławski. Algorytm skrócony datowania technologicznego ceramiki kultury pucharów lejkowatych. Opr. A. Kośko

Legenda: a, b, c – zakresy struktur grubościenności ceramiki (wczesno-, klasyczno– i późno- pucharowa); ba I – 4-6 mm, ba II – 7-9 mm, ba III – powyżej 10 mm; 1 – Podgaj 6A; 2 – Inowrocław Mątwy 1; 3 – Łagiewniki 3; 4 – Inowrocław Mątwy 5; 5 – Grabkowo 9 i 10; 6 – Janowice 2, obiekty KPL; 7 – Janowice 2, wykop 76b; 8 – Janowice 2, wykop 77a.