F o rm antow i -aty odpow iada form ant -атый, który m oże mieć w spółfun- kcyjną p o toczną form ę -астый, por. brodaty - бродатьійіроі. бородастый (brodaty starzec, бородастый старик), brzuchaty - брюхатыЩроХ.. брюхастый (brzuchaty kucharz, брюхастый повар), garbaty - горбатый (garbata kobieta, горбатая женщина), rogaty - pozam biüjpot. рогастый (rogaty byk, рогат ый бык), uszatyjrztLÓ. uszasty — уш атый/p o t. ушастый (uszata czapka, уш ат ая шапка), wąsaty - усат ый/pot. усаст ый (wąsaty m ężczyzna, усаст ый) i in.
Błędy spo ty k a się w tych przym iotnikach sporadycznie, por. Gonił nas straszny, rogasty byk. N ie lubię takich wąsiastych chłopaków.
Przym iotniki n a -isty m ają ekwiwalenty z paralelným form antem -истый, por. błotnisty - болотистый (błotnista droga, болотистая дорога), kamienis ty - кам енист ый (kam ienisty grunt, кам енист ая почва), kościsty - костистый (koścista kobieta, костистая женщина), lesisty - лесистый (lesisty teren, лесист ая местность), mięsisty - мясист ы й (mięsiste policzki, м ясист ы е щёки), ościsty - остистый (ościsty kłos, остистый колосок), pienisty - пенистый (pieniste piwo, пенистое пиво), skalisty - скалистый
Błędy deryw acyjne stu d en tó w rosyjskojęzycznych... 87 (skalisty brzeg, скалистый берег) i in. N iektóre rosyjskie deryw aty tw orzone są od podstaw y przym iotnikow ej, por. krwisty - кровянистый <- кровяной (krwiste mięso, кровянистое м ясо), m ączysty - мучнистый <- м учной (mą- czyste gruszki, мучнист ые груши), wodnisty — водянистый «- водный (wod niste truskawki, водянист ая клубника) i in.
Z an o to w ałam dw a błędnie utw orzone derywaty: Gruszki są czasem mącz- niste. W stołówce dają okropną, wodzianistą zupę.
D eryw aty n a -asty są n a ogół tw orzone za pom ocą sufiksu -истый, por. N a takiej glinistej ziemi nic nie chce rosnąć (zam. gliniastej, por. глинист ая почва). R zeka ma nierówne, iliste dno (zam. ilaste, por. илистое дно). Gunt je st mokry, torfianisty (zam. torfiasty, por. торфянистый грунт). Z a domem są trawianiste łąki (zam. trawiaste, рог. травянистый л у г «- травяной). J a k ktoś ma taką żylistą szyję, to powinien nosić golf, a nie taki wielki dekolt (zam. żylastą, por. ж илист ая шея) i in.
3.16.2. Abstrakcyjna
W przym iotnikach n a -owy polski form ant jest zastępow any przyrostkiem -ный, por. On zawsze wygłasza w Dumie takie brawurne przemowy (zam. brawurowe, por. бравурная речь). N aw et sztuka musiała być idejna (zam. ideowa, рог. идейное искусство). M a m y tam naprawdę kom fortne warunki życia (zam. kom fortow e, por. комфортные условия ж изни). T o je st, proszę pani, bardzo nerwny człowiek (zam. nerwowy, рог. нервный человек). Reymont ma bardzo obrazný styl (zam. obrazowy, por. образный стиль). On zawsze mówi takie stereotypne zdania, które nic nie znaczą (zam. stereotypowe, por. стереотипная фраза). Jeśli dziennikarz zadaje szablonne pytania, dostaje szablonne odpowiedzi (zam. szablonowe, por. шаблонный ответ) i in.
F o rm a n t -ny m a w większości ekw iw alent -еский, por. etyczn y - эт ический (e ty c zn y człowiek, эт ическое воспитание), fa n a ty c z n y - фанатический (fanatyczne poglądy, фанатическая нетерпимость), fle g m atyczny - ф легмат ический (flegm atyczne usposobienie, ф легматический человек), hum anistyczny - гуманист ический (hum anistyczna postawa, гуманистическое отношение к лю дям ), krytyczny - критический (krytyczne poglądy, критический у м ), m etafizyczny - метафизический (m etafizyczny strach, метафизические рассуж дения), polemiczny - полемический (pole m iczny ton, полемический запал), sceptyczny - скептический (sceptyczny ton, скептическая улы бка), specyficzny - специфический (specyficzna at mosfera, специфические признаки) І in.
W tw orzeniu tego typu przym iotników nie zanotow ałam błędów, n a to m iast por. przym iotniki zakończone n a ~i(y)ny\ To je s t tendencjozne podejście
88 B a rb a ra K ru c k a
(zam. tendencyjne, рог. тенденциозный подход). Trzeba być tolerantným człowiekiem (zam. tolerancyjnym, рог. толерантный человек).
Przym iotnikom na -iczny odpow iadają deryw aty п а -ический, por. his teryczny - истерический/истеричный (histeryczne zachowanie, истерический см ех), ironiczny ~ ироническиЩироничный (ironiczny uśmiech, иронический взгляд ), m agiczny - магический (m agiczny wpływ, магическая сила), nac jonalistyczny - националистический (nacjonalistyczny stosunek, национа листические взгляды ), nostalgiczny - ностальгический (nostalgiczny nastrój, ностальгическое насроение) і in.
Błędne deryw aty są tw orzone wtedy, gdy form antow i -ический odpow iada sufiks -ский, por. T e małe państwa wykonali gigancką pracę (zam. gigantycz ną, рог. гигантский труд). K obiety mają zawsze takie maksymalistskie wymagania (zam. m aksymalistyczne, рог. максималист ские требования). Ta partia ma bardzo populistską programę (zam. populistyczny program, популист ская програм ма). P or. także indywidualistyczny - индивиду- алистский/индивидуалистический (indywidualistyczny liberalizm, индивиду алистское поведение), m aterialistyczny - мат ериалистский!мат ериали стический (m aterialistyczny światopogląd, материалистские взгляды ), mini- m alistyczny — минималист ский (minimalisty с zne hasla, минималист ская программа), obiektyw istyczny - объективистский (obiektyw istyczne pojęcie prawdy, объективистское излож ение фактов), reform istyczny - рефор м ист ский (reform istyczne myśli, реформистские взгляды ), rewizjonistyczny - ревизионистский (rewizjonistyczne tendencje, ревизионистская критика) i in.
D eryw aty n a -аны są często tw orzone za pom ocą fo rm an tu -ный, por. W nocy przychodzą człowiekowi do głowy absurdne myśli (zam. absurdalne, рог. абсурдная мысль). To ja opowiem cenzurny anegdot (zam. cenzuralną anegdotę, рог. цензурный анекдот). Przed królową trzeba złożyć ceremonny ukłon (zam. ceremonialny, por. церемонный поклон). Ludzie w Polsce są kulturní, uprzejmi (zam. kulturalni, рог. культ урный человек).
3.17. Funkcja zakresowa
F o rm a n t -owy jest zastępow any przez -ный, por. Dziennikarze dostają anonimne listy z pogróżkami (zam. anonimowe, por. анонимное письмо). Dywidendne zyski rozdzielają się między akcjonariuszami spółek (zam. dywiden dowe, рог. дивидендный доход). Operny teatr je st teraz w remoncie (zam. operowy, por. оперный театр) Ściany w sali balowej mają piękne ornamentne ozdoby (zam. ornamentowe, рог. орнаментные украшения). Por. także al koholowy - алкогольный (napój alkoholowy, алкогольные напитки),
inwen-Błędy deryw acyjne stu d en tó w rosyjskojęzycznych... 89 tarzow y - инвентарный (spis inwentarzowy, инвентарный список), kalam burowy - каламбурный (żart kalamburowy, каламбурное выраж ение), na wozowy - навозный (material nawozowy, навозное удобрение), premierowy - премьерный (przedstawienie premierowe, премьерный спектакль) і in. Pew ne odpow iedniki m a ją fo rm an t -ический, -еский: beletrystyczny - беллет рист ический (literatura beletrystyczna, беллет рист ическая лит ерат ура), dialogowy - диалогический (forma dialogowa, диалогическая речь), erotyczny - эротический (utwory erotyczne, эротическая поэзия), fa n ta sty c z n y - фантастический (literatura fa n ta styczn a , фантастическая лит ерат ура), monologowy - монологический (monologowa wypowiedź, м онологическая речь), kla syczn y - классический (literatura klasyczna, классические произведения), liryczny - лирический (liryczne wiersze, лирическая поэзия) parodiowy - пародический (stylizacja parodiowa, пародические произведения і in. Błędy notuje się rzadko, por. Wiersz ma dialogiczeską fo rm ę.
Rzeczowniki n a -i(y)ny są tw orzone przy pom ocy fo rm an tu -ионный, por. Przed wyborami wszędzie porowadzi się agitacjonną działalność (zam. agitacyjną, рог. агитационная деятельность). Ewolucjonny proces polega na przystosow aniu się do warunków ży cia (zam. ewolucyjny, por. эволюционный процесс). Rządowi udało się zatrzym ać inflacjonny proces (zam. inflacyjny, por. инфляционный процесс). To prowokacjonne zachowanie tylko wcale nie zm niejszyło jego poparcia (prowokacyjne zachowanie, провокационное поведение). Por. także: cyrkulacyjny - циркуляционный (ruch cyrkulacyjny, циркуляционное движение), koronacyjny — коронационный (ceremonia koronacyjna, коронационный процесс), korozyjny - коррозионный(коррозийный (proces korozyjny, коррозионные процессы) i in. W wielu w ypadkach są one zastępow ane przym iotnikam i z form antem -iwny i alternacją tfc w temacie, por. N a tych terenach ludność białoruska była system atycznie poddawana asymilatywnym procesom (zam. asymilacyjnym, рог. ассим илят ивный процесс). Deduktywny metod stosuje się na przykład w m atem atyce (zam. dedukcyjny, por. дедуктивный метод). W uszkodzonych tkankach zachodzą regeneratywne procesy (zam. regeneracyjne, por. регене ративные процессы). Państwo totalitarne stosuje represywne m etody (zam. represyjne, репрессивные методы). Por. także fed era cyjn y - федеративный (państwo federacyjne, федеративные государства), fik c y jn y - фиктивный (fik cyjn y ślub, фиктивный брак), ilustracyjny - иллюстративный (materiały ilustracyjne, иллюстративный мат ериал), kompilacyjny - ком пилят ивный (kom pilacyjny utwór, ком пилят ивная статья), konspiracyjny — конспи ративный (działalność konspiracyjna, конспиративная деятельность, pre wencyjny - превентивный (środki prewencyjne, превентивные мероприят ия), reprodukcyjny - репродуктивный (proces reprodukcyjny, репродуктивный процесс) i in.
90 B a rb a ra K ru c k a
F o rm a n t -i(y)czn y je s t zastępowany przez -ский, -ный, w yjątkow o -ический, por. Występują teraz różne patologiezeskie zjawiska (zam. patologicz ne, por. патологические явления). W Unii będzie zabroniona protekcjonistska polityka (zam. protekcjonistyczna, por. протекционистская политика). То są sadystskie metody (zam. sadystyczne, por. садистский метод). Lubię detektyw ną literaturę (zam. literaturę detektyw istyczną, рог. детективный роман). Monogamna rodzina je s t wbrew naturze (zam. monogamiczna, por. м оногам ная семья). Panoramne film y pojawiły się chyba w latach pięć dziesiątych (zam. panoramiczne, por. панорамный фильм). Ten skandalny wypadek oburzył wszystkich studentów (zam. skandaliczny, por. скандальное происшествие). Najtrudniejsze je st synchronně tłumaczenie (zam. synchronicz ne, рог. синхронный перевод) i in. Por. także alegoryczny - аллегорический (figury alegoryczne, аллегорический образ), telepatyczny - телепатический (zjawiska telepatyczne, т елепат ические явления ), interw encjonistyczny - интервенционистский (interwencjonistyczne praktyki, интервенционистские действия), rojalistyczny - роялистский (emigranci rojalistyczni, роялистские эмигранты) i in.
D eryw aty n a -ski i -arski są tw orzone są za pom ocą form antu -ny, por. N aprzeciw sprzedają różne jubilerne wyroby (zam. jubilerskie, por. ювелирные изделия). W górnych rejonach rozwija sie turystyka (zam. gór skich, рог. горные районы) i in. Rozszerzonym postaciom fo rm antu -ski (-owski, -ański) m oże odpow iadać form a nierozszerzona, por. Teraz znowu je s t modna mecenacka działalność (zam. mecenasowska, рог. меценатская
деятельность) i in.