Handel i gastronomia spełniają w gospodarce ważne funkcje ekonomiczne, społeczne i kulturowe. Znaczący jest wpływ handlu na produkcję i dystrybucję towarów na rynku, jak również na ich konsumpcję. W Polsce obserwowane od kilku lat przemiany własnościowe doprowadziły do prawie pełnej prywatyzacji przedsiębiorstw handlowych oraz ich jednostek lokalnych np. sklepów, magazynów.
Do zmian przyczyniają się w dużej mierze przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym, które inwestują w infrastrukturę handlową i poprzez to aktywnie uczestniczą w procesie globalizacji. Dzięki temu rozwija się sieć sklepów wielkopowierzchniowych o szerokim asortymencie oferowanych towarów.
W 2001 r. w województwie małopolskim sprzedaż detaliczna w przedsiębiorstwach handlowych i niehandlowych, zatrudniających powyżej 9 osób, wyniosła 16493,8 min zł (w cenach bieżących, łącznie z VAT) i tym samym zwiększyła się w stosunku do wartości sprzed roku o 9,6%.
Wyżej wspomniane przedsiębiorstwa sprzedały poprzez sieć punktów sprzedaży detalicznej:
- żywność za 5602,3 min zł (wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim o 14,5%), - napoje alkoholowe za 1054,7 min zł (wzrost o 3,5%),
- towary nieżywnościowe konsumpcyjne za 5581,6 min zł (wzrost o 15,2%), - towary nieżywnościowe niekonsumpcyjne za 4255,3 min zł (spadek o 0,8%).
W przedsiębiorstwach należących do sektora publicznego sprzedaż detaliczna ukształtowała się na poziomie 249,5 min zł, co oznacza spadek o 25,1% w stosunku do roku 2000. Natomiast w sekto/ze prywatnym wystąpił wzrost o 10,4% do 16244,3 min zł. W ogólnej wielkości obrotów tego sektora 62,2% udziału miały przedsiębiorstwa z kapitałem krajowym,35,5% - zagranicznym,a 2,3% - będące własnością mieszaną.
STRUKTURA SPRZEDAŻY DETALICZNEJ a W 2001 R.
D 14,5%),
a W przedsiębiorstwach handlowych i niehandlowych o liczbie pracujących powyżej 9 osób.
/ysokości 12089,2 min zł (w cenach bieżących, łącznie W 4968 sklepach należących do przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób, w 2001 r. uzyskano sprzedaż detaliczną w wysc
z VAT). Liczba sklepów w stosunku do roku poprzedniego wzrosła o 264, a wielkość sprzedaży - o 13,7%. W sektorze publicznym w 97 sklepach wartość sprzedaży wyniosła 91,0 min zł, podczas gdy im działało 4871 sklepów, które sprzedały towary za łączną kwotę 11998,2 m|n zł.
rości, liczony wielkość tys. zł, przy czym najwię iprzedażowych w granica lepach i stacjach paliw (I dzień 31 XII 2001 r. przedstawia poniższa tabela:
w sektorze prywatnym
Wskaźnik wyc wydajności, liczony wielkością sprzedaży przypadającą na 1 pracującego,
il sprzedażowych w granicach 401 - 1000 m2.
sklepach i stacjach paliw (liczone metodą przedsiębiorstw 1) według stanu n w sklepach wyniósł 328,0 tys. zł, przy czym największą wartość (454,7 tys. zł) osiągnął dla sklepów dużych, o powierzchni sal sprzedażowych w granicach 401 - 1000 m2.
Sklepy i stacje paliw Pracującya
z ogółem
w podmiotach z ogółem
w podmiotach ogółem
małych bśrednich dużych c
ogółem
małych bśrednich dużych c
36965 31997 4968 98022 19250 62177
5808 19707 24620
6
410
816
430 6502 805
1578 1375
430 1699
440 1780
446 400 1025 801
1276 1121 2844 2223
3325 .841 2484
WYSZCZEGÓLNIENIE
Sklepy - razem...
z tego branże:
ogólnospożywcza ...
owocowo-warzywna mięsna...
piekarniczo- -ciastkarska...
z napojami alkoholowyr kosmetyczne -toaletowa z wyrobami
z meblami i sprzęte oświetleniowym...
z artykułami RTV
z artykułami piśmiei nymi i księgarnie..
z pojazdami mechanicznymi....
pozostałe sklepy....
Stacje paliw...
a W sklepach i stacj.
c Dane dotyczą przed;h paliw, b Dane dotyczą przedsiębiorstw o liczbie pracujących do S ębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób.
1 Metoda przedsiębiorstw oznacza grupowania wszystk
:za przyjmę danych charakteryzujących 'fikacyjnych i podziałów terytorialnych.
całych podmie i ich działalni
Liczba sklepów i stacji paliw (liczona metodą przedsiębiorstw) w 2001 r. wyniosła ogółem
» więcej niż w 2000 r. Łączna powierzchnia sprzedażowa wzrosła o 13,7% (do a liczba osób pracujących zwiększyła się o 10,5% (101,3 tys. osób). Według XII 2001 r. do sektora publicznego należało 128 sklepów i punktów sprzedaży paliw (w tym 26 stacji paliw), a do sektora prywatnego 37430 (w tym 567 stacji paliw). Jednostek małych (zatrudniających poniżej 9 osób) było 32254, w tym 31232 sklepy, 765 apteki 257 stacji paliw.
W końcu grudnia 2001 r. w miastach województwa małopolskiego znajdowało się 26747 sklepów, tj. o 6,8% więcej niż przed rokiem oraz 386 stacji paliw (o 15,9% więcej). Ogólna liczba Większość sklepów"o powierzchni sprzedażowej powyżej 400 m2 znajdowało się w miastach.
W województwie małopolskim w 2001 r. funkcjonowało: 28 domów handlowych, 11 domów towarowych, 333 supermarkety i 33 hipermarkety. Wśród dużych sklepów tylko jeden dom handlowy należał do sektora publicznego, a pozostałe do sektora prywatnego.
Przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 9 osób, zgodnie ze stanem na koniec 2001 r., dysponowały 4968 sklepami o łącznej powierzchni sprzedażowej 1028,7 tys. m2, co oznacza wzrost w porównaniu z poprzednim rokiem o 158,9 tys. m2. Pracowało w nich 35845 osób, tj. o 7,7% więcej w odniesieniu do stanu z końca 2000 r. Jednocześnie wartość sprzedaży detalicznej w 2001 r.
wyniosła 12089,2 min zł, czyli o 13,7% więcej niż przed rokiem. W 336 stacjach paliw pracowały 2484 osoby, a sprzedaż detaliczna osiągnęła poziom 2872,2 min zł.
Sprzedaż hurtową w 2001 r. w przedsiębiorstwach handlowych i niehandlowych o liczbie pracujących powyżej 9 osób oszacowano (w cenach bieżących, łącznie z VAT) na 27700,2 min zł, sektorze publicznym na 535,6 min zł, a w sektorze prywatnym na 27164,6 min zł.
' ' ach coraz wyraźniej zaznacza się dominuje; ' ' ' ' ogólnej wielkości obrotów, sięgając 98,1% 1 2001 r. (wobec 97,9% w roku
v sprzedaży hurtowej 12,1 min zł uzyskano za żywność, niecałe 0,3 min zł za napoje alkoholowe, a 523,1 min zł za pozostałe towary. Znacznie wyższe obroty osiągnęły przedsiębiorstwa należące do sektora prywatnego, w których towary żywnościowe prywatnego
poprzednim).
W sektorze publicznym
sprzedano za 4828,2 min zł, napoje alkoholowe za 2166,1 min 20170,3 min zł.
zł, a pozostałe produkty - za
STRUKTURA SPRZEDAŻY HURTOWEJ W 2001 R.
magazyny handlowe o łącznej powierz
liczba magazynów zwiększyła się o 208. Uzyskano 96,9 tys. m2 dodatkowej powierz Zgodnie ze stanem na koniec grudnia 2001 r. w Małopolsce zlokalizowane były 2923
ierzchni 1850,7 tys. m2. \ ij powier
sektora prywatnego należało 2838 magazynów handlowych o całkowitej powierzchni 1771,7 tys. m2, spośród których ponad 93% stanowiło własność prywatną krajową.
Najbardziej znaczącą sieć infrastruktury magazynowej stanowiły magazyny zar w liczbie 2259. Ich powierzchnia wyniosła 1011,2 tys. m2, czyli 54,6% ogólnej powierzchni skłai
3 (967,6 tys. m2) było własnością 8 chłodni (274 prywatne) o powierzcl Wśród nich 2206
funkcjonowało 278 chłodni (274 prywatne) o p<
Placów składowych było w ubiegły Powierzchnia tycł
prywatną. W sieci magazynów zamkniętych :hni 38,7 tys. m2.
igłym roku 409, a magazynów zadaszonych - 255.
:h uzupełniających miejsc magazynowania towarów wyniosła 839,5 tys. m2, co stanowiło 45,4% ogólnej powierzchni składowej, przy czym na sektor prywatny przypadała większość,
;ońcu 2001 r. w województwie małopolskim znajdowało się 207 silosów i zbiorników
Przedsiębiorstwa handlowe hurtowe i detaliczne (o liczbie pracujących powyżej 9 osób) w grudniu ub. roku dysponowały 2440 magazynami o łącznej powierzchni 1687,6 tys. m2, głównie prywatnymi - 2392. Liczba magazynów wzrosła o 177 w porównaniu do 2000 r. Pośród nich magazynów zamkniętych było 1883 (w tym 196 chłodni), magazynów zadaszonych - 212, a placów składowych - 345. Przedsiębiorstwa handlowe dysponowały również 121 silosami i zbiornikami należącymi w całości do sektora prywatnego.
Na podstawie ankiety przeprowadzonej za ub. rok, dotyczącej placówek gastronomicznych (o liczbie pracujących powyżej 9 osób) można stwierdzić, że w województwie małopolskim według stanu na 31 XII 2001 r. działało 769 placówek gastronomicznych, w tym 732 stałe i 37 sezonowych.
W odniesieniu do 2000 r. łączna liczba placówek gastronomicznych zmniejszyła się o 129, tj. o około ' 2001 r. w gastronomii obejmował już 82,7% wyżej wymienionych placówek,
PLACÓWKI GASTRONOMICZNE b- sezonowe
Ogółem... a restauracje... a
stołówki... a
punkty gastronomiczne ... a
Przychody z działalności gastronomicznej (w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób) w ub. roku wyniosły 372,6 min zł, co oznacza spadek o około 10% w porównaniu do 2000 r.
W kwocie tej dominowały wpływy z produkcji gastronomicznej, które osiągnęły poziom 266,5 min zł.
Wpływy ze sprzedaży napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych wyniosły w omawianym okresie 53,4 min zł, co stanowiło 14,3% ogółu przychodów, ze sprzedaży towarów handlowych uzyskano 45,9 min zł (12,3%), a z pozostałej działalności - 6,7 min zł (1,8%).
Wskutek postępującej prywatyzacji i urynkowienia udział sektora prywatnego w przychodach z działalności gastronomicznej wzrósł o 0,5 pkt procentowego w stosunku do roku 2000 i wyniósł 91,6%, podczas gdy udział sektora publicznego wyniósł zaledwie 8,4%. W sektorze prywatnym z działalności gastronomicznej uzyskano 341,2 min zł, a w sektorze publicznym 31,4 min zł.
Opracowała: Anna Dziedzic, Wydział Analiz US Kraków