Holandia będąc małym państwem, w którym handel zagraniczny zawsze odgrywał bardzo ważną rolę silnie wspierała ideę międzynarodowej współpracy.
W XIX. wieku działania holenderskich ekspertów (zarówno rządowych jak i z firm prywatnych) umożliwiły stopniowy rozwój i kontrowersyjną zarazem eksploatację własnych kolonii poprzez budowę dróg, mostów, fabryk i wprowadzeniu nowych systemów upraw na plantacjach. Holenderscy misjonarze (protestanccy i katoliccy) byli wysyłani, aby szerzyć wiarę, jednak w praktyce zajmowali się oni coraz częściej prowadzeniem szkół, szpitali [NCDO 2013, s. 6,8].
Krótko po zakończeniu II. wojny światowej społeczeństwo holenderskie było zajęte przede wszystkim odbudową własnego kraju ze zniszczeń, współtworzeniem Paktu Północnoatlantyckiego (North Atlantic Treaty Organisation – NATO) i walkami o niepodległość w Holenderskich Indiach Wschodnich. Przejawiano bardzo mało zainteresowania kwestiami rozwojowymi i tylko pewne działania misyjne były podejmowane we wspomnianej już kolonii (zgodnie z przekonaniem, że holenderska wiedza i doświadczenie techniczne będą niezbędne do dalszego jej rozwoju) [van Beurden i Gewald 2004, s. 14]. Ministerstwo Spraw Zagranicznych było wówczas jedyną instytucją, profesjonalnie zajmującą się ale tylko niektórymi aspektami pomocy.
W 1949 roku rząd holenderski utworzył międzyresortową komisję, która miała określić stanowisko Holandii w kontekście podejmowanych wówczas działań Stanów Zjednoczonych (Program Czwartego Punktu Trumana - Truman’s Point Four Program22), Organizacji Narodów Zjednoczonych (Rezolucja 198 i 20023) i innych inicjatyw. Jej członkowie uzgodnili, że pomoc powinna być udzielana nie tylko Indonezji i dwóm innym holenderskim koloniom (Surinam i Antyle Holenderskie), ale także należy wspierać działalność ONZ (m.in. poprzez wysyłanie swoich ekspertów do krajów rozwijających się).
W następstwie podjętej decyzji powołano w 1949 roku Komisję Technicznego Wsparcia dla Słabo Rozwiniętych Krajów (Werkcommissie Inzake Technische Hulp aan Laag
Ontwikkelde Landen - WITHALL), składającej się z przedstawicieli różnych ministerstw. Na
22 Program Czwartego Punktu Trumana (Point Four Program) był programem wsparcia technicznego dla krajów rozwijających się, ogłoszony w 1949 roku przez ówczesnego prezydenta Stanów Zjednoczonych H. S. Trumana.
23 W Rezolucji 198 wskazano na odpowiedzialność społeczeństw międzynarodowych za rozwój ekonomiczny najbiedniejszych państw. W Rezolucji 200 skupiono się na pomocy technicznej w ramach rozwoju gospodarczego. Obydwie rezolucje zostały ogłoszone w 1948 roku.
podstawie raportu Komisji Rada Ministrów udzieliła w 1949 roku niewielkiego wsparcia finansowego dla Rozszerzonego Programu Wsparcia Technicznego ONZ (Expanded
Programme of Technical Assistance – EPTA) [van Beurden i Gewald 2004, s. 15].
W 1950 roku została wydana pierwsza nota polityczna, dotycząca pomocy rozwojowej, w której położno nacisk na konieczność niesienia pomocy technicznej, a także transferu wiedzy poprzez wysyłanie ekspertów do krajów rozwijających się [Hoebink 2010, s. 37]. W tym samym roku powstały dwie komisje, zajmujące się ww. kwestiami. Funkcjonowały one w strukturach Ministerstwa Spraw Zagranicznych i do ich głównych zadań należało przygotowywanie projektów wsparcia technicznego dla KRS (włączając w to rekrutację ekspertów, mających przeprowadzać ich realizację) i utrzymywanie relacji z międzynarodowymi organizacjami.
W drugiej nocie politycznej o pomocy rozwojowej z 1956 roku podkreślono znaczenie pomocy multilateralnej, jako najbardziej preferowanego kanału transferu pomocy [Hoebink 2010, s. 37], nie tylko aby uniknąć podejrzeń o zapędy neokolonialne, ale także z braku wystarczających środków [Gisling 2007, s. 9-10].
Po wyborach generalnych w 1963 roku stworzono oddzielną jednostkę rządową (Sekretarz Stanu ds. Współpracy Rozwojowej), która była odpowiedzialna za kwestie rozwojowe. Aby jeszcze bardziej zaangażować społeczeństwo w działania pomocowe, rząd holenderski powołał w 1964 roku Narodowy Komitet Doradczy ds. Pomocy dla Słabo Rozwiniętych Krajów przy Sekretarzu Stanu ds. Współpracy Rozwojowej (Nationale Adviesraad Hulp aan
Minder-Ontwikkelde Landen). W tym samym roku rozpoczęto współfinansowanie
(„medefinanciering”) organizacji pozarządowych ze środków centralnych.
W latach 50. i do połowy 60. działania holenderskie koncentrowały się głównie na transferze wiedzy („know-how”), wysyłaniu ekspertów, profesjonalistów i później – wsparciu finansowym. Pomoc była postrzegana jako sposób „modernizacji” najsłabiej rozwiniętych krajów i własnych kolonii (np. Surinam, Antyle Holenderskie i Nowa Gwinea), zgodnie z przyjętą zasadą, że są one biedne, ponieważ nie uczyniły jeszcze kroku w kierunku nowoczesności, mają złych przywódców, system edukacji i feudalne stosunki produkcji. Jeśli otrzymają one wystarczająco czasu, pieniędzy i pomocy technicznej, będą w stanie wejść na podobną drogę rozwoju co kraje rozwinięte. Pomoc holenderska miała charakter „wiązany”: środki musiały być wykorzystane na zlecenia dla firm holenderskich [NCDO 2012, s. 1].
17,9 46,7 30,4 24,5 32 33 47,11 18 10,8 25,5 18,3 16,2 22,49 19,9 50 35,3 55,9 65 37,8 49,2 69,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 m ln U S D Pomoc bilateralna 32 24,5 30,4 46,7 17,9 33 47,11 Pomoc multilateralna 18 10,8 25,5 18,3 19,9 16,2 22,49
Całkow ita ODA 50 35,3 55,9 65 37,8 49,2 69,6
1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965
Wykres 1. Wartość (netto) holenderskiej Oficjalnej Pomocy Rozwojowej (z podziałem na pomoc bilateralną i multilateralną) w latach 1959 – 1965 (mln USD, ceny bieżące) Źródło: opracowanie własne na podstawie www.oecd.org, [dostęp 04.01.2014]
Z dostępnych danych statystycznych wynika, iż w 1959 roku budżet Oficjalnej Pomocy Rozwojowej Holandii wynosił 50 mln USD, z czego 32 mln USD przeznaczone zostały na pomoc bilateralną, a 18 mln USD - na multilateralną. Rok później nastąpił spadek wartości ODA o 14,7 mln USD (pomoc bilateralna: -7,5 mln USD, pomoc multilateralna: -7,2 mln USD). W 1961 roku wielkość ODA wzrosła o 20,6 mln USD do poziomu 55,9 mln USD, z czego 14,7 mln USD więcej trafiło do budżetu pomocy multilateralnej. W roku 1962 Oficjalna Pomoc Rozwojowa osiągnęła wartość 65 mln USD, jednak przyrost dotyczył jedynie pomocy bilateralnej (+16,3 mln USD), natomiast środki przeznaczane na pomoc multilateralną skurczyły się o 7,2 mln USD do poziomu 18,3 mln USD. W roku 1963 odnotowano spadek wielkości ODA o 27,2 mln USD. Kolejne lata przyniosły wzrost poziomu ODA o 11,4 mln USD w 1964 roku i następnie o 20,4 mln USD w 1965 roku.
Największe fluktuacje w tych latach dotyczyły pomocy bilateralnej, której wartość spadła jedyny raz w historii holenderskiej ODA (1963 rok) poniżej wielkości pomocy multilateralnej (ta z kolei utrzymywała się wówczas średnio na poziomie 18 mln USD).
Wahania wartości ODA i jej niski poziom można tłumaczyć, m.in. koniecznością odbudowy kraju ze zniszczeń po powodzi w 1953 roku („Watersnoodramp”) i rozpoczęciem realizacji Planu Delta, mającego na celu uchronić Niderlandy przed przyszłymi katastrofami, przyjętymi wówczas założeniami odnośnie sposobu udzielania pomocy (preferowany kanał multilateralny), a także zaangażowaniem w tworzenie OECD i własnych centralnych struktur, mających zarządzać funduszami ODA.
0,36% 0,29% 0,49% 0,31% 0,45% 0,49% 0,26% 0,48% 0,53% 0,48% 0,49% 0,51% 0,54% 0,51% 0,00% 0,10% 0,20% 0,30% 0,40% 0,50% 0,60% W a rt o ś ć p ro c e n to w a P N B ODA/PNB Holandii 0,49% 0,31% 0,45% 0,49% 0,26% 0,29% 0,36% ODA/PNB krajów DAC 0,49% 0,51% 0,54% 0,53% 0,51% 0,48% 0,48%
1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965
Wykres 2. Udział ODA (netto) Holandii i krajów DAC w % PNB w latach 1959 - 1965 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.oecd.org, [dostęp 04.01.2014]
W badanym okresie wskaźnik ODA/PNB Holandii charakteryzował się dużą zmiennością i nie przekraczał progu 0,5% (był niższy od wszystkich krajów DAC, dla których średnia wartość wyniosła 0,5%). Najniższą w historii wartość indeksu ODA/PNB Niderlandów odnotowano w roku 1963 i wyniosła ona 0,26% (jednak nie oznaczało to najmniejszej wartości budżetu Oficjalnej Pomocy Rozwojowej).
Lata 1945-1965 były dla Holandii czasem odejścia od polityki kolonialnej do utworzenia nowej strategii [Gisling 2007, s. 5].