I. WPROWADZENIE
1.2. Geneza pracy
Realizacja postulatu zrównoważonego projektowania architektonicznego wymaga, zwłaszcza w przypadku realizacji nowych obiektów, współpracy interdyscyplinarnej. W rozważaniach wielu specjalistów, poświęconych kształtowi procesu projektowego, ten model współdziałania jest optymalny, a przyszłością dalszego rozwoju budownictwa jest
1 F.Duffy, New ways of thinking: a vision of the future, [w:] Clements-Croome D. (red.), Creating the Productive Workplace, E&FN SPON, London, New York, 2000, s.323
2 D. Barnett Lopez, W.Browning,[w:] Ecological Design Handbook: Sustainable Strategies for Architecture, Landscape Architecture, Interior Design and Planning, red.: A.Stit Fred, McGraw-Hill,1999, s.
jego interdyscyplinarność”3. Wśród uczestników procesu projektowego oprócz specjalistów tradycyjnie współpracujących przy opracowywaniu dokumentacji projektowej pojawiają się także i przedstawiciele dyscyplin związanych między innymi z fizyką budowli oraz kształtowaniem klimatu wewnętrznego. Zintegrowany projekt, jako rezultat nowych strategii projektowych, to złożona metoda projektowa uwydatniająca współpracę wszystkich zaangażowanych w proces stron, wśród których znajdują się nie tylko projektanci, ale także inwestorzy, zarządzający obiektami (Facility Managers), konsultanci z zakresu architektury i budownictwa proekologicznego. Zwłaszcza obecność tych ostatnich już na wczesnym etapie projektowania sprzyja promowaniu wśród projektantów całościowego podejścia do obiektu i jego sprawnego funkcjonowania (performance)4. Architekci i architekci wnętrz zyskują tym samym nowych partnerów uprawnionych do czynnego udziału w procesie projektowym. Równocześnie projektanci stają wobec konieczności doskonalenia własnych umiejętności profesjonalnych i ciągłego poszerzania wiedzy o kwestie szeroko pojętego projektowania zrównoważonego, mieszczącego zagadnienia energooszczędności, ekologii, oraz czynników zarówno funkcjonalno-przestrzennych, jak również technicznych i technologicznych, decydujących o wysokiej jakości środowiska wewnętrznego. Rosnąca świadomość inwestorów i najemców o konieczności spełnienia postulatów rozwoju zrównoważonego, manifestowana między innymi w pozytywnych opiniach o realizowanych obiektach i zintegrowanych z nimi wnętrzach architektonicznych, to także czynnik wymuszający na zespołach projektowych stosowanie metody całościowego projektowania.
”Postępowi klienci biur projektowych proszą o realizację „zielonych” projektów. Wśród nich wielu zamierza ubiegać się o certyfikację obiektów, zwłaszcza dotyczy to klientów instytucjonalnych. Biura projektowe muszą być przygotowane do spełnienia tych oczekiwań, jeśli chcą działać zgodnie z aktualnymi wymogami”5 (tłum. autorskie). Tak wyrażona opinia przez Kendalla Wilsona, architekta i partnera w firmie projektowej Envision Design i współtwórcę wielu wyróżnianych wnętrz architektonicznych komercyjnych, wynika z jego przekonania, popartego doświadczeniem profesjonalnym, o konieczności implementacji nowych strategii projektowych - także w odniesieniu do projektowania architektonicznego wnętrz. Wilson wyraża ponadto przekonanie, iż zagadnienia „zrównoważenia nie można postrzegać jako dodatkowego serwisu oferowanego przez projektanta; powinno ono natomiast być włączone do całościowej filozofii projektowej autora”6 (tłum. autorskie). Wieloletnia praktyka zawodowa sprowokowała go także do szczególnej konstatacji: „Popularyzacja i implementacja zasad zrównoważonego projektowania najpewniej w większym stopniu wpłynęła na środowisko projektantów niż jakikolwiek inny trend, który pojawił się w trakcie naszego życia.
3E.D.Ryńska, Zintegrowane projektowanie prośrodowiskowe. Projektant a środowisko, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2012, B.Majerska-Pałubicka, Zintegrowane projektowanie architektoniczne w kontekście zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, 2011
4D.Bergman, Sustainable design: A Critical Guide, Princeton Architectural Press, seria Architecture Briefs, New York, 2012
5K.Wilson, [w:] P.Bonda K.Sosnowchik, Sustainable Commercial Interiors, John Wiley&Sons, Hoboken,New Jersey, 2007, s.22
6 ibidem, s.22
Sprowokowało nas to do pytań o wpływ efektów naszej pracy zarówno na ludzkość, jak i na nasze środowisko naturalne”7 (tłum. autorskie).
Wielu projektantów i krytyków architektury potwierdza konieczność respektowania zasad zrównoważenia, także w projektowaniu wnętrz architektonicznych, wskazując na wielorakie pozytywne aspekty takiej metodyki pracy projektowej. Równocześnie przyznają nowe znaczenie i wskazują na rosnącą odpowiedzialność profesji architekta wnętrz.
Wobec tak określonych nowych wyzwań stojących przed architektem wnętrz, a także jak się wydaje, wobec braku wystarczającego dotychczas rozpoznania wymienionych problemów, podjęcie tego tematu i rozważenie go z punktu widzenia naukowego należy uznać za wskazane.
Problematyka zrównoważonego projektowania rozpatrywana była przez krytyków i teoretyków architektury oraz praktykujących architektów głównie w odniesieniu do aspektów ekologicznych, obecnych w wyborze właściwych materiałów budowlanych oraz kształtowaniu środowiska zamkniętego, przy uwzględnieniu kwestii pozyskiwania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Zwłaszcza wprowadzanie technicznych urządzeń, m.in. solarnych i ich ekspansja wpływająca na formę architektoniczną, prowokowało do rozważań na temat wypracowania estetyki obiektów architektonicznych realizowanych według zasad zrównoważenia. Analogiczne dylematy powstają także przy kompleksowym i opartym na paradygmacie zrównoważonego projektowania podejściu do projektowania wnętrz architektonicznych. Prawidłowo ukształtowane wnętrze musi zachować swój wysoki walor funkcjonalny, środowiskowy oraz ekonomiczny. Niezwykle ważny jest także walor estetyczny, jako niekwestionowany element kreacji środowiska zrównoważonego i zharmonizowanego, choć podlegający niezwykle indywidualnej i subiektywnej ocenie użytkownika. Ponieważ ten aspekt zagadnienia estetyki w odniesieniu do wnętrz architektonicznych w kontekście zrównoważenia nie został dotąd szeroko podjęty w sposób naukowy, próba jego zbadania wydaje się w pełni uzasadniona.
Pojęcie „zielonego”, czy zrównoważonego budynku lub wnętrza architektonicznego, jest wielokrotnie nieprecyzyjnie stosowane i interpretowane. Jego zakres wykracza poza rozumienie budynku jedynie w kontekście energooszczędności czy proekologicznego kształtowania.
Wielokryterialna ewaluacja, jest nie tylko narzędziem projektowym, ale parametryczną metodą wspomagającą weryfikację faktycznego zrównoważenia realizacji architektonicznej. Według slow R.Schurmy, propagatora idei zrównoważonego projektowania w Polsce i jednego z założycieli Polskiego Stowarzyszenia Budownictwa Zielonego (PLGBC-Polish Green Building Council): „Systemy certyfikacji wielokryterialnej są szalenie istotne dla rozwoju budownictwa zrównoważonego. Jedynym sposobem na
7ibidem, s. 21
odróżnienie prawdziwie zielonego produktu czy budynku jest otrzymana certyfikacja wydana przez niezależną organizację.”8
Można uznać zatem za słuszne stwierdzenie, że uzyskanie przez zrealizowany obiekt dokumentu potwierdzającego zgodność jego założeń z wielokryterialną certyfikacją jest tożsame ze zdefiniowaniem go jako zrównoważonego. Konstatacja tej zależności pozwala uznać za zasadne rozpatrywanie aspektów formalnych i estetycznych tych zrealizowanych przestrzeni zamkniętych, które pomyślnie przeszły proces ewaluacji oraz dokonanie ich klasyfikacji uwzględniającej cechy formalne, a w konsekwencji również systematyki.