Postanowienie wskazujące na uchybienia w sprawozdaniu komitetu lub jego gospodarce finansowej, a nawet samo postanowienie odrzucające sprawozdanie nie jest jedyną i najbardziej dotkliwą karą dla komitetu. W zależności od wskazanych w tych postanowieniach naruszeń prawa, komitet może stracić część dotacji podmiotowej, do której uprawnia go uzyskany wynik wyborczy, przepadkowi podlegać mogą pozyskane przez komitet środki finansowe, a wobec osób związanych z nieprawidłowo prowadzoną kampanią
48
czy gospodarką finansową komitetu, przede wszystkim wobec pełnomocnika finansowego komitetu, mogą zostać wyciągnięte sankcje karne.
Zmniejszenie kwoty dotacji podmiotowej
Komitet, który w wyniku wyborów uzyskał chociaż jeden mandat posła lub senatora, ma prawo do otrzymania z budżetu państwa zwrotu wydatków poniesionych na kampanię, tj. dotacji podmiotowej, obliczanej we wskazany wcześniej sposób. Jeżeli jednak Państwowa Komisja Wyborcza odrzuci jego sprawozdanie finansowe, a Sąd Najwyższy podtrzyma jej stanowisko, uzyskana przez komitet dotacja zostaje zmniejszona o kwotę stanowiącą równowartość trzykrotności wysokości środków pozyskanych lub wydatkowanych z naruszeniem przepisów Kodeksu wyborczego (art. 148 § 1 Kodeksu wyborczego).
Przepadek korzyści
1. Przyjęte przez komitet z naruszeniem prawa korzyści majątkowe podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. Jeżeli korzyść została zużyta lub utracona, przepadkowi podlega jej równowartość (art. 149 § 1 Kodeksu wyborczego).
2. Również wartość dokonanej czynności skutkującej zmniejszeniem wartości zobowiązań komitetu wyborczego, jeżeli czynność ta została podjęta z naruszeniem zasad określonych w Kodeksie wyborczym, jest korzyścią majątkową, która podlega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa (art. 149 § 2 Kodeksu wyborczego).
3. Przepadek nie dotyczy korzyści majątkowych, które nie zostały przez komitet przyjęte.
Odmową przyjęcia korzyści jest zwrócenie jej darczyńcy, w terminie 30 dni od dnia jej wpływu na rzecz komitetu i nie wliczenie tej kwoty do przychodów komitetu. Jeżeli załączone do sprawozdania dokumenty dowodzą, że wszystkie pozyskane wbrew przepisom Kodeksu wyborczego środki komitet zwrócił darczyńcom, wówczas stwierdza się, iż pozyskiwanie środków przez komitet odbywało się zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego.
Trudniejsza sytuacja ma miejsce wówczas, gdy komitet nie może zwrócić nieprawidłowo wpłaconych na jego rzecz środków finansowych, albowiem niemożliwy do zidentyfikowania jest rachunek bankowy podmiotu wpłacającego, bądź wpłata dokonana została gotówką przez anonimowy podmiot. W takiej sytuacji, środki wpłacone niezgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego powinny zostać wyodrębnione na osobnym koncie wpływów nieprawidłowych. Na koncie takim wyodrębnione powinny również zostać te środki finansowe, których komitet nie zdążył zwrócić w 30 dniowym terminie. Ze środków pozyskanych przez komitet niezgodnie z prawem, wyodrębnionych
49
na osobnym koncie w celu ich wpłacenia na rzecz Skarbu Państwa, komitet nie może czerpać pożytków, np. zakładać lokat overnight. Środki te powinny zostać wykazane w sprawozdaniu, ze wskazaniem przepisu Kodeksu wyborczego, z naruszeniem którego zostały wpłacone.
4. Jeżeli pozyskane niezgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego środki finansowe nie zostały przez komitet w żaden sposób spożytkowane, będzie to oznaczało, że komitet ich nie przyjął, a tym samym nie naruszył prawa. Środki te, wraz z ewentualnymi odsetkami, wynikającymi ze standardowej umowy rachunku bankowego, podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.
5. Państwowa Komisja Wyborcza nie będzie wnioskowała o przepadek korzyści majątkowych przyjętych niezgodnie z prawem lub ich równowartości, jeżeli komitet, środki te dobrowolnie wpłaci na konto urzędu skarbowego właściwego dla jego siedziby.
Urzędowi temu komitet przekazuje również ewentualne korzyści majątkowe o charakterze niepieniężnym. Czynność ta powinna być wykonana w terminie 14 dni od dnia doręczenia komitetowi wyborczemu postanowienia o odrzuceniu jego sprawozdania, a w przypadku złożenia skargi, w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wydanego przez Sąd Najwyższy (art. 149 § 4 Kodeksu wyborczego).
6. Potwierdzenie wpłacenia lub przekazania korzyści majątkowej czy jej równowartości komitet przedstawia Państwowej Komisji Wyborczej.
7. Jeżeli komitet dobrowolnie nie wypełnił wskazanych obowiązków Państwowa Komisja Wyborcza występuje z wnioskiem o przepadek korzyści przyjętych z naruszeniem przepisów Kodeksu wyborczego do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę komitetu wyborczego, a ten występuje do sądu okręgowego właściwego dla siedziby urzędu skarbowego, którego jest reprezentantem, przeciwko tym komitetom, o orzeczenie przepadku korzyści majątkowej lub jej równowartości oraz wydanie tej korzyści lub zapłatę jej równowartości (art. 149 § 6 Kodeksu wyborczego).
8. Za zobowiązania majątkowe komitetu wyborczego, w tym również za zobowiązania związane z rozliczeniem korzyści majątkowych przyjętych przez komitet wyborczy z naruszeniem przepisów Kodeksu wyborczego, odpowiada jego pełnomocnik finansowy (art. 130 § 1 Kodeksu wyborczego).
9. W przypadku, gdy z majątku pełnomocnika finansowego nie można pokryć roszczeń wobec komitetu wyborczego, odpowiedzialność za zobowiązania majątkowe komitetu
50
wyborczego wyborców ponoszą solidarnie osoby wchodzące w skład komitetu (art. 130 § 3 pkt 3 Kodeksu wyborczego).
Odpowiedzialność i sankcje karne
Naruszenia przepisów Kodeksu wyborczego mogą być kwalifikowane jako występki, lub wykroczenia.
Występki
1. Przestępstwo zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 popełnia pełnomocnik finansowy komitetu, ale także każda inna osoba, której dotyczą obowiązki wynikające z Kodeksu wyborczego, która:
1) nie dopełnia obowiązku sporządzenia i złożenia sprawozdania finansowego Państwowej Komisji Wyborczej w ustawowym w terminie;
2) zawiera w sprawozdaniu nieprawdziwe dane;
3) nie dopuszcza do wykonania lub utrudnia dopełnienie obowiązku sporządzenia i przedłożenia organom kontrolnym sprawozdania finansowego;
4) nie dopuszcza do wykonania lub utrudnia biegłemu rewidentowi wykonanie badania sprawozdania i wydanie opinii na jego temat, (jeżeli badanie zlecone zostało przez Państwową Komisję Wyborczą);
5) nie dopełnia w terminie obowiązku przekazania przez komitet wyborczy na rzecz organizacji pożytku publicznego osiągniętej przez komitet wyborczy nadwyżki pozyskanych środków nad poniesionymi wydatkami;
6) nie dopuszcza bądź utrudnia przekazanie nadwyżki pozyskanych środków nad poniesionymi wydatkami.
Jeżeli działania te są nieumyślne, ich sprawca podlega grzywnie.
2. Grzywna w wysokości od 500 000,00 zł do 1 000 000,00 zł może zostać zasądzona każdemu, kto: w związku z wyborami, w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania, podaje do publicznej wiadomości wyniki przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych lub przewidywanych wyników wyborów, lub wyniki sondaży wyborczych przeprowadzonych w dniu głosowania.
3. Występek zagrożony grzywną od 1 000,00 zł do 100 000,00 zł popełnia pełnomocnik finansowy komitetu, ale i każda inna osoba, która w związku z wyborami:
1) organizuje zbiórki publiczne na cele kampanii wyborczej;
51
2) pozyskuje środki finansowe lub wartości niepieniężne na rzecz komitetu lub wydatkuje środki finansowe na cele inne niż związane z wyborami;
3) pozyskuje środki finansowe lub wartości niepieniężne na rzecz komitetu lub wydatkuje jego środki finansowe przed dniem wydania przez właściwy organ postanowienia o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu;
4) pozyskuje środki finansowe lub wartości niepieniężne na rzecz komitetu po dniu wyborów;
5) wydatkuje środki finansowe komitetu po dniu złożenia sprawozdania finansowego;
6) wydatkuje środki finansowe z naruszeniem limitu określonego dla danego komitetu;
7) przekazuje komitetowi wyborczemu wyborców lub przyjmuje w imieniu tych komitetów środki finansowe lub wartości niepieniężne pochodzące z innych źródeł niż od obywateli polskich mających stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej;
8) nie będąc obywatelem Polski, zamieszkującym w niej na stałe, dokonuje czynności skutkującej zmniejszeniem wartości zobowiązań komitetu wyborczego;
9) przekazuje komitetowi wyborczemu lub przyjmuje w jego imieniu wartości niepieniężne inne niż nieodpłatne usługi polegające na rozpowszechnianiu plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne;
4. Grzywnie od 10 000,00 zł do 50 000,00 zł podlega każdy kto udziela lub przyjmuje korzyść finansową lub osobistą w zamian za zbieranie lub złożenie podpisu pod zgłoszeniem kandydatów lub kandydata.
5. Kara grzywny od 5 000,00 zł do 50 000,00 zł, może stanowić konsekwencję przestępstwa popełnionego przez pełnomocnika finansowego komitetu, ale także przez każdą inną osobę, polegającego na organizowaniu w czasie kampanii wyborczej komitetu, loterii fantowych lub innego rodzaju gier losowych, czy konkursów, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych, a także na podawaniu w ramach tej kampanii napojów alkoholowych nieodpłatnie lub po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia.
6. Grzywną od 1 000,00 zł do 10 000,00 zł zagrożony jest ten, kto:
1) w związku z wyborami, zbiera podpisy osób popierających zgłoszenie listy kandydatów lub kandydata na senatora, stosując jakąkolwiek formę nacisków zmierzających do uzyskania podpisów;
52
2) zbiera podpisy osób popierających zgłoszenie listy kandydatów lub kandydata w miejscach zabronionych.
7. Karze grzywny podlega natomiast każda osoba (przede wszystkim pełnomocnik finansowy komitetu), która dokonuje wydatków na kampanię wyborczą w formach i na zasadach właściwych dla reklamy w wysokości przekraczającej 80% całego limitu wydatków ustalonego dla komitetu wyborczego.
Wykroczenia
W stosunku do pozostałych naruszeń przepisów prawa wyborczego, określającego zasady prowadzenia kampanii wyborczej czy finansowania komitetów wyborczych, zastosowanie mają przepisy o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.
1. Karze grzywny od 1 000,00 zł do 10 000,00 zł podlega każdy, w tym również pełnomocnik finansowy komitetu, kto przekazuje środki finansowe lub wartości niepieniężne jednego komitetu na rzecz innego komitetu wyborczego.
2. Karą grzywny lub aresztu zagrożone jest prowadzenie agitacji wyborczej na rzecz komitetu wyborczego, bez pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego tego komitetu oraz udzielenie pełnomocnictwa do głosowania za jakąkolwiek korzyść majątkową lub osobistą.
3. Pozostałe wykroczenia zagrożone są grzywną. Należą do nich:
1) prowadzenie agitacji wyborczej w miejscach niedozwolonych;
2) prowadzenie agitacji wyborczej w okresie ciszy wyborczej;
3) umieszczanie plakatów na urządzeniach nie należących do komitetu wyborczego bez zgody ich właściciela lub zarządcy;
4) ustawianie urządzeń ogłoszeniowych z naruszeniem przepisów porządkowych;
5) umieszczanie plakatów lub haseł w taki sposób, że ich usunięcie powoduje szkody;
6) umieszczanie plakatów lub haseł wyborczych o powierzchni większej niż 2 m2;
7) niedopełnienie przez pełnomocnika wyborczego, w ciągu 30 dni po dniu wyborów;
obowiązku usunięcia plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych ustawionych w celu prowadzenia kampanii wyborczej;
8) dopuszczenie przez redaktora w rozumieniu prawa prasowego, do niewykonania obowiązku umieszczenia w informacjach, komunikatach, apelach i hasłach wyborczych, ogłaszanych w prasie drukowanej lub w telewizji bądź radiu na koszt komitetów wyborczych, informacji przez kogo są opłacane i od kogo pochodzą;
9) nieumieszczenie w materiałach wyborczych wyraźnego oznaczenia komitetu wyborczego, od którego pochodzą;
53
10) nie dopełnienie przez pełnomocnika finansowego komitetu obowiązku gromadzenia środków finansowych tego komitetu na rachunku bankowym;
11) nie wprowadzenie przez pełnomocnika finansowego do umowy rachunku bankowego komitetu zastrzeżenia o wymagalnym sposobie dokonywania wpłat oraz o dopuszczalnym źródle pozyskiwania środków i terminie dokonywania wpłat;
12) pobieranie od udzielającego pełnomocnictwa do głosowania opłaty za głosowanie w jego imieniu;
13) uczestniczenie więcej niż jeden raz w głosowaniu w tych samych wyborach.
4. Dodatkowo, w przypadku skazania za wykroczenia polegające na umieszczaniu plakatów na urządzeniach bez zgody ich właściciela, ustawianiu urządzeń ogłoszeniowych z naruszeniem przepisów porządkowych, umieszczaniu plakatów lub haseł tak, że nie da się ich usunąć bez niespowodowania szkody oraz wykorzystywaniu w kampanii plakatów lub haseł wyborczych o powierzchni większej niż 2 m2, sąd orzeka przepadek przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia wykroczenia, lub nawiązkę w wysokości nie niższej niż 1 500,00 zł.
— —
Wszelkie wzory dokumentów dotyczące rejestracji komitetów wyborczych, zgłoszenia list kandydatów na posłów, zgłoszenia kandydatów na senatorów oraz rozliczenia gospodarki finansowej komitetów wyborczych dostępne będą na stronie internetowej Państwowej Komisji
Wyborczej (www.pkw.gov.pl).